Sử dụng phương pháp nghiên cứu trường hợp điển hình trong dạy học môn giáo dục công dân lớp

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

HOÀNG THỊ THANH

SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
TRƯỜNG HỢP ĐIỂN HÌNH TRONG DẠY HỌC
MÔN GDCD LỚP 12 Ở CÁC TRƯỜNG THPT
HUYỆN BẮC QUANG, TỈNH HÀ GIANG

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2019
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN




ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

HOÀNG THỊ THANH

SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
TRƯỜNG HỢP ĐIỂN HÌNH TRONG DẠY HỌC
MÔN GDCD LỚP 12 Ở CÁC TRƯỜNG THPT
HUYỆN BẮC QUANG, TỈNH HÀ GIANG
Ngành: LL&PPDH Bộ môn Lý luận chính trị
Mã số: 8140111

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN THỊ KHƯƠNG

THÁI NGUYÊN - 2019
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN




LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan Luận văn này do bản thân tôi thực hiện dưới sự hướng dẫn
khoa học của TS. Nguyễn Thị Khương - Giảng viên chính khoa Giáo dục Chính trị Trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên.
Số liệu và các kết quả nghiên cứu được trình bày trong luận văn là trung thực
và chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Thông tin trích dẫn
trong luận văn đã được chỉ rõ nguồn gốc, xuất xứ.
Thái Nguyên, tháng 4 năm 2019
Tác giả

Hoàng Thị Thanh

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN




LỜI CẢM ƠN
Đê luận văn hoàn thành và được phép bảo vệ em đã nhận được sự quan tâm
giúp đơ của nhiều cá nhân và đơn vị.
Em xin được bày to long biết ơn chân thành, sâu sắc đến:
- Cô giáo TS Nguyễn Thị Khương - người đã dành nhiều thời gian quy báu đê

hướng dẫn, góp ý, chia sẻ… giúp em có định hướng đúng trong suốt thời gian thực
hiện luận văn.
- Các nhà khoa học trong Hội đồng đánh giá luận văn đã có nhiều góp y về
mặt khoa học đê em hoàn thiện luận văn được tốt hơn.
- Các thầy, cô giáo giảng dạy lớp cao học Ly luận và phương pháp dạy học bộ
môn Ly luận chính trị - đã giúp em có nền tảng kiến thức đê thực hiện luận văn.
- Trường Phổ thông Dân tộc nội trú THCS và THPT huyện Bắc Quang tỉnh Hà
Giang đã giúp đơ và tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong suốt quá trình khảo sát và
thực nghiệm làm luận văn.
Sau cùng, tôi xin gửi lời cảm ơn đến những người thân, gia đình, đồng nghiệp,
bạn bè đã luôn động viên, khuyến khích và tạo điều kiện thuận lợi, giúp tôi hoàn
thành luận văn.
Thái Nguyên, tháng 4 năm 2019
Tác giả

Hoàng Thị Thanh

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN




MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN .................................................................................................i
LỜI CẢM ƠN......................................................................................................ii
MỤC LỤC ..........................................................................................................iii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT.................................................................iv
DANH MỤC CÁC BẢNG ..................................................................................v
DANH MỤC CÁC HÌNH, SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ ..................................................vi
MỞ ĐẦU.............................................................................................................1

1. Ly do chọn đề tài .............................................................................................1
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài..................................................3
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ...................................................................4
4. Cơ sở ly luận và phương pháp nghiên cứu của đề tài .....................................4
5. Giả thuyết khoa học .........................................................................................5
6. Ý nghĩa thực tiễn và đóng góp của đề tài ........................................................6
7. Kết cấu của đề tài.............................................................................................6
Chương 1. CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP
NGHIÊN CỨU TRƯỜNG HỢP ĐIỂN HÌNH TRONG DẠY HỌC
MÔN GIÁO DỤC CÔNG DÂN LỚP 12 .........................................................7
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề.......................................................................7
1.1.1. Các công trình liên quan đến phương pháp nghiên cứu trường hợp
điển hình ..............................................................................................................7
1.1.2. Các công trình liên quan đến phương pháp nghiên cứu trường hợp
điển hình trong dạy học môn Giáo dục công dân..............................................10
1.2. Cơ sở ly luận của việc sư dụng phương pháp nghiên cứu trường hợp
điển hình trong dạy học môn Giáo dục công dân lớp 12...................................12
1.2.1. Khái niệm và đặc điểm của phương pháp nghiên cứu trường hợp
điển hình ............................................................................................................12
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN




1.2.2. Nội dung, chương trình môn Giáo dục công dân lớp 12 và vai tro
của phương pháp nghiên cứu trường hợp điển hình trong dạy học môn
Giáo dục công dân lớp 12 ..................................................................................19
1.2.3. Những yêu cầu cơ bản khi sư dụng phương pháp nghiên cứu trường
hợp điển hình trong dạy học môn Giáo dục công dân lớp 12 ...........................26
Kết luận chương 1..............................................................................................29

Chương 2. THỰC TRẠNG VÀ ĐỀ XUẤT QUY TRÌNH SỬ DỤNG
PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU TRƯỜNG HỢP ĐIỂN HÌNH
TRONG DẠY HỌC MÔN GIÁO DỤC CÔNG DÂN LỚP 12 Ở CÁC
TRƯỜNG THPT HUYỆN BẮC QUANG, TỈNH HÀ GIANG..................30
2.1. Khái quát chung về các trường THPT huyện Bắc Quang, tỉnh Hà Giang
.......30
2.1.1. Đặc điểm chung về các trường THPT huyện Bắc Quang, tỉnh Hà Giang
....30
2.1.2. Đặc điểm học sinh các trường THPT huyện Bắc Quang, tỉnh Hà
Giang......35
2.1.3. Đặc điêm giáo viên dạy học môn Giáo dục công dân ở các trường
THPT huyện Bắc Quang, tỉnh Hà Giang...........................................................37
2.2. Thực trạng dạy học và sư dụng phương pháp nghiên cứu trường hợp điển
hình vào dạy học môn Giáo dục công dân lớp 12 ở các trường THPT huyện
Bắc Quang, tỉnh Hà Giang......................................................................39
2.1.1. Thực trạng dạy học môn Giáo dục công dân lớp 12 ở các trường
THPT huyện Bắc Quang, tỉnh Hà Giang...........................................................39
2.1.2. Thực trạng sư dụng phương pháp nghiên cứu trường hợp điển hình
vào dạy học môn Giáo dục công dân lớp 12 ở các trường THPT huyện
Bắc Quang, tỉnh Hà Giang.................................................................................42
2.3. Đề xuất quy trình sư dụng phương pháp nghiên cứu trường hợp điển hình
trong dạy học môn Giáo dục công dân lớp 12 ở các trường THPT huyện
Bắc Quang, tỉnh Hà Giang......................................................................46
2.3.1. Các nguyên tắc xây dựng quy trình .........................................................46
2.3.2. Các quy trình sư dụng phương pháp nghiên cứu trường hợp điển hình
trong dạy học môn Giáo dục công dân lớp 12 ở các trường THPT huyện
Bắc Quang, tỉnh Hà Giang......................................................................48
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN

KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ..................................................................................60

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN




Chương 3. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM VÀ MỘT SỐ BIỆN PHÁP
NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP
NGHIÊN CỨU TRƯỜNG HỢP ĐIỂN HÌNH TRONG DẠY HỌC
MÔN GIÁO DỤC CÔNG DÂN LỚP 12 Ở CÁC TRƯỜNG THPT
HUYỆN BẮC QUANG, TỈNH HÀ GIANG .................................................61
3.1. Thực nghiệm sư dụng phương pháp nghiên cứu trường hợp điển hình
vào dạy học môn Giáo dục công dân lớp 12 ở các trường THPT huyện
Bắc Quang, tỉnh Hà Giang.................................................................................61
3.1.1. Mục đích thực nghiệm .............................................................................61
3.1.2. Giả thuyết thực nghiệm .............................................................................61
3.1.3. Phương pháp, thời gian, đối tượng thực nghiệm .....................................62
3.1.4. Nội dung thực nghiệm .............................................................................63
3.1.5. Kiêm tra đánh giá kết quả nhận thức của học sinh..................................65
3.1.6. Phân tích, đánh giá kết quả thực nghiệm.................................................67
3.2. Ưu điểm, hạn chế và một số biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả sư
dụng phương pháp nghiên cứu trường hợp điển hình trong dạy học môn
Giáo dục
công dân lớp 12 ở các trường THPT huyện Bắc Quang, tỉnh Hà Giang
..............74
3.2.1. Ưu điểm và nhược điểm khi vận dụng phương pháp NCTHĐH
trong dạy dạy học môn GDCD lớp 12 ở các trường THPT huyện Bắc

Quang, tỉnh Hà Giang.......................................................................................74
3.2.2. Một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả sư dụng phương pháp
nghiên cứu trường hợp điển hình trong dạy học môn Giáo dục công dân
lớp 12 ở các trường THPT huyện Bắc Quang, tỉnh Hà Giang ..........................76
Kết luận chương 3..............................................................................................82
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ...................................................................83
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................85
PHỤ LỤC
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN




DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
ĐC

:

Đối chứng

GDCD

:

Giáo dục công dân

GV

:

Giáo viên

HS

:

Học sinh

NCTHĐH

:

Nghiên cứu trường hợp điển hình

THCS

:

Trung học cơ sở

THPT

:

Trung học Phổ thông

TN

:

Thực nghiệm

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN




DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1.

