Mot so bai van mau lop 9

ÂÃƯ VÀN NGHË LÛN 9
Âãư ra: Trong truûn “Ngỉåìi con gại Nam Xỉång” nhán váût
Trỉång Linh väüi tin cáu nọi ngáy thå ca con tr â nghi oan cho
V Nỉång rưng ráùy v âạnh âùi nng âi. V Nỉång bë oan
ỉïc nãn nhy xúng säng tỉû váùn.
Em hy âc ké lải tạc pháøm v tçm xem cọ nhỉỵng chi
tiãút no trong truûn tạc gi mún hẹ måí kh nàng cọ thãø
trạnh âỉåüc thm këch âau thỉång cho V Nỉång. Nhỉỵng
ngun nhán no lm cho thm këch âọ váùn diãùn ra dáùn âãún
cại chãút âau thỉång ca ngỉåìi phủ nỉỵ âỉïc hảnh?
Em hy bçnh lûn vãư ngun nhán cại chãút âọ.
HỈÅÏNG DÁÙN
1. Âc ké tạc pháøm, nàõm vỉỵng chi tiãút, âäüc láûp suy nghé
âãø tçm ra nhỉỵng chi tiãút m âãư u cáưu. Ti thàõt nụt v måí
nụt l åí chäù áúy. Mäùi em tçm ti theo cạch ca mçnh miãùn l
håüp lê.
2. Bçnh ln vãư ngun nhán cại chãút ca V Nỉång. Cọ ngun
nhán trỉûc tiãúp do tênh nãút cạ nhán ca Trỉång Linh v ngun
nhán sáu xa ca chãú âäü x häüi tỉì âọ tçm ra nghéa täú cạo
v nhán âảo ca tạc pháøm.
BI VIÃÚT THAM KHO
“Truưn kç mản lủc” l mäüt tạc pháøm cọ giạ trë ca
vàn hc cäø nỉåïc ta thãú kè XVI, mäüt táûp truûn vàn thå âáưu
tiãn bàòng chỉỵ Hạn åí Viãût Nam. Truûn “Ngỉåìi con gại Nam
Xỉång” l mäüt truûn hay trong tạc pháøm.
Truûn kãø ràòng, V Thë Thiãút l mäüt phủ nỉỵ âỉïc
hảnh åí Nam Xỉång, chäưng l Trỉång Linh, ngỉåìi nh giu
nhỉng khäng cọ hc, tênh laiû âa nghi. Triãưu âçnh bàõt lênh,
Trỉång Linh phi tng qn trong khi våü âang mang thai. Chäưng
âi xa måïi âỉåüc mỉåìi ngy thç nng sinh con trai âàût tãn l
Ân. Nàm sau, giàûc tan, viãûc qn kãút thục, Trỉång Linh tråí vãư

thç con â biãút nọi, nhỉng âỉïa tr nháút âënh khäng nháûn
Trỉång Linh lm bäú. Nọ nọi: “Å hay! Thãú ra äng cng l cha täi
ỉ ? Äng lải biãút nọi, chỉï khäng nhỉ cha täi trỉåïc kia chè thin
thêt. Trỉåïc âáy thỉåìng cọ mäüt äng âãm no cng âãún, mẻ
Ân âi cng âi, mẻ Ân ngäưi cng ngäưi nhỉng chàóng bao giåì
bãú Ân c.”
Tênh Trỉång Linh hay ghen, nghe con nọi váûy âinh ninh ràòng
våü hỉ, â vu oan cho V Nỉång, rưng ráùy v âạnh âøi
nng âi. V Nỉång bë oan ỉïc â nhy xúng säng tỉû váùn.
