Giải pháp nâng cao chất lượng giảng dạy các môn lý luận mác _ lênin ở trường đại học nguyễn huệ hiện nay

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

NGUYỄN ĐẮC THÁI

GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG GIẢNG DẠY
CÁC MÔN LÝ LUẬN MÁC - LÊNIN
Ở TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGUYỄN HUỆ HIỆN NAY

LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH TRỊ HỌC

HÀ NỘI -2019


VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

NGUYỄN ĐẮC THÁI

GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG GIẢNG DẠY
CÁC MÔN LÝ LUẬN MÁC - LÊNIN
Ở TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGUYỄN HUỆ HIỆN NAY
Ngành

: Chính trị học

Mã số

: 8 31 02 01

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:

PGS.TS. NGUYỄN TRỌNG TUẤN

HÀ NỘI - 2019


LỜI CẢM ƠN
Học viện Khoa học xã hội thuộc Viện Hàn lâm Khoa học xã hội là nơi đào
tạo tin cậy, có uy tín đối với học viên, đội ngũ cán bộ, công chức các cấp, các
ngành trong lĩnh vực đào tạo trình độ thạc sĩ và tiến sĩ các chuyên ngành về Khoa
học xã hội, trong đó có ngành Chính trị học thuộc Khoa Triết học. Trong 2 năm ở
giảng đường Học viện là khoảng thời gian mà mỗi học viên được tiếp nhận vốn tri
thức cơ bản về Chính trị học. Có được kết quả như ngày hôm nay cũng như hoàn
thành tốt luận văn tốt nghiệp này, tôi xin gửi lời cảm ơn và lời chúc sức khoẻ chân
thành đến:
- Lãnh đạo Học viện cùng các thầy, cô tại Học viện đã tận tình giảng dạy,
dành nhiều thời gian để tôi trau dồi tri thức, đạo đức.
- PGS.TS. Nguyễn Trọng Tuấn - Giảng viên Học viện Kĩ thuật quân sự đã
hướng dẫn nhiệt tình cho tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành đúng
tiến độ luận văn này.
- Các CBGV-CNV Trường Đại học Nguyễn Huệ và học viên trong quá
trình học tâp tại Trường Đại học Nguyễn Huệ nơi tôi công tác đã nhiệt tình hướng
dẫn, giúp đỡ tôi, có những góp ý thiết thực, tạo điều kiện thuận lợi nhất cho tôi
hoàn thành tốt luận văn.
- Gia đình, các anh chị khóa trên và bạn bè cùng khóa đã luôn động viên,
giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và thực hiện luận văn.
Xin trân trọng cảm ơn!


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan, Luận văn về đề tài: “Giải pháp nâng cao chất lượng

giảng dạy các môn lý luận Mác – Lênin ở Trường đại học Nguyễn Huệ hiện
nay” do tôi viết trên cơ sở nghiên cứu các tài liệu tham khảo, giáo trình hướng
dẫn, thực tiễn công tác tại Trường Đại học Nguyễn Huệ và được sự hướng dẫn
khoa học của PGS.TS.Nguyễn Trọng Tuấn. Tôi đã hoàn thành Luận văn và chịu
trách nhiệm với những vấn đề tôi viết.
Người cam đoan

Nguyễn Đắc Thái


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ................................................................................................................ 1
Chương 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN, THỰC TIỄN VỀ CHẤT LƯỢNG
VÀ NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG GIẢNG DẠY CÁC MÔN LÝ LUẬN MÁC LÊNIN Ở TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGUYỄN HUỆ ................................................ 8
1.1. Những vấn đề lý luận về chất lượng và nâng cao chất lượng giảng dạy các
môn lý luận Mác - Lênin ở trường đại học Nguyễn Huệ ......................................... 8
1.1.1. Chất lượng và nâng cao chất lượng giảng dạy các môn lý luận Mác – Lênin
ở trường đại học Nguyễn Huệ ................................................................................. 8
1.1.2. Vị trí, vai trò, đặc điểm giảng dạy các môn lý luận Mác - Lênin ở trường đại
học Nguyễn Huệ .................................................................................................... 12
1.2. Những nhân tố tác động đến hoạt động giảng dạy các môn lý luận ở trường đại học
Nguyễn Huệ hiện nay .............................................................................................. 19
1.3.Thực trạng chất lượng giảng dạy các môn lý luận Mác – Lênin ở trường đại học
Nguyễn Huệ hiện nay ............................................................................................ 26
1.3.2. Hạn chế và nguyên nhân hạn chế trong giảng dạy các môn lý luận Mác - Lênin
ở trường đại học Nguyễn Huệ ............................................................................... 32
Tiểu kết chương 1 ................................................................................................. 37
Chương 2: YÊU CẦU VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG GIẢNG
DẠY CÁC MÔN LÝ LUẬN MÁC – LÊNIN Ở TRƯỜNG ĐẠI HỌC
NGUYỄN HUỆ HIỆN NAY ............................................................................... 38

2.1. Yêu cầu nâng cao chất lượng giảng dạy các môn lý luận Mác – Lênin ở
trường đại học Nguyễn Huệ .................................................................................. 38
2.2. Một số giải pháp nâng cao chất lượng giảng dạy các môn lý luận Mác – Lênin
ở trường đại học Nguyễn Huệ trước yêu cầu mới ................................................. 41
2.2.1. Nâng cao vai trò trách nhiệm của lãnh đạo, chỉ huy các cấp; bồi dưỡng
năng lực, phát huy vai trò của đội ngũ giảng viên lý luận Mác – Lênin ........... 41
2.2.2. Đổi mới chương trình, nội dung, phương pháp giảng dạy các môn lý luận
Mác - Lênin sát với từng đối tượng cụ thể ............................................................ 49


2.2.3. Xây dựng môi trường sư phạm quân sự lành mạnh, chăm lo đời sống vật
chất, tinh thần cho đội ngũ giảng viên .................................................................. 57
2.2.4. Phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan, khoa giáo viên, đơn vị; bảo đảm cơ sở
vật chất, phương tiện giảng dạy các môn lý luận Mác - Lênin ............................. 62
Tiểu kết chương 2 ................................................................................................. 68
KẾT LUẬN .......................................................................................................... 69
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
CBGV-CNV : Cán bộ giáo viên - Công nhân viên
XHCN