Cơ sở vật chất của một số trường THPT huyện Bắc Quang
tỉnh Hà Giang năm học 2018-2019 ...............................................35

Bảng 2.2.

Số lượng HS và GV ở một số trường THPT huyện Bắc
Quang, tỉnh Hà Giang năm học 2018 -2019 .................................33

Bảng.2.3.

Trình độ chuyên môn của GV ở một số trường THPT huyện
Bắc Quang, tỉnh Hà Giang năm học 2018 -2019 ........................34

Bảng 2.4.

Số lượng GV dạy môn GDCD ở các trường THPT huyện Bắc
Quang - Hà Giang năm học 2018-2019 ........................................37

Bảng 2.5.

Kết quả học tập môn GDCD của học sinh THPT huyện Bắc
Quang - Tỉnh Hà Giang.................................................................41

Bảng 2.6.

Kết quả điều tra mức độ sư dụng các PPDH và phương
pháp NCTHĐH trong dạy học môn GDCD lớp 12 ở huyện
Bắc Quang ....................................................................................43

Bảng 2.7.

Những khó khăn khi vận dụng phương pháp NCTHĐH trong
dạy học GDCD lớp 12 ở huyện Bắc Quang..................................44

Bảng 3.1.

Các lớp tham gia thực nghiệm ......................................................63

Bảng 3.2.

Mức độ hiêu bài và thái độ học tập của HS đối với giờ học.........68

Bảng 3.3.

Điêm kiểm tra 1 tiết của lớp TN và ĐC ở trường Nội trú
THCS& THPT ..............................................................................70

Bảng 3.6.

Điểm kiểm tra 1 tiết của lớp TN và ĐC ở trường THPT

Kim Ngọc ............................................................................ .71

Bảng 3.7.

Điểm kiểm tra 1 tiết của lớp TN và ĐC ở trường THPT
Việt Vinh ............................................................................. .72

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN




DANH MỤC CÁC HÌNH, SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 3.1.

Kết quả kiêm tra 1 tiết của lớp TN và lớp ĐC trường Nội
trú THCS& THPT .....................................................................70

Biểu đồ 3.2.

Kết quả kiêm tra 1 tiết của lớp TN và lớp ĐC trường
THPT Kim Ngọc .......................................................................71

Biểu đồ 3.3.

Kết quả kiêm tra 1 tiết của lớp TN và lớp ĐC trường
THPT Việt Vinh........................................................................72

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Ngày 4 tháng 11 năm 2013, Đảng Cộng sản Việt Nam đã ban hành Nghị
quyết số 29-NQ/TW “Về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp
ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường
định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế”, trong đó nhấn mạnh tới quá
trình đổi mới giáo dục như là nấc thang đột phá đê nước ta phát triên đi lên.
Giáo dục và đào tạo được coi là quốc sách hàng đầu, là sự nghiệp của Đảng,
Nhà nước và của toàn dân. Đầu tư cho giáo dục là đầu tư cho phát triên, được
ưu tiên đi trước trong các chương trình, kế hoạch phát triển kinh tế-xã hội [14].
Nghị quyết 29 đã nhấn mạnh tới việc đổi mới chương trình giáo dục phổ thông
ở tất cả các thành tố từ nội dung, chương trình, phương pháp dạy học. Tiếp tục
tinh thần của Nghị quyết 29, tại Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XII, Đảng ta
khẳng định “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ và đồng bộ các yếu tố cơ bản của giáo
dục, đào tạo theo hướng coi trọng phát triên phẩm chất, năng lực của người
học. Đổi mới chương trình và nội dung giáo dụ c theo hướng tinh giản, hiện đại,
thiết thực, phù hợp với lứa tuổi, trình độ và ngành nghề. Đa dạng hóa nội dung,
tài liệu học tập, đáp ứng yêu cầu cảu các bậc học, các chương trình giáo dục,
đào tạo và nhu cầu học tập suốt đời của mọi người. Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ
phương pháp dạy và học, hình thức và phương pháp thi, kiêm tra và đánh giá
kết quả giáo dục, đào tạo, đảm bảo trung thực, khách quan” [15, tr.115-116].
Bước đột phá quan trọng của ngành giáo dục nhằm thực hiện tốt Nghị
quyết 29 và Nghị quyết Đại hội XII của Đảng là việc ban hành Chương trình
phổ thông tổng thê và Chương trình môn học mới ở phổ thông vào ngày 28
tháng 12 năm 2018 của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Trong đó, khẳng định tính cấp
thiết và nội dung của đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo ở các cấp
bậc học trong chương trình giáo dục phổ thông. Các môn học đã được nhìn

