Luận văn thạc sĩ: Quản lý nhà nước đối với các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu trên địa bàn tỉnh Quảng Nam

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

ĐỖ TUẤN NGỌC

QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI CÁC
DOANH NGHIỆP KINH DOANH XĂNG DẦU
TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH QUẢNG NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

HÀ NỘI, năm 2019


VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

ĐỖ TUẤN NGỌC

QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI CÁC
DOANH NGHIỆP KINH DOANH XĂNG DẦU
TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH QUẢNG NAM

Chuyên ngành : Luật Hiến pháp và Luật Hành chính
Mã số

: 8 38 01 02

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
PGS. TS. HUỲNH VĂN THỚI

HÀ NỘI, năm 2019


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi.
Các số liệu ghi trong luận văn là trung thực. Những kết luận khoa học
của luận văn chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nào khác.
Tác giả luận văn

Đỗ Tuấn Ngọc


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ VỀ QUẢN LÝ NHÀ
NƯỚC ĐỐI VỚI CÁC DOANH NGHIỆP KINH DOANH XĂNG DẦU
TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH ................................................................................. 14
1.1. Khái quát về quản lý nhà nước đối với các doanh nghiệp kinh doanh xăng
dầu ................................................................................................................... 14
1.2. Nội dung quản lý nhà nước đối với các doanh nghiệp kinh doanh xăng
dầu trên địa bàn tỉnh ........................................................................................ 26
1.3. Kinh nghiệm quản lý nhà nước đối với các doanh nghiệp kinh doanh xăng
dầu của một số địa phương ............................................................................. 35
CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI CÁC
DOANH NGHIỆP KINH DOANH XĂNG DẦU TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH
QUẢNG NAM ............................................................................................... 39
2.1. Tổng quan về các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu trên địa bàn tỉnh
Quảng Nam ..................................................................................................... 39
2.2. Đánh giá hoạt động quản lý nhà nước đối với các doanh nghiệp kinh
doanh xăng dầu trên địa bàn tỉnh Quảng Nam ................................................ 40

CHƯƠNG 3. PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP QUẢN LÝ NHÀ
NƯỚC ĐỐI VỚI CÁC DOANH NGHIỆP KINH DOANH XĂNG DẦU
TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH QUẢNG NAM ...................................................... 57
3.1. Phương hướng hoàn thiện quản lý nhà nước đối với các doanh nghiệp
kinh doanh xăng dầu trên địa bàn tỉnh Quảng Nam........................................ 57
3.2. Giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý nhà nước đối với các doanh nghiệp
kinh doanh xăng dầu trên địa bàn tỉnh Quảng Nam........................................ 61
KẾT LUẬN .................................................................................................... 74
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
TT

Chữ viết tắt

Nội dung

1 QLNN

Quản lý nhà nước

2 HĐND

Hội đồng nhân dân

3 DNNN

Doanh nghiệp nhà nước

4 QLTT

Quản lý thị trường

5 PCCC

Phòng cháy chữa cháy

6 ATGT

An toàn giao thông

7 TNHH

Trách nhiệm hữu hạn

8 WTO
9 CHXD

World Trade Organization
(Tổ chức thương mại thế giới)
Cửa hàng xăng dầu


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Xăng dầu là mặt hàng thiết yếu và là ngành nghề kinh doanh có điều
kiện thuộc loại mặt hàng do nhà nước quản lý chặc chẽ, có vai trò rất quan
trọng trong tất cả lĩnh vực sản xuất, đời sống xã hội và bảo đảm an ninh quốc
phòng.

Trong quá trình đổi mới kinh tế, việc chuyển xăng dầu sang kinh doanh
theo cơ chế thị trường là một nhiệm vụ gặp nhiều khó khăn, vướng mắc. Trên
thực tế, Nhà nước phải chi một khoản bù lỗ cho các doanh nghiệp đầu mối
xăng dầu (các doanh nghiệp được phép nhập khẩu và kinh doanh xăng dầu)
nhằm bình ổn giá để ổn định đầu vào nhiên liệu cho các ngành kinh tế khác.
Nhất là trong thời gian gần đây, khi nhu cầu về xăng dầu của các nước có nền
kinh tế phát triển tăng cao, một số nước có tài nguyên dầu mỏ bất ổn về chính
trị...đã đẩy giá xăng dầu thế giới biến động tăng giảm đột biến. Cơ chế điều
hành thị trường xăng dầu hiện tại của Việt Nam thường tỏ ra lúng túng trong
việc đối phó với những đợt biến động này, gây ra những khoản lỗ lớn cho
doanh nghiệp, gây bức xúc trong đời sống nhân dân.
Trong những năm qua, tình hình kinh tế thế giới vẫn còn diễn biến
phức tạp; giá dầu thô, giá xăng dầu thành phẩm và giá nguyên vật liệu cơ bản
đầu vào được điều chỉnh liên tục theo giá thị trường. Các cơ quan chức năng
quản lý nhà nước trên địa bàn tỉnh đã triển khai quyết liệt nhiều giải pháp,
tăng cường công tác kiểm tra, kiểm soát và xử lý nghiêm nhiều vụ việc vi
phạm trong hoạt động kinh doanh xăng dầu đã thu được nhiều kết quả khả
quan. Ý thức chấp hành các quy định pháp luật của các tổ chức, cá nhân sản
xuất kinh doanh được nâng lên. Tuy nhiên, vì nhiều lý do khác nhau, việc
hoạt động kinh doanh xăng dầu trên địa bàn tỉnh vẫn còn còn nhiều diễn biến
1


