Giáo án Ngữ văn 12 tuần 17: Thực hành chữa lỗi lập luận trong văn nghị luận

Giáo án Ngữ văn 12
THựC HÀNH CHỮA LỖI LẬP LUẬN TRONG VĂN NGHỊ LUẬN
A. MỤC TIÊU CẦN ĐẠT
- Phát hiện và sửa các lỗi trong lập luận.
- Có khả năng chủ động tạo các lập luận chặt chẽ, sắc sảo.
B. PHƯƠNG TIÊN DẠY HỌC
- SGK + SGV + Bài soạn.
C. CÁCH THỨC TIẾN HÀNH
- GV hướng dẫn HS trả lời câu hỏi và thảo luận.
D. TIẾN TRÌNH THỰC HIỆN
1. Kiểm tra bài cũ
2. Giới thiệu bài mới
Trong thực tế thời lượng dành riênh cho phân môn tập làm văn trong nhà trường là
rất ít song đánh giá kết quả học môn văn của học sinh chủ yếu thông qua các bài
văn nghị luận. Bài làm văn vô cùng quan trọng trong nhà trường cũng như trong
cuộc sống sau này. Để viết tốt các bài làm văn trước hết phải có kiến thức (Vì
không có kiến thức bài làm sẽ đơn điệu, nghèo nàn, sai lệch…). Bên cạnh yêu cầu
về kiến thức còn có yêu cầu về kĩ năng. Bài học hôm nay giúp chúng ta nâng cao
kỹ năng viết văn bằng cách sửa các lỗi thường gặp trong cách lập luận.
? Lập luận là gì ?
Là cách thức tổ chức lí lẽ và dẫn chứng để làm rõ cho một nội dung
nào đó.
? Lập luận sử dụng các yếu tố nào ?
Hai yếu tố:
Luận điểm: Là ý khái quát định hướng.
Luận cứ: Là lý lẽ dẫn chứng làm rõ cho luận điểm.
VD: Hình ảnh người bà trong thơ Nguyễn Duy là điển hình về hình ảnh người
phụ nữ Việt Nam nói chung. Tảo tần lam lũ “váy nhuộm bùn, áo nhuộm nâu
bốn mùa”. Giầu tình thương yêu, với gánh nặng gia đình vẫn âm thầm bình
thản đi qua gian khổ đói kém và cả chiến tranh.
Hoạt động của GV và HS

Mục tiêu cần đạt
Page 1


Giáo án Ngữ văn 12
I.Phát hiện phân tích và sửa lại các lỗi lập luận trong
Lỗi thuộc luận điểm hay luận đoạn văn sau:
cứ ?
a.Giá trị quan trọng nhất của văn học dân gian là giá trị
Luận điểm nêu giá trị nhận nhận thức. Văn học dân gian chứa đựng một lượng kiến
thức của VHDG là vô cùng thức khổng lồ, phong phú về tự nhiên và đời sống xã
phong phú… song luận cứ chỉ hội. Những câu tục ngữ, ca dao vừa cung cấp cho chúng
chứng minh bằng một câu tục ta những hiểu biết, những kinh nghiệm sống, vừa tác
động mạnh mẽ đến tâm hồn con người. Ví dụ như câu: “
ngữ.
Chuồn chuồn bay thấp thì mưa – bay cao thì nắng, bay
Sửa: Viết thêm các luận cứ bổ vừa thì râm” là một cách dự báo thời tiết của nhân
sung thêm các giá trị nhận dân ta.
thức của VHDG trong các thể
Lỗi: Luận cứ chưa đủ làm rõ cho luận điểm.
loại cổ tích, ca dao…
Sửa:
Giá trị quan trọng nhất của văn học dân gian là giá trị
nhận thức. Văn học dân gian chứa đựng một lượng kiến
thức khổng lồ, phong phú về tự nhiên và đời sống xã hội.
Truyện cổ tích giúp chúng ta hiểu cuộc đấu tranh không
khoan nhượng giữa cái thiện và cái ác, tâm hồn hướng
thiện của nhân dân. Ca dao dân ca bồi dưỡng tình yêu
quê hơng đất nớc, gia đình “Anh đi anh nhớ quê nhà

-Nhớ canh rau muống, nhớ cà dầm tương”. Tục ngữ lại
phổ biến những kinh nghiệm qua phán đoán từ thực tiễn
“Chuồn chuồn bay thấp thì mưa – bay cao thì nắng, bay
vừa thì râm”.
b. Trong bài thơ “Việt Bắc”, thể thơ lục bát đã phát huy
Lỗi thuộc luận điểm hay luận được thế mạnh rõ rệt. Tính dân tộc của bài “Việt Bắc”
trước hết biểu hiện ở thể thơ. Những câu thơ lục bát
cứ ?
uyển chuyển, nhịp nhàng, cân đối phù hợp với giọng tâm
Phân tích ?
tình ngọt ngào, da diết. Tính dân tộc ở “Việt Bắc” còn
biểu hiện ở đề tài, cảm hứng chủ đạo: bài thơ đề cập
Yêu cầu: viết lại luận điểm.
đến vấn đề trọng đại của dân tộc, bộc lộ niềm tự hào,
niềm vui chiến thắng của cả dân tộc sau chín năm kháng
chiến trường kì. Đồng thời những hình ảnh, chất liệu
được sử dụng trong bài thơ cũng mang đậm nét
truyền thống, gần gũi với cách cảm, cách nghĩ của
dân tộc: “Chiếu Nga Sơn, gạch Bát Tràng – Vải tơ Nam
Page 2


