Hoàn thiện công tác quản lý ngân sách xã quách phẩm, huyện đầm dơi, tỉnh cà mau

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
----------

LÊ VIỆT KHÁI

HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ NGÂN SÁCH XÃ
QUÁCH PHẨM, HUYỆN ĐẦM DƠI, TỈNH CÀ MAU

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

TP. Hồ Chí Minh-Năm 2018


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
----------

LÊ VIỆT KHÁI

HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ NGÂN SÁCH XÃ
QUÁCH PHẨM, HUYỆN ĐẦM DƠI, TỈNH CÀ MAU

Chuyên ngành: Quản lý công
Mã số: 8340403

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
GS.TS. SỬ ĐÌNH THÀNH

TP. Hồ Chí Minh-Năm 2018

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết
quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa được công bố trong các công trình
khác.
HỌC VIÊN

Lê Việt Khái


MỤC LỤC
TRANG PHỤ BÌA
LỜI CAM ĐOAN
MỤC LỤC
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
DANH MỤC CÁC HÌNH, BẢNG
PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................................ 1
1. Bối cảnh nghiên cứu và lý do chọn đề tài ............................................................ 1
2. Mục tiêu nghiên cứu.............................................................................................. 3
3. Câu hỏi nghiên cứu ............................................................................................... 3
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ........................................................................ 3
5. Phương pháp nghiên cứu...................................................................................... 3
6. Kết cấu của luận văn gồm 3 chương.................................................................... 4
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC
VÀ QUẢN LÝ NGÂN SÁCH CẤP XÃ ................................................................... 6
1.1. Ngân sách nhà nước và vai trò của quản lý ngân sách cấp xã trong phát
triển kinh tế - xã hội .................................................................................................. 6
1.1.1 Ngân sách nhà nước ........................................................................................... 6
1.1.2. Ngân sách cấp xã và vai trò của nó trong phát triển kinh tế - xã hội tại địa

phương......................................................................................................................... 9
1.1.2.1. Ngân sách cấp xã ........................................................................................... 9
1.1.2.2. Vai trò ngân sách cấp xã ................................................................................ 9
1.2. Đặc điểm và các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý ngân sách cấp xã. .......... 12
1.2.1. Đặc điểm thu, chi ngân sách cấp xã. ............................................................... 12
1.2.2. Những nhân tố ảnh hưởng đến quá trình quản lý ngân sách xã. ..................... 13
1.3. Nội dung cơ bản về quản lý ngân sách cấp xã. .............................................. 14
1.3.1. Phân cấp quản lý ngân sách cấp xã ................................................................. 14
1.3.2. Quản lý thu ngân sách cấp xã .......................................................................... 15
1.3.3. Quản lý chi ngân sách xã ................................................................................ 16
1.3.4. Quản lý chu trình ngân sách cấp xã ................................................................ 17


1.3.5. Tổ chức bộ máy quản lý ngân sách cấp xã...................................................... 18
1.3.6. Kiểm tra, thanh tra ngân sách cấp xã .............................................................. 19
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ NGÂN SÁCH XÃ
QUÁCH PHẨM, HUYỆN ĐẦM DƠI, TỈNH CÀ MAU GIAI ĐOẠN 2015 2017 ........................................................................................................................... 20
2.1. Tổng quan điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội của xã Quách Phẩm .......... 20
2.2. Thực trạng công tác quản lý ngân sách xã Quách Phẩm, huyện Đầm Dơi,
tỉnh Cà Mau trong giai đoạn 2015 - 2017.............................................................. 22
2.2.1. Thực trạng quản lý thu ngân sách xã Quách Phẩm giai đoạn 2015-2017....... 22
2.2.2. Thực trạng quản lý chi ngân sách xã Quách Phẩm giai đoạn 2015-2017 ....... 24
2.2.3. Thực trạng quản lý chu trình ngân sách xã Quách Phẩm................................ 29
2.3. Đánh giá chung công tác quản lý ngân sách xã Quách Phẩm giai đoạn 2015
- 2017......................................................................................................................... 33
2.3.1. Những kết quả đạt được .................................................................................. 33
2.3.2. Những hạn chế và nguyên nhân ...................................................................... 35
CHƯƠNG 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ
NGÂN SÁCH XÃ QUÁCH PHẨM, HUYỆN ĐẦM DƠI, TỈNH CÀ MAU GIAI
ĐOẠN 2018 - 2020 ................................................................................................... 37

3.1. Định hướng phát triển KT- XH xã Quách Phẩm giai đoạn 2018-2020....... 37
3.1.1 Định hướng phát triển KT-XH xã Quách Phẩm giai đoạn 2018 – 2020 ........ 37
3.1.2 Phương hướng, mục tiêu, nhiệm vụ cụ thể của xã Quách Phẩm giai đoạn 2018
– 2020 ........................................................................................................................ 39
3.2 Định hướng công tác quản lý thu, chi ngân sách xã Quách Phẩm giai đoạn
2018 - 2020 ............................................................................................................... 41
3.2.1 Định hướng công tác quản lý thu ngân sách .................................................... 41
3.2.2 Định hướng công tác quản lý chi ngân sách .................................................... 42
3.3 Một số giải pháp hoàn thiện công tác quản lý ngân sách trên địa bàn xã
Quách Phẩm ............................................................................................................ 43
3.3.1 Giải pháp hoàn thiện công tác lập dự toán ngân sách xã Quách Phẩm ........... 43


3.2.2. Giải pháp tăng cường công tác quản lý thu, tích cực khai thác, tạo lập và nuôi
dưỡng nguồn thu ngân sách xã Quách Phẩm ............................................................ 45
3.2.3. Giải pháp quản lý và sử dụng có hiệu quả các khoản chi ngân sách xã Quách
Phẩm .......................................................................................................................... 46
3.2.4 Giải pháp tăng cường hiệu quả quyết toán ngân sách xã Quách Phẩm ........... 48
3.2.5. Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và trang bị cơ sở vật chất hiện đại trong
công tác quản lý ngân sách xã Quách Phẩm ............................................................. 50
KẾT LUẬN .............................................................................................................. 52

TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC


DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

STT

KÝ TỰ VIẾT TẮT

BIỂU THỊ

1

KT-XH

Kinh tế - Xã hội

2

NSNN

Ngân sách nhà nước

3

NSX

3

UBND

Ủy ban nhân dân

4

HĐND

Hội đồng nhân dân

5

XHCN

Xã hội chủ nghĩa

6

CNH

Công nghiệp hóa

7

HĐH

Hiện đại hóa

9

QLNN

10

TH

Thực hiện

11

DT

Dự toán

Ngân sách xã

Quản lý nhà nước


DANH MỤC CÁC HÌNH, BẢNG

Hình 1.1. Sơ đồ hệ thống Ngân sách Nhà nước ở Việt Nam .....................................8
Bảng 2.1. Tổng hợp quyết toán thu ngân sách xã Quách Phẩm, huyện Đầm Dơi,
tỉnh Cà Mau giai đoạn 2015-2017 .............................................................................23
Bảng 2.2. Tổng hợp quyết toán chi ngân sách xã Quách Phẩm, huyện Đầm Dơi,
tỉnh Cà Mau giai đoạn 2015-2017 .............................................................................26
Bảng 2.3. Báo cáo tổng hợp quyết toán chi ngân sách xã Quách Phẩm, theo nội
dung kinh tế năm 2016 ..............................................................................................31


1

PHẦN MỞ ĐẦU
1. Bối cảnh nghiên cứu và lý do chọn đề tài
Ngân sách nhà nước là bộ phận quan trọng nhất trong hệ thống tài chính
quốc gia, là công cụ thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, ổn định và điều tiết vĩ mô về kinh
tế, xã hội. Thông qua việc quản lý và sử dụng ngân sách, Nhà nước thực hiện khai
thác, huy động, phân bổ và sử dụng các nguồn tài chính hợp lý, tiết kiệm, hiệu quả,

đáp ứng các nhu cầu quản lý nhà nước và phát triển kinh tế - xã hội. Để gắn các
hoạt động của ngân sách với các hoạt động kinh tế - xã hội một cách cụ thể, Nhà
nước thực hiện chức năng quản lý ngân sách nhằm tập trung đầy đủ các chế độ,
chính sách, phân phối sử dụng ngân sách công bằng, hợp lý giữa các địa phương và
phân bổ nguồn lực công một cách tối ưu, hiệu quả. Việc quản lý ngân sách hiệu quả
ở Trung ương và địa phương còn có tác động lớn trong việc khuyến khích tăng thu,
điều chỉnh chi hợp lý, chủ động cân đối thu chi của ngân sách nhà nước.
Trong thời gian qua quản lý ngân sách ở Trung ương và địa phương dựa trên
quy định của Luật Ngân sách tương đối tốt và hiệu quả. Thông qua quản lý ngân
sách, các công cụ điều tiết vĩ mô về kinh tế - xã hội được thực hiện ở nhiều lĩnh vực
nhằm định hướng vàc chuyển dịch cơ cấu kinh tế hợp lý, kích thích phát triển sản
xuất kinh doanh. Đồng thời, thông qua hoạt động thu – chi ngân sách nhà nước thực
hiện điều tiết thu nhập giữa các tầng lớp dân cư bằng cách thu thuế và chi trợ cấp
phúc lợi xã hội…đảm bảo an sinh xã hội. Quản lý ngân sách nhà nước trong nền
kinh tế thị trường định hướng XHCN cũng nhằm điều tiết cung cầu, ổn định giá cả
hàng hóa. Ngân sách nhà nước cũng tham gia vào thị trường tiền tệ thông qua phát
hành trái phiếu, tín phiếu kho bạc để vay vốn trong và ngoài nước, góp phần điều
hòa lưu thông tiền tệ, kiềm chế lạm phát, nhờ đó ổn định được nền tài chính quốc
gia và tạo điều kiện tăng trưởng và phát triển kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, trong quá
trình thực hiện quản lý, điều hành ngân sách cả ở Trung ương và địa phương vẫn
còn tồn tại một số vấn đề như thẩm quyền quyết định ngân sách nhà nước còn
chồng chéo, phân chia tỷ lệ nguồn thu, nhiệm vụ chi chưa hợp lý, bội chi ngân sách,
cơ chế bổ sung cho ngân sách cấp dưới chưa tạo được động lực để địa phương chủ


2

động trong việc làm chủ ngân sách, hiệu quả quản lý ngân sách ở Trung ương và địa
phương chưa cao. Vì vậy, cần tiếp tục được cải tiến để từng bước hoàn thiện.
Ngân sách xã là một trong 04 cấp ngân sách nhà nước, có vai trò vô cùng quan

trọng là công cụ tài chính quan trọng giúp chính quyền cơ sở thực hiện chức năng
nhiệm vụ hoạch định phát triển kinh tế, xã hội- an ninh quốc phòng ở địa phương.
Sự phân cấp quản lý ngân sách nhà nước phù hợp với sự phân cấp của bộ máy chính
quyền, tạo ra những đòn bẩy tích cực nhằm phát triển mọi lĩnh vực kinh tế- văn hóa,
xã hội, an ninh- quốc phòng ở địa phương.
Quy định của nhà nước về quản lý ngân sách xã đã có nhiều thay đổi và ngày
càng được hoàn thiện và cụ thể hơn. Cụ thể ngày 25/6/2015 Quốc hội đã ban hành
Luật Quản lý NSNN (Luật số 83/2015/QH13); Chính phủ ban hành Nghị định số
163/2016/NĐ-CP ngày 21/12/2016 của Chính phủ về thi hành Luật ngân sách; Bộ
Tài chính cũng đã ban hành Thông tư số 342/2016/TT-BTC ngày 30/12/2016 quy
định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Nghị Nghị định số
163/2016/NĐ-CP ngày 21/12/2016 của Chính phủ về thi hành Luật ngân sách. Với
ngân sách cấp xã, Bộ Tài chính đã đã ban hành Thông tư số 344/2016/TT-BTC
ngày 30/12/2016 quy định về quản lý ngân sách và các hoạt động tài chính khác của
xã, phường, thị trấn.
Trong điều kiện phát triển nền kinh tế thị thường định hướng xã hội chủ nghĩa
(XHCN) đẩy mạnh công nghiệp hóa- hiện đại hóa (CNH-HĐH) nông nghiệp nông
thôn hiện nay, yêu cầu về hoàn thiện công tác quản lý ngân sách xã đặt ra rất gay
gắt và cấp thiết hơn bao giờ hết. Mặc khác, trong quản lý ngân sách cấp xã hiện nay
còn không ít hạn chế như năng lực, trình độ chuyên môn cán bộ, công chức quản lý
ngân sách xã còn yếu kém, sử dụng kinh phí được phân bổ hiệu quả chưa cao,
nguồn kinh phí tập trung chi thường xuyên là chủ yếu, thiếu nguồn lực chi đầu tư
phát triển, quyết toán sai nguồn, tọa chi ngân sách vẫn còn diễn ra…từ đó tạo ra tình
trạng quản lý ngân sách còn lỏng lẻo, kỹ luật, kỹ cương tài chính chưa nghiêm, còn
phát sinh nhiều tiêu cực, lãng phí.
Là người đứng đầu trong quản lý, điều hành tài chính ngân sách xã, bản thân
đã thấy còn tồn tại những bất cập đã qua chưa được khắc phục cũng như khắc phục