phức tạp, tiềm ẩn nhiều hành vi vi phạm, tiêu chuẩn không đảm bảo, gian lận
thương mại tinh vi, khó lường, các vụ kiểm tra, xử lý chưa phản ánh hết thực
trạng, tình hình. Vẫn còn hiện tượng các cơ sở sản xuất kinh doanh lợi dụng
việc biến động giá cả trên thị trường nên đã tìm mọi cách “móc túi” khách
hàng, không thực hiện đúng các điều kiện kinh doanh, thậm chí còn một số cơ
sở kinh doanh xăng dầu đã gian lận bằng cách lập trình can thiệp vào thiết bị
điện tử của phương tiện đo để làm sai lệch kết quả đo, gây bức xức, thiệt hại

cho người tiêu dùng.
Nhận thức đây là vấn đề cấp thiết và xuất phát từ thực tiễn, bản thân
lựa chọn đề tài:“Quản lý nhà nước đối với các doanh nghiệp kinh doanh
xăng dầu trên địa bàn tỉnh Quảng Nam” làm luận văn cuối khóa.
2. Tình hình nghiên cứu của đề tài
Quản lý nhà nước đối với các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu là
một trong những vấn đề được các nhà khoa học nghiên cứu dưới nhiều góc
độ, khía cạnh khác nhau. Đã có nhiều công trình nghiên cứu phân tích về
quản lý nhà nước trong lĩnh vực kinh doanh xăng dầu ở những góc độ tiếp
cận. Những công trình nghiên cứu này bàn đến sự can thiệp của Nhà nước
vào lĩnh vực hoạt động kinh doanh xăng dầu nói chung và những hệ quả của
nó; nghiên cứu về chính sách nhập khẩu; tình hình điều tiết chính sách giá
xăng dầu; về sự cần thiết phải đổi mới công tác quản lý của Nhà nước đến
hoạt động kinh doanh xăng dầu trong điều kiện hội nhập quốc tế, kiến nghị
với chính phủ về các chính sách thuế, chính sách giá, điều kiện đối với các
đơn vị kinh doanh xăng dầu, về công tác kiểm tra giám sát của các cơ quan
quản lý Nhà nước, về tổ chức kinh doanh của các doanh nghiệp kinh doanh
xăng dầu. cụ thể:
1. Nguyễn Duyên Cường (Năm 2010): “Đổi mới quản lý nhà nước đối
với hoạt động kinh doanh xăng dầu của Việt Nam trong điều kiện hội nhập
2


kinh tế quốc tế”, luận án tiến sĩ, trường Đại học Kinh tế quốc dân Hà Nội.
Tác giả đánh giá công tác quản lý nhà nước trong hoạt động kinh doanh xăng
dầu qua các thời kỳ khác nhau, những bất cập trong công tác điều hành của
các cơ quan quản lý nhà nước trong hoạt động xuất nhập khẩu xăng dầu, về
vấn đề điều hành giá xăng dầu...; công tác quản lý các khoản thu từ xăng dầu
như thế nào, những thành tựu, hạn chế và đưa ra các quan điểm về việc phải
đổi mới quản lý nhà nước trong hoạt động kinh doanh xăng dầu ở Việt Nam

hiện nay. Luận án giúp các cơ quan quản lý nhà nước và các doanh nghiệp
kinh doanh xăng dầu có cái nhìn toàn diện về ảnh hưởng của quá trình hội
nhập kinh tế quốc tế, có phương hướng và giải pháp phù hợp, chuẩn bị những
điều kiện cần thiết cho hoạt động kinh doanh xăng dầu trong điều kiện hội
nhập kinh tế quốc tế.
2. Bùi Thị Hồng Việt (Năm 2011): “Chính sách quản lý nhà nước đối
với kinh doanh xăng dầu ở Việt Nam”, luận án tiến sĩ, trường Đại học Kinh tế
quốc dân Hà Nội. Luận án chỉ rõ bên cạnh các chính sách phổ biến trong
quản lý nhà nước về kinh doanh xăng dầu, bao gồm các chính sách về điều
kiện gia nhập thị trường, chính sách về tổ chức thị trường, chính sách về quản
lý đo lường và chất lượng xăng dầu, chính sách về phòng cháy chữa cháy và
bảo vệ môi trường, cần đưa vào áp dụng bổ sung một số chính sách khác tùy
theo điều kiện phát triển và tính chất của từng nền kinh tế đó là chính sách
hạn mức, chính sách thuế, chính sách giá, chính sách dự trữ. Đối với mỗi
chính sách này, luận án đã lý giải vai trò cũng như các giải pháp thường được
sử dụng. Kết quả nghiên cứu khảo sát thực trạng chính sách quản lý nhà nước
đối với kinh doanh xăng dầu ở Việt Nam đã khẳng định chính sách quản lý
nhà nước đối với kinh doanh xăng dầu đã sử dụng hàng loạt các công cụ can
thiệp rất sâu vào thị trường, làm méo mó thị trường. Các chính sách liên quan
đến lĩnh vực kinh doanh xăng dầu thường xuyên được thay đổi và được điều
3


hành bằng các văn bản dưới luật, phân tán theo bộ chuyên ngành và giữa các
bộ đó chưa có sự phối hợp chặt chẽ, việc đánh giá hiệu quả của các chính
sách này dường như chưa được thực hiện một cách khoa học và đúng nghĩa.
Luận án đã đưa ra một số giải pháp để hoàn thiện chính sách quản lý nhà
nước đối với kinh doanh xăng dầu như: (i) Chuẩn hóa các điều kiện kinh
doanh xăng dầu; (ii) Trao cho doanh nghiệp quyền tự quyết định giá; (iii)
Quy hoạch phát triển hệ thống các công trình xăng dầu và tổ chức lại thị

