Trách nhiệm của quản lý nhà nước đối với việc thu sai phí, lệ phí, ở trường trung học cơ sở trên địa bàn tỉnh hà tĩnh

MỞ ĐẦU
Hiện nay vấn đề lạm thu trong nhà trường đang được xã hội quan tâm,
bên cạnh việc sử dụng chính sách xã hội hoá giáo dục và những đổi mới trong
phương thức quản lý nhà nước về giáo dục; cung ứng dịch vụ giáo dục cho xã
hội công dân trong những năm qua đã đạt được những tiến bộ vượt bậc: Nhận
được sự quan tâm đầu tư cho giáo dục từ nhiều phía, nhằm xây dựng nguồn
nhân lực tri thức có chất lượng cao đáp ứng những đòi hỏi phát triển bền vững
nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Bên cạnh đó, vẫn còn tồn tại
những cơ hội và thách thức đối với hệ thống giáo dục nước ta hiện nay. Trong
đó, sự chậm đổi mới, thay đổi cách thức, biện pháp quản lý nhà nước, nhất là về
thể chế, cơ cấu tổ chức,... đã làm nảy sinh những nguy cơ về sự tụt hậu của giáo
dục, các căn bệnh thành tích; các tiêu cực và sự xuống cấp về phẩm chất đạo đức
của một bộ phận không nhỏ cán bộ, công chức, viên chức ngành giáo dục ảnh
hưởng đến chất lượng, hiệu quả và môi trường giáo dục.
Thực tiễn cho thấy, những vụ tai tiếng của ngành Giáo dục và đào tạo
trong thời gian qua khá phổ biến trên nhiều mặt, đặc biệt là các vi phạm liên
quan đến chế độ thu phí, lệ phí,... và sử dụng quỹ có liên quan đến tài chính ở
các trường tiểu học trong hệ thống giáo dục quốc dân, như: những vụ tiêu cực
liên quan đến cán bộ quản lý “chạy trường”, “lạm thu núp bóng dưới hội phụ
huynh”, vụ thu quỹ không đúng quy định, chi sai mục đích ở một số trường; các
tố cáo liên quan đến việc sử dụng và chi tiêu tiền không đúng quy định của Nhà
nước, của Bộ, ngành Giáo dục hay tình trạng lộn xộn trong việc thu tiền đầu
năm học ở nhiều trường học;... là những hiện tượng đang được dư luận và xã hội
quan tâm. Điều này chứng tỏ, sự thụ động trong quản lý dẫn đến buông lỏng
quản lý, bỏ mặc hay bàng quan,... trong quản lý nhà nước về giáo dục nói chung
và giáo dục trung học cơ sở nói riêng ở nước ta.
Để thực hiện tốt chủ trương xã hội hoá giáo dục mà Đảng ta đã đề ra trong
điều kiện hội nhập quốc tế và nâng cao hiệu quả, hiệu lực quản lý nhà nước là
một đòi hỏi mang tính tất yếu khách quan, theo tinh thần Nghị quyết số 17/NQ-

TW ngày 1/8/2007 Hội nghị lần thứ năm Ban chấp hành Trung ương Đảng khoá
X về đẩy mạnh cải cách hành chính, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý của bộ
máy nhà nước trong những năm tới, cùng với những kiến thức lý luận khoa học
về quản lý nhà nước được học tập tại lớp chuyên viên chính và với khả năng
thực tiễn công tác của bản thân, tiểu luận xác định vấn đề: “Trách nhiệm của
quản lý nhà nước đối với việc thu sai phí, lệ phí,.... ở trường Trung học cơ sở
trên địa bàn tỉnh Hà Tĩnh ” làm nội dung cơ bản để nghiên cứu.
I. TÌNH HUỐNG
1. Hoàn cảnh ra đời
Đầu năm học việc lạm thu sai quy định xảy ra ở hầu hết các trường trong
địa bàn tỉnh, trong đó có trường THCS Cẩm Thịnh , xã Cẩm Xuyên, tỉnh Hà
Tĩnh gây khó khăn cho nhiều gia đình học sinh và gây bất bình trong dư luận.
Năm học này, tình hình kinh tế khó khăn vì thiên tai lũ lụt diễn ra nhiều và liên
tục, khiến mất mùa . Nhiều gia đình phải vất vả lắm mới lo được cho con đi học.
Song, nỗi lo về những “khoản” phải đóng góp của các bậc phụ huynh khi đi
đăng ký học cho con em họ, không phải là không có căn cứ khi các Hiệu trưởng
nhà trường vẫn mạnh tay “chặt chém” với nhiều hình hình thức và thủ đoạn
ngày càng tinh vi hơn.
Câu chuyện xảy ra ngay trên địa bàn về việc các trường học tại hai xã 135
Cẩm Thịnh và Cẩm Minh, huyện Cẩm Xuyên, Hà Tĩnh có nhiều khoản thu cao
bất thường. Trong đó, xã Cẩm Minh các em học sinh còn phải đóng một khoản
tiền xây dựng cho trường vì được UBND xã nhờ thu hộ. Với hàng loạt khoản
thu cao như trên nên nhiều gia đình có con đi học đã phải đi vay mượn để nộp
tiền học cho con khiến tình cảnh khó khăn thêm khó khăn. Ở cả ba cấp học mầm
non, tiểu học và trung học cơ sở... Tiếp tục làm việc về việc thu các khoản đóng
nộp tại các trường học của xã Cẩm Minh và Cẩm Thịnh, huyện Cẩm Xuyên năm
học 2015-2016 và những năm trước chúng tôi còn được nhiều phụ huynh cho
biết, có nhiều khoản thu mập mờ và chênh lệch so với thực tế các khoản phải
đóng từ 2,5 triệu đến 3,5 triệu đồng. Theo tìm hiểu, năm học 2015-2016, Trường
Tiểu học Cẩm Thịnh thu xây dựng cơ sở vật chất 204.000 đồng/em; nâng cấp

