Giáo án Ngữ văn 12 tuần 11: Thực hành một số phép tu từ ngữ âm

Giáo án Ngữ văn 12
THỰC HÀNH MỘT SỐ PHÉP TU TỪ NGỮ ÂM
I. MỤC TIÊU CẦN ĐẠT:
Giúp HS:
1. Kiến thức:
- Củng cố và nâng cao nhận thức về một số phép tu từ ngữ âm (tạo nhịp điệu, âm
hưởng, điệp âm, điệp vần, điệp thanh) : đặc điểm và tác dụng của chúng.
- Nắm được một số phép tu từ ngữ âm thường dùng trong văn bản và có kĩ năng
phân tích, sử dụng chúng.
2. Kỹ năng:
- Biết phân tích các phép tu từ trong văn bản, bước đầu biết sử dụng chúng khi cần
thiết.
II. PHƯƠNG TIỆN THỰC HIỆN:
- Sách giáo khoa Ngữ văn 12 – tập 1.
- Sách giáo viên Ngữ văn 12 – tập 1.
- Bài tập Ngữ văn 12 – tập 1.
III. CÁCH THỨC TIẾN HÀNH:
Tổ chức giờ dạy theo cách kết hợp các phương pháp: thảo luận nhóm, phát vấn,
phân tích, diễn giảng, …
IV. TIẾN TRÌNH BÀI DẠY:
1.Ổn định lớp.
2. Kiểm tra bài cũ:
- Tác gải có cảm xúc như thế nào về hai mùa thu của đất nước?
- Hình ảnh con người, dân tộc Việt Nam trong chiến đấu được miêu tả như thế
nào?.
3.Tiến trình dạy:

TaiLieu.VN

Page 1

HOẠT ĐỘNG
CỦA GV

HOẠT ĐỘNG CỦA
HS

NỘI DUNG BÀI HỌC

- Hoạt động 1: - Đọc ngữ liệu ở I. Tạo nhip điệu và âm hưởng
Hướng dẫn HS SGK, phân tích ngữ cho câu:
tìm hiểu phần I liệu theo hướng dẫn
- Thao tác 1: của GV.
Hướng dẫn HS
tìm hiểu BT1

1. Bài tập 1:

- Nhận xét cách - Đoạn văn có 4 nhịp:
ngắt nhịp trong 2 nhịp dài, 2 nhịp - Đoạn văn có 4 nhịp: 2 nhịp dài, 2
đoạn?
ngắn phối hợp diễn tả nhịp ngắn phối hợp diễn tả nội
dung đoạn:
nội dung đoạn:
- Nhịp dài có tác
+ Hai nhịp dài: thể + Hai nhịp dài: thể hiện lòng kiên
dụng ra sao?
hiện lòng kiên trì và trì và ý chí quyết tâm dân tộc trong
ý chí quyết tâm dân đấu tranh vì tự do với thời gian dài.
tộc trong đấu tranh vì + Hai nhịp ngắn: khẳng định dứt

tự do với thời gian khoát và đanh thép quyền tự do và
dài.
độc lập của dân tộc
- Nhịp ngắn tạo + Hai nhịp ngắn: - Sự thay đổi thanh điệu cuối nhịp:
nên tác dụng gì ? khẳng định dứt khoát + Kết thúc 3 nhịp đầu: thanh bằng
và đanh thép quyền
và âm tiết mở tạo âm hưởng ngân
tự do và độc lập của
vang, lan xa.
dân tộc
- Cách phối hợp + Kết thúc 3 nhịp + Nhịp cuối: thanh trắc và âm tiết
thanh điệu như đầu: thanh bằng và khép, tạo nên âm hưởng mạnh mẽ,
thế nào, tác dụng âm tiết mở tạo âm dứt khoát, phù hợp với lời khẳng
định.
của nó?
hưởng ngân vang, lan
xa.
+ Nhịp cuối: thanh
trắc và âm tiết khép,
tạo nên âm hưởng
mạnh mẽ, dứt khoát,
phù hợp.
Bài tập 2:
- Thao tác 2: - Phép điệp (lặp từ
TaiLieu.VN

2. Bài tập 2:
Page 2

HOẠT ĐỘNG
CỦA GV

HOẠT ĐỘNG CỦA
HS

Hướng dẫn HS ngữ, kết cấu ngữ
tìm hiểu BT2
pháp và nhịp điệu
- Điều gì nổi bật 4/2/4/2) + phép đối
về nghệ thuật (đối xứng từ ngữ, về
trong đoạn văn nhịp điệu, về kết cấu
ngữ pháp)
này?

NỘI DUNG BÀI HỌC
Để tạo nên sắc thái hùng hồn,
thiêng liêng, đoạn văn phối hợp:
- Phép điệp (lặp từ ngữ, kết cấu
ngữ pháp và nhịp điệu 4/2/4/2) +
phép đối (đối xứng từ ngữ, về nhịp
điệu, về kết cấu ngữ pháp)