nhận, thay đổi theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực người học và điều đặc
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN




biệt là tầm quan trọng và vai tro của các môn học đã được nhìn nhận, đánh giá
một cách thấu đáo, toàn vẹn.
Theo đó, môn Giáo dục công dân trong chương trình giáo dục phổ thông
tiếp tục được khẳng định là giư vai tro quan trọng trong việc trang bị cho học
sinh kỹ năng sống, rèn luyện y thức và hành vi đạo đức, y thức sống và làm
việc theo pháp luật; qua đó hình thành và phát triên ở học sinh những phẩm
chất và năng lực cần thiết của công dân sống trong một xã hội dân chủ, công
bằng, văn minh. Với tầm quan trọng đó, việc dạy và học tốt môn GDCD là việc
làm vừa mang tính cấp bách, vừa có tính lâu dài và cũng không hề đơn giản
trước những làn sóng văn hóa của thời kỳ hội nhập và phát triển kinh tế thị
trường. Tuy nhiên, đê phát huy được vai trò, nhiệm vụ của môn GDCD trong
điều kiện mới và đặc biệt là đê thực hiện thành công chương trình môn học
môn GDCD mới, cần thiết phải thay đổi phương pháp dạy học theo đúng
khuyến nghị được thê hiện trong chương trình môn học mới: kết hợp sử dụng
các phương pháp dạy học truyền thống và dạy học hiện đại theo hướng tích
cực hóa hoạt động của người học, tăng cường phương pháp dạy học đặc thù
như dạy học giải quyết vấn đề, phân tích trường hợp điển hình kết hợp nêu
những tấm gương công dân; xử lý tình huống có tính thời sự về đạo đức, pháp
luật và kinh tế trong cuộc sống hàng ngày; thảo luận nhóm, đóng vai, dự án…
Huyện Bắc Quang, tỉnh Hà Giang là một huyện miền núi phía Bắc của
Tổ quốc. Nhiều năm qua, ngành giáo dục Hà Giang chỉ đạo giáo viên GDCD
cấp trung học phổ thông trong toàn tỉnh cũng như ở huyện Bắc Quang nỗ lực
tổ chức thực hiện chương trình, đổi mới phương pháp dạy học môn GDCD.
Một số thành tích của giáo viên và học sinh THPT huyện Bắc Quang trong

dạy học môn GDCD đã có sự thay đổi theo hướng phát triển. Trong những
năm gần đây, số học sinh chọn môn GDCD đê thi tốt nghiệp THPT có xu
hướng nhiều hơn các môn khác. Chất lượng dạy và học môn học được tăng
cường. Công tác giáo dục đạo đức, pháp luật, kỹ năng sống cho học sinh,
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN




nhờ đó, được nâng lên. Tuy nhiên, thực tế cho thấy vẫn còn có những khó
khăn, hạn chế trong dạy học môn GDCD ở huyện Bắc Quang. Mặc dù tỉ lệ học
sinh chọn môn học này đê thi tốt nghiệp đông, song kết quả thi về mặt điểm số
chưa cao; khả năng hiểu sâu bài học, các năng lực, phẩm chất của học sinh
được hình thành trong môn GDCD còn yếu. Tìm hiêu nguyên nhân của thực
trạng đó, chúng tôi được biết bên cạnh các nhân tố chủ quan thuộc về học sinh
thì các yếu tố như cơ sở vật chất, tài liệu tham khảo và đặc biệt phương pháp
dạy học của giáo viên còn nghèo nàn. Giáo viên chưa nỗ lực, đổi mới phương
pháp dạy học, chủ yếu vận dụng các phương pháp dạy học truyền thống như
thuyết trình, phát vấn…không đem lại hiệu quả về chất lượng dạy học. Qua
nhiều năm giảng dạy ở nhà trường phổ thông, tôi thấy học sinh học môn GDCD
sẽ hứng thú với bài học hơn, các năng lực tư duy lôgic, phản biện, hợp
tác…của học sinh dần được hình thành khi các em được giao những tình huống
thực tiễn, nhất là các nhân vật người thật, việc thật đê liên hệ, giải quyết trong
bài học. Từ đó, có thê khẳng định, việc dạy học môn GDCD bằng phương pháp
NCTHĐH, vừa sát với yêu cầu chỉ đạo của Bộ Giáo dục và đào tạo trong
Chương trình môn học mới, vừa phát huy năng lực người học.
Xuất phát từ thực tế trên, tôi quyết định lựa chọn đề tài “Sử dụng
phương pháp nghiên cứu trường hợp điển hình trong dạy học môn GDCD
lớp 12 ở các trường THPT huyện Bắc Quang, tỉnh Hà Giang” đê làm
đề tài luận văn thạc sĩ của mình với mong muốn sẽ góp phần nâng cao chất