sửa chữa cơ sở vật chất 431.000 đồng/em; mua sắm đồ dùng, trang thiết bị dạy
học 596.000 đồng/em. Tổng thu 3 khoản trên với 545 học sinh được hơn 670
triệu đồng. Trong đó, đáng chú ý khoản mua sắm trang thiết bị dạy học thu quá
cao mỗi em phải nộp 596.000 đồng. Trường nầm non Cẩm Thịnh cũng có thu xã
hội hóa cao khối nhà trẻ cũng phải đóng bằng khối 3 tuổi 1.150.000 đồng/ em;
Khối 4 và 5 tuổi thu 1.650.000 đồng/em. Trường THCS Cẩm Thịnh có 462 học
sinh, nhà trường “thu bình quân” 2.065.000 ngàn đồng/học sinh. Trong đó bao
gồm các khoản: Thu nâng cấp, tu sửa, mua sắm 1 triệu đồng/em; dạy thêm, học
thêm (60 buổi) 720.000 đồng/em; hỗ trợ trồng cây xanh và vệ sinh 80.000
đồng/em, phô tô 50.000 đồng/em(dù trường đã có máy phô tô). Tính ra tổng số
tiền mà trường THCS Cẩm Thịnh thu vào lên đến trên 954 triệu đồng. Trong đó
riêng khoản nâng cấp, tu sửa, mua sắm là 462 triệu đồng. Đây là một số tiền rất
lớn so với các gia đình vùng 135 còn nhiều khó khăn đang cần sự hỗ trợ từ
nguồn kinh phí Chính Phủ, trong lúc cơ sở trường học vốn đã rất khang trang,
đảm bảo tốt yêu cầu dạy học. Thu dạy thêm trái quy định Năm học 2015 - 2016,
Trường THCS Cẩm Thịnh thu học thêm 720.000 đồng/em đối với tất cả 462 học
sinh theo kế hoạch là “dạy cả học sinh giỏi và bồi dưỡng học sinh yếu”. Tổng
tiền dạy thêm thu được hơn 332 triệu đồng mỗi năm học. Đây là một số tiền rất
lớn, trong khi giáo viên của Trường THCS Cẩm Thịnh đang được hưởng chế độ
công tác tại xã 135 được nhận thêm 140% mức lương cơ bản. Thế nhưng, nhiều
giáo viên nơi đây còn được “tạo điều kiện” nhận thêm 80% số tiền dạy thêm này
trong lúc các Trường THCS huyện Cẩm Xuyên đang thừa giáo viên thì càng khó
chấp nhận hơn.
Việc làm này của Trường THCS Cẩm Thịnh đã được Phòng GD&ĐT
Cẩm Xuyên cho phép là trái với “Điều 6, mục 2 theo quy định tại Công văn
1702 của liên Sở GD&ĐT và Sở Tài chính Hà Tĩnh”. Công văn trên nêu rõ, các
cơ sở giáo dục không thu các khoản kinh phí để phục vụ chi thường xuyên mà
ngân sách nhà nước đã bố trí theo quy định, như chi phục vụ công tác dạy, học,

điện nước, khen thưởng, phụ đạo học sinh yếu, bồi dưỡng học sinh giỏi... Có lẽ
chính quyền xã và lãnh đạo các trường nói trên không đọc hoặc đọc nhưng cố


tình “quên” để làm những việc có lợi cho mình mà không nghĩ tới nỗi khổ của
những người dân nghèo khó?
Vậy việc làm sai trên có sự đồng thuận của các cấp trên hay không? Hay
các trường và UBND xã 135 Cẩm Minh và Cẩm Thịnh, huyện Cẩm Xuyên biết
không được phép nhưng vẫn làm khiến người dân nghèo khốn đốn khi đóng tiền
học cho con ?
2. Diễn biến tình huống
Trong những năm gần đây các khoản thu của trường Trung học cơ sở
Cẩm Thịnh cứ tăng dần. Năm học này, phụ huynh đã hết chịu nổi vì Trường thu
đến quá nhiều các loại quỹ, phí khác nhau. Trong đó, nhiều khoản thu quá ư
“lem nhem” khiến phụ huynh kêu trời. Như mọi năm, trước khi khai giảng năm
học mới, chị Trần Thị Lan, xã Cẩm Thịnh, huyện Cẩm Xuyên Hà Tĩnh chuẩn bị
tiền cho con đi học tuy nhiên với việc tăng các khoản thu bao gồm Thu nâng
cấp, tu sửa, mua sắm 1 triệu đồng/em; dạy thêm, học thêm (60 buổi) 720.000
đồng/em; hỗ trợ trồng cây xanh và vệ sinh 80.000 đồng/em, phô tô 50.000
đồng/em(dù trường đã có máy phô tô). Tính ra tổng số tiền phải đóng đầu năm
là 2.065.000 ngàn đồng/học sinh.
Tuy nhiên với việc thu tiền học thêm học thêm 720.000 đồng/em đối với
tất cả 462 học sinh theo kế hoạch là “dạy cả học sinh giỏi và bồi dưỡng học sinh
yếu lại phát sinh thêm một khoản chi phí và với việc chỉ bồi dưỡng học sinh giỏi
và yếu khiến cho con chị Trần Thị Lan năm ngoái có đóng khoản đóng góp này
nhưng không hiệu quả, năm nay chị không muốn đóng. Cầm tờ giấy thu tiền cho
có đi hỏi các cơ quan chức năng thì được biết việc làm này của Trường THCS
Cẩm Thịnh đã được Phòng GD&ĐT Cẩm Xuyên cho phép . Vậy điều này là trái
với “Điều 6, mục 2 theo quy định tại Công văn 1702 của liên Sở GD&ĐT và Sở
Tài chính Hà Tĩnh”. Công văn trên nêu rõ, các cơ sở giáo dục không thu các

