skkn một số biện pháp nhằm giúp học sinh tiểu học tự tin hơn với quy trình vẽ biểu cảm

1. PHẦN MỞ ĐẦU
1.1. Lí do chọn sáng kiến kinh nghiệm
Mĩ thuật là một môn học nghệ thuật hội tụ đầy đủ các yếu tố: Sáng tạo,
tưởng tượng, logic, quan sát (thị giác), vận động (thực hành), liên kết, trải nghiệm
(làm việc nhóm), thể hiện nội tâm, khả năng sáng tạo của mình...
Môn Mĩ thuật ở trường tiểu học trang bị cho học sinh những kiến thức ban
đầu, cơ bản nhất góp phần từng bước hình thành khả năng cảm thụ cái đẹp, biết
vận dụng cái đẹp vào cuộc sống sinh hoạt hàng ngày.
Với phương pháp dạy học Mĩ thuật mới theo phương pháp Đan Mạch hỗ trợ
(SAEPS). Học sinh như được giải phóng khỏi khuôn mẫu, học sinh được “Học mà
chơi, chơi mà học”, các em thỏa sức sáng tạo, không bị gò bó, không sợ mình
không biết vẽ mà tự do thể hiện sự sáng tạo.
Quy trình vẽ biểu cảm là một trong bảy quy trình Mĩ thuật thử nghiệm của
dự án SAEPS. Đó là vẽ hình ảnh bằng sự quan sát kết hợp tay và mắt mà không
nhìn vào giấy hướng tới hình vẽ mang tính biểu đạt cao. Những bức vẽ sẽ rất ấn
tượng và đôi khi rất hài hước. Mắt của các em nhìn tới đâu thì tay cầm bút vẽ đến
đấy. Các em cố gắng không nhìn vào giấy và đưa nét liền mạch khi vẽ. Học sinh
rất thích thú với hoạt động này và tham gia một cách hăng say.
Tuy nhiên, trong quá trình giảng dạy, tôi nhận thấy một số em còn tỏ ra nhút
nhát, lo lắng, nghĩ rằng mình vẽ như vậy là chưa giống mẫu, cảm thấy bài vẽ
không đúng, không đẹp,… trong quy trình vẽ biểu cảm. Vì thế tôi luôn trăn trở, đi
sâu vào tìm hiểu và đưa ra “Một số biện pháp nhằm giúp học sinh tiểu học tự tin
hơn với quy trình vẽ biểu cảm” theo phương pháp Mĩ thuật mới.
1.2. Điểm mới của sáng kiến kinh nghiệm
Với quy trình vẽ biểu cảm các em được vẽ mà không cần nhìn vào giấy, hình ảnh đó
không cần phải giống mẫu về đường nét lẫn màu sắc mà quan trọng là cảm xúc của người vẽ.
Sáng kiến này nhằm giúp các em tự tin hơn và rèn luyện sự kiên nhẫn khi vẽ
không nhìn giấy, mạnh dạn thể hiện hình ảnh theo bàn tay kết hợp sự tập trung
quan sát bằng mắt và ghi nhớ từ bộ não.
Đồng thời, những biện pháp này sẽ hình thành và phát triển cho học sinh kĩ
năng quan sát tập trung, ghi nhớ mẫu và sự phản xạ với đường nét của các em

được nâng cao, các em biết làm việc tập trung và tạo nên đường nét biểu cảm.
Đặc biệt, học sinh sẽ được khám phá những biến thể khác nhau bằng cách vẽ
không nhìn giấy, các em sẽ học được tầm quan trọng của đường nét và sẽ hoàn thành
nhiều bản vẽ không quan sát rồi sau đó hoàn thiện với bản vẽ quan sát. Qua đó, các
em phát triển tư duy ngôn ngữ, khả năng thuyết trình, nhận xét và đánh giá tác phẩm
Mĩ thuật.
1


2. PHẦN NỘI DUNG
2.1. Thực trạng
2.1.1. Thuận lợi
Từ năm 2014 - 2015 môn Mĩ thuật đã được Bộ Giáo dục và Đào tạo chỉ đạo
triển khai phương pháp dạy học mới sử dụng những quy trình dạy học theo phương
pháp Đan Mạch.
Nhà trường đã quan tâm, đầu tư xây dựng cơ sở vật chất, mua sắm trang
thiết bị cho phòng học Mĩ thuật, bổ sung trang trí không gian lớp học, hỗ trợ các
vật liệu cần thiết, tạo điều kiện cho giáo viên tham gia tập huấn, chuyên đề, giao
lưu học hỏi chuyên môn nghiệp vụ để tổ chức dạy học theo phương pháp dạy học
mới đạt kết quả cao.
Chuyên môn đã tạo điều kiện, sắp xếp thời khóa biểu phù hợp với thời gian
chủ đề (hai tiết liền nhau) để tăng thêm cảm hứng và sự nối tiếp trong quá trình học
tập của các em.
Chương trình dạy học Mĩ thuật đã được biên soạn theo định hướng phát
triển năng lực nhằm hướng tới mục tiêu lấy học sinh làm trung tâm, kích thích sự
tương tác, tư duy sáng tạo, phát triển nhận thức.
Bản thân là một giáo viên trẻ, được đào tạo chuyên sâu về môn Mĩ thuật,
được tham gia các buổi tập huấn, có nhiều điều kiện để học hỏi, tìm tòi và tiếp thu
các phương pháp hay và mới lạ từ đồng nghiệp, cộng với sự gắn bó với các em học
sinh.