: Xã hội chủ nghĩa

Nxb QĐND

: Nhà xuất bản Quân đội nhân dân

QLCL

: Quản lí chất lượng

GD – ĐT

: Giáo dục đào tạo


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Các môn lý luận chính trị bao gồm Triết học Mác - Lênin, Kinh tế chính trị,
chủ nghĩa xã hội khoa học, Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam và tư tưởng Hồ Chí
Minh, nay được đổi thành các môn Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác Lênin, Tư tưởng Hồ Chí Minh và môn Đường lối cách mạng của Đảng Cộng sản
Việt Nam [27, tr.57].
Chương trình đào tạo bắt buộc của Bộ Giáo dục và đào tạo cũng như quy
định của các học viện, nhà trường trong quân đội thì việc giảng dạy các môn lý
luận Mác - Lênin là một nội dung quan trọng. Với mục tiêu đào tạo của Trường
Đại học Nguyễn Huệ - học viên sĩ quan ra trường phải có lập trường chính trị kiên
định vững vàng, phẩm chất đạo đức trong sáng, sẵn sàng nhận và hoàn thành tốt
mọi nhiệm vụ được giao…cho nên vệc giảng dạy các môn lý luận Mác - Lênin là
rất cần thiết nhất là trong điều kiện hiện nay.
Thấy rõ vị trí tầm quan trọng của việc giảng dạy các môn lý luận Mác Lênin, Đảng ủy, Ban giám hiệu Nhà trường đã thường xuyên lãnh đạo, chỉ đạo,
triển khai hướngdẫn cho các cơ quan chức năng, khoa Lý luận Mác - Lênin thực
hiện nghiêm túc nội dung, chương trình giảng dạy, thường xuyên đổi mới nâng
cao chất lượng giảng dạy các môn lý luận Mác - Lênin nhờ đó mà chất lương
giảng dạy các môn Lý luận Mác - Lênin được nâng nên.
“Chính sách phát triển giảng viên chính trị là một chính sách cơ bản và cần
thiết cho việc phát triển giảng viên chính trị ở các trường hiện nay. Thời gian qua,
các chính sách phát triển giảng viên chính trị đã được sửa đổi, bổ sung cho phù
hợp với giảng viên chính trị. Tuy nhiên, hiện nay các chính sách này vẫn tồn tại

nhiều bất cập cần phải được nghiên cứu chuyên sâu để sửa đổi, bổ sung cho phù
hợp với thực tiễn phát triển giảng viên chính trị ở các trường” [26, tr.47].
Tuy nhiên, việc giảng dạy các môn lý luận Mác - Lênin của Nhà trường
trong thời gian qua còn tồn tại một số hạn chế như: Một số bài giảng còn nặng về
lý luận ít cập nhật thông tin, ít ví dụ thực tiễn, đối với một số giảng viên, phương

1


pháp giảng có nội dung chưa phù hợp, chưa kết hợp nhuần nhuyễn các phương
pháp dạy học tích cực vào giảng dạy. Một số học viên còn thụ động trong học tập,
còn ngại học các môn Lí luận Mác – Lênin kết quả học tập không cao, từ đó dẫn
đến việc xác định lập trường tư tưởng chưa tốt, còn dao động, lối sống thực dụng,
vô cảm trước cuộc sống xã hội, thờ ơ với chính trị v.v… mà nguyên nhân có phần
thuộc về giảng dạy các môn lý luận Mác - Lênin.
Hiện nay, với sự phát triển mạnh mẽ của thế giới và trong nước, sự tác
động của mặt trái cơ chế thị trường và các thế lực thù địch luôn đẩy mạnh chống
phá ta trên tất cả các lĩnh vực, nhất là lĩnh vực chính trị tư tưởng, điều đó đặt ra
yêu cầu cao hơn phải nâng cao chất lượng giảng dạy các môn các môn lý luận chủ
nghĩa Mác - Lênin ở các Nhà trường nói chung và trường Đại học Nguyễn Huệ
nói riêng. Vì vậy, nghiên cứu toàn diện đề ra những giảng pháp nâng cao chất
lượng giảng dạy các môn lý luận chủ nghĩa Mác - Lênin có ý nghĩa cấp bách cả về
lý luận và thực tiễn.
Với lý do trên, tôi đã chọn: “Giải pháp nâng cao chất lượng giảng dạy các
môn lý luận Mác - Lênin ở Trường đại học Nguyễn Huệ hiện nay” làm luận văn
nghiên cứu làm đề tài nghiên cứu cho luận văn thạc sĩ ngành Chính trị học của
mình là có ý nghĩa lý luận và thực tiễn sâu sắc.
2. Tình hình nghiên cứu
Xung quanh vấn đề nghiên cứu của đề tài, đã có nhiều công trình tiêu biểu
của các tác giả trong và ngoài Quân đội đề cập, nghiên cứu với những mục đích,

nhiệm vụ khác nhau. Các công trình khoa học đó đã bàn về lý luận, thực tiễn hình thành,
phát triển nhân cách con người Việt Nam; phát triển phẩm chất, năng lực người quân nhân
trong Quân đội nhân dân Việt Nam dưới nhiều góc độ tiếp cận khác nhau.
Đề cập đến tư duy biện chứng, năng lực tư duy sáng tạo, năng lực trí tuệ cho một số
đối tượng trong Quân đội cũng có nhiều nhà nghiên cứu bàn đến, tiêu biểu là: tác giả
Nguyễn Văn Tài, với bài viết “Phát huy vai trò trí tuệ của đội ngũ sĩ quan trong xây dựng
quân đội ta hiện nay”, năm 1996.

2


Vũ Văn Viên (2007), “Về đổi mới nghiên cứu và giảng dạy Triết học Mác- Lênin ở
nước ta hiện nay”. Bài viết luận chứng có hai luận điểm sau: Thứ nhất, sự cần thiết phải tiếp
tục đổi mới công tác nghiên cứu và giảng dạy triết học Mác - Lênin. Thứ hai, sự cần thiết
phải chú trọng đến kiến thức cơ bản trong quá trình đổi mới công tác nghiên cứu và giảng
dạy triết học Mác - Lênin. Để chú trọng tới khối kiến thức cơ bản, theo tác giả, cần tăng
cường hơn ba nội dung nghiên cứu và giảng dạy triết học là: 1. Các quy luật, phạm trù... của
chủ nghĩa duy vật biện chứng và duy vật lịch sử; 2. Triết học trong khoa học tự nhiên; 3.
Logic học [27, tr.15-20].
Vũ Trọng Dung (2007), “Đổi mới nội dung và phương pháp giảng dạy triết học ở
Học viện Chính trị khu vực I trong giai đoạn hiện nay”. Bài viết đề cập Đổi mới nội dung và
phương pháp giảng dạy triết học là một yêu cầu bức xúc, một nhiệm vụ quan trọng. Song, để
đảm bảo chất lượng và tính hiệu quả, quá trình đó cần tuân thủ các nguyên tắc: một là, tính
đến đặc thù của môn triết học; hai là, tính đến đặc thù của đối tượng giảng dạy. Theo tác giả,
trong đổi mới nội dung giảng dạy, cần coi trọng việc đổi mới công tác biên soạn giáo trình,
bảo đảm chiều sâu cũng như yêu cầu gắn lý luận với thực tiễn trong giảng dạy từng học
phần, từng bài giảng. Trong đổi mới phương pháp, cần kết hợp phương pháp thuyết trình một phương pháp giảng dạy truyền thống với các phương pháp tích cực khác, như nêu vấn
đề, thảo luận theo nhóm, hỏi đáp... gắn với sử dụng các phương tiện hiện đại nhằm khơi gợi,
phát huy tính tích cực, chủ động và độc lập suy nghĩ của người học [13, tr.21].
Nguyễn Thị Hoa (2017), Nghiên cứu chính sách phát triển giảng viên chính trị: cần có cách

tiếp cận phù hợp, Tạp chí Nhân lực Khoa học xã hội, Học viện Khoa học xã hội, Viện Hàn
lâm Khoa học xã hội Việt Nam, Hà Nội, (số 07), tr.57 – 62. Tác giả nghiên cứu vấn đề
Giảng viên chính trị - người thực hiện nhiệm vụ giảng dạy các môn chính trị hoặc có liên
quan đến chính trị tại các cơ sở giáo dục. Giảng viên chính trị có đặc thù riêng về chuyên
môn trong việc giảng dạy các môn học chính trị, có sự khác biệt so với giảng viên của những
ngành học khác về tư tưởng, đạo đức và quan điểm cách mạng, cần đạt được những tiêu
chuẩn mà Đảng và Nhà nước quy định. Chính vì vậy, chính sách phát triển giảng viên chính
trị là cần thiết. Bài viết tác giả tập trung phân tích các nội dung của chính sách phát triển
giảng viên trong bối cảnh hội nhập.