lượng dạy học môn GDCD cấp THPT ở huyện Bắc Quang, tỉnh Hà Giang
trong giai đoạn hiện nay.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài
2.1. Mục đích nghiên cứu
Từ việc nghiên cứu cơ sở ly luận và thực trạng sư dụng phương pháp
nghiên cứu trường hợp điển hình trong dạy học môn Giáo dục công dân lớp 12
ở các trường THPT huyện Bắc Quang, tỉnh Hà Giang. Đề tài đề xuất quy trình
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN




và một số biện pháp nhằm sư dụng có hiệu quả phương pháp nghiên cứu trường
hợp điển hình trong dạy học môn Giáo dục công dân ở các trường THPT
huyện Bắc Quang, tỉnh Hà Giang hiện nay
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Đề tài hướng vào giải quyết các nhiệm vụ chủ yếu sau:
Một là: Phân tích làm rõ cơ sở ly luận của việc sư dụng phương pháp
nghiên cứu trường hợp điển hình trong dạy học môn Giáo dục công dân lớp 12.
Hai là: Phân tích thực trạng sư dụng phương pháp nghiên cứu trường hợp
điển hình trong dạy học môn Giáo dục công dân lớp 12 ở các trường THPT
trong huyện Bắc Quang, tỉnh Hà Giang
Ba là: Đề xuất quy trình, thực nghiệm sư phạm và một số biện pháp
nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng phương pháp nghiên cứu trường hợp điển hình
trong dạy học môn GDCD ở các trường THPT huyện Bắc Quang, tỉnh Hà
Giang.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Đề tài nghiên cứu việc sư dụng phương pháp nghiên cứu trường hợp điển
hình trong dạy học môn GDCD lớp 12 ở huyện huyện Bắc Quang, tỉnh Hà

Giang.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
Phạm vi nghiên cứu của đề tài là sư dụng phương pháp nghiên cứu
trường hợp điển hình trong dạy học phần “Công dân với pháp luật” chương
trình GDCD lớp 12 ở các trường THPT trên địa bàn huyện Bắc Quang, tỉnh
Hà Giang hiện nay.
4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu của đề tài
4.1. Cơ sở lý luận của đề tài
Đề tài dựa trên:
- Cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ
nghĩa duy vật lịch sư.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN




- Ly luận về phương pháp dạy học hiện đại trên thế giới và trong nước.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN




- Kế thừa các công trình nghiên cứu về phương pháp nghiên cứu
trường hợp điển hình trong dạy học nói chung và dạy học môn Giáo dục
công dân nói riêng.
4.2. Phương pháp nghiên cứu của đề tài
Trên cơ sở xác định mục đích, đối tượng nghiên cứu của đề tài có sư
dụng một số phương pháp nghiên cứu sau.
- Phương pháp nghiên cứu lý thuyết:

+ Phương pháp lịch sư và lôgic
+ Phân tích và tổng hợp tài liệu
+ Phương pháp phân loại, hệ thống hóa ly thuyết
+ Phương pháp phân tích, đối chiếu
+ Phương pháp so sánh
Các phương pháp trên được sư dụng đê nghiên cứu, làm rõ những nội
dung có tính ly luận và những nội dung thực tiễn cần phân tích.
- Phương pháp nghiên cứu thực tiễn:
+ Phương pháp phỏng vấn
+ Phương pháp điều tra xã hội học
+ Phương pháp thực nghiệm sư phạm
+ Phương pháp quan sát
+ Sư dụng toán thống kê
Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn được sư dụng đê nghiên cứu
những nội dung thực tiễn trong luận văn.
5. Giả thuyết khoa học
Phương pháp nghiên cứu trường hợp điển hình được vận dụng trong dạy
học môn GDCD ở các trường THPT huyện Bắc Quang, tỉnh Hà Giang theo
đúng nguyên tắc, quy trình, biện pháp đề xuất trong luận văn sẽ đem lại hiệu
quả cao: phát huy được tính tích cực, tự giác, năng động của học sinh trong học
tập; góp phần hình thành ở học sinh năng lực độc lập, tư duy sáng tạo; góp
phần nâng cao chất lượng dạy học môn GDCD nói chung.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN




6. Ý nghĩa thực tiễn và đóng góp của đề tài
- Đề tài hoàn thành góp phần làm sáng to hơn về thực trạng sư dụng
phương pháp nghiên cứu trường hợp điển hình trong dạy học môn Giáo dục

công dân ở các trường THPT huyện Bắc Quang, tỉnh Hà Giang
- Cung cấp những luận cứ làm cơ sở ly luận cho việc sư dụng phương
pháp nghiên cứu trường hợp điển hình vào quá trình dạy học môn Giáo dục
công dân nói chung và môn Giáo dục công dân lớp 12 nói riêng ở các trường
THPT huyện Bắc Quang, tỉnh Hà Giang.
- Góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả của việc dạy và học cũng như
của quá trình đổi mới PPDH môn Giáo dục công dân.
- Đề tài hoàn thiện còn là nguồn tài liệu tham khảo hữu ích cho sinh viên,
học viên cao học chuyên ngành Giáo dục chính trị và những người quan tâm
đến môn Giáo dục công dân và phương pháp nghiên cứu trường hợp điển hình
trong dạy học môn Giáo dục công dân.
7. Kết cấu của đề tài
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn
gồm 3 chương, 7 tiết.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN




Chương 1
CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP
NGHIÊN CỨU TRƯỜNG HỢP ĐIỂN HÌNH TRONG
DẠY HỌC MÔN GIÁO DỤC CÔNG DÂN LỚP 12
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Các công trình liên quan đến phương pháp nghiên cứu trường hợp
điển hình
Nhằm giúp người học vừa có thê lĩnh hội được kiến thức một cách tối đa,
vừa có thê phát huy được những kỹ năng, thái độ, các nhà giáo dục, các thầy cô
giáo đã không ngừng sáng tạo ra các phương pháp, cách thức tổ chức dạy học

tiên tiến, hiện đại. Một trong những phương pháp đó là nghiên cứu trường hợp
điển hình. Phương pháp này được các học giả trên thế giới và trong nước đã đê
tâm nghiên cứu và áp dụng trong nhiều năm qua.
* Trên thế giới:
Nghiên cứu trường hợp điển hình được áp dụng trong dạy học từ khá
lâu. Ngay từ những năm đầu của thế kỉ 20, một số trường học ở Hoa Kỳ
như trường Thương mại Harvard ở Boston đã áp dụng phương pháp này
vào dạy học với mục đích giúp cho sinh viên chuẩn bị tốt hơn khi bước vào
thực tiễn nghề nghiệp. Trên thế giới các công trình liên quan đến phương
pháp NCTHĐH có thê kê đến như sau:
- “Nghiên cứu trường hợp điển hình trong Chính phủ Mỹ: Chương trình
trường hợp liên đại học” của các tác giả Bock Edwin A và Alan K. Campbell [7]
- “Các bậc tự do” và nghiên cứu điển hình” của tác giả Campbell Donald T
[8, tr.178-193]
- “Nghiên cứu điển hình và tổng quát hóa” của các tác giả Roger Gomm,
Martyn Hammerlsay, Peter Foster [30, tr.98115]

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN




- “Nghiên cứu điển hình trong tư tưởng phương pháp học của Mỹ” của
tác giả Platt Jennifer [28, tr.17-48]