Âc ké tạc pháøm, em tháúy truûn khäng phi khäng hẹ
måí kh nàng cọ thãø dãù dng trạnh âỉåüc thm këch âau
thỉång âọ. Ti kãø chuûn ca tạc gi l åí chäù âọ, cåíi ra räưi
lải thàõt vo âáùy cáu chuûn âi tåïi, khiãún ngỉåìi âc hỉïng
thụ theo di v suy nghé, ch âãư ca tạc pháømtỉìng bỉåïc
näøi lãn theo dng kãø ca cáu chuûn. Låìi con tr nghe nhỉ
tháût m chỉïa âỉûng khäng êt âiãưu vä lê khäng thãø tin ngay
âỉåüc, nãúu Trỉång Linh biãút suy nghé, ngỉåìi cha gç m lả
váûy: “khäng biãút nọi, chè nên thin thêt” chàóng bao giåì bãú con
mçnh, m hãût nhỉ “cại mạy” - “mẻ Ân âi cng âi, mẻ Ân
ngäưi cng ngäưi”. Cáu nọi âọ ca âỉïa tr chàóng phi l mäüt
cáu âäú, ging gii âỉåüc thç cại chãút ca V Nỉång s khäng
xy ra. Nhỉng Trỉång Linh c ghen, êt hc, thiãúu suy nghé, â
vä tçnh b dåí kh nàng gii quút táúm thm këch, dáùn tåïi cại
chãút oan øng ca ngỉåìi våü m chng khäng phi khäng cọ
tçnh u thỉång. Táút nhiãn sỉû âåìi cọ thãú måïi thnh chuûn,
v lải trãn âåç lm gç cọ sỉû ghen tng sạng sút.
Bi këch cọ thãø trạnh âỉåüc khi våü hi chuûn kia ai nọi,
chè cáưn Trỉång Linh kãø lải låìi con nọi mi chuûn s r
rng. V Nỉång s chỉïng minh cho chäưng r åí mäüt mçnh
nng hay âa våïi con tr vo bọng mçnh v nọi l cha Ân. Mi

sau ny, mäüt âãm phng khäng vàõng v, ngäưi bưn dỉåïi
bọng ân khuya, chåüt ngỉåìi con chè vo bọng mçnh trãn vạch
m bo âọ l cha nọ, Trỉång Linh måïi tènh ngä,ü tháúu hiãøu
näùi oan ca våü thç mi chuûn â xong. V Nỉång khäng cn
nỉỵa trãn âåìi.
Cáu chuûn bàõt âáưu tỉì mäüt bi këch gia âçnh, mäüt
chuûn trong nh, mäüt vủ ghen tng. Khäng êt tạc pháøm xỉa
nay â viãút vãư cại chuûn thỉåìng tçnh âáưy tai hoả ny. V
nỉång khäng may láúy phi ngỉåìi chäưng c ghen, ngun nhán
trỉûc tiãúp dáùn nng âãún cại chãút bi thm l “mạu ghen” ca
ngỉåìi chäưng näng näøi. Nhỉng sỉû thỉûc váùn l sỉû thỉûc!
cại chãút oan øng quạ v ngỉåìi chäưng âäüc âoạn quạ!
Mäüt phủ nỉỵ âỉïc hảnh, tám häưn nhỉ ngc sạng m bë
nghi oan båíi mäüt chuûn khäng âáu åí mäüt låìi con tr, mäüt cáu
nọi âu ca mẻ våïi con m phi tçm âãún cại chãút bi thm, ai
oạn trong lng säng thàm thàóm. Cáu chuûn âau lng vỉåüt ra
ngoi khn khäø cu mäüt gia âçnh, nọ büc chụng ta phi suy
nghé tåïi säú pháûn mong manh ca con ngỉåìi trong mäüt x häüi
m nhỉỵng oan khút, báút cäng, tai hoả cọ thãø xy ra báút cỉï
lục no âäúi våïi h m nhỉỵng ngun nhán dáùn âãún nhiãưu
khi ráút lả lng khäng thãø lỉåìng trỉåïc âỉåüc. Âọ l x häüi
phong kiãún åí nỉåïc ta, nháút l åí thåìi nọ â suy vong. X häüi
âọ â sinh ra nhỉỵng chng Trỉång Linh, nhỉỵng ngỉåìi ân äng
âàûc âáưu ọc “nam quưn”, ch âảp lãn quưn säúng ca
ngỉåìi phủ nỉỵ. Tênh ghen tng ca cạ nhán cäüng våïi tỉ
tỉåíng “nam quưn” trong x häüi â lm nãn mäüt Trỉång Linh
âäüc âoạn âãún k củc, khỉ khỉ theo riãng, nháút thiãút khäng
nghe kiãún ca ngỉåìi khạc. Âỉïa tr nọi thç tin ngay, cn våü
than khọc gii by thäúng thiãút thç nháút âënh khäng tin, h
hng, lng xọm phán gii cäng minh cng chàóng àn thua gç.