3


Bài viết của nhiều tác giả như:“Một số vấn đề giáo dục xã hội chủ nghĩa trong Quân
đội nhân dân Việt Nam”, “Tư duy mới về chủ nghĩa xã hội và đổi mới nội dung giáo dục xã
hội chủ nghĩa trong quân đội” của Trung tướng, Giáo sư, Nhà giáo nhân dân, Trần Xuân
Trường, Tuyển tập, Nxb QĐND, H. 2008; “Nâng cao chất lượngđào tạo chính uỷ, chính trị
viên trong thời kỳ mới”, Học viện Chính trịquân sự, Nxb QĐND, H.2008.
Trần Danh Bích, “Xây dựng cơ cấu hợp lý đội ngũ cán bộ Quân đội nhân dân Việt
Nam trong giai đoạn cách mạng mới”, Luận án phó tiến sĩ khoa học quân sự, Hà Nội 1996.
Nguyễn Hồng Tuy, “Nâng cao chất lượng giáo viên khoa học xã hội nhân văn ở
Học viện Chính trị quân sự trong giai đoạn hiện nay”, Luận văn thạc sĩ chuyên ngành xây
dựng Đảng, Hà Nội 2000.
Dương Quang Bích, “Nâng cao chất lượng đào tạo giáo viên khoa học xã hội nhân
văn ở Học viện Chính trị quân sự trong giai đoạn hiện nay”, Luận văn thạc sĩ chuyên ngành
xây dựng Đảng, Hà Nội 2000.
Võ Bá Dương, “Xây dựng đội ngũ giáo viên ở Trường Sĩ quan Chỉ huy kỹ
thuật Thông tin”, Luận văn thạc sĩ chuyên ngành xây dựng Đảng Cộng sản Việt
Nam, Hà Nội 2003.
Phạm Ngọc Thuỵ, “Xây dựng đội ngũ cán bộ chủ trì cơ quan ở Học viện Quốc

phòng trong giai đoạn hiện nay”, Luận văn thạc sĩ chuyên ngành xây dựng Đảng Cộng sản
Việt Nam, Hà Nội 2004.
Nguyễn Văn Thi (2015), Luận văn thạc sĩ: “Quản lý chất lượng đào tạo giáo viên
khoa học xã hội và nhân văn ở Trường Sĩ quan Chính trị hiện nay”. Luận văn đã làm rõ cơ
sở lý luận và cơ sở thực tiễn về công tác QLCL đào tạo giáo viên khoa học xã hội và nhân
văn ở Trường Sĩ quan Chính trị; trên cơ sở đó đề xuất các biện pháp QLCL đào tạo giáo viên
khoa học xã hội và nhân văn ở Trường Sĩ quan Chính trị hiện nay. Tuy nhiên, luận văn chưa
xác định được mô hình QLCL và chưa đánh giá được thực trạng chất lượng đào tạo giáo
viên khoa học xã hội và nhân văn ở Trường Sĩ quan Chính trị.
Ngoài ra, còn một số công trình nghiên cứu khác tại như: Luận văn thạc sĩ “Quản lý
chất lượng học tập các môn khoa học xã hội nhân văn của học viên ở Học viện Chính trị”
của tác giả Nguyễn Như Hòa. Luận văn thạc sĩ “Giải pháp quản lý chất lượng dạy học ở

4


Trường Sĩ quan Pháo binh” của tác giả Kim Văn Thanh. Luận văn thạc sĩ “Quản lý chất
lượng đào tạo ở Trường Trung cấp nghề tỉnh Cà Mau” của tác giả Huỳnh Minh Hiếu. Luận
văn thạc sĩ “Biện pháp quản lý chất lượng đào tạo ở Trường Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật
và Du lịch Sài Gòn hiện nay” của tác giả Đỗ Thị Thanh Phương.
Các công trình nghiên cứu trên đã khái quát được vị trí, vai trò, bản chất, chức năng,
nguyên tắc, phương pháp quản lý giáo dục và công cụ quản lý giáo dục, quản lý trường học.
Đồng thời, tập trung luận giải những vấn đề về chất lượng, QLCL đào tạo và hệ thống các
biện pháp QLCL đào tạo ở một số học viện, nhà trường.
Tiếp cận dưới góc độ lý luận dạy học, có các công trình tiêu biểu như: Đề tài cấp Học
viện của TS Nguyễn Văn Phán (chủ nhiệm - 2002):“Nâng cao chất lượng kiểm tra, đánh
giá kết quả học tập các môn khoa học xã hội nhân văn của học viên ở Học viện Chính trị
quân sự hiện nay”; đề tài “ Đánh giá chất lượng học tập của học viên ở Học viện Chính trị
quân sự”, do TS Mai Văn Hóa (chủ biên - 2005). Các công trình trên đây đã phân tích khá
sâu sắc về chất lượng học tập, đánh giá chất lượng học tập, xem chất lượng học tập của học

viên ở Học viện Chính trị quân sự là tổng hợp các yếu tố phản ánh những tác động của quá
trình dạy - học; phản ánh mức độ biến đổi về trí tuệ, kỹ năng và thái độ của học viên sau khi
kết thúc môn học và khóa học; đáp ứng các yêu cầu của mục tiêu GD - ĐT đã xác định. Các
đề tài còn chỉ rõ những vấn đề lý luận và thực tiễn về đánh giá kết quả học tập và những giải
pháp thiết thực, tính khả thi cao trong đánh giá kết quả học tập các môn khoa học xã hội
nhân văn của học viên. Tuy nhiên, phạm vi của các đề tài trên chỉ nghiên cứu về chất lượng
kiểm tra, đánh giá kết quả học tập các môn khoa học xã hội nhân văn của học viên ở Học
viện Chính trị quân sự. Do vậy, những vấn đề về chất lượng đào tạo và QLCL đào tạo còn
mang tính chung nhất.
Tiếp cận dưới góc độ lý luận giáo dục, có đề tài: “Nâng cao chất lượng giáo dục đào
tạo đại học tại Học viện Chính trị quân sự hiện nay”, do TS Trương Thành Trung (chủ
nhiệm - 2005). Đề tài đã khái quát những vấn đề cơ bản về lý luận của chất lượng GD - ĐT;
đề xuất 5 giải pháp nâng cao chất lượng GD - ĐT. Trong quá trình phân tích, tác giả đã làm
sáng tỏ cấu trúc của chất lượng GD - ĐT, đề tài đã chỉ ra mối quan hệ biện chứng của chất

5


lượng dạy, chất lượng giáo dục và chất lượng hoạt động học của người học, đồng thời đề
xuất những giải pháp nâng cao chất lượng GD - ĐT.
Chính vì vậy, tác giả cho rằng cần phải tiếp tục có nhiều nghiên cứu hơn để tìm ra
những nguyên nhân và giải pháp hữu hiệu, đồng bộ nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy các
môn lý luận chính trị ở nước ta hiện nay. Với nghiên cứu này của tác giả luận văn tốt nghiệp
thạc sĩ ngành Chính trị học là bước đầu tìm ra các “Giải pháp nâng cao chất lượng giảng
dạy các môn lý luân Mác - Lênin ở Trường đại học Nguyễn Huệ hiện nay” có ý nghĩa lý
luận và thực tiễn sâu sắc.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
- Mục đích: Trên cơ sở luận giải một số vấn đề lý luận và thực tiễn, đề tài
đề xuất một số giải pháp cơ bản nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy các môn lý
luận Mác - Lênin ở Trường Đại học Nguyễn Huệ hiện nay.