3

chưa triệt để. Trước tình hình đó, việc nghiên cứu tìm những giải pháp để hoàn
thiện công tác quản lý tài chính ngân sách xã với mục tiêu đảm bảo tính hiệu lực,
hiệu quả, chặt chẽ, thực hành tiết kiệm và chóng lãng phí; tập trung nguồn lực chi
đầu tư phát triển… với mong muốn đóng góp một phần nhỏ vào việc hoàn thiện
công tác quản lý ngân sách xã hiệu quả hơn, cá nhân chọn đề tài “ Hoàn thiện công
tác quản lý ngân sách tại xã Quách Phẩm, huyện Đầm Dơi, tỉnh Cà Mau” để làm
chủ đề nghiên cứu.
2. Mục tiêu nghiên cứu
- Công tác quản lý ngân sách xã Quách Phẩm, huyện Đầm Dơi, tỉnh Cà Mau
giai đoạn 2015-2017 đạt được kết quả gì? Còn những hạn chế gì?.
- Giải pháp gì để hoàn thiện công tác quản lý ngân sách xã theo phân cấp được
tốt hơn trong trong giai đoạn 2019 - 2020?.
3. Câu hỏi nghiên cứu
- Thực trạng công tác quản lý ngân sách xã Quách Phẩm giai đoạn 2015-2017
còn những khiếm khuyết bất cấp, hạn chế gì? Kết quả đạt được như thế nào? .
- Những giải pháp để hoàn thiện công tác quản lý ngân sách xã theo phân cấp
của Luật ngân sách được tốt hơn trong trong giai đoạn 2018 - 2020?.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
- Nghiên cứu công tác quản lý ngân sách trên địa bàn xã Quách Phẩm, huyện
Đầm Dơi, tỉnh Cà Mau giai đoạn 2015 - 2017. Đánh giá những kết quả đạt được và
những hạn chế, từ đó đề ra những giải pháp hoàn thiện công tác quản lý ngân sách
xã theo phân cấp trong giai đoạn 2018-2020.
- Phạm vi nghiên cứu: Hoạt động thu- chi ngân sách tại xã Quách Phẩm.
- Đối tượng khảo sát: Báo cáo thu- chi ngân sách xã Quách Phẩm, huyện Đầm
Dơi, tỉnh Cà Mau giai đoạn 2015 – 2017; Báo cáo thu- chi ngân sách huyện Đầm
Dơi, tỉnh Cà Mau giai đoạn 2015 – 2017.
5. Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp thống kê - khảo sát: khảo sát, thu thập các số liệu thu chi ngân
sách xã từ năm 2015 đến năm 2017, Đơn vị khảo sát: Ủy ban nhân dân xã; Phòng

Tài chính- Kế hoạch huyện Đầm Dơi.


4

- Phương pháp phân tích - tổng hợp: Phân tích hiệu quả công tác quản lý
ngân sách trên địa bàn xã giai đoạn 2015 - 2017, từ đó nêu ra những mặt tích cực,
hạn chế, yếu kém và đề ra các giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý ngân
sách xã các năm tiếp theo.
- Phương pháp đối chiếu - so sánh: Trên cơ sở các số liệu thu thập và phân
tích về công tác quản lý ngân sách nhà nước của xã, cá nhân tiến hành so sánh thực
trạng, kết quả đạt được qua các năm, từ đó làm cơ sở khoa học cho việc đề ra những
giải pháp hoàn thiện công tác quản lý ngân sách xã.
- Phương pháp định tính: Đề tài sử dụng phương pháp kết hợp giữa lý luận
và thực tiễn dựa trên những quy luật phát triển khách quan về kinh tế - xã hội, cùng
với những quan điểm, chính sách của Nhà nước để hệ thống hóa và phát triển cơ sở
lý luận, xác định một số biện pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý ngân sách xã.
6. Kết cấu của luận văn gồm 3 chương
Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý ngân sách nhà nước và quản lý ngân
sách cấp xã
Đưa ra các khái niệm liên quan đến ngân sách nhà nước cho thấy được mối
liên hệ với việc thực hiện, sử dụng ngân sách cấp xã, đưa ra đặc điểm và các nhân tố
ảnh hưởng đến quản lý ngân sách cấp xã… các vấn đề đặt ra được nghiên cứu và
phân tích một cách chi tiết tạo cơ sở lý thuyết làm nền tảng cho việc phân tích các
chương về sau.
Chương 2: Thực trạng công tác quản lý ngân sách xã Quách Phẩm, Huyện
Đầm Dơi tỉnh Cà Mau.
Chương này tác giả phân tích thực trạng công tác quản lý ngân sách tại xã
Quách Phầm gắn với những đặc điểm về kinh tế- xã hội hiện tại. Bên cạnh những
thành tựu đạt được vẫn còn tồn tại một số hạn chế nhất định như: ngân sách xã còn

phụ thuộc lớn vào ngân sách cấp trên, nguồn thu từ thuế phí, lệ phí còn hạn chế và
đóng góp từ người dân còn chiếm tỷ trọng lớn, điều này tăng thêm gánh nặng cho
người dân.
Chương 3: Một số giải pháp hoàn thiện công tác quản lý ngân sách xã
Quách Phẩm, huyện Đầm Dơi, tỉnh Cà Mau.


5

Từ cơ sở lí luận về ngân sách và các vấn đề liên quan đến ngân sách cùng với
thực trạng quản lý nguồn ngân sách tại xã Quách Phẩm huyện Đầm Dơi chủ đề
nghiên cứu đã đưa ra những giải pháp phù hợp với tình hình sử dụng nguồn ngân
sách hiện tại sao cho vừa hợp lí và hiệu quả góp phần tăng nguồn ngân sách của xã
từ đó phục vụ cho việc phát triển mọi mặt trên địa bàn xã.