Háûu qu l cại chãút thm thỉång ca V nỉång m ngun
nhán sáu xa l chãú âäü phong kiãún báút cäng cng chãú âäü
“nam quưn” báút bçnh âàóng ca nọ â gáy ra bao nhiãu tao
hoả cho ngỉåìi phủ nỉỵ nọi riãng v con ngỉåìi thåìi âọ nọi
chung.
Âãư ra: Phán têch bi thå “Âäưng chê” ca chênh Hỉỵu ( Ngỉỵ
vàn 9 - Táûp 1).
HỈÅÏNG DÁÙN CẠCH VIÃÚT:
Bi thå “Âäưng chê” ra âåìi vo âáưu nàm 1948, sau chiãún
dëch Viãût Bàõc ca qn v dán ta âạnh thàõng cüc tiãún cäng
quy mä låïn ca thỉûc dán Phạp cúi nàm 1947 lãn khu càn cỉï
âëa Viãût Bàõc. Nh thå Chênh Hỉỵu lục âọ l chênh trë viãn âải
âäüi thüc trung âon Th âä, cng âån vë ca mçnh tham gia
chiãún âáúu sút chiãún dëch. Âáưu nàm 1948 Chênh Hỉỵu viãút
bi thå ny. Bi thå l kãút qu ca nhỉỵng tri nghiãûm thỉûc
va ìnhỉỵng cm xục sáu xa ca tạc gi våïi âäưng âäüi trong
chiãún dëch Viãût Bàõc. Bi thå nọi vãư tçnh âäưng âäüi, âäưng chê
thàõm thiãút, sáu nàûng ca nhỉỵng ngỉåìi lênh cạch mảng m
pháưn låïn h xút thán tỉì näng dán. Âäưng thåìi bi thå cng
thãø hãûn lãn hçnh nh chán thỉûc, gin dë m cao âẻp ca anh
bäü âäüi trong thåìi kç âáưu ca cüc khạng chiãún chäúng thỉûc
dán Phạp cn ráút khọ khàn thiãúu thäún.
Bi thå” Âäưng Chê” viãút theo thãø thå tỉû do, våïi hai mỉåi
dng thå, chia lm ba âoản. C bi thå âãưu táûp trung vo thãø
hiãûn ch âãư vãư tçnh”Âäưng Chê”.
Cại bàõt gàûp âáưu tiãn ca nhỉỵng ngỉåìi lênh l tỉì nhỉỵng
ngy âáưu gàûp màût. H âãưu cọ sỉû tỉång âäưng vãư cnh
ngäü ngho khọ ”q hỉång anh nỉåïc màûn âäưng chua, lnh täi
ngho âáút cy lãn si âạ”. Nhỉỵng ngỉåìi lênh l nhỉỵng ngỉåìi
ca lng q ngho lam l, váút v våïi cy cáúy, rüng âäưng

våïi nhỉỵng lng q khạc nhau. H tỉì cạc phỉång tråìi khäng
hãư quen nhau ”tỉì mn phỉång vãư tủ häüi trong hng ng ca
nhỉỵng ngỉåìi lênh cạch mảng”. Âọ chênh l cå såí ca tçnh
âäưng chê sỉû âäưng cm giai cáúp ca nhỉỵng ngỉåìi lênh cng
chung nhiãûm vủ chiãún âáúu âãø gii phọng q hỉång, âáút
nỉåïc. Diãùn âảt nghéa âọ, tạc gi â diãùn t bàòng hçnh
nh:
“Sụng bãn sụng, âáưu sạt bãn âáưu”.