Giáo án Ngữ văn 12
Định, lụa hàng Hà Đông…”
Lỗi:
-

Luận điểm chưa phù hợp với luận cứ.

Sửa: Trong bài thơ “Việt Bắc”, tính dân tộc là một trong

những nét nghệ thuật độc đáo. ..
c. Nếu ai đã từng ra biển thì hẳn phải cảm nhận vẻ đẹp kì
diệu và sức mạnh khôn lường của những con sóng biển
miên man vỗ bờ. Những con sóng luôn biến đổi khôn
lường, lúc thì êm ả, dịu dàng, lúc lại sôi sục, dữ dội. Và
những con sóng ấy dường như không biết mệt. Sóng từ
đâu đến và đi đâu, về đâu? Chính vì thế, Xuân Quỳnh đã
ví tình yêu của mình như những con sóng “Dữ dội và dịu
êm – ồn ào và lặng lẽ”. Chính Xuân Quỳnh đã hoá thân
vào những con sóng để nói lên tình yêu của mình.
Lỗi:
- Luận điểm cha rõ ràng.
- Luận cứ lan man, dông dài.
Sửa: Sóng từ đâu đến và sóng đi đâu về đâu? Xuân
Quỳnh như hoá thân vào sóng để tự bộc lộ tình yêu của
Mục đích cảm nhận về tình mình. Đó là những cung bậc cảm xúc tha thiết mãnh liệt,
yêu của người phụ nữ qua những đam mê cháy bỏng rạo rực trong lòng:
hình tượng “Sóng” nhưng
“Con sóng dưới lòng sâu
người viết lại sa đà lan man
Con sóng trên mặt nước
viết về những con sóng biển.
Hai câu cuối lặp đi, lặp lại
một nội dung rườm rà chưa rõ
LĐ.

Ôi ! Con sóng nhớ bờ
Ngày đêm không ngủ được
Lòng em nhớ đến anh

Lỗi đại ngôn dông dài nói
Cả trong mơ còn thức”.
nhiều mà không đúng vào vấn
d. Lòng thương người của Nguyễn Du bao trùm lên
đề.
tòan bộ tác phẩm Truyện Kiều. Đoạn trích nào trong sách
VD minh hoạ thêm:
giáo khoa ông cũng nâng cao phẩm giá con người. Kiều
“Tây Tiến là một địa danh nổi thương cha bị đòn mà phải bán mình. Điều này khiến
tiếng ở miền Tây, Quang chúng ta thấy rõ hơn cuộc sống hồng nhan của Kiều. Ông
Dũng đi bộ đội vào miền thương xót Kiều vì Kiều chịu bao nhiêu tai hoạ. Ta càng
Page 3


Giáo án Ngữ văn 12
Nam sau đó ra miền Bắc rồi hiểu thế nào là hồng nhan bạc mệnh.
về miền Tây Nam Bộ rồi lại Lỗi:
ra miền Tây. Và ông viết bài
- Luận cứ thiếu lôgic không ăn nhập với luận điểm.
nhớ Tây tiến.”
Sửa: Lòng thương người của Nguyễn Du bao trùm lên
toàn bộ tác phẩm “Truyện Kiều”. Đoạn trích nào của
truyện cũng đều thể hiện tấm lòng ấy của Nguyễn Du.
Ông thương nàng Kiều phải bán mình chuộc tội cho cha
và em. Ông xót xa khi Kiều phải “ Thanh y hai lợt, thanh
lâu hai lần”. Ông cảm thông chia sẻ với Kiều. Ta càng
hiểu vì sao “Truyện Kiều” đạt tới đỉnh cao của chủ nghĩa
Lỗi thuộc luận điểm hay luận nhân đạo.
cứ ?
e. Từ chỗ là con quỷ dữ của làng Vũ Đại, Chí Phèo đã