6

CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC
VÀ QUẢN LÝ NGÂN SÁCH CẤP XÃ
1.1. Ngân sách nhà nước và vai trò của quản lý ngân sách cấp xã trong phát
triển kinh tế - xã hội
1.1.1 Ngân sách nhà nước
Từ “ngân sách” xuất phát từ thuật ngữ “budjet” một từ tiếng Anh thời trung
cổ, dùng để mô tả chiếc túi của nhà vua trong đó có chứa những khoản tiền cần thiết
cho những khoản chi tiêu công cộng. Dưới chế độ phong kiến, chi tiêu của nhà vua
cho những mục đích công cộng như: đắp đê phòng chống lũ lụt, xây dựng đường xá
và chi tiêu cho bản thân hoàng gia không có sự tách biệt nhau. Khi giai cấp tư sản
lớn mạnh từng bước khống chế nghị viện và đòi hỏi tách bạch hai khoản chi tiêu
này, từ đó nảy sinh khái niệm “Ngân sách nhà nước” (NSNN).

Thuật ngữ "Ngân sách nhà nước" được sử dụng rộng rãi trong đời sống kinh
tế, xã hội ở mọi quốc gia. Song cho đến nay, quan niệm về ngân sách nhà nước lại
chưa thống nhất, nhiều quan điểm đã đưa ra về ngân sách nhà nước tùy theo các
trường phái và các lĩnh vực nghiên cứu khác nhau:
Theo từ điển Bách khoa Toàn thư về kinh tế của Pháp định nghĩa: “Ngân
sách là văn kiện được Nghị viện hoặc Hội đồng thảo luận và phê chuẩn mà trong
đó, các nghiệp vụ tài chính (thu, chi) của một tổ chức công (Nhà nước, chính quyền,
địa phương, đơn vị công) hoặc tư (doanh nghiệp, hiệp hội,…) được dự kiến và cho
phép”.
Theo Joseph E.Stiglitz (1995) cho rằng: “Ngân sách của Chính phủ liên bang đo
lường lưu lượng tiền mặt, các khoản thu nhập và chi tiêu hàng năm của Chính phủ,
cũng giống như báo cáo thu nhập của công ty miêu tả thu nhập (doanh thu) của
công ty và chi tiêu của nó. Ngân sách cho một bức tranh về Chính phủ làm gì, tiền
được chi tiêu vào đâu và lấy từ đâu”.
Theo quan điểm nghiên cứu trong nước về khái niệm ngân sách nhà nước có
hai nội dung chính:
Thứ nhất: NSNN là bản dự toán thu - chi tài chính tổng hợp của Nhà nước,
phản ánh các quan hệ kinh tế phát sinh gắn liền với quá trình tạo lập, phân phối và


7

sử dụng các quỹ tiền tệ tập trung của Nhà nước nhằm thực hiện các chức năng của
Nhà nước trên cơ sở luật định.
Thứ hai: NSNN là những quan hệ kinh tế phát sinh trong quá trình Nhà nước
huy động và sử dụng các nguồn tài chính khác nhau. Tại khoản 14 Điều 4 của Luật
Ngân sách nhà nước được Quốc hội khóa XIII nước Cộng hòa XHCN Việt Nam
thông qua tạị kỳ họp thứ 9, năm 2015 cũng khẳng định: “Ngân sách nhà nước là
toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước được dự toán và thực hiện trong một
khoảng thời gian nhất định do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định để bảo

đảm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước”. Khái niệm này được coi là
bản chất trong các khái niệm đã nêu trên và được áp dụng trong năm đầu giai đoạn
ổn định ngân sách mới năm 2017.
Theo Luật Ngân sách năm 2015: “Ngân sách Nhà nước là toàn bộ các khoản
thu, chi của Nhà nước được dự toán và thực hiện trong một khoản thời gian nhất
định do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định để bảo đảm thực hiện các chức
năng, nhiệm vụ của Nhà nước”.
Ngân sách nhà nước (NSNN) là quỹ tiền tệ tập trung của Nhà nước. Quỹ này
thể hiện lượng tiền huy động từ thu nhập quốc dân để đáp ứng cho các khoản chi
tiêu của Nhà nước, có hai mặt đó là: mặt tĩnh và mặt động. Mặt tĩnh thể hiện các
nguồn tài chính được tập trung vào NSNN mà chúng ta có thể xác định được vào
bất kỳ thời điểm nào. Mặt động thể hiện các quan hệ phân phối dưới hình thức giá
trị gắn liền với quỹ tiền tệ tập trung vào NSNN và từ NSNN phân bổ các nguồn tài
chính cho các ngành, các lĩnh vực, các địa phương của nền kinh tế quốc dân. Hoạt
động của NSNN bao gồm hao lĩnh vực chính là thu và chi.
Thu NSNN phản ánh các quan hệ kinh tế nảy sinh trong quá trình Nhà nước
dùng quyền lực chính trị để thực hiện phân phối các nguồn tài chính dưới hình thức
giá trị nhằm hình thành quỹ tiền tệ của Nhà nước. Như vậy, thu NSNN bao gồm
toàn bộ các khoản tiền được tập trung vào tay nhà nước để hình thành quỹ NSNN
đáp ứng cho các yêu cầu chi tiêu xác định của nhà nước.
Chi NSNN thể hiện các quan hệ tiền tệ hình thành trong quá trình phân phối
và sử dụng quỹ NSNN nhằm trang trải cho các chi phí của bộ máy QLNN và thực


8

hiện các chức năng KT-XH mà Nhà nước đảm nhận theo những nguyên tắc nhất
định.
Khái niệm ngân sách nhà nước tuy có những sự khác biệt nhất định, nhưng
về bản chất của NSNN, đằng sau những con số thu, chi đó là các quan hệ lợi ích

kinh tế giữa nhà nước với các chủ thể khác như doanh nghiệp, tổ chức, hộ gia đình,
cá nhân trong và ngoài nước gắn liền với quá trình tạo lập, phân phối và sử dụng
quỹ ngân sách.
- Vai trò ngân sách nhà nước
Ngân sách nhà nước là khâu tài chính tập trung quan trọng nhất, là kế hoạch
tài chính cơ bản, tổng hợp của Nhà nước. Nó giữ vai trò chủ đạo trong hệ thống tài
chính và có vai trò quyết định sự phát triển của nền kinh tế- xã hội, đảm bảo an
ninh- quốc phòng ở cơ sở. Vai trò của Ngân sách nhà nước được xác lập trên cơ sở
chức năng và nhiệm vụ cụ thể của nó trong từng giai đoạn cụ thể. Phát huy vai trò
của Ngân sách nhà nước như thế nào là thước đo đánh giá hiệu quả điều hành, lãnh
đạo của Nhà nước.
- Hệ thống NSNN ở Việt Nam
Theo Luật NSNN năm 2015. Hệ thống Ngân sách nhà nước ở Việt Nam được
tổ chức theo sơ đồ sau:
Hình 1.1. Sơ đồ hệ thống Ngân sách Nhà nước ở Việt Nam
Ngân sách Nhà nước