- Câu văn xuôi + có - Câu văn xuôi + có vần (Câu 1,2:
vần (Câu 1,2: bà / bà / già, súng / súng)
- Nhịp điệu khi già, súng / súng)
nhanh, khi chậm
- Nhịp ngắn, nhịp dài: câu 1, 4.
Nhịp
ngắn,

nhịp
thể hiện điều gì ?
 Tạo âm hưởng khi khoan thai,
dài: câu 1, 4.
khi mạnh mẽ, thích hợp với lời kêu
Bài tập 3:
gọi cứu nước.
- Ngắt nhịp (dấu phẩy
-Thao tác 3: ở ba câu đầu) khi cần 3. Bài tập 3:
Hướng dẫn HS liệt kê.
- Ngắt nhịp (dấu phẩy ở ba câu
tìm hiểu BT3
đầu) khi cần liệt kê.
+ Ngắt nhịp liên
- Cách ngắt nhịp tiếp như lời kể về - Câu 3:
của đoạn văn như từng chiến công của
+ Ngắt nhịp liên tiếp
thế nào? Tạo nên tre.
 như lời kể về từng chiến công
âm hưởng gì?
+ Nhịp ngắn trước, của tre.
nhịp dài sau tạo âm
+ Nhịp ngắn trước, nhịp dài sau
hưởng du dương...
 tạo âm hưởng du dương cho lời
- Hai câu cuối: ngắt
ngợi ca.
- Cách ngắt nhịp nhịp giữa CN và VN
của hai câu cuối  Tạo âm hưởng - Hai câu cuối: ngắt nhịp giữa CN
và VN

như thế nào? Tạo mạnh mẽ, dứt khoát
nên âm hưởng gì?
 Tạo âm hưởng mạnh mẽ, dứt
- Học sinh tìm hiểu
phép điệp âm, điệp khoát cho lời tuyên dương công
trạng, khẳng định ý chí kiên cường
* Hoạt động 2: - vần, điệp thanh.
và chiến công vẻ vang của trẻ.
Thao tác 1: - Lặp âm đầu gợi cảm
Hướng dẫn tìm giác về hình ảnh : II. Điệp âm, điệp vần, điệp
hiểu bài tập 1.
hoa lựu như những thanh:
đóm lửa nhỏ, đẹp và
TaiLieu.VN

Page 3


HOẠT ĐỘNG
CỦA GV

HOẠT ĐỘNG CỦA
HS

- Tác dụng của ẩn hiện trên đầu
lặp âm đầu trong tường.
câu thơ sau là gì? - Lặp âm đầu gợi cảm
- Nếu thay từ giác phản chiếu của
bóng thành từ bóng trăng như phát
ánh thì câu thơ tán trong không gian.

sau như thế nào? Bài tập 2:

NỘI DUNG BÀI HỌC
1. Bài tập 1:
- Lặp âm đầu gợi cảm giác về hình
ảnh : hoa lựu như những đóm lửa
nhỏ, đẹp và ẩn hiện trên đầu tường.
- Lặp âm đầu gợi cảm giác phản
chiếu của bóng trăng như phát tán
trong không gian và trên mặt nước.

- Thao tác 2: - Vần ang – âm thanh
Hướng dẫn tìm mở lặp lại nhiều nhất,
hiểu bài tập 2.
xuất hiện 7 lần
2. Bài tập 2:
- Sắc thái ý nghĩa - Tác dụng:
của vần ang trong
- Vần ang – âm thanh mở lặp lại
đoạn thơ sau là + Tạo cảm giác rộng nhiều nhất, xuất hiện 7 lần
lớn, chuyển động,
gì?
kéo dài (đông – xuân) - Tác dụng:
- Nhịp điệu: 4/3 ở 3 + Tạo cảm giác rộng lớn, chuyển
động, kéo dài (đông – xuân)
câu đầu.
- Thao tác 3: - Sự phối hợp: B – T + Phù hợp với cảm xúc chung: mùa
Hướng dẫn tìm ở 3 câu đầu
đông đang còn tiếp diễn vậy mà đã
hiểu bài tập 3.

có lời mời gọi mùa xuân.
+ Câu 1: Thiên về
3. Bài tập 3:
vần T
 Gợi không gian Khung cảnh hiểm trở và sự giao sự
gian lao vất vả được gợi ra nhờ:
- Khung cảnh hiểm trở.
hiểm trở và sự
+ Câu 4: Thiên về - Nhịp điệu: 4/3 ở 3 câu đầu.
giao sự gian lao
vần B
- Sự phối hợp: B – T ở 3 câu đầu
vất vả được gợi
ra nhờ những yếu  Gợi không khí + Câu 1: Thiên về vần T
tố nào? Phân rộng lớn, thoáng  Gợi không gian hiểm trở, mang
đãng
tích?
màu sắc hùng tráng, mạnh mẽ.
- Từ láy gợi hình, + Câu 4: Thiên về vần B
phép đối, phép lặp,
phép nhân hoá (súng  Gợi không khí rộng lớn, thoáng
đãng trước mắt khi vượt qua con
ngửi trời.)
đường gian lao, vất vả.
TaiLieu.VN

Page 4


HOẠT ĐỘNG

CỦA GV

HOẠT ĐỘNG CỦA
HS

NỘI DUNG BÀI HỌC

- Lặp cú pháp: câu 1 - Từ láy gợi hình, phép đối, phép
và 3.
lặp, phép nhân hoá (súng ngửi
trời.)
- Lặp cú pháp: câu 1 và 3.

V. Củng cố - dặn dò:
1. Củng cố
Tác dụng của các biện pháp tu từ cú pháp trong khi diễn đạt nội dung câu văn.
2. dặn dò:
- Luyện tập ở nhà: chỉ ra phép tu từ ngữ âm và ý nghĩa của nó trong những đoạn
thơ, đoạn văn đã học trong chương trình.
- Chuẩn bị bài mới: Bài viết số 3: Nghị luận văn học.
- Yêu cầu: Tham khảo các đề bài trong phần hương dẫn viết bài.

TaiLieu.VN

Page 5