Giáo án Ngữ văn 12 tuần 11: Thực hành một số phép tu từ ngữ âm

Giáo án Ngữ văn 12

THỰC HÀNH MỘT SỐ PHÉP TU TỪ NGỮ ÂM
I. Mục tiêu bài học:
1.Kiến thức: Giúp học sinh
- Củng cố và nâng cao hiểu biết về một số phép tu từ ngữ âm( tạo nhịp và
âm hưởng cho câu: điệp âm, điệp vần, điệp thanh).
- Cảm nhận và phân tích được một số phép tu từ ngữ âm trong văn bản, thấy
được tác dụng nghệ thuật của chúng.
2.Kĩ năng:
- Rèn luyện kĩ năng phân tích tác dụng của phép tu từ ngữ âm trong văn bản:
phân tích mục đích và hiệu quả của phép tu từ, sự phối hợp với các phép tu từ
khác.
3.Thái độ:
- Nhận biết phép tu từ ngữ âm trong văn bản
II. Chuẩn bị của giáo viên và học sinh:
a. Chuẩn bị của giáo viên: SGK, SGV, TLTK.
b. Chuẩn bị của học sinh: SGK, vở soạn văn.
III.Tiến trình bài dạy:
1. ổn định tổ chức.
2. Kiểm tra bài cũ: Kết hợp với bài mới
3. Bài mới
Hoạt động dạy học của thầy và
trò
* HĐ1

Kiến thức cơ bản
I. Tạo nhịp điệu và âm hưởng cho câu.

- Hướng dẫn hs làm bài tập tìm 1. Bài tập 1.
hiểu các biện pháp tạo nhịp điệu , - Hai vế đầu dài, nhịp điệu dàn trải-> phù

âm hưởng cho câu
hợp với việc biểu hiện cá c cuộc đấu tranh
trường kì của dân tộc .
- GV cho hs đọc yêu cầu bài tập 1(- - Vế sau ngắn, nhịp điệu dồn dập, mạnh mẽ,
sgk- 129)
phù hợp với nội dung khẳng định quyền độc
lập , tự do của dân tộc .
- GV: Đoạn văn trên có cách ngắt => Hai vế đầu có vai trò như các luận cứ, vế
TaiLieu.VN

Page 1


Giáo án Ngữ văn 12

nhịp như thế nào?

sau và câu cuối như kết luận.

- Câu đầu, các vế kết thúc bằng thanh bằng
- GV: Sự phối hợp âm thanh trong ( nay, nay, do), do là âm tiết mở. Câu sau kết
đoạn văn được thể hiện như thế thúc bằng âm tiết mang thanh trắc ( lập), lập
là âm tiết đóng .
nào?
=> Kết thúc bằng âm tiết mang thanh nặng
và là âm tiết đóng có âm hưởng mạnh mẽ,
- GV: Việc kết thúc bằng âm tiết dứt khoát , thích hợp với lời khẳng định
mang thanh nặng và là âm tiết đóng quyền độc lập của dân tộc.
có tác dụng như thế nào?
- Đoạn văn còn sử dụng phép điệp từ ngữ và

điệp cú pháp phối hợp với nhau để tạo ra
- GV: Phân tích phép điệp từ ngữ âm hưởng hùng hồn, đanh thép cho lời tuyên
ngôn.
và điệp cú pháp trong đoạn văn?
2. Bài tập 2
* HĐ2

Để tạo nên sắc thái hùng hồn, thiêng liêng
của lời kêu gọi cứu nước , đoạn trích đã có sự
phối hợp của nhiều yếu tố:

- GV cho học sinh thảo luận nhóm
- Phép điệp phối hợp với phép đối : điệp lại
( theo bàn ) bài tập 2-3 trong 7 phút
từ ngữ, kết cấu ngữ pháp và nhịp điệu (câu
1 , nhịp được lặp lại là 4/2/4/2 ; câu 2,3 : nhịp
3/2 -3/2 với kết cấu ngữ pháp đều là C-V-P
( phụ ngữ).
( Yêu cầu- sgk )
- Câu văn xuôi nhưng có vần ( phối hợp với
nhịp ) ở một số vị trí : Câu đầu có vần giữa
tiếng bà và tiếng già; câu 2 điệp vần ung giữa
các tiếng súng ( ai có súng dùng súng).
- GV gọi đại diện 2 nhóm lên trả lời - Phối hợp giữa nhịp ngắn , nhịp dài (nhịp
ngắn : đầu câu 1,câu 2, câu 3 với những nhịp
kết qủa
dài dàn trải ( vế cuối câu 1, câu 4) => tạo âm
hưởng khi khoan thai, khi dồn dập , mạnh
mẽ.
3. Bài tập 3