trường xăng dầu; (iv) Tăng khối lượng dự trữ quốc gia về xăng dầu.
3. Trần Ngọc Bách (Năm 2015): “Quản lý nhà nước đối với các doanh
nghiệp đầu mối xăng dầu tại Việt Nam hiện nay”, luận văn thạc sỹ, trường
Đại học Quốc gia Hà Nội. Luận văn hệ thống hóa một số lý luận và thực tiễn
về quản lý Nhà nước đối với các doanh nghiệp đầu mối kinh doanh xăng dầu,
phân tích các đặc điểm, nhân tố ảnh hưởng đến công tác quản lý nhà nước
trong lĩnh vực này và đưa ra những quan điểm, phương hướng và giải pháp
cơ bản nhằm hoàn thiện công tác quản lý nhà nước đối với các doanh nghiệp
đầu mối kinh doanh xăng dầu; xây dựng hệ thống pháp luật, chính sách kinh
tế ổn định, minh bạch, công khai nhằm tạo lập môi trường kinh doanh bình
đẳng cho các doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế, chuyển dần sang
kinh doanh theo cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước.
5. Viện Chiến lược phát triển - Bộ Kế hoạch và Đầu tư - dự báo nhu
cầu tiêu dùng trong nước và tái xuất xăng, dầu Việt Nam năm 2010. Nghiên
cứu này chỉ ra những chính sách quản lý nhà nước đối với kinh doanh xăng
dầu ở Việt Nam đã khẳng định chính sách quản lý nhà nước đối với kinh
doanh xăng dầu đã sử dụng hàng loạt các công cụ can thiệp rất sâu vào thị
trường, nghiên cứu dự báo thị trường. Các chính sách liên quan đến lĩnh vực
kinh doanh xăng dầu thường xuyên được thay đổi và được điều hành bằng
các văn bản dưới luật, phân tán theo bộ chuyên ngành và giữa các bộ đó chưa
4


có sự phối hợp chặt chẽ, việc đánh giá hiệu quả của các chính sách này dường
như chưa được thực hiện một cách khoa học và đúng nghĩa.
5.Nguyễn Duyên Cường (2011) - Đổi mới quản lý nhà nước trong hoạt
động kinh doanh xăng, dầu ở Việt Nam - NXB ĐH KTQD, Hà Nội. Nghiên
cứu các chính sách phổ biến trong quản lý nhà nước về kinh doanh xăng dầu,
bao gồm các chính sách về điều kiện gia nhập thị trường, chính sách về tổ
chức thị trường, chính sách về quản lý đo lường và chất lượng xăng dầu,

chính sách về phòng cháy chữa cháy và bảo vệ môi trường, luận án bổ sung
một số chính sách khác cần đưa vào áp dụng tùy theo điều kiện phát triển và
tính chất của từng nền kinh tế, đó là chính sách hạn mức, chính sách thuế,
chính sách giá, chính sách dự trữ. đối với mỗi chính sách này, luận án lý giải
vai trò cũng như các giải pháp thường được sử dụng
Quản lý nhà nước đối với các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu còn
được bàn luận nhiều trên các bài nghiên cứu tại các tạp chí chuyên ngành, các
báo và đăng tải trên các trang web, đặc biệt là các bài viết liên quan đến nghị
định mới của chính phủ về hoạt động kinh doanh xăng dầu, cụ thể:
1. Đỗ Lê Tảo (Năm 2019): Cục máu đông trong kinh doanh xăng dầu,
[Ngày truy cập 16/01/2019].
Tại bài viết này tác giả đề cập đến sự lỗi thời, bất cập trong việc quản
lý giá được quy định trong Nghị định 83/2014/NĐ-CP ngày 03 tháng 9 năm
2014 của Chính phủ về Kinh doanh xăng dầu.
2. Yên Thy và Minh Đức (Năm 2018): Bất cập trong việc quy hoạch
các cửa hàng xăng dầu. Kỳ I: Những quả bom nổ chậm, kỳ II: Cùng doanh
nghiệp tháo gỡ, />Báo Nhân Dân số ra ngày 29-9-2018.
5


Tại bài viết này tác giả đề cập đến sự tồn tại các cửa hàng kinh doanh
xăng dầu không đáp ứng đầy đủ các tiêu chuẩn quy định, tiềm ẩn nguy cơ gây
mất an toàn toàn về phòng, chống cháy nổ (PCCN) và ô nhiễm môi trường
ngày càng gia tăng. Bài viết cũng đề cập đến việc bãi bỏ một số điều, khoản
về quy hoạch phát triển hệ thống kinh doanh xăng dầu; điều kiện địa điểm
phải phù hợp với quy hoạch đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt…
3. Kim Oanh (Năm 2019): Xử lý vi phạm trong kinh doanh xăng dầu,
[Ngày truy cập 11/3/2016].
Bài viết này tác giả đề cập đến hiện tượng gian lận đo lường để “móc
túi” người tiêu dùng, xăng rởm, xăng gây cháy nổ… vẫn xảy ra tại nhiều địa

phương, gây lo lắng, bức xúc trong dư luận nhân dân. Bên cạnh đó, tác giả đề
cập đến tình hình xử lý vi phạm trong hoạt động xăng dầu và đề xuất các biện
pháp ngăn chặn các hành vi gian lận trong việc kinh doanh xăng dầu.
Bên cạnh các đề tài, luận án, ý kiến chuyên gia... phải kể đến một số
công trình nghiên cứu ở các cấp như: bộ, viện, trường,.. đã được thực hiện
liên quan đến đề tài. Ví dụ như đề tài nghiên cứu năm 2001 “Đổi mới cơ chế
quản lý nhà nước đối với mặt hàng xăng dầu trong tình hình mới" của Bộ
Thương mại (nay là Bộ Công Thương).
Những công trình, đề tài khoa học, bài viết của các nhà khoa học đã
phân tích, bàn luận về lý luận và thực tiễn trên các mặt: khái niệm, đặc trưng,
quản lý nhà nước và giải pháp quản lý xăng dầu. Tuy nhiên, với đặc thù như
địa bàn ở tỉnh Quảng Nam thì đến nay vẫn chưa có tác giả, công trình nào
nghiên cứu sâu, toàn diện và có hệ thống dưới góc độ quản lý nhà nước. Vấn
đề “Quản lý nhà nước đối với các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu trên
địa bàn tỉnh Quảng Nam” vẫn là mới mẻ, cần được nghiên cứu, tiếp cận.