“Sụng - âáưu” sạt bãn nhau l tỉåüng trung cho chê v
tçnh cm, cng chung lê tỉåíng, nhiãûm vủ chiãún âáúu, sạt
cạnh bãn nhau. Tçnh âäưng chê, âäưng âäüi ny nåí v hçnh thnh
bãưn chàût trong sỉû chan ho v chia s mi gian lao cng nhỉ
niãưm vui. Âọ l mäúi tçnh tri kè ca nhỉỵng ngỉåìi bản chê cäút
m tạc gi â biãøu hiãûn bàòng mäüt hçnh nh củ thãø, gin dë
m hãút sỉïc gåüi cm: “Âãm rẹt chung chàn thnh âäi tri kè”. Sau
cáu thå ny, nh thå hả mäüt cáu, mäüt dng thå, hai tiãúng
“Âäưng chê” vang lãn nhỉ mäüt “näút nháún”, l sỉû kãút tinh ca
mi cm xục, mi tçnh cm. Cáu thå “Âäưng chê” vang lãn nhỉ
mäüt phạt hiãûn, mäüt låìi khàóng âënh, âäưng thåìi lải nhỉ mäüt
cại bn lãư gàõn kãút âoản âáưu våïi âoản thỉï hai ca bi thå.
Dng thå hai tiẹng “Âäưng chê” nhỉ khẹp lải, nhỉ làõng sáu vo
lng ngỉåìi cại tçnh sạu cáu thå âáưu ca bi thå, nhỉ mäüt
sỉû lê gii vãư cå såí ca tçnh âäưng chê. Sạu cáu thå trỉåïc hai
tiãúng “Âäưng chê” áúy l cäüi ngưn v sỉû hçnh thnh ca
tçnh âäưng chê keo sån giỉỵa nhỉỵng ngỉåìi âäưng âäüi.
Mảch cm xục v suy nghé trong bi thå âỉåüc triãøn khai
trong âoản thå thỉï hai l nhỉỵng biãøu hiãûn củ thãø ca tçnh
âäưng chê v sỉïc mảnh ca tçnh âäưng chê. Sỉû biãøu hiãûn
ca tçnh âäưng chê v sỉïc mảnh ca nọ âỉåüc tạc gi gåüi
bàòng hçnh nh åí nhỉỵng cáu thå tiãúp:

“ Rüng nỉång anh gỉíi bản thán cy
Gian nh khäng màûc kãû giọ lung lay
Giãúng nỉåïc, gäúc âa nhåï ngỉåìi ra lênh”
“Âäưng chê”- âọ l sỉû cm thäng sáu xa nhỉỵng tám tỉ,
näùi lng ca nhau. Ba cáu thå trãn âỉa ngỉåìi âc tråí lải våïi
hon cnh riãng ca nhỉỵng ngỉåìi lênh väún l nhỉỵng ngỉåìi
näng dán âọ. H ra âi tråí thnh nhỉỵng ngỉåìi lênh nhỉng mäùi
ngỉåìi cọ mäüt tám tỉ, mäüt näùi lng vãư hon cnh gia âçnh,
ngỉåìi thán, cäng viãûc âäưng q. H gỉíi lải táút c cho háûu
phỉång, gỉíi bản thán cy cáúy rüng nỉång ca mçnh. H
nhåï lải nhỉỵng gian nhf träúng khäng “màûc kãû giọ lung lay”.
Nhỉng ânh âãø lải, ânh gỉíi lải, h phi ra âi vç nghéa låïn
“cỉïu nỉåïc, cỉïu nh.”
Giåì åí tiãưn tuún, h nhåï vãư háûu phỉång våïi mäüt tçnh
cm lỉu luún khọ qn. Háûu phỉång, tiãưn tuún (ngỉåìi åí
lải nåi giãúng nỉïåc, gäúc âa)khäng ngi nhåï thỉång ngỉåìi thán
ca mçnh l nhỉỵng ngỉåìi lênh nåi tiãưn tuún. Tuy dỉït khoạt,
mảnh m ra âi nhỉng nhỉỵng ngỉåìi lênh khäng chụt vä tçnh.