Ngân sách trung ương

Ngân
sách địa
phương

Ngân sách tỉnh và thành phố
trực thuộc trung ương
Ngân sách huyện, quận, thị xã,
thành phố thuộc tỉnh
Ngân sách xã, phường, thị trấn

9

1.1.2. Ngân sách cấp xã và vai trò của nó trong phát triển kinh tế - xã hội tại
địa phương
1.1.2.1. Ngân sách cấp xã
Khái niệm ngân sách xã (NSX) là một cấp ngân sách cơ sở trong hệ thống
NSNN, nó đại diện và đảm bảo tài chính cho chính quyền cơ sở có thể chủ động
khai thác những thế mạnh có sẵn để phát triển kinh tế, thực hiện các chính sách xã
hội, giữ gìn an ninh trật tự trên địa bàn xã.
Ngân sách xã trực tiếp gắn với người dân, trực tiếp giải quyết toàn bộ
mối quan hệ về lợi ích giữa Nhà nước với dân. Chính vì vậy, NSX là tiền đề
đồng thời là hệ quả trong quá trình quản lý kinh tế - xã hội của Nhà nước. Có thể
hiểu một cách khái quát nhất về NSX như sau: NSX là hệ thống các quan hệ kinh tế
phát sinh trong quá trình tạo lập, phân phối và sử dụng quỹ tiền tệ của chính quyền
Nhà nước cấp xã nhằm phục vụ cho việc thực hiện các chức năng của Nhà nước cấp
cơ sở trong khuôn khổ đã được phân công, phân cấp quản lý.
Thu ngân sách xã là toàn bộ các khoản thu trong dự toán đã được Hội đồng
nhân dân xã quyết định và được thực hiện trong một năm để thực hiện chức năng
nhiệm vụ của chính quyền cấp xã.
Chi ngân sách xã là quá trình phân phối và sử dụng nguồn vốn đã tập trung
qua thu ngân sách xã nhằm đáp ứng cho các nhu cầu chi tiêu gắn liền với việc thực
hiện chức năng, nhiệm vụ của chính quyền xã.
1.1.2.2. Vai trò ngân sách cấp xã
Ngân sách xã giữ vai trò của ngân sách cấp cơ sở, là phương tiện vật chất
giúp chính quyền cấp xã thực hiện chức năng nhiệm vụ theo quy định của pháp luật.
Cụ thể chính quyền xã sử dụng ngân sách xã để chi lương, phụ cấp cho cán bộ
chuyên trách và công chức thuộc bộ máy hành chính, đảng, đoàn thể ở xã bảo đảm
cơ sở hạ tầng giao thông, môi trường liên quan đến đời sống cộng đồng dân cư, giáo
dục, chăm sóc sức khỏe ban đầu, bảo đảm trật tự trị an, quốc phòng … theo phân
cấp quản lý kinh tế-xã hội. Vì vậy, có thể nói ngân sách xã giữ vai trò rất quan trọng

trong việc thực hiện chức năng, nhiện vụ của chính quyền nhà nước cấp cơ sở, gắn
bó mật thiết với dân, trực tiếp xử lý các vấn đề mà cộng đồng dân cư đặt ra.


10

- Ngân sách nhà nước cấp xã là công cụ huy động nguồn tài chính để đảm
bảo các nhu cầu chi tiêu trên địa bàn.
Để thực hiện được nhiệm vụ chính trị, kinh tế - xã hội, an ninh-quốc phòng
trong từng giai đoạn, chính quyền cấp xã phải có nguồn tài chính để chi tiêu cho các
mục đích đã được xác định. Vì vậy, ngân sách cấp xã có vai trò huy động nguồn tài
chính để đảm bảo các nhu cầu chi tiêu. Việc huy động các nguồn tài chính vào ngân
sách cấp xã bao gồm từ ngân sách nhà nước cấp trên và thông qua thuế, các khoản
thu khác với chính sách huy động tối ưu là: phải đảm bảo chi tiêu cho hoạt động của
xã, mặt khác mức huy động phải phù hợp với khả năng đóng góp của các chủ thể
trong xã hội, kích thích hoạt động kinh doanh của các chủ thể phát triển. Mức động
viên quá cao hay quá thấp đều có tác động tích cực và tiêu cực đến hoạt động kinh
tế trên địa bàn.
- Ngân sách cấp xã là công cụ điều tiết kinh tế, văn hoá, xã hội trên địa
bàn.
Trong lĩnh vực kinh tế, chính quyền sử dụng các công cụ ngân sách để thực
hiện vai trò định hướng hình thành cơ cấu kinh tế mới, kích thích phát triển sản xuất
kinh doanh, chống độc quyền. Với công cụ thuế, một mặt chính quyền tạo được
nguồn thu để đầu tư phát triển kinh tế hạ tầng, mặt khác chính quyền định hướng
hình thành cho các doanh nghiệp đầu tư vào các lĩnh vực kinh tế khác nhau, bằng
mức thuế suất hợp lý để chính quyền có thể kích thích hoặc hạn chế sự phát triển
của các ngành, nghề hoặc mặt hàng, tạo điều kiện cho kinh tế phát triển cân đối,
hiệu quả.
Trong quản lý hoạt động chi ngân sách, chính quyền địa phương đầu tư vào
cơ sở hạ tầng tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển cơ sở hạ tầng, các lĩnh vực

kinh tế- xã hội, an ninh- quốc phòng trên địa bàn. Thực hiện hỗ trợ cho các tổ chức
trong trường hợp cần thiết để đảm bảo sự ổn định về cơ cấu hoặc chuẩn bị chuyển
sang cơ cấu mới cao hơn. Bên cạnh đó, bằng các chính sách đầu tư đúng đắn, ngân
sách cấp xã tác động đến các hoạt động kinh tế-xã hội, an ninh quốc- phòng trên địa
bàn.