khoản kinh phí để phục vụ chi thường xuyên mà ngân sách nhà nước đã bố trí
theo quy định, như chi phục vụ công tác dạy, học, điện nước, khen thưởng, phụ
đạo học sinh yếu, bồi dưỡng học sinh giỏi...


Giải thích về các khoản thu trên, ông Châu Văn Hoàng, Hiệu trưởng, cho
biết: “Ngoài hai khoản thu bắt buộc là quỹ xây dựng và tiền quỹ học thêm hai
buổi/ngày như bộ và Sở Giáo dục và Đào tạo Huyện Cẩm Xuyên cho phép, còn
lại là các khoản thu tự nguyện, không bắt buộc, trường cũng đã có xin phép Uỷ
ban nhân dân huyện Cẩm Xuyên và phụ huynh cũng đồng tình.
Nhiều phụ huynh bức xúc nói không đồng tình kiểu loạn thu của trường.
Ngay sau khi khai giảng năm học mới, các phụ huynh đã to nhỏ với nhau, rồi
còn mang biên nhận đã nộp tiền đến các cơ quan chức năng của huyện nộp, yêu
cầu xem xét.
II. PHÂN TÍCH, XỬ LÝ TÌNH HUỐNG
1. Mục tiêu giải quyết tình huống
Quả thật, tình huống trên cho thấy những vấn đề mà lâu nay nhiều gia
đình khá giả thường hay bỏ qua và ít quan tâm. Song, với số lượng học sinh lớn
đã tạo ra một nguồn lợi khổng lồ cho những cá nhân có liên quan ở Trường
THCS Cẩm Thịnh . Mặt khác, không phải gia đình nào cũng đó đủ điều kiện
kinh tế khá giả để đáp ứng nhanh các yêu cầu “ngoài luồng” từ phía nhà trường
hay giáo viên nên đã dẫn tới sự phản ứng và bất bình trong số các phụ huynh
học sinh có con em theo học tại Trường trung học ở những năm qua học.
Vấn đề mà tình huống đặt ra phải chăng là sự thanh tra, kiểm tra,... của
các cơ quan chức năng không phát hiện được những sai phạm trong thu quỹ hay
có mối dây liên hệ nào khác để dễ dàng có thể “bỏ qua” những vi phạm này; hay
những vấn đề này không thuộc phạm vi, nội dung quản lý của các cơ quan quản
lý nhà nước chỉ mang tính chất quản lý nội bộ của trường THCS Cẩm Thịnh?
Nếu có thì trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước ở đâu ?;.... là hàng loạt
những câu hỏi được đặt ra không chỉ của những phụ huynh học sinh mà còn là

vấn đề đáng quan tâm của cộng đồng dư luận xã hội cần phải được làm sáng tỏ.
Mục tiêu mà tình huống đặt ra là phải “giải toả” được những thắc mắc, triệt tiêu
những tiêu cực,... nhằm góp phần xây dựng môi trường học đường lành mạnh,
trong sạch nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước ở địa phương, đặc biệt là
trách nhiệm trước nhân dân về những vấn đề thuộc quản lý nhà nước. Đồng thời,


tìm ra những phương hướng xử lý có hiệu quả, tạo ra sự đồng bộ trong các biện
pháp tác động của quản lý Nhà nước trên nhiều mặt của hoạt động giáo dục ở
địa phương hiện nay.
2. Cơ sở lý luận
Hiện nay với việc đổi mới cải cách giáo dục Việt Nam có những đặc điểm
sau đây: một là,chuyển từ giáo dục phục vụ kinh tế kế hoạch hoá tập trung sang
giáo dục vận hành trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa; hai là,chuyển từ giáo dục khép kín sang giáo dục mở cửa, chủ động hội
nhập quốc tế. Vì vậy, tổ chức và hoạt động giáo dục đã có sự thay đổi căn bản,
hướng tới sự đa dạng hoá, chuẩn hoá, hiện đại hoá và xã hội hoá. Việt Nam cũng
đã có những bước đi chủ động trong hội nhập giáo dục, tiếp nhận giáo dục
xuyên biên giới theo cả hai cơ chế: không lợi nhuận và có lợi nhuận. Nhà nước
vẫn đóng vai trò chủ đạo trong việc cung ứng giáo dục, nhưng sự bao cấp toàn
bộ trước đây đã được thay thế bằng cơ chế chia sẻ chi phí với việc đóng góp
bằng học phí của người học. Các nhà cung ứng mới trong giáo dục cũng đã xuất
hiện: đó là các tổ chức, cá nhân trong nước đứng ra thành lập các trường bán
công, dân lập, tư thục; các tổ chức, cá nhân ngoài nước đứng ra thành lập các cơ
sở giáo dục nước ngoài.
Đối với giáo dục trung học phổ thông và giáo dục đại học, về cơ bản chưa
có cạnh tranh do cung không đáp ứng cầu; các cơ sở giáo dục ngoài công lập chỉ
có tác dụng tạo thêm cơ hội cho người học trong việc tiếp tục học lên. Ở các cấp
học còn lại, đặc biệt đối với giáo dục phổ cập (tiểu học và trung học cơ sở), đã
dần dần hình thành tình thế người học được lựa chọn trường học, vì vậy đã có