- Nhiệm vụ:
Làm rõ cơ sở lý luận về chất lượng và nâng cao chất lượng giảng dạy các
môn lý luận Mác – Lênin ở Trường Đại học Nguyễn Huệ.
Khảo sát đánh giá thực trạng chất lượng giảng dạy các môn lý luận Mác Lênin ở Trường Đại học Nguyễn Huệ trong những năm qua.
Xác định phương hướng, đề xuất giải pháp nâng cao chất lượng giảng dạy
các môn lý luận Mác - Lênin ở Trường Đại học Nguyễn Huệ hiện nay.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn
- Đối tượng nghiên cứu: Chất lượng giảng dạy các môn lý luận Mác - Lênin
ở Trường Đại học Nguyễn Huệ.
- Phạm vi: Nghiên cứu chất lượng giảng dạycác môn lý luận Mác - Lênin ở
Trường Đại học Nguyễn Huệ từ năm 2013 đến nay.
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
Phương pháp luận: Luận văn được thực hiện dựa trên cơ sở lý luận của
chủ nghĩa duy vật biện chứng, chủ nghĩa duy vật lịch sử của triết học Mác - Lênin
và tư tưởng Hồ Chí Minh; các quan điểm, đường lối của Đảng Cộng sản Việt Nam
đã được tổng kết trong các văn kiện của Đảng.

6


Phương pháp nghiên cứu: Trong quá trình nghiên cứu và trình bày luận
văn, chúng tôi sử dụng các phương pháp của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ
nghĩa duy vật lịch sử. Đồng thời, luận văn sử dụng tổng hợp và kết hợp các
phương pháp nghiên cứu khoa học xã hội nhân văn như: phân tích, tổng hợp, lôgic
và lịch sử, điều tra xã hội học, thống kê, so sánh, phương pháp chuyên gia v.v…
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn
Về mặt lý luận:
Kết quả nghiên cứu của luận văn có thể làm tài liệu tham khảo giúp cho cán
bộ quản lý giáo dục, giảng viên, học viên có cơ sở lý luận và thực tiễn để chỉ đạo,
thực hiện, điều hành trong giảng dạy và học tập nhằm nâng cao chất lượng và hiệu

quả giảng dạy các môn lý luận Mác - Lênin ở trường Đại học Nguyễn Huệ hiện
nay. Đồng thời có thể làm tài liệu tham khảo có giá trị cho các nhà trường trong và
ngoài quân đội.
Về mặt thực tiễn:
Luận văn đã nêu lên một số vấn đề lý luận và thực tiễn về thựchành trong
giảng dạy và học tập nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả giảng dạy các môn lý
luận Mác - Lênin ở trường Đại học Nguyễn Huệ hiện nay.
Luận văn cũng là một cơ sở khoa học và thực tiễn có ý nghĩa thiết thực cho
các trường học Đại học, cao đẳng nói chung và Trường Đại học Nguyễn Huệ nói
riêng trong quá trình tổ chức hoạt động dạy và học các môn lý luận Mác – Lênin.
Đồng thời luận văn cũng là một tài liệu tham khảo có giá trị cho những ai quan
tâm nghiên cứu đến vấn đề này.
7. Kết cấu của luận văn
Không kể phần mở đầu, luận văn được chia làm 2 chương, kết luận, danh
mục tài liệu tham khảo, cụ thể:
Chương 1: Những vấn đề lý luận, thực tiễn về chất lượng và nâng cao chất
lượng giảng dạy các môn lý luận Mác - Lênin ở Trường Đại học Nguyễn Huệ
Chương 2: Yêu cầu và giải pháp nâng cao chất lượng giảng dạy các môn lý
luận Mác -Lêninở Trường Đại học Nguyễn Huệ hiện nay

7


Chương 1
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN, THỰC TIỄN VỀ CHẤT LƯỢNG VÀ NÂNG
CAO CHẤT LƯỢNG GIẢNG DẠY CÁC MÔN LÝ LUẬN
MÁC - LÊNIN Ở TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGUYỄN HUỆ
1.1. Những vấn đề lý luận về chất lượng và nâng cao chất lượng giảng
dạy các môn lý luận Mác - Lênin ở Trường đại học Nguyễn Huệ
1.1.1. Chất lượng và nâng cao chất lượng giảng dạy các môn lý luận Mác

– Lênin ở Trường đại học Nguyễn Huệ
- Chất lượng giảng dạy các môn lý luận Mác – Lênin ở Trường đại học
Nguyễn Huệ
Vấn đề đổi mới nội dung và phương pháp giảng dạy các môn lý luận
Mác - Lênin ở Trường đại học Nguyễn Huệ nhằm phát huy tính tích cực, sáng
tạo của người học là nhiệm vụ thường xuyên, có ý nghĩa đặc biệt quan trọng
trong chiến lược phát triển của trường trong giai đoạn hiện nay, góp phần vào
thực hiện mục tiêu đào tạo của Nhà trường trong bối cảnh cuộc cách mạng công
nghiệp 4.0.Vấn đề đặt ra là, thông qua giảng dạy các môn lý luận Mác – Lênin
giảng viên phải giúp người học có tri thức về lý luận Mác – Lênin và biết vận
dụng những tri thức đó vào công tác quản lý kinh tế, quản lý nhà nước, quản lý
xã hội một cách có hiệu quả; hình thành bản lĩnh chính trị vững vàng và tư duy
khoa học trong lãnh đạo, quản lý. Các bài giảng về lý luận Mác – Lênin phải
thiết thực cả về lý luận lẫn thực tiễn, tạo cho học viên niềm phấn khởi học tập,
yêu thích môn học và ấn tượng tốt đẹp về môn học; giúp họ chủ động, tích cực,
ham tích lũy tri thức lý luận này, nắm được bản chất của vấn đề và khắc phục
cách học đối phó chỉ nhằm mục đích trả bài thi.
- Tiêu chí đánh giá chất lượng giảng dạy các môn lý luận Mác – Lênin ở
Trường đại học Nguyễn Huệ
Đại từ điển Tiếng Việt xác định: “Tiêu chí là toàn bộ những đặc trưng,
những dấu hiệu làm cơ sở, căn cứ để nhận biết, xếp loại một sự vật, khái niệm”.
Trên cơ sở cách tiếp cận này, có thể xác định tiêu chí đánh giá chất lượng giảng