Trong chiãún âáúu gian khäø, hay trãn âỉåìng hnh qn h âãưu
nhåï âãún háûu phỉång- nhỉỵng ngỉåìi thán u nháút ca mçnh:
“ Äi! Nhỉỵng âãm di hnh qn nung náúu
Bäùng bäưi häưi nhåï màõt ngỉåìi u”
(Nguùn Âçnh Thi)
“Âäưng chê”-âọ l cng chia s nhỉỵng gian lao, thiãúu thäún
ca cüc âåìi ngỉåìi lênh våïi nhỉỵng hçnh nh chán thỉûc, xục
âäüng, gåüi t v gåüi hçnh (tỉìng cån äúm lảnh säút run ngỉåìi,
váưng trạn ỉåït mäư häi,ạo rạch vai, qưn vi mnh vạ, miãûng
cỉåìi bút giạ, chán khäng giy) nhỉỵng ngy thạng åí rỉìng.
Âãø diãøn t âỉåüc sỉû gàõn bọ, chia s, sỉû giäúng nhau
vãú cnh ngäü ngỉåìi lênh tạc gi â xáy dỉûng nhỉỵng cáu thå

sọng âäi, âäúi ỉïng våïi nhau trong tỉìng càûp, tỉìng cáu:
“ Anh våïi täi biãút tỉìng cån äúm lảnh
Säút run ngỉåìi vỉìng trạn ỉåït mäư häi”
................................................
Miãûng cỉåìi bút giạ
Chán khäng giy”
Sỉïc mảnh no â giụp h vỉåüt qua táút c?
Hçnh nh” thỉång nhau tay nàõm láúy bn tay” biãøu hiãûn
tháût gin âë v xục âäüng ca tçnh cm âäưnh chê, âäưng âäüi
thiãng liãng ca nhỉỵng ngỉåìi lênh. Tçnh cm âọ l ngưn sỉïc
mảnh v niãưm vui âãø h vỉåüt qua. Cại “bàõt tay”(nhỉ bn
tay biãút nọi) chênh l tçnh cm ca ngỉåìi lênh truưn cho nhau
sỉïc mảnh v niãưm tin âãø h vỉåüt qua táút c nhỉỵng gian
lao, thiãúu thäún, thỉí thạch trong chiãún âáúu.
Tçnh âäưng chê, âäưng âäüi cn biãøu hiãûn åí sỉû thỉí
thạch. Âoản thå cúi tháût cä âng bàòng hçnh nh khi nh thå
viãút:
“Âãm nay rỉìng hoang sỉång múi
Âỉïng cảnh bãn nhau chåì giàûc tåïi
Âáưu sụng tràng treo”.
Âáy l mäüt bỉïc tranh âẻp ca tçnh âäưng chê, âäưng âäüi-
mäüt bỉïc tranh âàûc sàõc v cọ nghéa.
Bỉïc tranh trãn l mäüi cnh thỉûc trong mäüi âãm phủc
kêch “chåì giàûc tåïi” tải mäüt cnh ”rỉìng hoang sỉång múi”
hoang vàõng lảnh lo näøi báûp lãn ba hçnh nh gàõn kãút våïi
nhau ”váưng tràng kháøu sụng v ngỉåìi lênh” váưng tràng nhỉ
treo kháøu sụng ca ngỉåìi lênh. Ngỉåìi lênh thç “âỉïng cảnh bãn
nhau chåì giàûc tåïi”.
Cáu thå “âáưu sụng tràng treo” (chè cọ 4 chỉỵ) gáy cho ngỉåìi
âc mäüt sỉû báút ngåì lê thụ “ sụng v tràng” sao lải ho

quãn vo nhau âẻp thãú! Hçnh nh thå nọi lãn nghéa cao
âẻp ca cüc chiãún âáúu bo vãû Täø qúc ca anh bäü âäüi
củ Häư trong nhỉỵng nàm âáưu khạnh chiãún chäúng Phạp.
Bi thå cọ ba khäø, ba tỉï thå, ch úu tảo thnh chung
xun sút ton bi thå “Âäưng chê”.“Âäưng chê-thỉång nhau
nàõm láúy bn tay-âáưu sụng tràng treo”
Bi thỉ hm xục, mäüc mảc, chán thỉûc trong sỉí dủng
ngän ngỉỵ, hçnh nh, giåüi t, cọ sỉïc khại quạt cao, khàõc hoả