sự cạnh tranh rõ nét giữa các trường ngoài công lập trong việc thu hút người
học. Như vậy, có thể nói, trong bối cảnh chung của chuẩn độc quyền giáo dục
Việt Nam, đã có sự hình thành chuẩn thị trường giáo dục ở một số cấp học, tập
trung chủ yếu ở khu vực thành thị.
Trong nền kinh tế thị trường Việt Nam phải chịu sức ép lớn hơn về cam
kết trong lĩnh vực giáo dục. Trên thực tế, khi đưa ra bản chào dịch vụ đa
phương, mức cam kết của Việt Nam về dịch vụ giáo dục là khá sâu và rộng, về


cơ bản không khác nhiều so với Hiệp định thương mại song phương BTA đã ký
với Hoa Kỳ. Theo đó, ta mở cửa đối với hầu hết các lĩnh vực khoa học tự nhiên
và kỹ thuật, nghiên cứu và quản lý doanh nghiệp, kinh tế, kế toán, ngôn ngữ và
luật quốc tế. Tuy nhiên, việc mở cửa là khác nhau giữa các cấp học và các
phương thức cung ứng giáo dục. Giáo dục trung học cơ sở không có cam kết gì.
Giáo dục trung học chỉ có cam kết "không hạn chế" đối với phương thức tiêu thụ
ngoài nước. Đối với giáo dục đại học, giáo dục người lớn và các dịch vụ giáo dục
khác, chúng ta chưa cam kết về phương thức 1 (cung ứng xuyên biên giới), cam
kết "không hạn chế" với phương thức 2 (tiêu thụ ngoài nước) và phương thức 3
(hiện diện thương mại), chưa cam kết, trừ các cam kết chung, với phương thức 4
(hiện diện thể nhân).
Nhờ sự quan tâm của Đảng, của nhân dân nền giáo dục nước ta đã đạt
được những thành quả đáng kể trong thời gian qua. Những thành tựu đó là: Sự
phát triển vượt bậc về quy mô ở tất cả các cấp học và đã góp phần nâng cao dân
trí, đào tạo nhân lực, tăng trưởng kinh tế. Giáo dục, đào tạo đã đào tạo được một
lực lượng lao động có chuyên môn, kỹ thuật, khoảng 8 triệu người chiếm 18,3%
trong tổng số 43,8 triệu lao động hiện nay; hệ thống giáo dục nghề nghiệp được
phát triển từ thấp đến cao; dạy nghề sau phổ thông cơ sở, Trung học chuyên
nghiệp. Một xã hội học tập đang hình thành và mở rộng ở khắp tất cả các địa
phương. Quy mô học sinh, sinh viên tăng nhanh, số cơ sở giáo dục đào tạo cũng
được mở rộng.

Tuy nguồn ngân sách hạn hẹp, ngân sách Nhà nước dành cho giáo dục đào tạo
ngày một tăng. Ngoài ngân sách thường xuyên, Nhà nước đã tăng cường đầu tư
cho giáo dục đào tạo bằng các chương trình mục tiêu quốc gia, huy động trái
phiếu và chủ động vay tiền nước ngoài đầu tư cho giáo dục, đào tạo. Nhiều nước
đã viện trợ không hoàn lại cho giáo dục, đào tạo Việt Nam. Nhân dân đóng góp
cho giáo dục, đào tạo bằng học phí, xây dựng trường sở cũng rất đáng kể. Nhờ
huy động đầu tư cho giáo dục, đào tạo từ nhiều nguồn, cơ sở vật chất, trang thiết
bị, đồ dùng dạy học một số trường đã được sửa chữa, tu bổ, mở rộng xây dựng
mới.


Những vấn đề giáo dục trên chỉ phát huy được hiệu quả, có môi trường
phát triển và động lực tích cực khi cơ chế quản lý và đội ngũ cán bộ, công chức,
viên chức có năng lực và phẩm chất đạo đức “xứng tầm” với những yêu cầu mà
giáo dục đặt ra. Quản lý mà không nắm chắc các quy luật thì quản lý sẽ trở
thành lực cản. Cũng như trồng cây cũng vậy. Cây mọc giữa rừng, chả ai chăm
sóc nếu gặp mưa thuận gió hòa, nó sẽ phát triển tươi tốt theo các quy luật sinh
lý, sinh thái của nó. Cây mọc trong vườn, nếu giao cho người không hiểu sinh
lý, sinh thái của nó chăm sóc thì ông ta có thể làm cho nó còi cọc, thậm chí chết
yểu. Trong đó, cơ cấu tổ chức và phân cấp chức năng, nhiệm vụ đòi hỏi phải phù
hợp và rõ ràng về trách nhiệm và chịu trách nhiệm trên nền tảng của hoạt động
công vụ. Nếu sự phân cấp trách nhiệm, chức năng không đồng bộ, phù hợp với
cơ cấu tổ chức và năng lực sẽ là những rào cản cho việc nâng cao hiệu quả quản
lý nhà nước về giáo dục ở địa phương.
Như vậy, tính tất yếu biện chứng khách quan giữa cơ chế, phương thức,
cách thức biện pháp tác động của quản lý nhà nước với chất lượng giáo dục là
một nhu cầu không thể thiếu và nằm trong một chỉnh thể thống nhất với các điều
kiện kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế ở Việt Nam hiện nay. Nếu, lựa chọn
đúng phương thức, biện pháp quản lý nhà nước sẽ là điều kiện để thúc đẩy sự
nghiệp giáo dục phát triển, xây dựng được nguồn nhân lực có chất lượng phục