- Đoạn văn sử dụng phép nhân hoá và nhiều
động từ , những biện pháp này phối hợp với
các yếu tố ngữ âm sau :
TaiLieu.VN

Page 2


Giáo án Ngữ văn 12

- Sự ngắt nhịp( dấu phẩy ở 3 câu đầu ) khi
- Các nhóm khác bổ sung, thống cần liệt kê.
nhất kiến thức.
- Câu văn thứ 3 ngắt nhịp liên tiếp như lời kể
về từng chiến công của tre; nhịp ngắn trước,
nhịp dài sau => tạo nên âm hưởng du dương
của lời ca.
- Hai câu cuối , câu được ngắt nhịp giữa
CN/VN -> tạo âm hưởng mạnh mẽ, dứt khoát
của lời tuyên dương công trạng , khẳng định
- GV chuẩn xác kiến thức và cho
ý trí kiên cường và chiến công vẻ vang của
điểm
tre.
II. Điệp âm, điệp vần, điệp thanh.
1. Bài tập 1:
a.Sự lặp lại và phối hợp 4 phụ âm đầu (l)
trong các tiếng (lửa lựu lập loè) miêu tả được
trạng thái ẩn hiện trên diện rộng của hoa lựu
Hứơng dẫn hs làm bài tập , phân ( đỏ như lửa và lấp ló trên cành như những

tích các biẹn pháp nghệ thuật :điệp đốm lửa lúc ẩn lúc hiện, lúc loé lên, lúc lại ẩn
hiện trong tán lá)
âm, điệp vần, điệp thanh.
b. Câu thơ có sự phối hợp của của các phụ
âm đầu (l) 4 lần trong một câu thơ
- GV:Trong câu thơ trên, từ ngữ
-> diễn tả trạng thái của ánh trăng phản
nào điệp lại phụ âm đầu?
chiếu trên mặt ao: ánh trăng như lan toả rộng
- GV: Việc điệp lại phụ âm đầu có hơn, loang ra và choán lấy bề mặt không gian
tác dụng như thế nào trong việc tạo trên mặt ao.
hình tượng cho câu thơ?
2. Bài tập 2
* HĐ3

* HĐ4

Trong đoạn thơ , vần ang được lặp lại nhiều
nhất -> tạo nên âm hưởng rộng mở , tiếp diễn
kéo dài , phù hợp với cảm xúc chung : mùa
đông đang còn tiếp diễn với nhiều dấu hiệu
đặc trưng ( lá bàng đỏ, sếu giang bay về
phương Nam tránh rét) vậy mà đã có lời mời
gọi của mùa xuân.

- GV cho học sinh hoạt động độc 3. Bài tập 3
lập
Đoạn thơ gợi ra được khung cảnh hiểm trở,
TaiLieu.VN

Page 3


Giáo án Ngữ văn 12

( làm bài tập 2-3 trong 7 phút )

hùng vĩ của núi rừng và sự gian lao, vất vả
của cuộc hành quân là nhơ sự đóng góp của
các yếu tố:
- Nhịp điệu 4/3 ở 3 câu thơ đầu.

- Sự phối hợp các thanh T và thanh B ( câu
đầu thiên về vần T, câu 4 toàn là vần B)->gợi
ra một không gian vừa hiểm trở, mang sắc
thái hùng tráng,mạnh mẽ vùa thoáng đãng,
- GV gọi hs thông qua kết quả làm
rộng lớn khi đã vượt qua được con đương
việc
gian lao, vất vả.
- Dùng từ láy gợi hình (khúc khuỷu, thăm
thẳm, heo hút) ; phép đối xứng từ ngữ, phép
lặp từ ngữ ; phép nhân hoá.

- Gv chuẩn xác kiến thức và cho
điểm
4. Củng cố :
- Âm hưởng và nhịp điệu của câu được tạo ra bởi những yếu tố nào?
( sự ngắt nhịp, phối thanh và sự hoà phối ngữ âm của từ ngữ …)
5. Hướng dẫn tự học:

- Sưu tầm thêm ngữ liệu về phép điệp âm, điệp vần, điệp thanh trong ca dao, câu
đối, thơ.
- So sánh để nhận ra sự giống nhau và khác nhau giữa các phép điệp âm, điệp vần,
thanh với phép điệp tữ ngữ và kết cấu ngữ pháp đã hộc ở lớp 10
- Chuẩn bị bài viết số 3

TaiLieu.VN

Page 4