8


dạy các môn lý luận Mác – Lênin ở trường đại học Nguyễn Huệ là tập hợp nội
dung, hình thức, những đặc trưng, dấu hiệu làm cơ sở để nhận biết, đánh giá kết
quả cụ thể so với mục tiêu, nhiệm vụ giảng dạy đã xác định. Có thể đánh giá chất
lượng giảng dạy theo các nhóm tiêu chí sau:

+ Nhóm tiêu chí đánh giá ý thức, trách nhiệm, năng lực của chủ thể giảng
dạy và các lực lượng tham gia vào quá trình giảng dạy các môn lý luận Mác –
Lênin.
Đây là nhóm tiêu chí đánh giá quan trọng nhất. Vì ý thức, trách nhiệm,
năng lực của chủ thể (trước hết và chủ yếu là đội ngũ giảng viên) là yếu tố có ý
nghĩa quyết định nhất đến chất lượng giảng dạy các môn lý luận Mác – Lênin ở
Nhà trường. Chất lượng giảng dạy các môn Lý luận Mác – Lênin phụ thuộc vào
nhiều yếu tố, vai trò của các yếu tố cũng rất khác nhau, có nhân tố bên trong, có
nhân tố bên ngoài, có yếu tố khách quan, yếu tố chủ quan; có những tác động trực
tiếp, gián tiếp... Chẳng hạn: nhận thức, trách nhiệm, năng lực của các cấp uỷ, tổ
chức đảng, tổ chức chỉ huy khoa, cơ quan, đơn vị... có vai trò hết sức quan trọng,
bao trùm chi phối đến chất lượng giảng dạy, nhưng nhân tố có ý nghĩa trực tiếp
quyết định chính là nhận thức, trách nhiệm, năng lực của đội ngũ giảng viên. Tiêu
chí này còn thể hiện ở tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của các chủ thể
trong việc nắm, vận dụng, tiến hành có chất lượng hiệu quả các nội dung, hình
thức, biện pháp trong giảng dạy các môn lý luận Mác – Lênin cho các đối tượng
học viên.
+ Nhóm tiêu chí đánh giá về nội dung, chương trình môn học và hình thức,
phương pháp, phương tiện giảng dạy và học tập các môn lý luận Mác – Lênin.
Đây là tiêu chí quan trọng quy định đến chất lượng giảng dạy. Vì khi đã
có chủ trương đúng, có nhận thức trách nhiệm tốt thì việc xác định nội dung, sử
dụng các hình thức, biện pháp, phương pháp, phương tiện giảng dạy trở thành
yếu tố có vai trò đặc biệt quan trọng quy định trực tiếp đến nâng cao chất lượng
giảng dạy các môn lý luận Mác – Lênin. Tiêu chí này được thể hiện ở các dấu
hiệu sau đây:

9


Việc xác định nội dung, sử dụng các hình thức, phương pháp, phương tiện

phải bảo đảm các mức độ chính xác, sát đúng mục tiêu yêu cầu đào tạo, bám sát
phù hợp với trình độ đối tượng, phù hợp với thực tiễn và hoàn cảnh sư phạm.
Bảo đảm phát huy cao nhất tính hiệu quả khi sử dụng các phương tiện, cơ
sở vật chất trong giảng dạy các môn lý luận Mác – Lênin
+ Nhóm tiêu chí đánh giá sự chuyển biến tiến bộ về nhận thức, trách nhiệm, về
đạo đức, lối sống và mức độ hoàn thành nhiệm vụ chính trị của học viên.
Sự chuyển biến tiến bộ toàn diện của học viên là kết quả tổng hợp của quá
trình giáo dục và đào tạo của Nhà trường, trong đó giảng dạy các môn lý luận Mác
– Lênin cũng góp phần quan trọng, nhất là hình thành bản lĩnh chính trị, định
hướng quan điểm, tư tưởng trên lập trường giai cấp công nhân cho người học. Do
đó, xác định tiêu chí này xét đến cùng là cơ sở đánh giá một cách khách quan nhất,
đầy đủ nhất và là thước đo đánh giá chất lượng hiệu quả giảng dạy các môn lý
luận Mác – Lênin đã và đang tiến hành hiện nay.
Ba tiêu chí trên là cơ sở để nhận biết, đánh giá chất lượng công tác giảng
dạy các môn lý luận Mác – Lênin. Các tiêu chí này cần được cụ thể hoá thành
những luận điểm, những kết quả, số liệu để minh chứng thực trạng công tác giảng
dạy các môn lý luận Mác – Lênin ở Trường đại học Nguyễn Huệ hiện nay.
- Nâng cao chất lượng giảng dạy các môn lý luận Mác – Lênin ở Trường
đại học Nguyễn Huệ hiện nay
Nâng cao chất lượng giảng dạy các môn lý luận Mác – Lênin là một yêu
cầu khách quan, thường xuyên, được quy định từ thực tiễn của sự nghiệp xây dựng
và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa, từ yêu cầu xây dựng quân đội về chính trị và
từ mục tiêu yêu cầu đào tạo của Nhà trường đặt ra. Đồng thời, nâng cao chất lượng
giảng dạy các môn lý luận Mác – Lênin cũng là mục đích căn bản cần phải đạt
được của đề tài. Vì vậy, nâng cao chất lượng giảng dạy lý luận Mác – Lênin vừa
là một vấn đề thực tiễn vừa là vấn đề khoa học cần phải được tiếp cận nghiên
cứu một cách nghiêm túc để có nhận thức chính xác, rõ ràng, không nhầm lẫn.
Nếu chất lượng giảng dạy là cái tương đối ổn định, là kết quả tổng hợp từ

10

nhiều nhân tố bên trong, bên ngoài, trực tiếp, gián tiếp tạo nên, thì nâng cao chất
lượng giảng dạy là cái thường xuyên vận động, biến đổi, vì đó là tổng hợp tất cả
mọi hoạt động của các chủ thể. Chủ thể của quá trình giảng dạy hoạt động trên cơ
sở nhận thức nắm vững các quy luật khách quan, các đặc điểm chi phối để đưa ra
các quyết định, chủ trương, biện pháp tác động vào các yếu tố trong quá trình
giảng dạy theo một trình tự có kế hoạch, có tổ chức và có mục đích trong một thời
gian, không gian nhất định.
Như vậy, nâng cao chất lượng giảng dạy là thể hiện ý chí, quyết tâm của
chủ thể mong muốn làm cho chất lượng giảng dạy lý luận luôn phát triển sang
một chất lượng mới cao hơn của quá trình giảng dạy. Chẳng hạn, chất lượng
giảng dạy trước đây (nói theo thuật ngữ toán học) đang ở cấp độ một thì phải
nâng chất lượng đó lên một cấp độ mới cao hơn một. Hoặc theo tiêu chí mà lý
luận dạy học đã đề ra, kết quả học tập của người học phản ánh ở mức độ nắm
kiến thức, chất lượng trình bày, diễn đạt nội dung thi, kiểm tra và số lượng, tính
chất sai sót trong thi, kiểm tra… vấn đề nâng cao ở đây, chính là việc nâng cao chất
lượng những gì người dạy sử dụng để tác động đến người học, nhằm làm cho người học
phát huy những yếu tố tích cực, tiến bộ; biến cái chưa phát triển thành cái phát triển và
biến cái phát triển thành cái phát triển cao hơn, hoàn thiện hơn.
Với cách tiếp cận vấn đề như trên, có thể khái quát nâng cao chất lượng giảng dạy
các môn lý luận Mác – Lênin ở Trường đại học Nguyễn Huệ là: Tổng thể hoạt động của
các chủ thể tác động đến quá trình giảng dạy, nhằm tạo sự chuyển biến tiến bộ trong
truyền thụ nội dung, sử dụng hợp lý, hiệu quả các hình thức, phương pháp, phương tiện
giảng dạy, góp phần làm cho người học không ngừng hoàn thiện các phẩm chất chính
trị, tư tưởng, đạo đức, lối sống đáp ứng mục tiêu, yêu cầu đào tạo ở Trường đại học
Nguyễn Huệ.
Thực chất nâng cao chất lượng giảng dạy các môn lý luận Mác – Lênin là hoạt
động của chủ thể tác động vào các yếu tố cấu thành chất lượng giảng dạy lý luận Mác Lênin. Từ nhận thức, trách nhiệm của chủ thể, các lực lượng tham gia đến nội dung, hình
thức, phương pháp tiến hành, phương tiện, cơ sở vật chất bảo đảm. Từ khâu lãnh đạo, chỉ