vụ cho sự phát triển kinh tế bền vững và ngược lại nếu các hình thức, biện pháp
không phù hợp với những biến đổi khách quan của giáo dục sẽ tạo ra những hậu
quả khôn lường đối với cả hệ thống giáo dục nói chung.
3. Phân tích tình huống
Hàng loạt các hành vi mà tình huống nêu lên, cần phải được đánh giá theo
những quy định hiện hành của Nhà nước và tình hình thực tiễn của huyện Cẩm
Xuyên. Về cơ bản có thể thấy những biểu hiện sau:
Một là, sự mâu thuẫn và chồng chéo trong phân cấp chức năng quản lý
nhà nước về giáo dục trên địa bàn tỉnh Hà Tĩnh. Theo quy định hiện hành tại
Điều 88, 104 và 109 Luật tổ chức Hội đồng nhân và Uỷ ban nhân dân ngày
26/11/2003 và khoản 7, Điều 7 Nghị định số 14/2008/NĐ-CP của Chính phủ


ngày 04/02/2008 quy định về tổ chức các cơ quan chuyên môn thuộc Uỷ ban
nhân dân huyện, huyện, thị xã, thành phố thuộc tỉnh xác định việc phân cấp quản
lý giáo dục được tiến hành theo cấp học-tức Uỷ ban nhân dân cấp huyện, Phòng
Giáo dục quản lý các trường trung học cơ sở, tiểu học trên địa bàn và cấp xã
quản lý bậc mầm non. Như vậy, việc phân cấp này vô hình dung đã tạo ra
khoảng cách và sự cản trở trong quản lý, kiểm tra những sai phạm của các
trường tiểu học trên địa bàn quản lý của chính quyền phường. Nếu, việc phân
cấp được tiến hành trên cơ sở phân loại các hoạt động quản lý (hoạt động công
vụ) thì những hiện tượng “vô trách nhiệm”, “buông lỏng quản lý”,... sẽ không
xảy ra. Thực tiễn tình huống trên cho thấy, Trường THCS Cẩm Thịnh tự đặt ra
và thu quá mức các loại phí, lệ phí,... nhưng không được các cấp có thẩm quyền
tiến hành ngăn chặn, xử lý kịp thời. Điều này chứng tỏ, chính quyền cơ sở
không được phân cấp quản lý nên “không có thẩm quyền” để can thiệp, đình chỉ
việc thu trái pháp luật để chờ cơ quan có thẩm quyền quyết định. Đây là tình
trạng chung trong việc phân cấp quản lý không khoa học, theo lối mòn “cấp
dưới làm ít, cấp trên làm nhiều”,...
Hai là, hành vi Thu dạy thêm trái quy định Trường THCS Cẩm Thịnh thu

học thêm 720.000 đồng/em đối với tất cả 462 học sinh theo kế hoạch là “dạy cả
học sinh giỏi và bồi dưỡng học sinh yếu”. Tổng tiền dạy thêm thu được hơn 332
triệu đồng mỗi năm học trái pháp luật của Trường THCS Cẩm Thịnh. Mặc dù,
pháp luật đã có những chế tài đủ mạnh như: Điều 105 Luật Giáo dục 2005 qui
định: “Ngoài học phí và lệ phí tuyển sinh, người học hoặc gia đình người học
không phải đóng góp khoản tiền nào khác”. Như vậy, khoản thu tiền học thêm
kia Sở Giáo dục và Đào tạo huyện Cẩm Xuyên căn cứ vào đâu để cho phép
trường THCS Cẩm Thịnh thu. Vì vậy, mọi khoản thu bắt buộc khác trong nhà
trường đều là vi phạm pháp luật (hiện một số địa phương vẫn cho phép thu tiền
xây dựng trường). Trong 02/12 khoản thu mà tình huống nêu là tiền xây dựng
trường mà Phòng Giáo dục-Đào tạo huyện Cẩm Xuyên cho phép các trường
tiến hành là những quy định riêng của địa phương là phù hợp với quy định của
pháp luật. Nhưng liệu những khoản thu do Phòng đặt ra như thu học thêm đối


dạy học sinh giỏi và bồi dưỡng học sinh yếu đã phù hợp với đạo lý và pháp luật
hiện hành của Việt Nam. Điều khó lý giải là tại sao việc thu học thêm đối dạy
học sinh giỏi và bồi dưỡng học sinh yếu lại ngang nhiên thu mà theo quy định
không có? Hiện Phòng Giáo dục cũng không lý giải nổi tại sao phải học thêm,
và điều quan trọng hơn là mức thu của Nhà trường sẽ như thế nào trong tình
hình loạn thu, lạm chi như trên. Đối với các khoản thu khác do Ban giám hiệu
Trường THCS Cẩm Thịnh tự đặt ra và với những lý do hết sức đơn giản: “chỉ để
phục vụ các em là chính”. Từ những phân tích này cho thấy, năng lực về cụ thể
hoá Luật giáo dục và triển khai tổ chức thực hiện của Phòng Giáo dục còn yếu
và có nhiều hạn chế nên đã tạo ra những điều kiện tốt cho cấp dưới “tự tung, tự
tác”... Mặt khác, sự hám lợi đã làm cho tính chất vi phạm pháp luật của hành vi
ngày càng lớn hơn.
Điều 5 Nghị định của Chính phủ số 57/2002/NĐ-CP ngày 03 tháng 6 năm
2002 “Quy định chi tiết thi hành Pháp lệnh phí và lệ phí” qui định chỉ có Chính
phủ, Hội đồng nhân dân cấp tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương và Bộ Tài