khao khát được trở lại làm người. Chính bát cháo hành
Phân tích ?
của Thị Nở đã đánh thức những ước mơ tưởng đã chết
trong hắn. Hắn không thèm rượu nữa mà thèm được làm
người lương thiện. Nhưng rồi cái ước mơ nhỏ bé ấy cũng
không thể thực hiện được. Vì rốt cuộc, đến một người
xấu xí dở hơi như Thị Nở cũng không chấp nhận hắn
nữa.
Viết theo tuỳ hứng, không tập Lỗi:
trung. VD thêm:
- Luận cứ có chỗ chưa xác đáng, chưa phù hợp với bản
“Sáng nay mẹ em đi chợ. chất vấn đề.
Mảnh vải trắng dài 6 mét,
mảnh vải đỏ dài 5 mét. Con - Nguyên nhân vì người viết chưa hiểu đúng bản chất bi
kịch bị cự tuyệt làm người của Chí Phèo.
mèo này rất đẹp.”
Sửa:
Từ chỗ là con quỷ dữ cuả làng Vũ Đại, Chí Phèo đã khao
khát được trở lại làm người. Chính bát cháo hành của Thị
Lỗi thuộc luận điểm hay luận Nở đã đánh thức những ước mơ tưởng đã chết trong hắn.
cứ ?
Hắn không thèm rượu nữa mà thèm được làm người lPhân tích ?
ương thiện. Nhưng rồi cái ước mơ nhỏ bé ấy cũng không
LC đã xác đáng, phù hợp với thể thực hiện được. Vì những định kiến của xã hội. Đại
diện là bà cô Thị Nở, Bà đã cấm cô cháu gái của bà
bản chất vấn đề chưa ?
không được lấy Chí Phèo. Nhưng đó chỉ là nguyên nhân
gián tiếp, nguyên nhân trực tiếp chính là giai cấp phong
kiến thống trị đã không cho Chí Phèo được sống cuộc đời
Page 4

Giáo án Ngữ văn 12
của một con người.
g. Chính vì ra đời từ rất sớm nên văn học dân gian có giá
trị bảo tồn và nuôi dưỡng tâm hồn nhân dân. Các tác
phẩm văn học dân gian đều hướng con người tới cái
“chân, thiện, mĩ”.Không một ai là không biết đến truyện
cổ tích Tấm Cám. Cuộc đấu tranh của cô Tấm với mẹ
con Cám cũng chính là cuộc đấu tranh giữa cái thiện và
cái ác. Và tất nhiên chiến thắng sẽ thuộc về cái thiện. văn
học dân gian còn là kho tàng về nghệ thuật:
“ Thân em như trái bần trôi
Gió dập sóng dồi biết tấp vào đâu”.
Với phép so sánh đặc sắc, câu ca dao là lời hát về thân
phận éo le, khổ cực của người phụ nữ trong xã hội xa.
Với những giá trị ấy văn học dân gian là bộ phận của văn
học Việt Nam và là nền tảng của văn học viết.
Lỗi:
- Luận cứ chưa rõ ràng chưa đủ làm rõ cho luận
Lỗi thuộc luận điểm hay luận điểm.
cứ ?
- Luận điểm chồng chéo khó triển khai.
Phân tích?

Sửa:

Xác định những câu nêu luận Văn học dân gian có giá trị nuôi dưỡng tâm hồn con
điểm?
người. Các tác phẩm của văn học dân gian đều hướng

LC đã đủ thuyết minh cho LĐ con người tới cái “chân, thiện, mĩ”. Cô Tấm phải chết đi
chưa?
sống laị nhiều lần để cuối cùng trở lại làm người, giết kẻ
thù, giành lại hạnh phúc. Thạch Sanh cũng là hiện thân
của ngời lao động giỏi, dũng cảm và chân thật, bị mẹ con
Lý Thông gian tham độc ác đánh lừa, nhưng cuối cùng
chàng vẫn được làm phò mã, nối ngôi vua.
Những câu ca dao ru hồn ta bằng tình yêu quê hương
đất nước và gắn bó với con người, biết ơn tổ tiên, ông
cha, biết rèn mình góp phần nuôi dưỡng tâm hồn con người.
Văn học dân gian còn tiêu biểu cho nhiều phong cách
nghệ thuật, đặt nền móng cho văn học viết. Nhà văn học
Page 5


Giáo án Ngữ văn 12
gì ở truyện cổ tích, nhà thơ học gì ở ca dao. Phải chăng
đó là học về cốt truyện, bố cục truyện, những tình tiết, sự
kiện, tình huống gây cho người đọc người nghe sự hứng
thú. Cách so sánh ẩn dụ, nhân hoá…của ca dao là những
bài học sáng giá cho những nhà thơ và cả với ai “Trót nợ
vì thơ phải chuốt lời”.
II.Kết Luận:
- Các lỗi thường gặp ở luận điểm:
+ Luận điểm chưa phù hợp với luận cứ.(Nội dung nêu ra
chưa phù hợp với lí lẽ và dẫn chứng).
+ Không nêu được luận điểm cần trình bày.
+ Luận điểm chồng chéo.
- Các lỗi thường gặp ở luận cứ:
+ Luận cứ chưa đủ làm rõ cho luận điểm.

+ Luận cứ lan man xa rời vấn đề.
+ Luận cứ thiếu logic, không xâu chuỗi với nhau, chưa
triển khai đúng luận điểm.

Bài học giúp ích gì cho các
em trong viết văn?

Page 6