11


đạo, tổ chức thực hiện đến việc phối hợp, phát huy sức mạnh tổng hợp của các cơ quan,
đơn vị... Thông qua sự tác động đó làm cho chất lượng giảng dạy ngày càng được nâng
cao, đáp ứng ngày càng tốt hơn yêu cầu nhiệm vụ giáo dục – đào tạo của Nhà trường.
Chủ thể nâng cao chất lượng giảng dạy các môn lý luận Mác – Lênin là các tổ
chức, các lực lượng, nhưng trước hết và trực tiếp là đội ngũ giảng viên lý luận Mác –
Lênin.
Đối tượng nâng cao chất lượng giảng dạy các môn lý luận Mác – Lênin là nâng
cao chất lượng đội ngũ giảng viên, nâng cao chất lượng nội dung, chương trình, phương
pháp, phương tiện giảng dạy và suy cho cùng là tạo sự chuyển biến tiến bộ của học viên
về nhận thức chính trị, tư tưởng, đạo đức, lối sống.
1.1.2. Vị trí, Vai trò, đặc điểm giảng dạy các môn lý luận Mác - Lênin ở
Trường đại học Nguyễn Huệ
- Khái quát một số nét về Trường đại học Nguyễn Huệ
Trường Đại học Nguyễn Huệ (Trường sĩ quan Lục quân 2) được thành lập ngày
27/8/1961, tại Tam Phước, Biên Hòa, Đồng Nai. Ngay từ khi mới thành lập Nhà
trường được giao nhiệm vụ bồi dưỡng, bổ túc cấp tốc cán bộ đáp ứng cho chiến
trường lúc bấy giờ. Trong chương trình bồi dưỡng, bổ túc kiến thức cho học viên,
ngay từ đầu Nhà trường đặc biệt coi trọng bồi dưỡng nội dung các quan điểm lý
luận chính trị cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin và đường lối, chủ trương tiến
hành cách mạng xã hội chủ nghĩa cho đội ngũ cán bộ cả quân sự và chính trị. Vì
vậy, chỉ sau một thời gian ngắn được học tập, quán triệt, đội ngũ này đã có sự
trưởng thành về chính trị, thể hiện bản lĩnh, lập trường Cộng sản, tuyệt đối trung
thành với Đảng, Tổ quốc và nhân dân. Nhờ đó đã góp phần quan trọng cung cấp
hàng vạn cán bộ có chất lượng chính trị cao đáp ứng kịp thời hiệu quả cho chiến
trường, giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.
Ngày nay, Trường Đại học Nguyễn Huệ đã trở thành một trung tâm lớn, với chức

năng nhiệm vụ đào tạo nhiều chuyên ngành, nhiều đối tượng, nhiều cấp và bậc học khác
nhau; trọng tâm là đào tạo sĩ quan chỉ huy, tham mưu Lục quân cấp phân đội có trình độ
đại học và sau đại học; liên kết đào tạo một số đối tượng khác với các học viện, nhà

12


trường trong và ngoài quân đội. Trước những đòi hỏi xây dựng quân đội vững mạnh
về chính trị; những đòi hỏi từ mục tiêu đào tạo đội ngũ sĩ quan chỉ huy – Tham
mưu trẻ tuổi trong thời kỳ mới với bản lĩnh chính trị vững vàng, phát huy truyền
thống cha anh, giữ vững niềm tin, lý tưởng cách mạng, có phẩm chất đạo đức cách
mạng trong sáng... đòi hỏi hơn bao giờ hết chúng ta phải đặc biệt coi trọng đến
chất lượng và hiệu quả giảng dạy các môn lý luận Mác – Lênin hiện nay.
- Vị trí, vai trò giảng dạy các môn lý luận Mác - Lênin ở Trường đại học
Nguyễn Huệ
Hiện nay, quá trình đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa cũng như sự
phát triển mạnh mẽ của khoa học, công nghệ, đặc biệt là trong bối cảnh cuộc cách
mạng công nghiệp 4.0. Ở Việt Nam, Đảng và Nhà nước rất quan tâm tới sự nghiệp
giáo dục, coi “giáo dục là quốc sách hàng đầu” và đã, đang đổi mới căn bản, toàn
diện giáo dục trước những yêu cầu mới về nhiệm vụ phát triển giáo dục và đào tạo
trong tổng thể chiến lược phát triển kinh tế - xã hội; chú trọng đào tạo, bồi dưỡng
nhân tài, nâng cao dân trí có ý nghĩa mang tính mục tiêu của chính sách giáo dục
và đào tạo. Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ X của Đảng đã khẳng định rằng
“Đổi mới công tác giáo dục lý luận chính trị, tư tưởng trong Đảng, trước hết cho
đội ngũ cán bộ lãnh đạo và quản lý chủ chốt các cấp; đổi mới nội dung, phương
pháp học tập và giảng dạy trong hệ thống trường chính trị, nâng cao tính thiết
thực và hiệu quả của chương trình” [16, tr 57].
Vấn đề tiếp tục đổi mới nội dung và phương pháp giảng dạy các môn lý
luận chính trị Mác - Lênin nói chung và nhằm đảm bảo chất lượng và nâng cao
chất lượng giảng dạy các môn lý luận Mác - Lênin ở Trường Đại học Nguyễn

Huệ nói riêng nhằm phát huy tính tích cực, sáng tạo của người học là nhiệm vụ
thường xuyên. Đồng thời, thể hiện vai trò của giảng viên chính trị trong việc tổ
chức, hướng dẫn và điều khiển lớp học theo hướng hòa hợp tích cực, nâng cao
chất lượng tự học cho người học, tạo sự hứng thú yêu thích các môn học lý luận
chính trị mà từ trước cho tới nay người ta cứ tưởng rằng “nhàm chán”, “buồn
ngủ”. Xét trên bình diện chung, các môn lý luận chính trị có ý nghĩa đặc biệt quan

