Giáo án Ngữ văn 12 tuần 11: Thực hành một số phép tu từ ngữ âm

Giáo án Ngữ văn 12
THỰC HÀNH MỘT SỐ PHÉP TU TỪ NGỮ ÂM
I. Mục tiêu cần đạt:
- Kiến thức: Củng cố và nâng cao nhận thức về một số phép tu từ ngữ âm(tạo
nhịp điệu, âm hưởng, điệp âm, điệp vần, điệp thanh): đặc điểm và tác dụng của
chúng.
- Kĩ năng: Biết phân tích các phép tu từ trong văn bản, bước đầu biết sử dụng
các phép tu từ.
- Thái độ: Bồi dưỡng thêm tình cảm yêu quý tiếng Việt .
II. Chuẩn bị của thầy và trò:
- GV: SGK, SGV, bài soạn
- HS: Vở soạn, sgk,
III. Tiến trình bài giảng:
1. Kiểm tra bài cũ:
2. Bài mới:
Hoạt động của thầy và trò

Kiến thức cơ bản

HĐI. Hướng dẫn HS tìm hiểu I. Tạo nhip điệu và âm hưởng cho câu:
phần I
1. Bài tập 1:
- Nhận xét cách ngắt nhịp trong - Đoạn văn có 4 nhịp: 2 nhịp dài, 2 nhịp ngắn phối
đoạn?
hợp diễn tả nội dung đoạn:
- Nhịp dài có tác dụng ra sao?

- Nhịp ngắn tạo nên tác dụng gì ?

+ Hai nhịp dài: thể hiện lòng kiên trì và ý chí quyết
tâm dân tộc trong đấu tranh vì tự do với thời gian dài.

+ Hai nhịp ngắn: khẳng định dứt khoát và đanh thép
quyền tự do và độc lập của dân tộc
- Sự thay đổi thanh điệu cuối nhịp:

- Cách phối hợp thanh điệu như
thế nào, tác dụng của nó?

+ Kết thúc 3 nhịp đầu: thanh bằng và âm tiết mở tạo
âm hưởng ngân vang, lan xa.
+ Nhịp cuối: thanh trắc và âm tiết khép, tạo nên âm
hưởng mạnh mẽ, dứt khoát, phù hợp với lời khẳng
định.
2. Bài tập 2:
Để tạo nên sắc thái hùng hồn, thiêng liêng, đoạn văn

TaiLieu.VN

Page 1


Giáo án Ngữ văn 12
phối hợp:
- Phép điệp (lặp từ ngữ, kết cấu ngữ pháp và nhịp điệu
- Điều gì nổi bật về nghệ thuật 4/2/4/2) + phép đối (đối xứng từ ngữ, về nhịp điệu, về
kết cấu ngữ pháp)
trong đoạn văn này?
- Câu văn xuôi + có vần (Câu 1,2: bà / già, súng /
súng)
- Nhịp ngắn, nhịp dài: câu 1, 4.
- Nhịp điệu khi nhanh, khi chậm

 Tạo âm hưởng khi khoan thai, khi mạnh mẽ, thích
thể hiện điều gì ?
hợp với lời kêu gọi cứu nước.
3. Bài tập 3:
- Ngắt nhịp (dấu phẩy ở ba câu đầu) khi cần liệt kê.
- Câu 3:
+ Ngắt nhịp liên tiếp
- Cách ngắt nhịp của đoạn văn
như thế nào? Tạo nên âm hưởng  như lời kể về từng chiến công của tre.
gì?
+ Nhịp ngắn trước, nhịp dài sau
 tạo âm hưởng du dương cho lời ngợi ca.
- Hai câu cuối: ngắt nhịp giữa CN và VN
 Tạo âm hưởng mạnh mẽ, dứt khoát cho lời tuyên
- Cách ngắt nhịp của hai câu cuối dương công trạng, khẳng định ý chí kiên cường và
như thế nào? Tạo nên âm hưởng chiến công vẻ vang của trẻ.
gì?

HĐII. Hướng dẫn học sinh tìm II. Điệp âm, điệp vần, điệp thanh:
hiểu phép điệp âm, điệp vần, điệp
thanh.
- Tác dụng của lặp âm đầu trong
câu thơ sau là gì?