Phụ huynh, học sinh đã hiểu được đây là một môn học nghệ thuật sáng tạo,
vì vậy không ít học sinh, các bậc phụ huynh luôn coi trọng và đầu tư chuẩn bị đầy
đủ dụng cụ, đồ dùng… cho môn học.
Mĩ thuật là môn học nghệ thuật vui tươi, nhẹ nhàng, có tính giáo dục đạo
đức, thẩm mĩ cao và là môn học bổ trợ tích cực cho các môn học khác. Vì thế các
em đón nhận tiết học một cách nhiệt tình và hào hứng.
2.1.2. Khó Khăn
Bên cạnh những thuận lợi như trên thì việc dạy và học môn Mĩ thuật theo
phương pháp Đan Mạch vẫn còn gặp phải một số khó khăn như:
Do quan niệm của một số bậc phụ huynh, thiếu sự quan tâm học tập cho học
sinh, còn chưa coi trọng môn học Mĩ thuật ... Điều đó ảnh hưởng trực tiếp đến chất
lượng học tập của học sinh gây cho một số học sinh cảm giác chán nản, không tự
tin khi vẽ, khiến cho các em không thích thú với bài học, thể hiện tác phẩm của
mình qua loa, đại khái, vì thế không thấy được cái hay, cái đẹp và vận dụng vào
cuộc sống hàng ngày.
2


Vì đây là phương pháp học mới do đó vẫn còn học sinh chưa hình thành thói
quen vẽ biểu cảm, vẫn nhìn giấy trong quá trình vẽ, việc dùng màu để thể hiện cảm
xúc chưa rõ.
Một số học sinh có hoàn cảnh gia đình khó khăn, ở với ông bà, cho nên các
em chưa được chăm lo, chuẩn bị đầy đủ đồ dùng học tập như: giấy A4, A3, màu
vẽ…; Một số học sinh có hạn chế về môn học, các em thường hay thờ ơ, thiếu hào
hứng. Điều đó ảnh hưởng không nhỏ đến kết quả học tập của các em.
Phương tiện, đồ dùng trực quan, vật mẫu cho giáo viên và học sinh bổ sung
chưa kịp thời, chủ yếu là tự làm.
KẾT QUẢ ĐẦU NĂM HỌC 2017 - 2018
Lớp
1A

1B
1C
2A
2B
3A
3B
3C
4A
4B
5A
5B
5C

TSHS được
đánh giá
24
25
25
29
28
29
30
29
33
35
23
26
25

Tự tin thể hiện, thể hiện

được cảm xúc, hoàn thành
bài tại lớp
SL
%
11
45,8
10
40,0
12
48,0
14
48,5
13
46,4
12
41,4
14
46,7
15
51,7
15
45,6
20
57,1
13
56,5
18
50,0
14
56,0

Vẽ rập khuôn, thiếu tự tin,
chưa hoàn thành bài tại lớp
SL
13
15
13
15
15
17
16
14
18
15
10
18
11

%
54,2
60,0
52,0
51,5
53,6
58,6
53,3
48,3
54,4
42,9
43,5

50,0
44,0

2.2. Một số biện pháp nhằm giúp học sinh tự tin hơn với quy trình vẽ
biểu cảm
Căn cứ vào mục tiêu giáo dục đã đề ra cho bậc tiểu học, xác định rõ vai trò
và mục tiêu giáo dục của bộ môn, thông qua thực tế giảng dạy áp dụng phương
pháp mới giúp học sinh thực hiện tốt quy trình vẽ biểu cảm trong bộ môn Mĩ thuật
tôi đã thực hiện một số biện pháp như sau:
2.2.1. Giúp các em hiểu rõ bản chất của Quy trình Vẽ biểu cảm
Đầu tiên, tôi sẽ gợi ý cho các em cùng nhau thảo luận qua về đối tượng của
bài học, học sinh sẽ nhắc lại những hiểu biết của mình về tranh chân dung đã được
học ở lớp trước, sau đó các em nói về cách mình hiểu về tranh chân dung tự họa,
hoạt động này chỉ là một hoạt động nhắc lại những gì học sinh đã được học để kết
3


nối với đối tượng của chủ đề mới. Sau đó chúng tôi cùng thảo luận bàn về sự khác
nhau trong cách thể hiện của 2 bức tranh (Ví dụ: Hai bức chân dung hình 4.1, trang
19, SGK - lớp 3) cuối cùng tôi đi đến khái niệm về vẽ biểu cảm.

(Hình 4.1, trang 19, SGK - lớp 3)

Vẽ biểu cảm là vẽ không nhìn vào giấy. Người vẽ buộc phải quan sát chặt
chẽ hình dạng và cạnh của đối tượng vẽ bằng đôi mắt của mình. Mục đích của nó
không phải là để tạo ra một tác phẩm nghệ thuật giống thực, mà để tăng cường sự
kết nối giữa mắt, tay, não.
Để minh họa cho khái niệm vừa đưa ra tôi tiến hành một thực hành với đối
tượng thực và không quên việc giải thích cặn kẽ về nó, việc giải thích rõ ràng trong
hoạt động này là rất quan trọng để học sinh thực sự hiểu bản chất của quy trình.

Trong quá trình quan sát giáo viên thực hành, các em sẽ tự mình rút ra
những nguyên tắc mà giáo viên đã thực hiện khi vẽ và cuối cùng tôi sẽ chốt lại 3
nguyên tắc mà tôi phải thực hiện khi vẽ biểu cảm:
- Không nhìn vào giấy
- Không nhấc bút
- Không nói chuyện
Tôi hiểu rõ lí do vì sao các bản vẽ của học sinh mình chưa hoàn chỉnh, để
khắc phục những điều đó tôi đưa ra một số kỹ thuật yêu cầu các em thực hiện trong
quá trình thực hành như sau:
- Cố định cổ tay
- Di chuyển cánh tay linh hoạt
- Thả lỏng tay khi vẽ nhưng không nguệch ngoạc
- Di chuyển bút với tốc độ chậm và ổn định
Thực tế trong quá trình quan sát học sinh thực hành, giáo viên phải thường
xuyên nhắc nhở những kỹ thuật cơ bản này.
Tôi tiến hành luyện tập bằng cách cho các em nhìn vào ảnh chân dung của
chính mình hoặc có thể cho các em ngồi đối diện nhau hoặc dùng gương và thực
4


hành trong 3 đến 5 bài tùy vào năng lực của học sinh. Bài thứ nhất các em sẽ vẽ
trong vòng 5 phút và những bài sau giáo viên sẽ tăng lượng thời gian dần lên từ
khoảng 1 đến 3 phút. Việc dùng ảnh ở đây mục đích chính là để tiết kiệm thời gian
trong khoảng thời gian hạn hẹp và bạn không thể chuẩn bị một số lượng gương lớn
và thực ra nhìn vào một hình ảnh cố định cũng dễ dàng quan sát hơn một hình ảnh
động. Và việc bạn giới hạn thời gian vẽ trong bài đầu tiên sau đó tăng dần lượng
thời gian lên sẽ giúp học sinh rèn luyện cách nhìn bao quát tổng thể đến chi tiết
cũng như điều đó sẽ giúp học sinh phản xạ nhanh với đường nét và phối hợp tay
mắt, việc kéo dãn thời gian ra về sau sẽ giúp các em dò tìm kỹ càng hơn với nhiều
đường nét và chi tiết mà vẫn đảm bảo cái tổng thể, sự chuyển động của tay sẽ chậm

và ổn định hơn.
Sau khoảng 3 đến 5 bài thì nên cho học sinh dừng lại và cùng thảo luận về
những trải nghiệm vừa thực hành để rút ra kinh nghiệm đồng thời cũng là để làm
rõ bản chất của vẽ biểu cảm.
Thời gian sau đó, các em tiếp tục luyện tập với vẽ biểu cảm nhưng hoạt
động này tôi không giới hạn thời gian mà tùy vào khả năng của học sinh và đối
diện nhau để quan sát trực tiếp. Đến hoạt động hai tôi gần như rất ít khi phải nhắc
đến các nguyên tắc và kỹ thuật khi thực hiện trong quá trình quan sát học sinh vẽ
mà dành nhiều thời gian hơn để xem phản xạ và kết quả của học sinh, nếu như ở
hoạt động một các em vẫn còn ngượng ngùng thì sang hoạt động hai nó diễn ra tự
nhiên hơn, kết quả trông thấy rõ ràng hơn. Tôi dành khoảng 15 phút yêu cầu các
bạn chuyển sang vẽ theo quan sát để theo dõi sự biến chuyển phản ứng trong việc
đặt đường nét và chất lượng của nó, sau đó các em lựa chọn màu để vẽ nhằm tăng
tính biểu cảm cho bức tranh.
Các em có ý thức rõ hơn trong việc thể hiện những đặc điểm cơ bản của đối
tượng vẽ. Tất nhiên không phải học sinh nào cũng đạt được mục tiêu mà giáo viên
đặt ra mà quan trọng là các em đã được trải nghiệm như một trò chơi, một phương
pháp mới.

(Em Nguyễn Văn Huy, Lớp 3A đang tập trung quan sát- Sản phẩm của em qua các bước)

5


2.2.2. Khơi gợi lòng ham thích bộ môn Mĩ thuật, thay đổi suy nghĩ về
cách học cho học sinh
Phần đông học sinh yêu thích môn học, được vẽ tự do, sáng tạo theo cảm
xúc của mình. Tuy nhiên, vẫn có một số em rất thờ ơ, thậm chí chán nản mỗi khi
đến giờ học, điều này khiến cho tiết học trở nên nhàm chán, không mấy hứng thú.
Vì vậy, việc khắc phục tâm lý cho học sinh quả là khó khăn và hết sức cần thiết.

Dựa vào tâm lý của học sinh là thích khen ngợi, động viên và hay tò mò nên
trước thời gian thực hành, tôi thường giới thiệu cho các em một số tác phẩm tiêu
biểu của những hoạ sĩ nhí, của các bạn, những bức tranh dân gian Đông Hồ… hết
sức biểu cảm để các em xem và tự học tập theo cách vẽ, cách thể hiện tranh.
Phân tích cho các em thấy được cái hay, cái đẹp, ngộ nghĩnh, đáng yêu của
quy trình vẽ biểu cảm được thể hiện qua các tác phẩm, khởi gợi lòng ham thích bộ
môn Mĩ thuật, động viên các em ai cũng có thể vẽ, có thể bộc lộ cảm xúc, suy nghĩ
của mình qua bài vẽ.

6


(Giới thiệu tranh dân gian, những bài vẽ có đường nét ngộ nghĩnh, đáng yêu,
tính biểu cảm nổi bật)

Việc quan trọng của mỗi tiết học là giáo viên phải chuẩn bị đầy đủ đồ dùng
trực quan, trực quan phải đẹp, hấp dẫn, đặc biệt không quá trừu tượng để học sinh
quan sát, để học sinh cảm nhận được cái đẹp, ngộ nghĩnh của quy trình vẽ biểu
cảm và có hứng thú với bài học, muốn được thể hiện.
Ví dụ: Chủ đề: Em và bạn em (Chủ đề 5 - lớp 1); Đây là tôi (Chủ đề 3 - lớp
2); Tĩnh vật (Chủ đê 10 - lớp 4)…

Tĩnh vật (Chủ đê 10 - Lớp 4)

7


Đây là tôi (Chủ đề 3- Lớp 2)

Trong mỗi tiết học, giáo viên cần lựa chọn và phối hợp các phương pháp dạy

học phù hợp để luôn luôn tạo được không khí học tập vui vẻ, nhẹ nhàng, hấp dẫn,
lôi cuốn học sinh, tránh giờ học tẻ nhạt, khô cứng.
Giáo dục Mĩ thuật kích thích mọi giác quan và kết hợp nhiều trải nghiệm của
học sinh. Những trải nghiệm này chính là các yếu tố khởi đầu trong các quy trình
dạy và học Mĩ thuật. Hình thức giao tiếp thông qua hình ảnh sẽ giúp học sinh mở
rộng vốn ngôn ngữ của mình, đúng như câu ngạn ngữ Trung Quốc: “Nghe rồi sẽ
quên, nhìn rồi sẽ nhớ, chỉ có tự làm mới hiểu”.
Hiểu về tâm lý học sinh, biết động viên, khuyến khích học sinh cố gắng
trong học tập. Không áp đặt, không đòi hỏi quá cao đối với học sinh. Nên lấy động
viên, khích lệ là chính, cố gắng tìm những ưu điểm dù nhỏ nhất ở từng học sinh để
kịp thời động viên, khen ngợi.
Phải hiểu được đặc điểm tâm lý của trẻ, hiểu biết được mức độ cảm nhận
của học sinh về thế giới xung quanh thông qua các bài học, luôn tôn trọng, gần gũi
học sinh, có tính kiên trì trong công tác giảng dạy, khéo léo động viên kịp thời đối
với các em. Đặc biệt không nên chê các em trước mặt các bạn trong lớp.
2.2.3. Rèn cho học sinh thói quen quan sát, kỹ năng vẽ biểu cảm
Tôi nhận thấy rằng để sử dụng phương pháp này thực sự có hiệu quả thì các
em phải luôn có thói quen quan sát một cách tập trung và có tính sáng tạo, hình
dung được các nét tự nhiên của vẽ biểu cảm. Ở đây, học sinh cần quan sát thật tập
trung, khi vẽ chủ yếu sử dụng sự kết hợp mắt và tay, các em cố gắng không nhìn
vào giấy. Giáo viên chia sẻ ngay từ đầu với học sinh rằng, mục đích không phải vẽ
cho giống mẫu mà chúng ta quan sát, ghi nhớ mẫu và truyền cảm xúc qua tay, thể
hiện lên giấy, tạo ra bức vẽ ấn tượng và hài hước.

8


Học sinh quan sát tập trung

Giáo viên hướng dẫn học sinh cách quan sát các vật mẫu như thế nào để

giúp các em có thể ghi nhớ trong đầu mình những hình ảnh chính. Mắt của các em
nhìn tới đâu thì tay cầm bút vẽ trên giấy theo các bộ phận mắt quan sát. Các em cố
gắng không nhìn vào giấy và đưa nét liền mạch khi vẽ. Học sinh rất thích thú với
hoạt động này và tham gia một cách hăng say.
Trong không khí làm việc tập trung và đầy háo hức, các em đã thể hiện hết
khả năng quan sát và trí tưởng tượng phong phú của mình, cùng với sự hỗ trợ kịp
thời của cô giáo khi các em gặp khó khăn. Ví dụ: Trong Chủ đề 4: Chân dung biểu
cảm (Lớp 3) hoặc Chủ đề 1: Chân dung tự họa (Lớp 5). Trước khi bắt đầu vẽ biểu
cảm, tôi sẽ cho học sinh nhận xét một số nét biểu cảm trên gương mặt bạn như:
vui, bất ngờ, buồn, giận dữ... để các em thấy được các các bộ phận trên khuôn mặt
thay đổi khi biểu lộ sắc thái tình cảm. Sau đó cho các em cùng thể hiện biểu cảm
theo nhóm, các em quan sát và cùng chia sẻ.

9


Biểu cảm: Vui - Buồn - Ngạc nhiên

2.2.4. Chuẩn bị và tổ chức hoạt động học tập hiệu quả
Việc đầu tiên là chuẩn bị cho tiết dạy, giáo viên phải xác định rõ mục tiêu
bài học, soạn giáo án kĩ lưỡng cho từng hoạt động, đảm bảo tất cả các học sinh đều
hứng thú tham gia các hoạt động học tập.
Giáo viên trực tiếp thao tác vẽ lên bảng cho cả lớp cùng quan sát, nắm được
các bước thực hiện một cách cụ thể nhất. Để học sinh hiểu được thế nào là vẽ biểu
cảm, đòi hỏi người giáo viên phải thực hành thị phạm cho học sinh quan sát. Trong
tiết dạy tôi thường kết hợp vừa vẽ vừa hướng dẫn cho các em hiểu, chỉ cho các em
biết cách đặt bút vẽ ở đâu, bắt đầu quan sát và vẽ như thế nào, đặt ra những câu hỏi
gợi mở hướng các em tự suy nghĩ, tìm ra cách giải quyết vấn đề.
Ví dụ: Trong Chủ đề 4: Chân dung biểu cảm (lớp 3): Trước khi vẽ lên bảng
cho học sinh quan sát tôi sẽ gọi một học sinh lên làm mẫu, hướng dẫn cho các em

10


biết tôi sẽ quan sát bạn như thế nào, mặt bạn có hình dáng ra sao, tóc dài hay ngắn,
những bộ phận trên khuôn mặt bạn nằm ở vị trí nào trên khuôn mặt…? Tiếp đó tôi
sẽ hướng dẫn các em nên đặt bút ở đâu trong khung giấy, tập trung sự chú ý của
các em khi quan sát giáo viên thị phạm, mắt nhìn đến đâu tay vẽ đến đó, lưu ý là
nét vẽ liền mạch. Đặt câu hỏi gợi mở, để học sinh biết cách vẽ thêm nét làm cho
hình vẽ trở nên sinh động và bộc lộ rõ tình cảm như: “Em đoán xem nhân vật trong
hình vui hay buồn? Làm sao để thể hiện rõ cảm xúc của nhân vật..”
Hướng dẫn học sinh cách vẽ màu chú trọng đến những mảng màu tương
phản, cường điệu về đường nét có tính chuyển động.

Một số bài vẽ màu của học sinh

Tiết kiệm giấy vẽ, tận dụng những đồ dùng có sẵn. Vì điều kiện học sinh
trong trường còn nhiều khó khăn, do đó việc chuẩn bị đồ dùng của các em đôi khi
còn chưa đầy đủ, nếu thực hiện theo đúng hướng dẫn, mỗi tiết học vẽ biểu cảm mỗi
học sinh cần dùng 3 - 5 tờ giấy để trải nghiệm vẽ không nhìn giấy sẽ gặp không ít
khó khăn, để khắc phục điều đó, tôi thường cho học sinh tận dụng vẽ trên bảng
con, giấy lịch cũ, giấy nháp, vẽ lần lượt bằng nhiều màu khác nhau trên một tờ
giấy. Như vậy các em vừa trải nghiệm được hoạt động, vừa tiết kiệm được giấy vẽ.
2.2.5. Tạo không khí sôi động trong hoạt động trưng
bày, nhận xét bài vẽ
Giáo viên nên sử dụng kĩ thuật phòng tranh để học sinh trưng bày sản phẩm,
điều này sẽ giúp học sinh có thêm kinh nghiệm thực tế và hứng thú, yêu thích tác
phẩm của mình và học hỏi từ sản phẩm của bạn. Học sinh thưởng thức, thảo luận
và nhận xét, đánh giá kết quả học tập của nhau, trong quá trình nhận xét đánh giá,
giáo viên khuyến khích sự giao lưu, trao đổi và gợi mở những ý tưởng tiếp theo
cho bài học sau của học sinh.

Giáo viên có thể hướng dẫn làm khung tranh để học sinh trang trí, tạo thành
bức tranh đẹp để tặng bạn bè, người thân, trưng bày góc học tập,…

11


Học sinh làm khung tranh - Chủ đề 4: Chân dung biểu cảm (tiết 2 – lớp 3)

Sau khi giáo viên cho học sinh trưng bày sản phẩm lên bảng, có thể cho 2
học sinh đóng vai phóng viên, tổ chức cuộc phỏng vấn buổi triển lãm. Như vậy học
sinh sẽ được thoải mái hỏi – đáp về những “tác phẩm”. Tiếp đó giáo viên tổ chức
cho các em bình chọn những tác phẩm được thể hiện có cảm xúc, đường nét, màu
sắc ấn tượng…

Trưng bày sản phẩm

Đóng vai phóng viên phỏng vấn

2.2.6. Hệ thống câu hỏi phải kích thích học sinh
Không chỉ ở quy trình vẽ biểu cảm hay môn học Mĩ thuật mà ở tất cả các
môn học, thì người giáo viên phải chủ động lựa chọn những câu hỏi sao cho phù
hợp với đối tượng học sinh, câu hỏi phải có tính hệ thống từ thấp đến cao, có sự
logic cho từng hoạt động, khuyến khích các em tư duy...
Nếu là vẽ chân dung biểu cảm, khi học sinh quan sát, thảo luận giáo viên cần
gây chú ý bằng cách đặt các câu hỏi gợi mở như:
- Em nhìn thấy cái gì?
- Em quan sát đường nét của bộ phận nào? Miệng, mắt, mũi, cằm hay má?
- Em có nhận thấy đường nét của mái tóc không?
- Đường nét của cổ gặp đường nét khuôn mặt ở chỗ nào?
- Cổ, vai, ngực nối với nhau ra sao?

- Các em nhận thấy đường nét quần áo quanh cổ và vai không?...
Và muốn học sinh chia sẻ kinh nghiệm sau khi vẽ không quan sát, nhận biết
được đặc điểm đặc trưng của hình vẽ, hiểu về đường nét, ảnh hưởng của đường nét
tới biểu cảm tôi đưa ra một số gợi ý:
12


- Chúng ta vừa làm gì? Các em có thích bài tập này không? Vì sao?
- Các em vẽ có giống mẫu không?
- Em nhận thấy trạng thái tình cảm nào trong bức tranh?
- Em nhận ra những ý nghĩa gì trong bức tranh?...
Sau đó, giáo viên nên đi và quan sát cả lớp, đặt câu hỏi để giúp các em lựa
chọn được màu sắc và nội dung đạt chất lượng:
- Em muốn thể hiện điều gì và em thể hiện nội dung đó như thế nào trong
bức tranh này?
- Tại sao em sử dụng màu đó ở chổ này?
- Hình ảnh trong tranh của em có theo những gì em muốn thể hiện không?
- Trong bức “Vẽ không nhìn giấy” của mình, em muốn thêm hay bỏ chi tiết
nào? Lí do?
- Nhân vật trong bức vẽ thể hiện trạng thái tình cảm gì? Biểu hiện ở điểm
nào?...
Qua sáu giải pháp vận dụng vào Quy trình Vẽ biểu cảm giúp học sinh có khả
năng khám phá ra năng lực của mình thông qua các phương tiện khác nhau cũng
như trải nghiệm những niềm vui khi tạo ra những sản phẩm, những biểu đạt mang
lại tính độc lập và đặc sắc của mình. Điều này giúp học sinh có thể sử dụng và ứng
dụng ngôn ngữ Mĩ thuật để có thể biểu đạt kinh nghiệm và thái độ của các em bằng
nhiều cách khác nhau.
Trong quy trình Mĩ thuật sáng tạo này, giáo viên phải luôn chỉ ra cho học
sinh thấy rằng sẽ có vô vàn cách thức biểu đạt khác nhau chứ không phải chỉ có
một cách duy nhất.

2.3. Kết quả đạt được
Qua một thời gian được áp dụng những phương pháp mới trong dạy học
môn Mĩ thuật nói chung và đối với quy trình vẽ biểu cảm nói riêng, với sáng tạo
của thầy và hoạt động tích cực của trò cùng với một số phương pháp tổ chức hợp
lý, bản thân tôi nhận thấy kết quả đạt được một cách rất tích cực với tỷ lệ học sinh
yêu thích môn học Mĩ thuật, tự tin thể hiện, bộc lộ được cảm xúc qua tranh vẽ,
hoàn thành được bài vẽ ngay tại lớp, thúc đẩy hứng thú học tập đạt những yêu cầu
cụ thể là rất khả quan, điều đó chứng tỏ thành tích đạt được qua trải nghiệm hoàn
toàn có sức thuyết phục. Những con số biểu hiện trong bảng thống kê dưới đây đã
nói rất rõ điều đó:
KẾT QUẢ CUỐI NĂM HỌC 2017 - 2018
Lớp
1A
1B

TSHS được
đánh giá
24
25

Tự tin thể hiện, thể hiện
được cảm xúc, hoàn thành
bài tại lớp
SL
%
23
95,8
23
92,0
13

Vẽ rập khuôn, thiếu tự tin,
chưa hoàn thành bài tại lớp
SL
1
1

%
4,2
8,0


1C
2A
2B
3A
3B
3C
4A
4B
5A
5B
5C

25
29
28
30
30
29

34
35
23
26
25

24
26
25
27
27
26
30
32
23
26
25

96,0
89,7
89,3
90,0
90,0
89,7
88,2
91,4
100
100
100

1
3
2
3
3
3
4
3
0
0
0

4,0
10,3
10,7
10,0
10,0
10,3
11,8
8,6
0
0
0

BẢNG SO SÁNH KẾT QUẢ KHẢO SÁT
VỀ MỨC ĐỘ HOÀN THÀNH BÀI VẼ BIỂU CẢM
THỜI ĐIỂM GIỮA HỌC KÌ I VÀ CUỐI HỌC KÌ II
NĂM HỌC: 2017 - 2018
TSHS
được

Lớp
đánh
giá
1A
24
1B
25
1C
25
2A
29
2B
28
3A
30
3B
30
3C
29
4A
33
4B
35
5A
23
5B
26
5C
25

GIỮA HỌC KÌ I
Hoàn
thành
tốt
12
11
13
14
14
10
14
15
17
18
13
15
13

CUỐI HỌC KÌ II

Tỉ lệ
%

Hoàn
thành

Tỉ lệ
%

50.0

44,0
52,0
48,3
50.0
33,3
46,7
51,7
51,5
51,4
56,5
57,7
52,0

12
14
12
15
14
20
16
14
16
17
10
11
12

50.0
66,0
48,0

51,7
50.0
66,7
53,3
48,3
48,5
48,6
43,5
42,3
48,0

14

Hoàn
thành
tốt
18
18
20
21
20
19
21
22
24
28
17
21
20

Tỉ lệ
%

Hoàn
thành

Tỉ lệ
%

75,0
72,0
80,0
72,4
71,4
63,3
70,0
75,9
72,7
80,0
73,9
80,8
80,0

6
7
5
8
8
11
9

7
9
7
6
5
5

25,0
28,0
20,0
27,6
28,6
36,7
30,0
24,1
27,3
20,0
26,1
19,2
20,0


3. PHẦN KẾT LUẬN
3.1. Ý nghĩa của sáng kiến kinh nghiệm
Sau khi áp dụng các biện pháp trên vào thực tế giảng dạy. Kết quả thu được
thật đáng khích lệ, không còn học sinh xếp loại chưa hoàn thành nữa, mà tỷ lệ ở
mức hoàn thành và hoàn thành tốt rất cao.
Ngoài những kết quả trên, điều làm tôi cảm thấy thành công nhất là sự hứng
thú học tập, sự tích cực, đặc biệt là sự tự tin khi tham gia các hoạt động và nụ cười
rạng rỡ của các em khi hoàn thành sản phẩm.

3.2. Bài học kinh nghiệm
Với kết quả như trên, tôi thấy việc dạy học Mĩ thuật muốn có kết quả giảng
dạy cao thì người giáo viên phải không ngừng tìm tòi và đổi mới phương pháp dạy
học. Để tạo được cách dạy lấy học sinh làm trung tâm, giáo viên chỉ đóng vai trò là
những người thúc đẩy, biết cần phải thêm chất xúc tác gì vào nước tưới để giúp
những cây non đó phát triển. Thông qua môn Mĩ thuật, sẽ trang bị cho các em một
số kiến thức, kĩ năng cơ bản về hội họa, tiếp thu những tinh hoa của nền Mĩ thuật
dân tộc. Từ đó, phát huy óc sáng tạo và tính thẩm mĩ góp phần phát triển năng
khiếu, phát hiện tài năng và bồi dưỡng nhân tài cho thế hệ tương lai.
Với kết quả này, mỗi chúng ta cũng không lấy đó làm bằng lòng để rồi dừng
ở đó. Theo tôi đã là giáo viên thì việc học hỏi, tìm tòi và sáng tạo trong cách dạy là
một nhiệm vụ mỗi ngày của người thầy, hoạt động đó phải được diễn ra thường
xuyên có như vậy mới đáp ứng được yêu cầu ngày càng cao đối với môn Mĩ thuật
và đặc biệt có thể tạo điều kiện cho học sinh vững vàng bước vào chương trình Mĩ
thuật ở bậc Trung học cơ sở.
3.3. Kiến nghị, đề xuất
Để cho việc dạy và học môn Mĩ thuật được tốt hơn, tôi có một số kiến nghị
như sau:
- Bộ GD & ĐT cần có một số đồ dùng dạy môn Mĩ thuật theo phương pháp
Đan Mạch cụ thể hơn, có chiều sâu hơn.
- Sở, Phòng GD & ĐT cần tổ chức lớp học nâng cao việc giảng dạy môn Mĩ
thuật.
- Nhà trường, chuyên môn cần duy trì và tiếp tục tạo điều kiện tăng trưởng
cơ sở vật chất, đồ dùng dạy học và thực hiện dạy học theo chủ đề.
- Phụ huynh cần quan tâm đến con em mình nhiều hơn, sát thực hơn đối với
việc học Mĩ thuật của các em, cụ thể là đồ dùng học tập.

15

- Giáo viên phải có lòng nhiệt tình, tâm huyết với chuyên môn. Phải thường
xuyên sưu tầm, học hỏi kinh nghiệm cũng như mạnh dạn áp dụng những phương
pháp mới.
Trên đây là một số biện pháp nhằm giúp học sinh Tiểu học tự tin hơn với
quy trình vẽ biểu cảm mà tôi đã mạnh dạn áp dụng và có kết quả cao. Đây chính là
những biện pháp để đồng nghiệp bộ môn cùng tham khảo và vận dụng. Chắc chắn
sẽ còn nhiều điều thiếu sót và bỡ ngỡ. Mong rằng các cấp lãnh đạo, đồng nghiệp
cùng chung sức góp ý xây dựng để sáng kiến kinh nghiệm này được hoàn thiện
hơn.
Tôi xin chân thành cảm ơn !

16


TÀI LIỆU THAM KHẢO
- Phương pháp giảng dạy Mĩ thuật (Nhà xuất bản Giáo dục)
- Sách Dạy Mĩ thuật theo định hướng phát triển năng lực lớp 1, 2, 3, 4, 5 (Bộ
Giáo dục và Đào tạo)
- Sách Học Mĩ thuật theo định hướng phát triển năng lực lớp 1, 2, 3, 4, 5 (Bộ
Giáo dục và Đào tạo)
- Tài liệu dạy học Mĩ thuật (Dự án hỗ trợ giáo dục Mĩ thuật Tiểu học Saeps)
- Hướng dẫn thực hiện chuẩn kiến thức, kĩ năng các môn học ở Tiểu học (Bộ
giáo dục và đào tạo)
- Một số hình ảnh trong nhóm Mĩ thuật tập huấn
- Một số hình ảnh của học sinh.

17


MỤC LỤC

Nội dung
Trang
1. PHẦN MỞ ĐẦU...................................................................................................1
1.1. Lí do chọn sáng kiến kinh nghiệm.....................................................................1
1.2. Điểm mới của sáng kiến kinh nghiệm................................................................1
2. PHẦN NỘI DUNG................................................................................................2
2.1. Thực trạng...........................................................................................................2
2.1.1. Thuận lợi..........................................................................................................2
2.1.2. Khó Khăn.........................................................................................................2
2.2. Một số biện pháp nhằm giúp học sinh tự tin hơn với quy trình vẽ biểu cảm.....3
2.2.1. Giúp các em hiểu rõ bản chất của Quy trình Vẽ biểu cảm..............................3
2.2.2. Khơi gợi lòng ham thích bộ môn Mĩ thuật, thay đổi suy nghĩ về cách học cho
học sinh......................................................................................................................6
2.2.3. Rèn cho học sinh thói quen quan sát, kỹ năng vẽ biểu cảm............................8
2.2.4. Chuẩn bị và tổ chức hoạt động học tập hiệu quả...........................................10
2.2.5. Tạo không khí sôi động trong hoạt động trưng bày, nhận xét bài vẽ.............11
2.3. Kết quả đạt được...............................................................................................13
BẢNG SO SÁNH KẾT QUẢ KHẢO SÁT............................................................14
VỀ MỨC ĐỘ HOÀN THÀNH BÀI VẼ BIỂU CẢM.............................................14
THỜI ĐIỂM GIỮA HỌC KÌ I VÀ CUỐI HỌC KÌ II.............................................14
NĂM HỌC: 2017 - 2018.........................................................................................14
3. PHẦN KẾT LUẬN.............................................................................................15
3.1. Ý nghĩa của sáng kiến kinh nghiệm.................................................................15
3.2. Bài học kinh nghiệm.........................................................................................15
3.3. Kiến nghị, đề xuất.............................................................................................15

18