13


trọng trong việc lĩnh hội các kiến thức cần thiết, kỹ năng bổ ích và thái độ tích cực
cho người học đối với đời sống thực tiễn chính trị của một quốc gia.
Các môn lý luận chính trị bao gồm Triết học Mác - Lênin, Kinh tế chính trị,
chủ nghĩa xã hội khoa học, Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam và tư tưởng Hồ Chí
Minh, nay được đổi thành các môn Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác Lênin, Tư tưởng Hồ Chí Minh và môn Đường lối cách mạng của Đảng Cộng sản
Việt Nam [27, tr.57].
Đặc thù của các môn lý luận Mác - Lênin thiết kế theo chương trình khung
và khung chương trình mà Bộ Giáo dục và Đạo tạo quy định thì ở các học viện,
trường đại học, cao đẳng, trung cấp chuyên nghiệp cũng triển khai việc giảng dạy
nhằm đáp ứng yêu cầu đặt ra là nâng cao ý thức chính trị, lý tưởng chính trị, lập
trường quan điểm chính trị, trách nhiệm của bản thân đối với sự nghiệp xây dựng
và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Với đặc thù là ở chỗ, trong sự phản
ánh hiện thực khách quan, tri thức lý luận chính trị và thực tiễn đời sống chính trị
của các quốc gia và Việt Nam, đặc biệt là tri thức triết học có tính khái quát hóa,
trừu tượng hóa cao và được biểu đạt bằng hệ thống các khái niệm, phạm trù,
nguyên lý, quy luật. Theo đó, triết học là môn khoa học lý thuyết, chứ không phải
là môn khoa học ứng dụng, mặc dù người học triết học có khả năng tư duy triết
học và vận dụng vào đời sống hàng ngày của mình.
Do đó, môn học triết học thiên về kiến thức hàn lâm và hầu như không có
những mô hình thực nghiệm, ứng dụng, trực quan, nên không thể sơ đồ hóa bài

giảng một cách máy móc. Môn triết học có chức năng cơ bản là trang bị thế giới
quan và phương pháp luận cho người học [13, tr.22].Triết học không nằm ngoài
vấn đề các môn lý luận Mác - Lênin và các môn lý luận Mác - Lênin cũng có tính
đặc thù như vậy đòi hỏi người giảng viên chính trị, có đặc thù chuyên môn về
giảng dạy chính trị, sự khác biệt so với giảng viên các ngành khác về tư tưởng đạo
đức và quan điểm cách mạng, cần đạt được những tiêu chuẩn mà Đảng và Nhà
nước quy định về chức danh chuyên môn này.
Ở Việt Nam hiện nay, các môn lý luận Mác – Lênin có vai trò quan trọng

14


trong định hướng hình thành lý tưởng chính trị, niềm tin chính trị, tư duy chính trị
và trách nhiệm của bản thân với quá trình xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.Các môn lý
luận Mác - Lênin có vị trí rất quan trọng trong nhiều ngành khoa học xã hội và
nhân văn, triết học một bộ phận hợp thành của môn lý luận Mác – Lênin, thậm chí
có giai đoạn xem “triết học là khoa học của mọi khoa học”. Các môn lý luận này
nghiên cứu quá trình nhận thức thế giới khách quan, mối quan hệ vật chất và ý
thức, giữa tồn tại và tư duy, các hình thái chính trị, thực tiễn chính trị của đời sống
xã hội v.v… Hệ tư tưởng là biểu hiện tập trung nhất của nhà nước về phương diện
lý luận, hệ tư tưởng chính trị (thông qua các môn lý luận Mác - Lênin) gắn bó mặt
thiết với sự tồn tại của xã hội và Nhà nước, vì nó phản ánh trước hết mối quan hệ
giữa các giai câp, đảng phái, các nhóm xã hội với nhà nước.
- Đặc điểm giảng dạy các môn lý luận Mác – Lênin ở Trường đại học
Nguyễn Huệ
Nhiệm vụ cơ bản đặt ra đối với các môn lý luận Mác - Lênin là trang bị cho
học viên một cái nhìn tổng quan về các lý luận quan trọng, hữu ích và cần thiết,
trọng tâm là các môn lý luận Mác - Lênin. Cần hiểu có hệ thống, sâu sắc và cơ bản
về nó để hình thành cho bản thân người học có tư duy lý luận độc lập để nghiên
cứu các bộ môn khoa học xã hội và nhân văn khác, cũng như vận dụng vào thực

tiễn cuộc sống và công việc tại đơn vị nơi công tác của học viên. Giáo dục và đào
tạo cho các học viên, đặc biệt là học viên trong môi trường quân đội biết áp dụng
một cách sáng tạo và có mục đích, thể hiện trong việc quán triệt tư tưởng chính trị
của Chủ tịch Hồ Chí Minh và của Đảng Cộng sản Việt Nam, có ý thức góp phần
xây dựng Nhà nước pháp quyền Việt Nam; phấn đấu tu dưỡng để trở thành công
chức “vững về chính trị, giỏi về chuyên môn”. Nhằm trang bị cho người học
những kiến thức cần thiết để đấu tranh và chủ động tiến công hệ tư tưởng chính trị
của giai cấp tư sản và các tư tưởng thù địch đang ra sức tuyển truyền chống phá
cách mạng nước ta, thực hiện âm mưu “diễn biến hòa bình” của chúng. Việc bảo
vệ chủ nghĩa Mác – Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, bảo vệ quan điểm, đường lối
của Đảng là nhiệm vụ quan trọng và nó thể hiện sinh động việc gắn lý luận với

15


thực tiễn, nói đi đôi với làm trong thực tiễn.
Quá trình giảng dạy các môn lý luận Mác – Lênin phải bảo đảm tính thống nhất
chặt chẽ giữa lý luận với thực tiễn.
“Lý luận” là thuật ngữ đa nghĩa. Có thể hiểu lý luận là quan điểm, học thuyết với
tư cách là kết quả của một quá trình nhận thứ nhất định. Lý luận còn được hiểu là quá
trình nhận thức. Lênin viết: “Nhận thức lý luận phải trình bày khách thể trong tính tất yếu
của nó, trong những quan hệ toàn diện của nó, trong sự vận động mâu thuẫn của nó, tự
nó và vì nó” [47, tr.227]. Lý luận phải hướng đến nắm bắt cái bên trong, bản chất, tất
yếu, những quan hệ toàn diện và mâu thuẫn của đối tượng, đồng thời phải trình bày, thể
hiện được điều đã nắm được ấy dưới dạng quan điểm hay hệ thống luận điểm. Như vây,
lý luận là sự nhận thức bản chất, mối liên hệ bên trong tất yếu của đối tượng và diễn đạt
kết quả của nhận thức đó bằng hệ thống các khái niệm, phạm trù, phán đoán về quy luật
nội tại của đối tượng.
Trong Bút ký triết học, Lê nin nhận định: “Thực tiễn cao hơn nhận thức (lý luận),
vì nó có ưu điểm không những của tính phổ biến, mà cả của tính hiện thực trực tiếp”.