1. Bài tập 1:

Dưới trăng quyên đã gọi hè
Đầu tường lửa lựu lập loè đâm
bông

- Lặp âm đầu gợi cảm giác về hình ảnh : hoa lựu như
những đóm lửa nhỏ, đẹp và ẩn hiện trên đầu tường.

- Nếu thay từ bóng thành từ ánh - Lặp âm đầu gợi cảm giác phản chiếu của bóng trăng
TaiLieu.VN

Page 2


Giáo án Ngữ văn 12
thì câu thơ sau như thế nào?

như phát tán trong không gian và trên mặt nước.

Làn ao lóng lánh bóng trăng loe
- Sắc thái ý nghĩa của vần ang
trong đoạn thơ sau là gì?
Lá bàng đang đỏ ngọn cây.
Sếu giang mang lạnh đang bay
ngang trời
Mùa đông còn hết em ơi
Mà con én đã gọi người sang
xuân !

2. Bài tập 2:
- Vần ang – âm thanh mở lặp lại nhiều nhất, xuất hiện
7 lần
- Tác dụng:
+ Tạo cảm giác rộng lớn, chuyển động, kéo dài (đông
– xuân)

+ Phù hợp với cảm xúc chung: mùa đông đang còn
tiếp diễn vậy mà đã có lời mời gọi mùa xuân.
3. Bài tập 3:

- Khung cảnh hiểm trở và sự giao Khung cảnh hiểm trở và sự giao sự gian lao vất vả
sự gian lao vất vả được gợi ra nhờ được gợi ra nhờ:
những yếu tố nào? Phân tích?
- Nhịp điệu: 4/3 ở 3 câu đầu.
- Sự phối hợp: B – T ở 3 câu đầu
+ Câu 1: Thiên về vần T
 Gợi không gian hiểm trở, mang màu sắc hùng
tráng, mạnh mẽ.
+ Câu 4: Thiên về vần B
 Gợi không khí rộng lớn, thoáng đãng trước mắt khi
vượt qua con đường gian lao, vất vả.
- Từ láy gợi hình, phép đối, phép lặp, phép nhân hoá
(súng ngửi trời.)
- Lặp cú pháp: câu 1 và 3.
HĐIII. Hướng dẫn hs tổng kết.

III. Tổng kết:
Các biện pháp tu từ ngữ âm thường gặp là:
- Tạo nhịp điệu và âm hưởng thích hợp: vận dụng
nhịp điệu, phối hợp phép lặp cú pháp, từ ngữ để tạo
những âm hưởng chung của đoạn thơ, đoạn văn phù
hợp với hình tượng và cảm xúc cần biểu đạt.

TaiLieu.VN

Page 3

Giáo án Ngữ văn 12
- Điệp âm, điệp vần, điệp thanh, lặp lại các âm cuối,
vần, thanh điệu để biểu đạt cảm xúc, gợi hình tượng.

3. Củng cố: BT trắc nghiệm
1. Khổ thơ sau đây không sử dụng pháp tu từ ngữ âm nào? “Dốc lên …mưa xa
khơi”
A. Thay đổi nhịp điệu các dòng thơ
B. Phối ứng thanh điệu
C. Điệp khúc
D. Điệp phụ âm đầu và vần.
2. Phép tu từ ngữ âm chủ yếu nào trong hai câu thơ sau đây có tác dụng miêu tả
những cơn mưa xối xả, dầm dề và bộc lộ cảm xúc nhớ thương da diết của tg
"Nỗi niềm chi rứa Huế ơi
Mà mưa xối xả trắng trời Thừa Thiên"
A. Phép tạo nhịp điệu.
B. Phép điệp từ
C. Phép sử dụng nhiều từ láy điệp phụ âm đầu kế tiếp nhau.
D. Phép điệp vần.
4. Hướng dẫn tự học:
- Sưu tầm thêm ngữ liệu về phép điệp âm, điệp vần, điệp thanh trong ca dao, đối,
thơ
- So sánh để nhận ra sự giống và khác nhau giữa các phép điệp âm, điệp vần, điệp
thanh với phép điệp từ ngữ và kết cấu ngữ pháp đã học ở lớp 10

TaiLieu.VN

Page 4