6


3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích nghiên cứu
Vận dụng cơ sở lý luận cơ bản để làm rõ vai trò quản lý nhà nước đối
với các doanh nghiệp xăng dầu; phân tích những bất cập, hạn chế của quản lý
nhà nước hiện tại. Từ đó, đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý
nhà nước đối với các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu trên địa bàn tỉnh
Quảng Nam.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Hệ thống hóa cơ ở lý luận quản lý nhà nước đối với các doanh nghiệp
kinh doanh xăng dầu.
Phân tích, đánh giá thực trạng quản lý nhà nước đối với các doanh

nghiệp kinh doanh xăng dầu trên địa bàn Tỉnh Quảng Nam.
Đề xuất hệ thống giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý nhà nước đối với
các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu trên địa bàn tỉnh Quảng Nam.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Luận văn nghiên cứu hoạt động quản lý nhà nước đối với các doanh
nghiệp kinh doanh xăng dầu.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
Về nội dung:
Nghị định về kinh doanh xăng dầu số 83/2014/NĐ-CP ngày 03 tháng 9
năm 2014 của Chính phủ quy định “Kinh doanh xăng dầu bao gồm các hoạt
động: Xuất khẩu (xăng dầu, nguyên liệu sản xuất trong nước và xăng dầu,
nguyên liệu có nguồn gốc nhập khẩu), nhập khẩu, tạm nhập tái xuất, chuyển
khẩu, gia công xuất khẩu xăng dầu, nguyên liệu; sản xuất và pha chế xăng
dầu; phân phối xăng dầu tại thị trường trong nước; dịch vụ cho thuê kho,
cảng, tiếp nhận, bảo quản và vận chuyển xăng dầu”. Trong phạm vi của luận
7


văn chỉ đề cập đến các nội dung quản lý về quy hoạch mạng lưới kinh doanh
xăng dầu; chủ trương đầu tư dự án xây dựng mới, dự án cải tạo, nâng cấp cơ
sở kinh doanh xăng dầu; quản lý môi trường, phòng cháy, chữa cháy, đo
lường chất lượng, nguồn cung cấp xăng dầu; đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công
chức làm công tác quản lý nhà nước đối với các doanh nghiệp kinh doanh
xăng dầu; thanh tra, kiểm tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo, xử lý vi phạm việc
thực hiện các quy định pháp luật của các doanh nghiệp kinh doanh trên địa
bàn tỉnh Quảng Nam.
Luận văn tập trung nghiên cứu công tác quản lý nhà nước đối với các
doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu trên địa bàn tỉnh Quảng Nam. Với vai trò
là người quản lý, Nhà nước thực hiện quản lý đối với các doanh nghiệp kinh

doanh xăng dầu trên các phương diện cụ thể: quản lý chủ thể kinh doanh,
quản lý nguồn cung cấp, quản lý số lượng, chất lượng, kiểm tra, giám sát việc
thực thi các quy định của Nhà nước.
Về thời gian:
Luận văn tập trung khảo sát và phân tích công tác quản lý nhà nước về
kinh doanh xăng dầu trên địa bàn tỉnh Quảng Nam từ khi Nghị định
84/2009/NĐ-CP của Chính phủ được ban hành và có hiệu lực từ ngày
15/12/2009 đến nay (Nay được thay thế bởi Nghị định 83/2014/NĐ-CP ngày
03 tháng 9 năm 2019 của Chính phủ về Kinh doanh xăng dầu).
Về địa bàn nghiên cứu:
Trên địa bàn tỉnh Quảng Nam: Các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu
trên địa bàn 18 huyện, thị xã, thành phố thuộc tỉnh Quảng Nam.
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
5.1. Phương pháp luận
Luận văn được thực hiện trên cơ sở phương pháp luận duy vật lịch sử
và duy vật biện chứng của chủ nghĩa Mác - Lênin, chủ trương, đường lối của
8


Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về phát triển kinh tế trong thời kỳ
hội nhập.
5.2. Phương pháp nghiên cứu
Trong khuôn khổ nghiên cứu vấn đề: Quản lý kinh doanh xăng dầu trên
địa bàn tỉnh Quảng Nam. Tác giả đã sử dụng phương pháp nghiên cứu sau:
Phương pháp Lịch sử và logic
Đây là phương pháp luận nghiên cứu khoa học của chủ nghĩa Mác-Lê
nin:
Phương pháp lịch sử: Do các đối tượng nghiên cứu luôn biến đổi, phát
triển theo hoàn cảnh cụ thể của nó, tạo thành lịch sử liên tục được biểu hiện
trong sự đa dạng và phức tạp. Nên để nghiên cứu đối tượng, ta phải thông qua

mô tả bề ngoài để nêu bật tính quy luật, bản chất của đối tượng.
Phương pháp logic: Nghiên cứu quá trình phát triển của đối tượng
trong hình thức tổng quát nhằm vạch ra bản chất, quy luật, khuynh hướng
chung. Phương pháp này phải đi sâu vào phân tích, so sánh để tìm ra bản
chất, nắm chắc bước phát triển tất yếu của đối tượng nghiên cứu.
Hai phương pháp này có mối liên hệ thống nhất, không tách rời nhau.
Đối với nghiên cứu về Quản lý kinh doanh xăng dầu trên địa bàn tỉnh
Quảng Nam, sử dụng hai phương pháp này trong nghiên cứu để phân tích các
nội dung quản lý nhà nước trong lĩnh vực kinh doanh xăng dầu trong từng
thời kỳ cụ thể là trong bối cảnh lịch sử từ năm 2012 đến 2018 và điều kiện cụ
thể của tỉnh Quảng Nam, một tỉnh nằm trong vùng kinh tế trọng điểm Miền
Trung còn gặp nhiều khó khăn. Phương pháp lịch sử logic sử dụng trong
chương một để nghiên cứu quá trình ra đời và phát triển của luật xăng dầu tại
Việt Nam, qua từng giai đoạn của đất nước, để thấy được sự thay đổi thích
ứng với thực tế tình hình đất nước theo từng thời kỳ.
Phương pháp Phân tích và Tổng hợp
9