chính là có thẩm quyền qui định mức phí và lệ phí. Thế nhưng hiệu trưởng nhiều
trường đã rất “hồn nhiên” khi “lộng quyền” tự đặt ra các khoản thu thêm như:
phí giữ xe đạp, phí bảo vệ, phí điện nước… trong khu vực trường. Sự lộng
quyền của Hiệu trưởng còn được thể hiện rõ trong hành vi tự cung cấp đồng
phục cho học sinh và tự định giá bán. Đối với hành vi vi phạm về thu phí, lệ phí
trái pháp luật đã có chế tài quy định xử lý, theo Điều 9, Nghị định
106/2003/NĐ-CP của Chính phủ: “Vi phạm quy định về thẩm quyền quy định về
phí, lệ phí”: sẽ bị “Phạt tiền từ 20.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng đối với
hành vi không có thẩm quyền mà tự đặt ra quy định về: danh mục phí, lệ phí;
mức thu phí, lệ phí; quản lý, sử dụng tiền phí, lệ phí; miễn, giảm phí, lệ phí”.
Ngoài ra, các tổ chức, cá nhân vi phạm còn phải bị áp dụng các hình phạt bổ
sung, khắc phục hậu quả… Song, chế tài thì đã có, chức năng phân cấp quản lý
đã được xác định, nhưng Phòng Giáo dục và đào tạo huyện Cẩm Xuyên cũng
không có động thái gì trước những tố cáo của phụ huynh học sinh. Phải chăng,
đã có sự “ngầm hiểu” trong mối quan hệ có liên quan giữa cấp quản lý và Ban


giám hiệu trường THCS Cẩm Thịnh ? Hay, sự né tránh xử lý của Phòng Giáo
dục đối với các hiện tượng tiêu cực của Nhà trường là do thiếu cán bộ, công
chức, địa bàn quản lý rộng không đủ sức để tiến hành thanh tra đột xuất,... ? Đây
là những biểu hiện thường thấy về tính thụ động của các cơ quan quản lý nhà
nước trong việc quản lý các lĩnh vực được giao. Nếu Phòng Giáo dục kiên quyết,
cán bộ, công chức công tâm thì đâu đến mức để xảy ra tình trạng nhiều năm liền
các phụ huynh học sinh bị một số cán bộ, công chức, viên chức “rút ruột” những
đồng tiền chính đáng của họ.
Ba là, xét và đạo đức của hành vi lợi dụng sự phụ thuộc của phụ huynh
học sinh để thực hiện hành vi rút tiền của cha mẹ học sinh. Trong khi toàn
Đảng, toàn dân đang sôi nổi thực hiện cuộc vận động “Học tập và làm theo tấm
gương đạo đức Hồ Chí Minh”. Nguyên lý của nền giáo dục chúng ta là nhân
đạo, vì thế hệ tương lai của đất nước. Nhà trường cũng đã treo những câu khẩu

hiệu thể hiện điều đó: “Tất cả vì học sinh thân yêu”, “Mỗi ngày đến trường là
một ngày vui”, “Dân chủ, kỉ cương, tình thương, trách nhiệm” và hiện nay Bộ
Giáo dục và Đào tạo đang phát động xây dựng mô hình “Trường học thân thiện,
học sinh tích cực” với hạt nhân là lí tưởng nhân văn vì thế hệ tương lai của dân
tộc. Môi trường giáo dục là môi trường văn hóa, nhân văn, hình tượng nhà giáo
là mẫu mực về đạo đức, lối sống cho học sinh noi theo.Vì vậy, việc tổ chức
“loạn thu, lạm thu” của Nhà trường khiến cho mọi lời rao giảng về đạo đức, lẽ
công bằng của thầy cô trở nên vô nghĩa, là hành vi hoàn toàn trái với đạo lý.
Làm vậy, vô hình trung chúng ta đang tàn phá môi trường giáo dục, cái gốc để
giáo dục nhân cách, lối sống cho học sinh và tương lai xã hội sẽ phải trả một giá
đắt. Học sinh và nhân dân sẽ mất niềm tin vào nhà trường, thầy cô và những
điều tốt đẹp trong cuộc sống. Liệu tương lai các em sẽ suy nghĩ gì trước cách
ứng xử thiếu trung thực, “nói một đàng, làm một nẻo”, vi phạm pháp luật của
thầy cô.
Bên cạnh đó, những nguyên nhân từ phía chủ quan phụ huynh học sinh
cũng đã góp phần tạo điều kiện để cho những hành vi trái pháp luật trên phát
triển. Bởi lẽ, sự lựa chọn về môi trường giáo dục giữa trường công và trường tư


trên địa bàn là không có. Mặt khác, các gia đình khá giả thì thường bỏ qua
những khoản thu không đáng là gì so với 01 học sinh/năm; hay sự lệ thuộc quá
lớn của học sinh với cô giáo, Ban giám hiệu Nhà trường;.... là những vỏ bọc lý
tưởng để các hành vi trên tự hoành hành, tự tác,...
4. Giải quyết tình huống
Như vậy, vấn đề “lạm thu, loạn thu” của Trường THCS Cẩm Thịnh là quá
rõ ràng, song vấn đề xử lý, giải quyết các hiện tượng trên như thế nào nhằm một
mặt vừa xử lý được hành vi vi phạm, vừa bảo đảm quyền, lợi ích và môi trường
giáo dục cho con em họ. Đây là vấn đề khó, cần phải có thời gian tiến hành và
sự tham gia của nhiều cấp, ngành và đặc biệt của là nhân dân. Song, tiểu luận
cũng nêu lên các xử lý tình huống cụ thể như sau:

Trên cơ sở các phiếu thu mà Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Cẩm
Xuyên nhận được từ phía phụ huynh học sinh, Trưởng phòng Giáo dục huyện
cần tiến hành:
Bước 1, tiến thanh tra đột xuất những sai phạm ở Trường THCS Cẩm
Thịnh
Một là, tiến hành làm công văn báo cáo Uỷ ban nhân dân huyện Cẩm
Xuyên về những loại phí, mức thu,... của Trường THCS Cẩm Thịnh đã tiến
hành thu của phụ huynh học sinh. Trong Công văn cần chỉ rõ những sai phạm
theo từng hành vi cụ thể và đề nghị Uỷ ban nhân dân huyện ra Quyết định thanh
tra đột xuất về những vi phạm ở Trường trung học cơ sở.
Hai là, trên cơ sở Công Văn của Phòng Giáo dục, Thường trực Uỷ ban
nhân dân huyện họp và ra Quyết định thanh tra đột xuất. Trong quyết định thanh
tra đột xuất cần xác định thanh tra giáo dục (chủ trì), người bị hại ( những người
nộp phiếu thu tố cáo) và trưng tập cộng tác viên chuyên môn nếu thấy cần thiết;
thời gian tiến hành thanh tra; nội dung thanh tra; và những điều kiện vật chất bảo
đảm cho thanh tra;....
Ba là, thanh tra giáo dục huyện tiến hành thanh tra theo quy định của
Quyết định. Khi thanh tra đột xuất cần làm rõ những sai phạm thông qua giấy tờ,
sổ sách, của nhà trường; đối chiếu với những phiếu chi mà phụ huynh học sinh


cung cấp,... thu, giữ những sổ sách, giấy tờ có liên quan đến những sai phạm.
Buổi thanh tra có thể tiến hành trong 01 ngày hoặc 02 ngày song, cuối mỗi buổi
thanh tra đều có biên bản ghi chép tiến hành thanh tra có sự chứng kiến của Chủ
tịch hoặc Phó chủ tịch huyện; công an; người bị hại (phụ huynh học sinh); Ban
giám hiệu; Ban đại diện học sinh;.... và biên bản thanh tra cuối cùng phải đưa ra
những đề xuất cần thiết xử lý cụ thể.
Bốn là, sau khi có biên bản thanh tra, Phòng Giáo dục huyện căn cứ vào
những chứng cứ được xác định thông qua thanh tra đột xuất và mời Ban giám
hiệu đến để giải quyết vụ việc. Sau buổi làm việc có thể ban hành Quyết định

kết luận thanh tra. Trong kết luận thanh tra phải xác định rõ tính chất, mức độ sai
phạm trong từng khoản phí, lệ phí,... làm căn cứ để làm Báo cáo Uỷ ban nhân
dân ra quyết định xử phạt hành chính hoặc giao cho cơ quan có thẩm quyền tiến
hành truy cứu trách nhiệm hình sự.
Nếu là xử phạt hành chính thì Uỷ ban nhân dân ra quyết định xử phạt
hành chính theo quy định của Nghị định số 106/2003/NĐ-CP và kèm theo là
trách nhiệm hoàn trả lại những số tiền mà Nhà trường đã thu trái quy định pháp
luật trong những năm qua.
Bước 2, tiến hành xác định trách nhiệm, xử lý kỷ luật giáo viên, thành
viên trong Ban giám hiệu
Căn cứ vào những sai phạm trong Quyết định thanh tra đột xuất, Hội đồng
trường tiến hành họp đột xuất xác định mức độ sai phạm của từng cá nhân và đề
xuất những kiến nghị xử lý lên Phòng Giáo dục và Đào tạo. Trên cơ sở đó,
Phòng Giáo dục và Đào tạo tiến hành họp đánh giá mức độ vi phạm của từng cá
nhân làm cơ sở để làm Tờ trình Uỷ ban nhân dân huyện ra quyết định cách chức,
sa thải, chuyển công tác đối với những cá nhân cụ thể. Báo cáo Uỷ ban nhân dân
huyện Cẩm Xuyên về việc xử lý vụ việc.
III. KIẾN NGHỊ
Xu hướng phát triển giáo dục và gia tăng trách nhiệm trong quá trình quản
lý và hoạt động giáo dục của Nhà trường, dưới sự quản lý, giám sát của cơ quan
nhà nước có thẩm quyền và nhân dân là một trong những yêu cầu quan trọng


trong việc nâng cao chất lượng, tính minh bạch, dân chủ,... trong mọi hoạt động
của bậc tiểu học. Do vậy, tiểu luận mạnh dạn nêu lên một số kiến nghị cơ bản
như:
Thứ nhất, cần thiết trao quyền tự chủ cho các trường trung học cơ sở. Bởi
lẽ, tự. trong công tác quản lý giáo dục để thúc đẩy sự phát triển mạnh mẽ của
nền giáo dục Việt Nam nhằm đáp ứng được yêu cầu của hiện tại cũng như trong
tương lai. Cần trao quyền tự chủ nhiều hơn cho các cơ sở giáo dục nói chung,