Như vây, thực tiễn là toàn bộ hoạt động vật chất, đối tượng – cảm tính, có mục đích, có
tính lịch sử - xã hội của con người với nội dung là chinh phục và phát triển của xã hội,
của nhận thức con người.
Thống nhất giữa lý luận và thực tiễn, học đi đôi với hành, nói và làm đi liền với
nhau là một trong những tư tưởng cơ bản của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Người dùng nhiều
cách diễn đạt khác nhau: “lý luận kết hợp với thực hành”; “lý luận cùng thực hành phải
luôn luôn đi đôi với nhau”; lý luận phải liên hệ với thực tế”. Dù nói “đi đôi”, “gắn liền”,
“kết hợp” nhưng điều cốt lõi nhất Người muốn nhấn mạnh là: “Thống nhất giữa lý luận
và thực tiễn là một nguyên tắc căn bản của Chủ nghĩa Mác – Lênin. Thực tiễn không có
lý luận hướng dẫn thì thành thực tiễn mù quáng. Lý luận mà không có liên hệ với thực
tiễn là lý luận suông”.
Trong quá trình giảng dạy các môn lý luận Mác – Lênin phải bảo đảm tính thống
nhất chặt chẽ giữa lý luận với thực tiễn, tức là chúng không thể tách rời nhau, như: sản
phẩm của nhận thức lý luận nảy sinh từ thực tiễn, thực tiễn quy định nội dung lý luận, lý

16


luận hình thành, phát triển là vì mục đích thực tiễn; giữa chúng có sự tương thích, tương
ứng. Thực tiễn cần được soi tỏ bằng lý luận của nó và lý luận bao giờ cũng là về thực
tiễn nhất định. Không có thực tiễn được soi tỏ bằng lý luận bất kỳ, cũng như không có lý
luận về mọi thực tiễn; sự thống nhất đó cũng có nghĩa là đồng nhất biện chứng giữa
chúng, đó là sự chuyển hóa lý luận thành thực tiễn, áp dụng thành công vào thực tiễn, là
sự tương thích của lý luận với thực tiễn. Đồng nhất giữa chúng còn thể hiện ở chỗ lý luận
như một thành tố, kết quả tất yếu của thực tiễn. Chính vì vậy, trong quá trình giảng dạy
các môn này cần đảm bảo yêu cầu của nguyên tắc thống nhất giữa lý luận và thực tiễn
như: lý luận phải xuất phát từ thực tiễn, nghĩa là phải nghiên cứu, nắm bắt cụ thể tình
hình thực tiễn, phải nhìn rõ những yêu cầu, những vấn đề do thực tiễn đặt ra và đòi hỏi lý
luận phải trả lời; lý luận phải phản ánh trung thực đối tượng như vốn có; lý luận phải
được vận dụng vào thực tiễn; lý luận phải đóng vai trò chỉ đạo, dẫn đường cho thực tiễn;

lý luận phải không ngừng bổ sung, đổi mới, phát triển hơn để đáp ứng yêu cầu của thực
tiễn. Tuy nhiên, không nên quá cứng nhất, tuyệt đối hóa một là lý luận hay tuyệt đối hóa
một là thực tiễn trong mối quan hệ giữa lý luận và thực tiễn trong hoạt động giảng dạy
các môn lý luận Mác – Lênin.
Giảng dạy các môn lý luận Mác – Lênin phải bảo đảm sự kế thừa và gắn bó với
các môn khoa học khác
Phải chú ý đúng mức hơn nữa tới việc nghiên cứu và giảng dạy những vấn đề
triết học Mác - Lênin trong khoa học xã hội và nhân văn, khoa học tự nhiên trên cơ sở
bảo đảm sự kế thừa và gắn bó với các môn khoa học này. Tạo nên sự thống nhất, định
hướng nghiên cứu, các góc độ tiếp cận theo hướng liên ngành, đa ngành, xuyên ngành và
chéo ngành trong nghiên cứu khoa học nói chung và khoa học xã hội và nhân văn hay
khoa học tự nhiên nói riêng cũng là nằm trong tổng thể chương trình phát triển kinh tế xã hội của đất nước, các hoạt động nghiên cứu và giảng dạy đều hướng tới mục tiêu phát
triển kinh tế - xã hội đã vạch ra. Chính vì lẽ đó, trong giảng dạy các môn lý luận Mác –
Lênin phải bảo đảm sự kế thừa và gắn bó với các môn khoa học khác. Có cơ sở để khẳng
định rằng, các môn lý luận Mác – Lênin là vốn kiến thức cơ bản, hữu ích và đặc biệt
quan trọng. Việc hình thành các nguyên lý, quy luật, … của các môn lý luận này là do sự

17


khái quát các thành tựu khoa học (Khoa học tự nhiên, khoa học xã hội và nhân văn) về
xã hội và tư duy, trong đó các thành tựu của khoa học tự nhiên là cực kỳ quan trọng.
Trong lịch sử, các trào lưu triết học, đặc biệt là chủ nghĩa duy vật, trong đó có chủ nghĩa
duy vật biện chứng gắn bó một cách rất chặt chẽ với khoa học tự nhiên. Cũng như mối
quan hệ của các môn này với nhau trên cơ sở kế thừa và gắn bó chặt chẽ với nhau trong
nghiên cứu lý luận và thực tiễn, cũng như hoạt động giảng dạy các môn khoa học này,
cũng như việc tạo nền tảng, cơ sở, phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của
các môn lý luận Mác – Lênin đối với các khoa học khác.
Tuy nhiên, ở nước ta hiện nay, công tác nghiên cứu và giảng dạy triết học trong
khoa học tự nhiên còn nhiều bất cập. Về nghiên cứu, mặc dù chúng ta đã có một số công

trình liên quan đến triết học trong khoa học tự nhiên song cũng còn quá ít, chưa đáp ứng
được nhu cầu của các nhà khoa học, chưa tạo ra được sự liên kết, gắn bó giữa các nhà
triết học và các nhà khoa học tự nhiên, ảnh hưởng của triết học đối với các nhà khoa học
tự nhiên còn quá thấp. Điều này cũng gây hạn chế rất lớn đối với sự phát triển của bản
thân triết học, cũng như các môn lý luận Mác – Lênin hiện nay trong mối quan hệ với
các ngành khoa học khác (kể cả khoa học tự nhiên, khoa học xã hội và nhân văn).
Yêu cầu đặt ra đối với đội ngũ giảng viên giảng dạy lý luận Mác – Lênin
Quán triệt quan điểm của Đảng trong giảng dạy lý luận Mác – Lênin là việc
nghiên cứu các văn kiện của Đảng, hiểu rõ các quan điểm của Đảng là yêu cầu
không thế thiếu để quán triết quan điểm của Đảng trong giảng dạy các môn lý luận
Mác - Lênin. Để hiểu được các quan điểm của Đảng một cách sâu sắc hơn, cán bộ
giảng dạy cần vận dụng lý luận Mác - Lênin để làm sáng tỏ nền tảng lý luận, cơ sở
khoa học của các quan điểm đó. Quán triệt quan điểm của Đảng trong giảng dạy
các môn lý luận Mác - Lênin là một nguyên tắc phương pháp luận quan trọng để
nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập các môn này, góp phần thực hiện tốt
hơn vai trò của các môn lý luận Mác – Lênin đối với việc hiện thực hóa các nghị
quyết của Đảng.
Giảng viên giảng dạy lý luận Mác - Lênin là người thực hiện nhiệm vụ
giảng dạy các môn lý luận Mác - Lênin và các môn liên quan đến lý luận chính trị

18