Phân tích việc phân chia cái toàn thể của đối tượng nghiên cứu thành
những bộ phận, những vấn đề nhỏ, đơn giản hơn để nghiên cứu, phát hiện ra
thuộc tính, bản chất của từng yếu tố. Trên cơ sở đó giúp ta hiểu rõ hơn bản
chất của đối tượng cần nghiên cứu. Tổng hợp quy trình ngược với phân tích,
hỗ trợ cho phân tích để tìm được cái chung khái quát của đối tượng nghiên
cứu. Từ những kết quả nghiên cứu từng bộ phận, vấn đề nhỏ của đối tượng
phải tổng hợp thành cái chung khái quát để nhận thức đầy đủ về bản chất của
vấn đề. Phương pháp tổng hợp và phân tích có sự gắn bó chặt chẽ với nhau,
bổ sung cho nhau trong nghiên cứu.
Phương pháp này chủ yếu sử dụng trong chương 2 nhằm mục đích tổng
hợp các số liệu thực tế về tình hình áp dụng luật xăng dầu tại Quảng Nam, từ

các số liệu đó tác giả phân tích và đánh giá thực trạng áp dụng luật xăng dầu
tại địa bàn Quảng nam, đưa ra được những thành công và hạn chế.
Đối tượng nghiên cứu là công tác quản lý nhà nước đối với các doanh
nghiệp kinh doanh xăng dầu trên địa bàn tỉnh Quảng Nam, để phân tích rõ
vấn đề, tác giả đã phân theo mục tiêu, nội dung, phương pháp quản lý để tìm
hiểu kỹ từng nội dung, nắm rõ bản chất, ưu điểm, tồn tại của chúng. Sau đó
khái quát tổng thể để có nhận thức đầy đủ và chung nhất về đối tượng cần
nghiên cứu. Khi xem xét các hiện tượng, sự việc của nội dung quản lý phải
đặt nó trong mối quan hệ tác động, ảnh hưởng với các nội dung, yếu tố liên
quan đến quản lý như các quy định của nhà nước về quản lý các doanh nghiệp
kinh doanh xăng dầu nói chung, phân cấp cho tỉnh và các sở ban ngành trong
việc quản lý...
Phương pháp thu thập số liệu, tài liệu
Các thông tin và số liệu sử dụng trong nghiên cứu bao gồm thông tin
thứ cấp và thông tin sơ cấp
Thông tin thứ cấp: được thu thập từ các nguồn khác nhau; các công
10


trình nghiên cứu của các cá nhân, tổ chức trong và ngoài nước, các báo cáo
của các cơ quan trung ương, các sở, ban ngành địa phương có liên quan đến
nội dung nghiên cứu của đề tài, thông tin từ các website trên Internet,.
Thu thập thông tin thứ cấp bao gồm các nội dung sau:
+ Cơ sở lý luận và pháp lý về quản lý nhà nước đối với các doanh
nghiệp kinh doanh xăng dầu
Mục đích thu thập thông tin: tìm hiểu, xây dựng khung lý luận, lịch sử,
kinh nghiệm quản lý nhà nước đối với các doanh nghiệp kinh doanh xăng
dầu.
Nguồn thu thập: Sách chuyên khảo, giáo trình, công trình nghiên cứu
các cấp.

Phương pháp thu thập thông tin: Tra cứu tài liệu, kế thừa.
+ Đặc điểm tự nhiên, kinh tế-xã hội và tình hình phát triển kinh tế - xã
hội tỉnh Quảng Nam.
Mục đích thu thập thông tin: Tìm hiểu khái quát đặc điểm tự nhiên,
thực trạng phát triển kinh tế xã hội của tỉnh Quảng Nam.
Nguồn thu thập: Báo cáo tình hình phát triển kinh tế - xã hội qua các
năm, niên giám thống kê tỉnh Quảng Nam.
Phương pháp thu thập thông tin: Tra cứu tài liệu, kế thừa.
+ Tình hình quản lý Nhà nước đối với các doanh nghiệp kinh doanh
xăng dầu trên địa bàn tỉnh Quảng Nam.
Mục đích thu thập thông tin: Tìm hiểu sơ bộ tình hình quản lý nhà
nước trong lĩnh vực kinh doanh xăng dầu trên địa bàn tỉnh Quảng Nam qua
các nguồn thông tin thứ cấp.
Nguồn thu thập: Báo cáo sở ngành liên quan; báo cáo tình hình phát
triển kinh tế - xã hội hàng năm của tỉnh Quảng Nam, niên giám thống kê tỉnh
Quảng Nam.
11


Phương pháp thu thập thông tin: Tra cứu tài liệu, kế thừa.
Thông tin sơ cấp: được thu thập thông qua điều tra, khảo sát, quan sát,
phỏng vấn trực tiếp tại các cơ sở kinh doanh xăng dầu, các cơ quan quản lý
địa phương liên quan đến đề tài.
Phương pháp xử lý số liệu, tài liệu
Dựa trên cơ sở các thông tin, số liệu đã thu thập, tiến hành chọn lọc, hệ
thống hóa để tính toán các chỉ tiêu cần nghiên cứu. Sử dụng phương pháp
thống kê để hệ thống hóa, tổng hợp tài liệu, phân chia theo các nội dung quản
lý nhà nước đối với các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu nói chung và tại
tỉnh Quảng Nam nói riêng.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn

6.1. Ý nghĩa lý luận
Luận văn hệ thống hóa, làm rõ hơn cơ sở lý luận quản lý nhà nước đối
với các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu thông qua việc làm rõ nội hàm
một số khái niệm cơ bản có liên quan đến đề tài, làm rõ sự cần thiết, nội dung
và các yếu tố tác động đến quản lý nhà nước đối với các doanh nghiệp kinh
doanh xăng dầu.
Thông qua việc phân tích đánh giá thực trạng quản lý nhà nước đối với
các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu trên tỉnh Quảng Nam, luận văn chỉ ra
những hạn chế và nguyên nhân để làm cơ sở thực tiễn cho việc đề xuất hệ
thống giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nước đối với các doanh nghiệp kinh
doanh xăng dầu trên một địa bàn cụ thể.
6.2. Ý nghĩa thực tiễn
Những kết quả nghiên cứu của luận văn có thể là tài liệu tham khảo có
ích cho những người đang nghiên cứu, học tập và hoạt động thực tiễn trong
các chuyên ngành luật, hành chính công.

12


7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo luận văn có
ba chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận và pháp lý về quản lý nhà nước đối với các
doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu trên địa bàn tỉnh.
Chương 2: Thực trạng quản lý nhà nước đối với các doanh nghiệp kinh
doanh xăng dầu trên địa bàn tỉnh Quảng Nam.
Chương 3: Phương hướng và giải pháp quản lý nhà nước đối với các
doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu trên địa bàn tỉnh Quảng Nam.

13

CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ VỀ QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI
VỚI CÁC DOANH NGHIỆP KINH DOANH XĂNG DẦU
1.1. Khái quát về quản lý nhà nước đối với các doanh nghiệp kinh
doanh xăng dầu
1.1.1. Mốt số khái niệm cơ bản
 Khái niệm Doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu
Doanh nghiệp kinh doanh được hiểu là việc doanh nghiệp thực hiện
một, một số hoặc tất cả các công đoạn của quá trình đầu tư, từ sản xuất đến
tiêu thụ sản phẩm hoặc cung ứng dịch vụ trên thị trường nhằm mục đích sinh
lợi”. Theo đó, kinh doanh bao hàm cả các hoạt động mua bán trao đổi hàng
hóa, các hoạt động sản xuất, gia công, đầu tư hay các hoạt động khác nhằm
mục đích sinh lợi. Cách hiểu này về doanh nghiệp kinh doanh khá tương đồng
với khái niệm về Thương mại mới được nêu ra trong Luật Thương mại sửa
đổi năm 2005, theo luật này “Hoạt động kinh doanh thương mại là hoạt động
nhằm mục đích sinh lợi, bao gồm mua bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ, đầu
tư, xúc tiến thương mại và các hoạt động nhằm mục tiêu sinh lợi khác” đây
cũng là cách hiểu phổ biến về thương mại trên thế giới.
Nghị định 83/2014/NĐ-CP ngày 03/9/2014 của Chính phủ quy định về
kinh doanh xăng dầu bao gồm các hoạt động: Xuất khẩu (xăng dầu, nguyên
liệu sản xuất trong nước và xăng dầu, nguyên liệu có nguồn gốc nhập khẩu),
nhập khẩu, tạm nhập tái xuất, chuyển khẩu, gia công xuất khẩu xăng dầu,
nguyên liệu; sản xuất và pha chế xăng dầu; phân phối xăng dầu tại thị trường
trong nước; dịch vụ cho thuê kho, cảng, tiếp nhận, bảo quản và vận chuyển
xăng dầu.

14

 Khái niệm quản lý nhà nước đối với các doanh nghiệp kinh doanh
xăng dầu
Quản lý nhà nước đối với các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu là
việc Nhà nước sử dụng các công cụ quản lý để tác động đến hoạt động kinh
doanh xăng dầu của doanh nghiệp nhằm đảm bảo sự phát triển ổn định của
thị trường xăng dầu và đạt được các mục tiêu kinh tế vĩ mô trong từng thời
kỳ.
Xăng dầu và hoạt động kinh doanh xăng dầu có tính đặc thù nên quản
lý Nhà nước đối với các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu có hai đặc điểm
cơ bản sau: (i) Quản lý nhà nước đối với các doanh nghiệp kinh doanh mặt
hàng có điều kiện, do đó phải xây dựng và điều chỉnh các điều kiện cho phù
hợp với yêu cầu phát triển và thực tiễn; (ii) Quản lý nhà nước đối với mặt
hàng xăng dầu với ý nghĩa là quản vật tư đầu vào của nhiều ngành kinh tế do
đó cần phải thấy được tác động qua lại giữa giá xăng dầu với chi phí, giá
thành của các ngành kinh tế khác để điều chỉnh, can thiệp cho phù hợp.
Như vậy, Quản lý nhà nước đối với các doanh nghiệp kinh doanh xăng
dầu là sự tác động có định hướng, có tổ chức của hệ thống cơ quan quản lý
các cấp lên đối tượng quản lý, thông qua việc sử dụng các công cụ, chính
sách, cơ chế quản lý nhằm đạt mục tiêu đã đặt ra trong điều kiện môi trường
ổn định.
1.1.2. Đặc điểm quản lý nhà nước đối với các doanh nghiệp kinh
doanh xăng dầu
Quản lý nhà nước đối với các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu là
quản lý các hoạt động kinh doanh có tính đặc thù do xăng dầu được xếp vào
mặt hàng kinh doanh có điều kiện, đồng thời đây cũng là mặt hàng nhiên liệu
cơ bản có ảnh hưởng đến toàn bộ hoạt động của nền kinh tế. Bởi vậy, quản lý
nhà nước với hoạt động kinh doanh xăng dầu cũng có những đặc điểm riêng,
15