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN

Các công trình trên ở những khía cạnh nhất định đã đề cập đến phương
pháp NCTHĐH. Các vấn đề ly luận chung như bản chất, đặc điểm, tính hiệu
quả của việc vận dụng phương pháp này trong các lĩnh vực giáo dục học, chính
trị học... đã được các tác giả đưa ra mổ xẻ, phân tích một cách kỹ lưỡng. Dưới
góc độ giáo dục các tác giả Bock Edwin A và Alan K. Campbell đã khẳng định
việc áp dụng phương pháp NCTHĐH sẽ đem đến những ích lợi to lớn cho cả
người dạy và người học. Phương pháp này không chỉ kích thích tính năng động,
sáng tạo, tư duy phân tích, phản biện cho người học mà còn làm tăng hàm
lượng kiến thức thực tiễn, kỹ năng giải quyết vấn đề cho người dạy. Những vấn
đề này là những luận cứ quan trọng giúp tác giả luận văn hiểu rõ hơn về phương
pháp NCTHĐH và vận dụng nó vào việc nghiên cứu luận văn của mình.
Ở Việt Nam:
Phương pháp NCTHĐH được các nhà giáo dục áp dụng phổ biến trong
dạy học ở nhiều môn học khác nhau. Nghiên cứu về phương pháp này ở nước ta
có một số công trình tiêu biểu sau:
Bài viết “Một số phương pháp dạy học tích cực nhằm nâng cao hiệu quả
giáo dục đạo đức kinh doanh cho học sinh trung học phổ thông”, tác giả
Nguyễn Thị Linh Huyền đã trình bày một số phương pháp dạy học tích cực,
trong đó có bàn luận đến phương pháp nghiên cứu trường hợp. Theo tác giả
Nguyễn Thị Linh Huyền, phương pháp này có các đặc điêm là: Trường hợp
được rút ra từ thực tiễn dạy học hoặc phản ánh một tình huống thực tiễn dạy
học. Do đó trường hợp thường mang tính phức hợp; Mục đích hàng đầu của
phương pháp trường hợp không phải là việc truyền thụ tri thức lí thuyết mà là
việc vận dụng tri thức vào việc giải quyết vấn đề trong những tình huống cụ
thể; HS đặt trước những tình huống cần quyết định, họ cần xây dựng các
phương án giải quyết vấn đề cũng như đánh giá các phương án đó, để quyết
định phương án giải quyết vấn đề; HS cần xác định những phương hướng hành
động có y nghĩa quyết định... [23]
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN

Trong khuôn khổ của “Dự án phát triển giáo dục trung học phổ thông”
của Bộ Giáo dục và đào tạo, các tác giả Nguyễn Văn Cường và Bernd Meier đã
trình bày trong chuyên đề “Một số vấn đề chung về phương pháp dạy học ở
trường trung học”. Khi đề cập đến phương pháp nghiên cứu trường hợp, các tác
giả đã phân tích các vấn đề sau: khái niệm phương pháp nghiên cứu trường
hợp; đặc điêm đặc trưng; các dạng khác nhau của phương pháp nghiên cứu
trường hợp; ưu điểm, nhược điêm; cách xây dựng trường hợp và ví dụ về
phương pháp nghiên cứu trường hợp [10].
Tác giả Nguyễn Bá Đạt trong Tạp chí Tâm ly học số 10, với bài viết
“Phương pháp NCTHĐH trong khoa học xã hội và tâm ly học”, trong đó tác
giả đã phân tích việc áp dụng phương pháp NCTHĐH trong khoa học tâm ly
học và đề xuất những giải pháp nâng cao hiệu quả sư dụng NCTHĐH trong
khoa học xã hội nói chung và tâm ly học nói riêng [16, tr.56].
Cuốn “Dạy học dựa vào nghiên cứu trường hợp ở đại học” của tác giả
Vũ Thị Lan xuất bản năm 2014 được coi là cuốn sách trình bày khá chi tiết,
tường tận về phương pháp nghiên cứu trường hợp trong dạy học bậc đại học.
Với dung lượng 171 trang, tác giả Vũ Thị Lan đã bắt đầu từ việc phân tích quan
niệm về dạy học hiện đại ở bậc đại học, từ đó đi sâu nghiên cứu về phương
pháp nghiên cứu trường hợp trong khoa học, lịch sư phát triên của phương
pháp nghiên cứu trường hợp trong dạy học đại học, bản chất và nguyên tắc của
dạy học dựa vào nghiên cứu trường hợp. Đặc biệt, trong cuốn sách này, tác giả
Vũ Thị Lan còn chỉ rõ những biện pháp và kỹ thuật dạy học nghiên cứu trường
hợp, đưa ra các ví dụ minh họa đặc sắc. Có thê nói, cuốn sác h là nguồn tài liệu
quy giá cho việc nghiên cứu phương pháp CNTHĐH trong dạy học.
Có thê thấy, việc áp dụng phương pháp NCTHĐH vào dạy học ở nước ta
là khá phổ biến. Nhưng đê có những nghiên cứu chuyên sâu về phương pháp
này thì lại rất ít. Nhìn chung các công trình nghiên cứu đã có mới chỉ đề cập