11

Về mặt xã hội, thông qua hoạt động thu chi ngân sách, chính quyền thực
hiện điều tiết thu nhập của dân cư, đảm bảo công bằng xã hội như thông qua hệ
thống thuế chính quyền huy động sự đóng góp thu nhập của người dân vào ngân
sách nhà nước, mặt khác điều tiết thu nhập của họ, thực hiện công bằng xã hội
thông qua hoạt động chi của chính quyền như: chi đảm bảo xã hội, chi giáo dục đào
tạo, y tế, bảo vệ môi trường,…
Về mặt thị trường, ngân sách cấp xã có vai trò đối với việc thực hiện chính
sách về ổn định giá cả, kiềm chế và kiểm soát lạm phát… trên địa bàn.
Thu ngân sách trên địa bàn xã được thực hiện bằng các hình thức bắt buộc
như hình thức thuế, phí, lệ phí và các khoản đóng góp tự nguyện của các tổ chức, cá
nhân…, nhưng tập trung chủ yếu cần khai thác là nguồn thu từ thuế, phí và lệ phí.
Nguồn thu từ ngân sách nhà nước cấp trên. Ngoài ra, còn các hình thức huy động tự
nguyện như hình thức đóng góp của các tổ chức, cá nhân, viện trợ...
Chi ngân sách cấp xã ở nhiều lĩnh vực phục vụ cho phát triển kinh tế- xã hội,
an ninh- quốc phòng ở địa phương. Việc quản lý chi ngân sách phải hướng vào mục
tiêu chính là đảm bảo nguồn tài chính cho chính quyền cấp xã thực hiện các nhiệm
vụ được giao, theo đúng đường lối, chính sách, chế độ và quy định của Nhà nước,
duy trì hoạt động của bộ máy chính quyền tại địa phương. Thực hiện quản lý chi
ngân sách theo các nội dung cụ thể như quản lý chi đầu tư phát triển, quản lý các
khoản chi thường xuyên, quản lý các khoản chi khác, quản lý chi dự phòng.
Cân đối thu chi ngân sách cấp xã là tổng thu ngân sách bằng tổng chi ngân

sách tính cho năm ngân sách. Nếu tổng thu ngân sách lớn hơn tổng chi ngân sách
gọi là thặng dư ngân sách và ngược lại nếu tổng thu ngân sách nhỏ hơn tổng chi
ngân sách gọi là bội chi hay thâm hụt ngân sách. Trong thực tiễn, do nhiều nguyên
nhân khách quan và chủ quan mà hoạt động thu chi ngân sách không phải lúc nào
cũng cân đối. Về khách quan, hoạt động thu chi ngân sách cấp xã bắt nguồn từ hoạt
động kinh tế trên địa bàn, từ các thu về thuế, phí và lệ phí trong điều kiện hoạt động
kinh tế trên địa bàn có hiệu quả, đạt tốc độ cao, nguồn thu tăng thì khả năng cân đối
thu, chi ngân sách được thực hiện tương đối thuận lợi. Ngược lại, trong điều kiện
hoạt động kinh tế trên địa bàn có dấu hiệu suy thoái, lạm phát ở tốc độ cao thì khả


12

năng cân đối ngân sách gặp khó khăn. Về chủ quan, do tác động của chính sách
kinh tế - xã hội của Nhà nước trung ương và địa phương làm nảy sinh sự mất cân
đối thu, chi của ngân sách cấp xã. Một hệ thống chính sách kinh tế - xã hội phù hợp,
hiệu quả sẽ có tác động tích cực đến phát triển kinh tế - xã hội, từ đó làm tăng
nguồn thu ngân sách và dựa trên khả năng của nguồn lực tài chính dồi dào của ngân
sách nhà nước và địa phương, thì khả năng cân đối ngân sách cấp xã có điều kiện
thực hiện tốt. Ngược lại, một hệ thống chính sách kinh tế - xã hội mang ý chủ quan
không xuất phát từ thực trạng kinh tế - xã hội của địa phương, không dựa trên khả
năng nguồn lực tài chính của địa phương, không đem lại hiệu quả, thì vấn đề cân
đối ngân sách cấp xã khó đảm bảo.
Ngân sách xã, là một bộ phận của Ngân sách nhà nước, vì vậy hoạt động của
ngân sách xã có liên quan đến chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà
nước, liên quan đến lợi ích giữa ngân sách các cấp, liên quan đến các biện pháp
nghiệp vụ hành chính, kinh tế, tài chính, kế toán và đồng thời cũng liên quan đến
việc tổ chức hướng dẫn chỉ đạo đôn đốc công tác kiểm tra thanh tra của các cơ quan
nhà nước có thẩm quyền vì vậy quản lý ngân sách xã có liên quan đến nhiều cơ
quan khác nhau.

1.2. Đặc điểm và các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý ngân sách cấp xã.
1.2.1. Đặc điểm thu, chi ngân sách cấp xã.
Hoạt động ngân sách trên địa bàn xã gắn chặt với hoạt động của chính quyền
cơ sở và được tiến hành theo luật định.
Quan hệ giữa ngân sách và các chủ thể trong xã hội phát sinh trong quá trình
tạo lập và sử dụng các nguồn tài chính quốc gia thực chất là quan hệ kinh tế, quan
hệ lợi ích giữa ngân sách cấp xã và các chủ thể kinh tế hoạt động trên địa bàn, trong
đó lợi ích của địa phương được đặt lên hàng đầu và chi phối các lợi ích khác.
Ngân sách cấp xã được tạo lập trên cơ sở các quan hệ tài chính, nhưng nét
đặc trưng riêng biệt của ngân sách cấp xã là nó được chia thành nhiều quỹ có mục
đích sử dụng riêng. Các quan hệ kinh tế giữa các chủ thể trong xã hội với ngân sách
cấp xã phát sinh trong lĩnh vực phân phối các nguồn lực tài chính, do chính quyền
địa phương tiến hành điều chỉnh, tùy vào điều kiện kinh tế, văn hoá, xã hội trong