hai đặc điểm cơ bản trong đó là:
Quản lý nhà nước đối với mặt hàng kinh doanh có điều kiện, do vậy
Nhà nước phải xây dựng và điều chỉnh các điều kiện cho phù hợp với yêu cầu
phát triển và thực tiễn.
Quản lý đối với đối với các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu với ý
nghĩa là quản lý vật tư đầu vào của nhiều ngành kinh tế do đó Nhà nước phải
thấy được mối quan hệ qua lại giữa giá xăng dầu với chi phí, giá thành của
các ngành kinh tế khác để điều chỉnh, can thiệp cho phù hợp.
Sự can thiệp của Nhà nước vào hoạt động kinh doanh xăng dầu thể
hiện qua các chức năng:
Một là, Nhà nước hoạch định chiến lược phát triển kinh tế nói chung và
chiến lược phát triển ngành xăng dầu của Việt Nam nói riêng. Trên cơ sở đó,
các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu có thể xây dựng chiến lược kinh
doanh xăng dầu riêng cho doanh nghiệp của mình.
Hai là, Nhà nước tạo môi trường kinh tế và khuôn khổ luật pháp, môi
trường chính trị xã hội và công nghệ ổn định và thuận lợi cho hoạt động kinh
doanh và sự phát triển của các doanh nghiệp xăng dầu. Cụ thể, Nhà nước thiết
lập khuôn khổ pháp lý nhằm thúc đẩy và duy trì sự cạnh tranh lành mạnh giữa
các doanh nghiệp.
Ba là, Nhà nước thực hiện các giải pháp tác động để phân bổ lại nguồn
lực xã hội và khắc phục các thất bại của thị trường. Cụ thể là Nhà nước có
biện pháp điều tiết nhằm duy trì công bằng xã hội và lợi ích của các bên liên
quan.
Bốn là, Nhà nước kiểm tra, giám sát hoạt động của các doanh nghiệp
nhằm đảm bảo hoạt động của các doanh nghiệp xăng dầu được thực hiện
trong môi trường cạnh tranh lành mạnh, tuân thủ các khuôn khổ pháp lý đã đề
ra.
16

Năm là, Quản lý nhà nước đối với mặt hàng kinh doanh có điều kiện,
do vậy phải xây dựng và điều chỉnh các điều kiện cho phù hợp với yêu cầu
phát triển và thực tiễn.
Sáu là, Quản lý nhà nước mặt hàng xăng dầu với ý nghĩa là vật tư đầu
vào của nhiều ngành kinh tế do đó Nhà nước phải thấy được mối quan hệ qua
lại giữa giá xăng dầu với chi phí, giá thành của các ngành kinh tế khác để
điều chỉnh, can thiệp cho phù hợp.
Quản lý nhà nước về hoạt động kinh doanh xăng dầu nhằm đảm bảo an
toàn trong hoạt động kinh doanh xăng bằng các chế tài yêu cầu các doanh
nghiệp, cơ sở kinh doanh xăng dầu thực hiện quy định về an toàn cháy, nổ, về
đảm bảo môi trường, an toàn lao động, phòng ngừa, ngăn chặn, xử lý gian lận
thương mại của các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu, bảo vệ lợi ích người
tiêu dùng.
Hoạt động kinh doanh xăng dầu là hoạt động kinh doanh có tính đặc
thù do xăng dầu được xếp vào mặt hàng kinh doanh có điều kiện, đồng thời
đây cũng là mặt hàng nhiên liệu cơ bản có ảnh hưởng đến toàn bộ hoạt động
của nền kinh tế.
1.1.3. Thẩm quyền quản lý nhà nước đối với các doanh nghiệp kinh
doanh xăng dầu
Quản lý nhà nước đối với các doanh nghiệp kinh doanh kinh doanh
xăng dầu là hoạt động quản lý kinh tế có ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát
triển và ổn định kinh tế của đất nước, là mặt hàng năng lượng quan trọng đối
với vấn đề an ninh quốc phòng và an ninh năng lượng. Xăng dầu là mặt hàng
kinh doanh có điều kiện và được nhà nước quản lý chặt chẽ từ khâu sản xuất,
nhập khẩu, phân phối.
Để quản lý nhà nước đối với các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu
được phân định chức năng cụ thể cho các đơn vị quản lý từ trung ương đến
17

địa phương trong đó quy định rõ trách nhiệm, quyền hạn cũng như cách thức
phối hợp giữa các đơn vị quản lý.
Trên địa bàn tỉnh Quảng Nam hoạt động kinh doanh xăng dầu diễn ra ở
khâu vận chuyển và phân phối xăng dầu. Các cơ quan quản lý trên địa bàn
căn cứ vào chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của mình thực hiện quản lý hoạt
động kinh doanh xăng dầu theo đúng quy định của Nhà nước, cụ thể:
Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Nam có trách nhiệm lập và ban hành
công khai quy hoạch mạng lưới bán lẻ các cửa hàng kinh doanh xăng dầu và
kho xăng dầu phục vụ nhu cầu xăng dầu trên địa bàn, các cửa hàng bán lẻ
phải đảm bảo các quy chuẩn kỹ thuật quốc gia do cơ quan quản lý nhà nước
có thẩm quyền ban hành, riêng các khu vực biên giới phải tuân thủ các quy
định về đảm bảo an toàn cho công tác quản lý, bảo vệ đường biên, mốc giới,
chống buôn lậu xăng dầu qua biên giới.
Sở Công thương tỉnh Quảng Nam có trách nhiệm phối hợp với các cơ
quan chức năng lập quy hoạch hệ thống các cửa hàng bán lẻ trình Ủy ban
nhân dân tỉnh ban hành phù hợp với sự phát triển kinh tế xã hội trong từng
thời kỳ; Kiểm tra, giám sát các thương nhân tuân thủ các điều kiện và quy
định về quyền phân phối xăng dầu, điều kiện đối với Tổng đại lý, điều kiện
đối với đại lý bán lẻ xăng dầu, điều kiện cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện
kinh doanh xăng dầu đối với cửa hàng bán lẻ xăng dầu; kiểm tra và cấp giấy
chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh xăng dầu đối với các cửa hàng bán lẻ
xăng dầu; giám sát việc thực hiện quyền và nghĩa vụ của Tổng đại lý, đại lý
và cửa hàng bán lẻ xăng dầu; Kiểm tra điều kiện kinh doanh dịch vụ vận tải
xăng dầu...; phối hợp với Sở Tài chính có trách nhiệm giám sát việc thực hiện
giá bán xăng dầu của các thương nhân kinh doanh xăng dầu.
Sở Khoa học Công nghệ tỉnh Quảng Nam trực tiếp là Chi cục đo lường
chất lượng có trách nhiệm kiểm định và cấp giấy chứng nhận kiểm định cho
18