trong đó có bậc trung học cơ sở nói riêng vì đây là một xu thế chung của thế giới
trong việc phát triển giáo dục và là con đường tối ưu để giải phóng nguồn lực
của các cơ sở giáo dục ở Việt Nam hiện nay. Đặc biệt, trao quyền tự chủ về tài
chính để Nhà trường chủ động sử dụng nguồn tài chính phục vụ các hoạt động
của nhà trường. Trong mỗi nhà trường, đội ngũ giáo viên - công nhân viên và học
sinh cũng cần thấy vai trò tự chủ của mình, phải có ý thức làm chủ, có thói quen
tôn trọng dân chủ, và biết tự khẳng định mình trong tập thể thông qua chất lượng
giảng dạy, giáo dục và các nhiệm vụ được giao. Mặt khác, "tự chủ" không có
nghĩa là buông lỏng mà vẫn cần có sự kiểm soát chặt chẽ. Vì vậy, các cơ quan
quản lý giáo dục phải đủ năng lực quản lý, phải thiết kế cơ chế kiểm soát được
quyền lực, kiểm soát được chất lượng và buộc các trường phải có trách nhiệm đối
với người học, đối với xã hội.
Thứ hai, thực hiện tốt quy chế dân chủ, nhất là sự tham gia giám sát, chất
vấn và đánh giá chất lượng của Hội đồng trường, Ban đại diện cha mẹ học sinh
trường, Ban đại diện cha mẹ học sinh lớp. Dân chủ trong bàn bạc, thảo luận
những vấn đề liên quan đến xây dựng, mua sắm các trang thiết bị dạy học, xây
dựng cơ sở vật chất, sử dụng quỹ,... giữa Ban giám hiệu với Hội phụ huynh học
sinh, Ban đại diện học sinh là cơ sở để kiểm soát chặt chẽ mọi hoạt động của
Nhà trường trong quá trình tổ chức, thực hiện nhiệm vụ. Nếu không có sự bình
đẳng, không có sự giám sát, đặc biệt là sự giải trình của Ban giám hiệu trước
những hội đại diện học sinh ở trường thì những việc làm “mờ ám”, “khuất tất”,...
sẽ có điều kiện và cơ hội để phát sinh trong môi trường giáo dục trung học cơ
sở.


Thứ ba, cần tiến hành phân cấp nhiệm vụ quản lý các lĩnh vực liên quan
đến môi trường giáo dục; đạo đức, phẩm chất nhà giáo,... cho chính quyền cơ sở
quản lý. Vì, những nhiệm vụ này hoàn toàn phù hợp và có hiệu quả khi được Uỷ
ban nhân dân cấp xã phối hợp với các tổ chức chính trị-xã hội; các Ban đại diện
học sinh để phát hiện, ngăn chặn và xử lý các hành vi vi phạm môi trường giáo

dục, vi phạm đạo đức nhà giáo,...


KẾT LUẬN
Hiện nay hoạt động giáo dục và quản lý giáo dục luôn có mối quan hệ mật
thiết với nhau và thống nhất trong mục tiêu mà giáo dục đặt ra. Nếu, hoạt động
quản lý được tiến hành thường xuyên, công tâm và kiên quyết thì hoạt động giáo
dục sẽ đi vào nề nếp, trật tự và ổn định và mục tiêu của giáo dục sẽ đạt được với
chất lượng cao. Ngược lại, nếu hoạt động quản lý buông lỏng, thiếu trách
nhiệm,... thì hoạt động giáo dục sẽ nảy sinh những hiện tượng tiêu cực, vi phạm,
tuỳ tiện,... làm cho giáo dục không những không đạt được chỉ tiêu đặt ra mà còn
làm cho môi trường giáo dục bị “xấu đi” ảnh hưởng trực tiếp đến sản phẩm giáo
dục, đến sự ổn định và phát triển của kinh tế-xã hội. Do vậy, để giáo dục Việt
Nam thích ứng nhanh với những kinh nghiệm và đòi hỏi quá quá trình hội nhập
quốc tế; nhu cầu phát triển nguồn nhân lực có chất lượng cao, nhận lực tri thức
góp phần phát triển ổn định và bền vững nền kinh tế thị trường định hướng xã
hội chủ nghĩa thay thế cho nguồn nhân công giá rẻ hiện nay,...thì điều quan trọng
và trước hết cần thay đổi cơ chế quản lý, thể chế pháp luật phù hợp và bố trí đội
ngũ cán bộ, công chức, viên chức có năng lực, có phẩm chất đạo đức tốt. Điều
này có ý nghĩa to lớn cả về lý luận và thực tiễn hoạt động quản lý giáo dục; hoạt
động giáo dục nhằm thực hiện thành công sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại
hoá đất nước ở nước ta hiện nay.


DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

1 Nghị định số 14/2008/NĐ-CP của Chính phủ ngày 04/02/2008 quy
. định về tổ chức các cơ quan chuyên môn thuộc Uỷ ban nhân dân
huyện, huyện, thị xã, thành phố thuộc tỉnh.
2 Luật tổ chức Hội đồng nhân và Uỷ ban nhân dân ngày 26/11/2003.

.
3 Luật Giáo dục 2005 số 38/2005/QH11 của Quốc hội ban hành ngày
. 14/07/2005.
4 Nghị quyết số 17/NQ-TW ngày 1/8/2007 Hội nghị lần thứ năm Ban
. chấp hành Trung ương Đảng khoá X về đẩy mạnh cải cách hành
chính, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý của bộ máy nhà nước.
5 Nghị định của Chính phủ số 57/2002/NĐ-CP ngày 03 tháng 6 năm
. 2002 “Quy định chi tiết thi hành Pháp lệnh phí và lệ phí”.
6 Nghị định 106/2003/NĐ-CP của Chính phủ về xử phạt vi phạm
. hành chính trong lĩnh vực phí, lệ phí.