13

từng thời kỳ mà có sự thay đổi cho phù hợp, sự thay đổi thể hiện qua các nội dung
thu, chi của ngân sách cấp xã.
1.2.2. Những nhân tố ảnh hưởng đến quá trình quản lý ngân sách xã.
- Đặc điểm tự nhiên, kinh tế - xã hội của địa phương
Đây có thể là những lợi thế hoặc là yếu tố bất lợi của từng địa phương. Nếu
các địa phương nắm vững những yếu tố này khi tổ chức thực hiện công tác quản lý
ngân sách nhà nước hướng tới khai thác các yếu tố thuận lợi, hạn chế các yếu tố bất
lợi sẽ đạt hiệu quả sử dụng các nguồn lực sẳn có ở địa phương. Bên cạnh đó, ngân
sách cấp xã cũng chịu tác động bởi điều kiện kinh tế - xã hội tại địa phương. Ngân
sách là khâu trung tâm, giữ vai trò trọng yếu trong phân phối các nguồn lực tài
chính tại địa phương. Hoạt động kinh tế tại địa phương càng phát triển, thì hoạt
động tài chính càng ổn định và phát triển, vai trò của ngân sách cấp xã càng ngày
càng được nâng cao, thông qua các chính sách thực hiện việc phân bổ các nguồn lực

cho phát triển kinh tế, văn hoá, xã hội, an ninh quốc phòng và ổn định tại địa
phương.
- Hoạt động kinh tế tại địa phương và các chính sách, quy định pháp luật về
quản lý ngân sách cấp xã
Chính sách phát triển kinh tế - xã hội của xã và hoạt động kinh tế tại địa xã,
có ý nghĩa quyết định đến việc khai thác các nguồn lực và phát huy tiềm năng của
địa phương, cũng như thu hút nhiều nguồn lực của địa phương cho ngân sách. Đồng
thời, việc áp dụng, tổ chức triển khai có hiệu quả các văn bản quy phạm pháp luật,
quy định của Nhà nước và địa phương liên quan đến công tác điều hành quản lý
ngân sách cấp xã sẽ góp phần hoàn thiện công tác của ngân sách cấp xã có hiệu quả
hơn.
- Cơ chế vận hành, điều hành của ngân sách cấp xã
Đây được coi là hoạt động có tác động trực tiếp tới hiệu quả quản lý ngân
sách cấp xã. Nếu địa phương có được cơ chế vận hành, điều hành và chỉ huy thích
hợp, khoa học cùng với sự chỉ đạo, giám sát sát sao của đơn vị chức năng thì chắc
chắn sẽ khai thác hợp lý được các nguồn lực vào ngân sách cấp xã, cũng như sử
dụng hiệu quả nguồn lực để đạt được hiệu quả mong muốn trong quản lý ngân sách,


14

đồng thời cơ chế vận hành phù hợp sẽ tạo điều kiện để mọi hoạt động quản lý ngân
sách cấp xã được tiến hành thuận lợi, phát huy được hiệu quả.
- Yếu tố con người
Đội ngũ cán bộ, công chức làm việc trong bộ máy quản lý ngân sách cấp xã
là nhân tố cơ bản trong tổ chức và điều hành hiệu quả hoạt động quản lý nhà nước
nói chung và hoạt động quản lý ngân sách cấp xã nói riêng. Nếu có được đội ngũ
cán bộ quản lý có năng lực, liêm khiết, công tâm, minh bạch thì sẽ góp phần nâng
cao hiệu quả quản lý ngân sách cấp xã. Nhận thức và đánh giá được nhân tố con
người trong quản lý ngân sách cấp xã có ý nghĩa quan trọng nếu muốn đạt hiệu quả

cao trong quản lý ngân sách cấp xã.
- Các điều kiện vật chất phục vụ quản lý, điều hành ngân sách cấp xã
Đây tuy là các điều kiện hỗ trợ hoạt động nhưng trong điều kiện hướng tới
quản lý tài chính hiện đại, công tác tài chính công minh bạch phải được trang bị và
sử dụng có hiệu quả các điều kiện vật chất, máy móc, trang thiết bị, công cụ hỗ trợ
hoạt động, đặc biệt là việc ứng dụng công nghệ thông tin vào quản lý và điều hành
ngân sách cấp xã. Các điều kiện vật chất ấy đóng vai trò rất lớn trong việc hoàn
thiện công tác quản lý ngân sách cấp xã.
1.3. Nội dung cơ bản về quản lý ngân sách cấp xã.
1.3.1. Phân cấp quản lý ngân sách cấp xã
Quản lý ngân sách cấp xã là việc triển khai thực hiện các luật, chế độ, chính
sách cũng như các công cụ quản lý ngân sách cấp xã nhằm giúp cho hoạt động của
chính quyền cấp xã đảm bảo tuân thủ đúng theo pháp luật của nhà nước, công tác
quản lý trong lĩnh vực ngân sách và tài chính cấp xã ngày càng hoàn thiện góp phần
tích cực vào việc tăng cường và nâng cao chất lượng quản lý ngân sách cấp xã trong
từng thời kỳ.
Phân cấp quản lý ngân sách cấp xã là quá trình nhà nước (Trung ương và địa
phương) phân công, giao nhiệm vụ, quyền hạn, trách nhiệm nhất định cho chính
quyền cấp xã trong hoạt động quản lý ngân sách. Phân cấp quản lý ngân sách cấp xã
giải quyết các mối quan hệ giữa chính quyền nhà nước (trung ương và địa phương)
với cấp xã, trong việc xử lý các vấn đề liên quan đến hoạt động của ngân sách bao


15

gồm 3 nội dung sau: Quan hệ về mặt chế độ, chính sách, quan hệ vật chất về nguồn
thu và nhiệm vụ chi, quan hệ về quản lý chu trình ngân sách.
1.3.2. Quản lý thu ngân sách cấp xã
Quản lý ngân sách cấp xã thuộc chức năng của chính quyền địa phương. Do
đặc điểm quản lý toàn diện của chính quyền, quản lý ngân sách cấp xã cũng có mối

quan hệ với các cơ quan công quyền và các tổ chức kinh tế - xã hội thuộc các thành
phần kinh tế khác nhau ở địa phương với nhiều cấp độ khác nhau. Nội dung quản lý
thu ngân sách cấp xã bao gồm:
Nguồn thu thuế, phí, lệ phí và thu khác phải đúng quy định pháp luật, đồng
thời có tính đến sự phù hợp với khả năng và sức lực của dân cư, mức thuế và thời
hạn nộp thuế phải được xác định một cách hợp lý, nuôi dưỡng các nguồn thu tại địa
phương, các chi phí liên quan đến thu nộp thuế, phí và lệ phí phải thấp nhất. Cần
khai thác hợp lý các nguồn lực tài chính tiềm năng của địa phương, đi đối với bồi
dưỡng và tăng cường các nguồn thu. Các nguồn lực tài chính ở đây thực chất là các
khoản thu (thuế, phí, lệ phí và các khoản thu khác) được huy động vào ngân sách
cấp xã. Trong quá trình huy động các nguồn thu vào ngân sách, thuế phải được sử
dụng đầy đủ các chức năng vốn có của nó là vừa là công cụ huy động nguồn lực,
vừa là công cụ để điều tiết các hoạt động kinh tế - xã hội, vừa là công cụ bồi dưỡng
các nguồn thu sẵn có và tiềm ẩn tại địa phương. Tính hiệu quả còn thể hiện trong
công tác quản lý thu thuế được xem xét trong mối quan hệ giữa mức chi phí tổ chức
quản lý thu thuế và số thuế tập trung vào ngân sách địa phương. Chi phí tổ chức
quản lý thu thuế càng thấp và số thuế tập trung vào ngân sách địa phương càng lớn,
tính hiệu quả của việc quản lý thuế càng cao. Bên cạnh đó, hoàn thành hoặc vượt
mức các chỉ tiêu của dự toán thu là mục tiêu hàng đầu trong công tác quản lý thu
nhằm đảm bảo tính chủ động trong điều hành và quản lý ngân sách cấp xã. Trong
quá trình đó cũng phải đảm bảo sự phối hợp đồng bộ về công tác chuyên môn giữa:
Tài chính, thuế và các công chức quan hữu quan khác trên địa bàn trong các khâu từ
kế hoạch, tổ chức thực hiện đến khâu quyết toán ngân sách. Tổ chức chấp hành thu
ngân sách có tính chất quyết định đến cân đối ngân sách trong năm. Các nguồn thu
ngân sách cấp xã phải bảo đảm tuân thủ các văn bản pháp luật thuế được thực thi


16

một cách nghiêm chỉnh trong thực tiễn đời sống kinh tế - xã hội là mục tiêu tất yếu

của công tác quản lý thuế tại địa phương. Hiệu quả quản lý thu ngân sách địa
phương thể hiện cụ thể qua các chỉ tiêu: Tỷ lệ động viên thu vào NS (%) x 100. Tốc
độ tăng thu ngân sách > tốc độ tăng trưởng kinh tế trên địa bàn.
Về phân cấp nguồn thu cho ngân sách cấp xã, được tiến hành dựa trên căn cứ
là nhu cầu chi phải đảm bảo thực hiện chức năng quản lý nhà nước ở cấp chính
quyền cơ sở, cung cấp các dịch vụ công cộng, các phương tiện khác phục vụ dân
sinh. Nguồn thu ngân sách cấp xã gồm có 3 khoản lớn như sau:
+ Các khoản thu ngân sách xã hưởng 100%
+ Các khoản thu phân chia theo tỷ lệ phần trăm giữa ngân sách cấp xã với
ngân sách cấp trên
+ Thu bổ sung từ ngân sách cấp trên gồm thu bổ sung cân đối và thu bổ sung
có mục tiêu.
1.3.3. Quản lý chi ngân sách xã
Khi đánh giá tính hiệu quả của chi ngân sách cấp xã phải có quan điểm toàn
diện, phải xem xét mức độ ảnh hưởng của mỗi khoản chi tới các mối quan hệ kinh
tế, văn hoá, xã hội và an ninh quốc phòng tại địa phương và phải tính đến thời gian
phát huy tác dụng của nó. Vì vậy, khi nói đến hiệu quả của chi ngân sách cấp xã
được hiểu đó là đem lại những lợi ích về kinh tế, văn hoá, xã hội mà địa phương
được thụ hưởng.
Hiệu quả quản lý chi ngân sách cấp xã biểu hiện ở sự phân phối hợp lý, có
tính trọng tâm, trọng điểm nhằm mang lại hiệu quả lâu dài đối với đầu tư phát triển
và tiết kiệm các khoản chi thường xuyên không thật sự cần thiết, khắc phục bội chi
ngân sách trong quá trình thực hiện các nhiệm vụ kinh tế, văn hoá, xã hội tại địa
phương.
Hiệu quả chi ngân sách cấp xã được thể hiện ở nội dụng:
Chi đầu tư phát triển: Phải lấy hiệu quả làm đầu, đầu tư có trọng tâm, trọng
điểm cho các công trình kinh tế, văn hoá, xã hội, có tác động trực tiếp hay gián tiếp
đến tăng trưởng kinh tế và tích tụ cho phát triển lâu dài tại địa phương.

17

Chi thường xuyên: Hoạt động chi thường xuyên mang tính xã hội, hiệu quả
chi thường xuyên ngân sách cấp xã khó có thể đo lường được cụ thể bằng phương
pháp định lượng. Do vậy, khi đánh giá tính hiệu quả của chi thường xuyên phải có
quan điểm toàn diện, phải xem xét mức độ ảnh hưởng của mỗi khoản chi tới các
mối quan hệ kinh tế, văn hoá, xã hội và an ninh quốc phòng tại địa phương, đồng
thời phải tính đến thời gian phát huy tác dụng của nó.
Việc phân loại các khoản chi thành chi thường xuyên và chi đầu tư phát triển
là rất cần thiết trong quản lý ngân sách cấp xã. Nó cho phép đánh giá, so sánh các
khoản chi thường xuyên phải bỏ ra cho các hoạt động quản lý kinh tế, văn hoá, xã
hội làm cơ sở để xác định được hiệu quả hoạt động của ngân sách cấp xã. Đặc biệt
là phải tiết kiệm tối đa chi quản lý hành chính. Các khoản chi phải được thực hiện
đúng tiêu chuẩn, chế độ, định mức chi tiêu quy định. Hiệu quả quản lý chi ngân
sách cấp xã được xác định, đánh giá thông qua các chỉ tiêu:
-Tỷ trọng chi đầu tư (chi thường xuyên)/tổng chi ngân sách địa phương.
-Tốc độ tăng chi ngân sách hàng năm (%): thực hiện chi năm sau/thực hiện
chi năm trước.
-Tốc độ tăng chi ngân sách hàng năm so với tốc độ tăng thu ngân sách
- Kết quả (%) thực hiện chi (TH chi) so với dự toán chi được giao (DT chi):
TH chi/DT chi.
Về phân cấp nhiệm vụ chi cho ngân sách cấp xã được dựa vào các căn cứ
sau:
Thứ nhất căn cứ vào chế độ phân cấp quản lý kinh tế xã hội của nhà nước;
Thứ hai căn cứ vào các chính sách chế độ về hoạt động của các cơ quan nhà
nước, Đảng cộng sản Việt Nam, các tổ chức chính trị xã hội nhiệm vụ chi của ngân
sách cấp xã được chia thành 2 khoản lớn như sau: Chi thường xuyên, chi đầu tư
phát triển
1.3.4. Quản lý chu trình ngân sách cấp xã
Điểm khác biệt của quản lý ngân sách so với các khu vực khác là quản lý

theo năm ngân sách (năm tài chính hay tài khóa). Chu trình ngân sách hay còn gọi
là quy trình ngân sách dùng để chỉ toàn bộ hoạt động của một ngân sách kể từ khi