các thiết bị đo đếm trong mua bán xăng dầu như cột bơm xăng dầu, các bình
đong chuẩn theo định kỳ, kiểm tra giám sát việc thực hiện các tiêu chuẩn về
cửa hàng bán lẻ xăng dầu, kiểm tra số lượng và chất lượng xăng dầu; tập
huấn và cấp chứng chỉ nghiệp vụ đo lường chất lượng cho các công nhân bán
xăng dầu.
Sở Giao thông Vận tải tỉnh Quảng Nam phối hợp với các đơn vị quản
lý có liên quan quy định tiêu chuẩn, điều kiện đấu nối của hệ thống giao
thông với hệ thống cơ sở kinh doanh xăng dầu.
Công an Quảng Nam có trách nhiệm quản lý các hoạt động có liên
quan đến công tác bảo vệ môi trường, phòng cháy chữa cháy tại các địa điểm
kinh doanh xăng dầu, cụ thể:
Phòng cảnh sát môi trường thuộc Công an tỉnh Quảng Nam có trách
nhiệm kiểm tra các cửa hàng kinh doanh xăng dầu phải đảm bảo các quy định
về bảo vệ môi trường; hàng năm ký cam kết bảo vệ môi trường, kiểm tra,
giám sát việc thực hiện quan trắc môi trường theo cam kết của các thương
nhân kinh doanh xăng dầu theo quy định 6 tháng/lần, đào tạo và cấp chứng
chỉ nghiệp vụ bảo vệ môi trường đối với các công nhân bán xăng dầu...
Phòng Cảnh sát phòng cháy chữa cháy thuộc Công an tỉnh Quảng
Nam có trách nhiệm tổ chức kiểm tra cơ sở vật chất, số lượng thiết bị phòng
cháy chữa cháy theo quy định và cấp giấy phép đủ điều kiện phòng cháy chữa
cháy đối với từng cửa hàng kinh doanh xăng dầu; định kỳ 6 tháng 1 lần kiểm
tra, rà soát và yêu cầu bổ sung (nếu có); có trách nhiệm mở các lớp tập huấn
và cấp chứng chỉ phòng cháy chữa cháy đối với các công nhân bán xăng dầu.
Cục Thuế tỉnh Quảng Nam có trách nhiệm theo dõi sản lượng của các
doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu; Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra,
giám sát việc kê khai thuế, nộp thuế và đôn đốc việc thực hiện các nghĩa vụ
với ngân sách nhà nước của các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu; Xử lý và
19

kiến nghị xử lý nghiêm đối với những trường hợp vi phạm nghĩa vụ tài chính
theo quy định của pháp luật.
Công khai danh sách các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu trên địa
bàn tỉnh có hành vi vi phạm khai sai dẫn đến thiếu thuế, trốn thuế, nợ thuế
theo quy định của pháp luật về thuế.
Thanh tra tỉnh Quảng Nam có trách nhiệm chủ trì, phối hợp với các cơ
quan liên quan tham mưu với UBND tỉnh tổ chức thanh tra toàn diện đối với
các doanh nghiệp nếu phát hiện có dấu hiệu sai phạm thuộc lĩnh vực quản lý
của nhiều ngành.
1.1.4. Nguyên tắc quản lý nhà nước đối với các doanh nghiệp kinh
doanh xăng dầu
Hoạt động kinh doanh Xăng dầu là một hoạt động kinh tế có tính nhạy
cảm cao, ảnh hưởng trực tiếp đến an ninh năng lượng và sự ổn định cũng như
tốc độ phát triển kinh tế của mỗi quốc gia. Ở Việt Nam hiện nay, kinh doanh
xăng dầu được xếp là ngành kinh doanh có điều kiện và được nhà nước quản
lý chặt chẽ, từ khâu nhập khẩu đến hình thành giá và phân phối. Để quản lý
hoạt động kinh doanh xăng dầu, Nhà nước đưa ra các cơ chế cụ thể qua đó
quy định trách nhiệm và cách thức phối hợp của các đơn vị quản lý.
Tại Việt Nam, hoạt động quản lý nhà nước về kinh doanh xăng dầu phát
triển cùng với sự phát triển thực tế của thị trường xăng dầu. Việc định hình,
xây dựng cơ chế quản lý kinh doanh xăng dầu từ khi ra đời đến nay là một
quá trình có nhiều biến động, chủ yếu dựa theo những thay đổi của thị trường.
Nhà nước thực hiện các giải pháp tác động để phân bổ lại nguồn lực xã
hội và khắc phục các thất bại của thị trường. Cụ thể là nhà nước có biện pháp
điều tiết nhằm duy trì công bằng xã hội và lợi ích của các bên liên quan.
Nhà nước kiểm tra, giám sát hoạt động của các doanh nghiệp nhằm
đảm bảo hoạt động của các doanh nghiệp xăng dầu được thực hiện trong môi
20