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN




đến phương pháp NCTHĐH ở một phương diện nhất định nào đó. Do vậy, rất
cần có cái nhìn chuyên sâu, toàn diện và bao quát hơn về phương pháp
NCTHĐH và vận dụng nó vào dạy học ở nước ta hiện nay.
1.1.2. Các công trình liên quan đến phương pháp nghiên cứu trường hợp
điển hình trong dạy học môn Giáo dục công dân
Có thê khẳng định rằng cho đến nay, việc nghiên cứu về phương pháp
NCTHĐH trong dạy học môn GDCD là không nhiều, mới chỉ xuất hiện một
vài công trình tiêu biêu như:
“Phương pháp dạy học môn GDCD ở trường THPT” của tác giả Vũ Đình
Bảy là một cuốn sách chú trọng tới các phương pháp dạy học khác nhau trong
dạy học môn GDCD. Tuy nhiên, khi đưa ra những phương pháp và hình thức tổ
chức dạy học tích cực áp dụng trong dạy học môn GDCD ở trường phổ thông,
tác giả đã đề cập đến phương pháp NCTHĐH. Với quan niệm đó là một
phương pháp dạy học tích cực, tác giả đã chỉ dẫn những ưu điểm, nhược điêm
và khẳng định việc vận dụng phương pháp NCTHĐH vào dạy học môn GDCD
sẽ đem lại hiệu quả tích cực, góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn
GDCD ở nước ta [1].
Sáng kiến kinh nghiệm “Vận dụng phương pháp nghiên cứu trường hợp
điển hình trong dạy học môn Giáo dục công dân lớp 12” của tác giả Phạm Thị
Dinh trường Trung học phổ thông Sông Ray, tỉnh Đồng Nai. Trong sáng kiến
này, tác giả Phạm Thị Dinh đã trình bày khái niệm về phương pháp nghiên cứu
trường hợp điên hình, chỉ rõ những đặc điêm của phương pháp nghiên cứu
trường hợp điển hình và các dạng phương pháp nghiên cứu trường hợp điển
hình. Trong sáng kiến này, tác giả còn phân tích những ưu điểm và nhược điêm
của phương pháp nghiên cứu trường hợp điển hình, đê từ đó đưa ra những yêu

cầu cơ bản của việc vận dụng nghiên cứu trường hợp điên hình vào môn Giáo
dục công dân lớp 12 [12].
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN




Luận văn Thạc sỹ của tác giả Nguyễn Thị Mai “Vận dụng phương pháp
nghiên cứu trường hợp điển hình trong dạy học môn Giáo dục Công dân ở các
trường THPT huyện Lương Tài, tỉnh Bắc Ninh”. Có thê coi, đây là công trình
nghiên cứu chuyên sâu về vận dụng phương pháp NCTHĐH trong dạy học môn
GDCD. Trong khuôn khổ 80 trang A4, luận văn đã đề cập đến những vấn đề
sau: [25]
Thứ nhất, phân tích cơ sở ly luận của việc vận dụng phương pháp
NCTHĐH trong môn GDCD ở THPT. Ở đây, tác giả đã trình bày khái niệm,
đặc trưng và các hình thức của phương pháp NCTHĐH; phân tích ưu điêm và
nhược điêm của phương pháp NCTHĐH trong dạy học môn GDCD ở trường
THPT; luận giải rõ sự cần thiết của việc vận dụng phương pháp NCTHĐH
trong dạy học môn GDCD ở trường THPT
Thứ hai, đề xuất quy trình vận dụng phương pháp NCTHĐH trong dạy
học môn GDCD ở các trường THPT huyện Lương Tài, tỉnh Bắc Ninh. Theo đó,
quy trình mà tác giả đề xuất gồm 5 bước: 1. Nghiên cứu, rà soát cấu trúc, nội
dung chương trình, sách giáo khoa môn GDCD; 2. Lựa chọn bài học và xác
định mục tiêu; 3. Thiết kế các hoạt động dạy học vận dụng phương pháp
NCTHĐH; 4. Xây dựng công cụ đánh giá và 5. Thực nghiệm tổ chức dạy học.
Từ đó, tác giả đã tiến hành thực nghiệm sư phạm vận dụng phương pháp
NCTHĐH trong dạy học môn GDCD ở các trường THPT huyện Lương Tài,
tỉnh Bắc Ninh ở các phương diện kế hoạch, nội dung, kết quả thực nghiệm.
Cũng trong nội dung này tác giả Nguyễn Thị Mai còn phân tích và chỉ ra được
những vấn đề đặt ra trong vận dụng phương pháp NCTHĐH trong dạy học môn

GDCD ở các trường THPT huyện Lương Tài, tỉnh Bắc Ninh
Thứ ba, tác giả phân tích nguyên tắc và đề xuất năm biện pháp chủ yếu
nhằm nâng cao hiệu quả vận dụng phương pháp NCTHĐH trong dạy học môn
GDCD ở các trường THPT huyện Lương Tài, tỉnh Bắc Ninh. Qua đó đi đến
khẳng định việc vận dụng phương pháp NCTHĐH là một trong những hướng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN




đi đổi mới góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn GDCD ở cá c trường
THPT huyện Lương Tài, tỉnh Bắc Ninh hiện nay.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN