LUẬN văn THẠC sĩ hoàn thiện phân tích báo cáo tài chính công ty cổ phần xi măng vicem bút sơn

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ

HOÀN THIỆN PHÂN TÍCH BÁO CÁO TÀI CHÍNH

CÔNG TY CỔ PHẦN XI MĂNG VICEM BÚT SƠN

Chuyên ngành: Tài chính – Ngân hàng

HỌ VÀ TÊN HỌC VIÊN: NGUYỄN THUỲ LINH

Hà Nội - 2017


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ

HOÀN THIỆN PHÂN TÍCH BÁO CÁO TÀI CHÍNH
CÔNG TY CỔ PHẦN XI MĂNG VICEM BÚT SƠN

Ngành: Tài chính – Ngân hàng – Bảo hiểm
Chuyên ngành: Tài chính – Ngân hàng
Mã số: 60340201

HỌ VÀ TÊN HỌC VIÊN

: NGUYỄN THUỲ LINH

NGƯỜI HƯỚNG DẪN : TS. PHẠM LONG


Hà Nội - 2017


i

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoạn luận văn này là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số
liệu, kết quả nêu trong luận văn là hoàn toàn trung thực và có nguồn gốc rõ ràng.
Các đánh giá, kết luận khoa học của Luận văn chưa từng được ai công bố trong
bất kỳ công trình nào.
Tác giả luận văn

Nguyễn Thuỳ Linh


ii

MỤC LỤC

Y
LỜI CAM ĐOAN..................................................................................................... i
MỤC LỤC............................................................................................................... ii
LỜI CẢM ƠN......................................................................................................... iv
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT..................................................................... v
DANH MỤC CÁC BẢNG..................................................................................... vi
DANH MỤC SƠ ĐỒ, HÌNH VẼ.......................................................................... vii

TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU LUẬN VĂN.........................................viii
MỞ ĐẦU.................................................................................................................. 1
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ PHÂN TÍCH BÁO CÁO TÀI CHÍNH
DOANH NGHIỆP................................................................................................... 5
1. 1. Tổng quan về Tài chính doanh nghiệp...................................................... 5
1.1.1. Doanh nghiệp......................................................................................... 5
1.1.2. Tài chính doanh nghiệp......................................................................... 6
1.2. Phân tích Báo cáo Tài chính doanh nghiệp................................................ 8
1.2.1. Khái niệm, mục tiêu của phân tích báo cáo tài chính doanh nghiệp....8
1.2.2. Thông tin phân tích báo cáo tài chính................................................... 9
1.2.3. Quy trình phân tích.............................................................................. 14
1.2.4. Các phương pháp phân tích báo cáo tài chính.................................... 18
1.2.5. Nội dung phân tích báo cáo tài chính.................................................. 27
1.3. Các nhân tố ảnh hưởng tới phân tích báo cáo tài chính.........................34
1.3.1. Các nhân tố chủ quan.......................................................................... 34
1.3.2. Các nhân tố khách quan...................................................................... 35
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG PHÂN TÍCH BÁO CÁO TÀI CHÍNH CÔNG
TY CỔ PHẦN XI MĂNG VICEM BÚT SƠN..................................................... 36
2.1. Đặc điểm của ngành công nghiệp xi măng Việt Nam..............................36
2.1.1. Tầm quan trọng của ngành.................................................................. 36
2.1.2. Các nhân tố ảnh hưởng tới sự phát triển của ngành..........................36
2.2. Khái quát về Công ty cổ phần xi măng Vicem Bút Sơn..........................37
2.2.1. Lịch sử hình thành và phát triển......................................................... 37


iii

2.2.2. Cơ cấu tổ chức...................................................................................... 41
2.2.3. Tình hình hoạt động kinh doanh của công ty thời gian gần đây........44
2.3. Thực trạng phân tích báo cáo tài chính Công ty cổ phần xi măng Vicem

Bút Sơn.............................................................................................................. 47
2.3.1. Thực trạng áp dụng quy trình phân tích báo cáo tài chính................47
2.3.2. Thực trạng sử dụng phương pháp phân tích báo cáo tài chính.........47
2.3.3. Thực trạng nội dung phân tích báo cáo tài chính...............................47
2.4. Đánh giá thực trạng phân tích báo cáo tài chính Công ty cổ phần xi
măng Vicem Bút Sơn........................................................................................ 56
2.4.1 Kết quả đạt được................................................................................... 56
2.4.2 Hạn chế và nguyên nhân...................................................................... 57
CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÂN TÍCH BÁO CÁO TÀI
CHÍNH CÔNG TY CỔ PHẦN XI MĂNG VICEM BÚT SƠN.........................60
3.1. Định hướng hoạt động sản xuất kinh doanh của Công ty cố phần xi
măng Vicem Bút Sơn........................................................................................ 60
3.2 Giải pháp hoàn thiện phân tích báo cáo tài chính Công ty cổ phần xi
măng Vicem Bút Sơn........................................................................................ 61
3.2.1. Hoàn thiện sử dụng phương pháp phân tích tài chính.......................61
3.2.2. Hoàn thiện nội dung phân tích báo cáo tài chính............................... 61
3.3 Kiến nghị..................................................................................................... 69
3.3.1. Kiến nghị với các cơ quan quản lý nhà nước...................................... 69
3.3.2. Kiến nghị với Tổng công ty công nghiệp xi măng Việt Nam...............70
KẾT LUẬN............................................................................................................ 71
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................................. 72
PHỤ LỤC............................................................................................................... 73
Phụ lục 1 : Bảng cân đối kế toán Công ty cổ phần xi măng Vicem Bút Sơn 73


iv

LỜI CẢM ƠN
Tôi xin chân thành cảm ơn Trường đại học Ngoại thương, các Thầy, Cô đã tận
tình dạy dỗ, giúp tôi trang bị tri thức, tạo môi trường và điều kiện thuận lợi nhất

trong suốt quá trình học tập và thực hiện luận văn này.
Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn tới Tiến sĩ Phạm Long đã dành nhiều thời gian và
tâm huyết, trực tiếp hướng dẫn tận tình và chỉ bảo cho tôi trong quá trình hoàn
thành luận văn thạc sĩ.
Tôi cũng xin được cảm ơn gia đình và bạn bè đã ủng hộ tôi trong quá trình
hoàn thành luận văn này.

Chữ viết tắt
BTCT
LNST
HTK
ROA
ROE
AOE
ROS
SOA
EPS
EBIT
TSCĐ
TSNH
TSDH
VCSH
TNDN
HĐKD


vi

DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1. Tình hình sản xuất kinh doanh năm 2016................................................

Bảng 2.2. Tình hình tài sản của Công ty cổ phần xi măng Vicem Bút Sơn giai đoạn
2014-2016 (Đơn vị: triệu đồng)...............................................................................
Bang 2.3. Tình hình Nguồn vốn của Công ty cổ phần xi măng Vicem Bút Sơn giai
đoạn 2014-2016 (Đơn vị: triệu đồng)......................................................................
Bang 2.4: Kết quả kinh doanh của Công ty cổ phần xi măng Vicem Bút Sơn giai
đoạn 2014-2016.......................................................................................................
Bang 2.5. Các hệ số phân tích cân đối vốn Công ty Vicem Bút Sơn giai đoạn 20142016.........................................................................................................................54
Bang 2.6. Các hệ số phân tích hiệu quả hoạt động Công ty Vicem Bút Sơn giai đoạn
2014-2016...............................................................................................................
Bang 2.1. Các hệ số phân tích khả năng sinh lời.....................................................
Bang 3.1. Cơ cấu Tài sản và Nguồn vốn của Công ty cổ phần xi măng Vicem Bút
Sơn giai đoạn 2014-2016.........................................................................................
Bang 3.2. Các hệ số thể hiện khả năng cân đối vốn của Công ty xi măng Vicem Bút
Sơn và ngành vật liệu xây dựng...............................................................................
Bang 3.3. Các hệ số khả năng hoạt động của Công ty cổ phần xi măng Vicem Bút
Sơn và ngành sản xuất vật liệu xây dựng.................................................................
Bảng 3.4. Các hệ số phân tích khả năng sinh lời của Công ty cổ phần xi măng
Vicem Bút Sơn và ngành sản xuất vật liệu xây dựng..............................................
Bảng 3.5: Các hệ số cấu thành ROA trong phân tích Dupont giai đoạn 2014-2106.......
Bảng 3.6. Các hệ số cấu thành ROE trong phân tích Dupont từ giai đoạn 2014-2016....


vii

DANH MỤC SƠ ĐỒ, HÌNH VẼ


viii

TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU LUẬN VĂN

1. Các thông tin chung
1.1. Tên luận văn: Hoàn thiện phân tích báo cáo tài chính Công ty cổ phần xi măng
Vicem Bút Sơn
1.2. Tác giả: Nguyễn Thuỳ Linh
1.3. Chuyên ngành: Tài chính – Ngân hàng
1.4. Bảo vệ năm: 2017
1.5. Giáo viên hướng dẫn: TS. Phạm Long
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên

cứu Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở hệ thống hoá các lý luận về Phân tích báo cáo tài chính và tìm hiểu
thực trạng phân tích báo cáo tài chính tại Công ty cổ phần xi măng Vicem Bút Sơn,
đề tài đề xuất giải pháp nhằm hoàn thiện công tác phân tích tài chính tại Công ty cổ
phần xi măng Vicem Bút Sơn.
Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu lý luận về tài chính doanh nghiệp và phân tích tài chính doanh nghiệp.
- Phân tích thực trạng phân tích báo cáo tài chính tại Công ty cổ phần xi măng

Vicem Bút Sơn giai đoạn 2014-2106.
- Đề xuất các giải pháp hoàn thiện phân tích báo cáo tài chính tại Công ty cổ

phần xi măng Vicem Bút Sơn.
3. Những đóng góp mới của luận văn
- Luận văn phân tích và tìm ra những điểm còn hạn chế trong công tác

phân tích báo cáo tài chính tại Công ty cổ phần xi măng Vicem Bút Sơn.
- Luận văn đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện công tác phân tích báo

cáo tài chính tại công ty cổ phần xi măng Vicem Bút Sơn.

1

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Nền kinh tế ngày một phát triển, nhu cầu thông tin ngày càng trở nên đa dạng
và bức thiết. Những người sử dụng thông tin không những cần các số liệu đơn thuần
mà cần sự đánh giá, phân tích các số liệu ấy. Với những người sử dụng thông tin từ
các Báo cáo tài chính, họ còn cần phải được biết về sức mạnh tài chính, khả năng
phát triển của doanh nghiệp để có thể đưa ra các quyết định. Vì thế, hoạt động phân
tích báo cáo tài chính càng trở nên quan trọng không chỉ đối với các nhà quản lý
doanh nghiệp mà còn đặc biệt quan trọng với các nhà đầu tư, nhà cung cấp và các
chủ nợ. Phân tích báo cáo tài chính giúp cho doanh nghiệp nhận biết được vị thế,
khả năng hoạt động sản xuất cũng như thực trạng tài chính của mình. Phân tích báo
cáo tài chính giúp cho các nhà đầu tư đưa ra quyết định đúng đắn: nên hay không
nên tiếp tục đầu tư vào doanh nghiệp. Với các chủ nợ, kết quả từ hoạt động phân
tích báo cáo tài chính sẽ giúp đưa ra quyết định cho vay hay không. Đối với các nhà
cung cấp, hoạt động này lại giúp đánh giá đối thủ để ra các quyết định hợp tác.
Là một doanh nghiệp sản xuất xi măng hàng đầu tại Việt Nam, báo cáo tài
chính của Công ty cổ phần xi măng Vicem Bút Sơn thực sự được nhiều đối tượng
quan tâm. Tuy nhiên, tại Công ty cổ phần xi măng Vicem Bút Sơn, hoạt động phân
tích báo cáo tài chính mới diễn ra trong một vài năm gần đây và còn nặng về tính
khái quát, chưa đầy đủ, phương pháp phân tích còn đơn giản, việc khai thác, sử
dụng kết quả phân tích với các đối tượng quan tâm chưa đúng mức,… do đó chưa
phát huy triệt để tác dụng của việc phân tích báo cáo tài chính trong việc nâng cao
hiệu quả quản lý, điều hành hoạt động sản xuất kinh doanh và hiệu quả hoạt động
của công ty.
Để góp phần giải quyết những tồn tại trong công tác phân tích báo cáo tài chính tại
Công ty cổ phần xi măng Vicem Bút Sơn, tôi quyết định chọn đề tài: “Hoàn thiện phân
tích báo cáo tài chính Công ty cổ phần xi măng Vicem Bút Sơn.”

2

2. Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan tới luận văn
Phân tích báo cáo tài chính là chủ đề được nhiều tác giả trong và ngoài nước
quan tâm nghiên cứu trên nhiều góc độ chuyên sâu khác nhau.
- Các công trình nghiên cứu nước ngoài: Tác giả Clyde P.Sticdney (2003),

“Finance Reporting and Statement Analysis” có những nghiên cứu sâu sắc về việc
trình bày báo cáo tài chính và phân tích báo cáo tài chính. Tác phẩm này trình bày
về phân tích báo cáo tài chính của các doanh nghiệp nói chung. Tác giả Charles
H.Gibson (2012), “Finance Reporting Analysis – Using Finance Accounting
information”, tác giả đã đi sâu vào phân tích các phương pháp phân tích báo cáo tài
chính cũng như những hạn chế của việc thu thập số liệu. Tài liệu cũng nhấn mạnh
các mục tiêu của người sử dụng thông tin là khác nhau và trình bày các công cụ và
phương pháp phân tích nhằm đạt được mục tiêu đó.
- Các công trình nghiên cứu trong nước: Tác giả Phạm Thành Long (2008) với

luận án tiến sĩ “Hoàn thiện, kiểm tra, phân tích BCTC với việc tăng cường quản trị
tài chính trong các doanh nghiệp vừa và nhỏ ở Việt Nam” đã nghiên cứu các thực
trạng và đưa ra các giải pháp nhằm hoàn thiện quy trình kiểm tra, nội dung kiểm tra
BCTC cũng như hoàn thiện nội dung phân tích báo cáo tài chính trong các doanh
nghiệp vừa và nhỏ tại Việt Nam. Tác giả Nguyễn Hồng Anh (2016) với luận án tiến
sĩ “Hoàn thiện phân tích BCTC các doanh nghiệp sản xuất liên doanh với nước
ngoài ở Việt Nam” đã nêu ra những hạn chế và tồn tại trong công tác phân tích báo
cáo tài chính ở các doanh nghiệp liên doanh với nước ngoài ở Việt Nam qua đó nêu
những cách khắc phục những tồn tại đó.
Sau khi nghiên cứu các công trình nghiên cứu đã công bố, tác giả nhận thấy
chưa có đề tài nào đi sâu nghiên cứu về công tác phân tích báo cáo tài chính tại một

doanh nghiệp cụ thể trong ngành sản xuất vật liệu xây dựng mà cụ thể là Công ty cổ
phần xi măng Vicem Bút Sơn. Vì thế công trình nghiên cứu về việc hoàn thiện công
tác phân tích báo cáo tài chính tại Công ty cổ phần Xi măng Vicem Bút Sơn là
không trùng lặp với bất kỳ nghiên cứu nào trước đó.


3

3. Mục đích nghiên cứu
Đề tài tập trung vào các vấn đề sau:
- Hệ thống hóa lý luận về phân tích báo cáo tài chính.
- Tìm ra những kết quả đạt được cũng như hạn chế trong thực trạng phân tích

báo cáo tài chính tại Công ty cổ phần Xi măng Vicem Bút Sơn.
- Đề xuất các giải pháp hoàn thiện phân tích báo cáo tài chính tại Công ty cổ

phần Xi măng Vicem Bút Sơn nhằm giúp phát triển công tác phân tích báo cáo tài
chính tại Công ty và giúp mang đến những thông tin hiệu quả cho người sử dụng
kết quả của báo cáo phân tích tài chính, đặc biệt là các cổ đông.
4. Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu:
- Đối tượng nghiên cứu: Công tác phân tích báo cáo tài chính.
- Phạm vi nghiên cứu: Phạm vi nghiên cứu của luận văn tập trung vào nghiên

cứu quá trình, kết quả phân tích báo cáo tài chính tại Công ty cổ phần xi măng
Vicem Bút Sơn trong 3 năm 2014, 2015 và 2016.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu lý luận về tài chính doanh nghiệp và phân tích tài chính doanh nghiệp.
- Phân tích thực trạng phân tích báo cáo tài chính tại Công ty cổ phần xi măng

Vicem Bút Sơn giai đoạn 2014-2106.

- Đề xuất các giải pháp hoàn thiện phân tích báo cáo tài chính tại Công ty cổ

phần xi măng Vicem Bút Sơn.
6. Giả thuyết khoa học

Nếu tìm ra các giải pháp hoàn thiện phân tích báo cáo tài chính tại công ty cổ
phần xi măng Vicem Bút Sơn thì sẽ khắc phục được những tồn tại trong công tác
phân tích tại công ty, mặt khác đưa ra những kết luận chính xác và cần thiết giúp
những người sử dụng kết quả phân tích có quyết định đúng đắn.
7. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp luận: Phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử


4

- Phương pháp nghiên cứu: Phân tích và tổng hợp; thống kê và so sánh
8. Đóng góp khoa học của đề tài

Bằng các phương pháp nghiên cứu được áp dụng, đề tài đưa ra các giải
pháp hoàn thiện hoạt động phân tích báo cáo tài chính tại Công ty cổ phần xi
măng Vicem Bút Sơn.
9. Kết cấu luận văn:
Ngoài lời mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục và danh mục
bảng biểu, luận văn được chia thành 3 chương:
Chương 1: Tổng quan về phân tích báo cáo tài chính doanh nghiệp
Chương 2: Thực trạng phân tích báo cáo tài chính Công ty cổ phần xi măng Vicem
Bút Sơn
Chương 3: Giải pháp hoàn thiện phân tích báo cáo tài chính Công ty cổ phần xi
măng Vicem Bút Sơn

5

CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ PHÂN TÍCH BÁO CÁO TÀI
CHÍNH DOANH NGHIỆP
1. 1. Tổng quan về Tài chính doanh nghiệp
1. 1.1. Doanh nghiệp

1.1.1.1. Khái niệm
Doanh nghiệp: Doanh nghiệp là chủ thể kinh tế độc lập, có tư cách pháp
nhân, hoạt động kinh doanh trên thị trường nhằm làm tăng giá trị của chủ sở hữu.
Doanh nghiệp là một cách thức tổ chức hoạt động kinh tế của nhiều cá nhân.
Có nhiều hoạt động kinh tế chỉ có thể thực hiện được bởi các doanh nghiệp chứ
không phải các cá nhân. (Lưu Thị Hương, 2005, tr7)
Ở Việt Nam, theo Luật doanh nghiệp (2005): Doanh nghiệp là tổ chức kinh tế

có tên riêng, có tài sản, có trụ sở giao dịch ổn định, được đăng ký kinh doanh theo
quy định của pháp luật nhằm mục đích thực hiện các hoạt động kinh doanh – tức là
thực hiện một số hoặc tất cả các công đoạn của quá trình đầu tư, từ sản xuất đến
tiêu thụ sản phẩm hoặc cung ứng dịch vụ trên thị trường nhằm mục đích sinh lời.
1.1.1.2. Phân loại doanh nghiệp
Thông thường trong tài chính, tổ chức kinh doanh được chia ra làm ba dạng
căn bản: doanh nghiệp tư nhân (Sole proprietorship), doanh nghiệp hợp danh
(Partnership) và doanh nghiệp cổ phần (Company or Corporation). Ngoài ba dạng
cơ bản, tổ chức kinh doanh trên thực tế cũng có những dạng cụ thể. Ví dụ như ở
Việt Nam, chúng ta còn có các loại hình như doanh nghiệp trách nhiệm hữu hạn một
thành viên thuộc sở hữu nhà nước, doanh nghiệp trách nhiệm hữu hạn một thành
viên nhà nước, doanh nghiệp trách nhiệm hữu hạn hai thành viên trở lên,…
Trên thực thế, doanh nghiệp tư nhân là loại hình kinh doanh chiếm số lượng
lớn nhất. Tuy nhiên, các doanh nghiệp cổ phần lại chiếm ưu thế về tỷ trọng hoá đơn

kinh doanh cũng như tỷ trọng về lợi nhuận trong các loại hình doanh nghiệp. (Vũ
Duy Hào, Trần Minh Tuấn, 2016, tr.4)


6

1.1.2. Tài chính doanh nghiệp
Tài chính doanh nghiệp: Tài chính doanh nghiệp được hiểu là những quan hệ
giá trị giữa doanh nghiệp với các chủ thể trong nền kinh tế. Các quan hệ tài chính
doanh nghiệp chủ yếu bao gồm:
Quan hệ giữa doanh nghiệp với Nhà nước: Đây là mối quan hệ phát sinh khi
doanh nghiệp thực hiện nghĩa vụ thuế đối với Nhà nước, khi Nhà nước góp vốn vào
doanh nghiệp.
Quan hệ giữa doanh nghiệp với thị trường tài chính: Quan hệ này được thể
hiện thông qua việc doanh nghiệp tìm kiếm các nguồn tài trợ. Trên thị trường tài
chính, doanh nghiệp có thể vay ngắn hạn để đáp ứng nhu cầu vốn ngắn hạn, có thể
phát hành cổ phiếu và trái phiếu để đáp ứng nhu cầu vốn dài hạn. Ngược lại, doanh
nghiệp phải trả lãi vay và vốn vay, trả lãi cổ phần cho các nhà tài trợ. Doanh nghiệp
cũng có thể gửi tiền vào ngân hàng, đầu tư chứng khoán bằng số tiền tạm thời chưa
sử dụng.
Quan hệ giữa doanh nghiệp với các thị trường khác: Trong nền kinh tế, doanh
nghiệp có quan hệ chặt chẽ với các doanh nghiệp khác trên thị trường hang hoá,
dịch vụ, thị trường sức lao động. Đây là những thị trường mà tại đó doanh nghiệp
tiến hành mua sắm máy móc thiết bị, nhà xưởng, tìm kiếm lao động… Điều quan
trọng là thông qua thị trường, doanh nghiệp có thể xác định được nhu cầu hang hoá
và dịch vụ cần thiết cung ứng. Trên cơ sở đó, doanh nghiệp hoạch định ngân sách
đầu tư, kế hoạch sản xuất, tiếp thị nhằm thoả mãn nhu cầu thị trường.
Quan hệ trong nội bộ doanh nghiệp: Đây là quan hệ giữa các bộ phận sản xuất
– kinh doanh, giữa cổ đông và người quản lý, giữa cổ đông và chủ nợ, giữa quyền
sử dụng vốn và quyền sở hữu vốn. Các mối quan hệ này được thể hiện thong qua

hang loạt chính sách của doanh nghiệp như: chính sách cổ tức (phân phối thu nhập),
chính sách đầu tư, chính sách về cơ cấu vốn, chi phí…(Vũ Duy Hào, Trần Minh
Tuấn, 2016, tr.10-tr.11)


7

Vai trò của Tài chính doanh nghiệp
Tài chính doanh nghiệp nắm vai trò thiết yếu trong hệ thống tài chính không
chỉ ở Việt Nam mà với tất cả các quốc gia trên thế giới. Sự tăng trưởng hay suy
thoái của nền kinh tế một quốc gia gắn liền với sự vận hành của bộ máy sản xuất
kinh doanh, vốn có quan hệ sống còn với sự thu hẹp hay mở rộng của nguồn lực tài
chính. Vì thế, việc phát huy vai trò của Tài chính doanh nghiệp là vô cùng quan
trọng, điều này không chỉ phụ thuộc vào bộ máy quản lý, điều hành tài chính doanh
nghiệp trong doanh nghiệp mà còn phụ thuộc rất lớn vào chính sách điều hành kinh
tế vĩ mô của quốc gia.
Các vai trò cơ bản của Tài chính doanh nghiệp trong nền kinh tế Việt Nam hiện nay:

– Tài chính doanh nghiệp là công cụ khai thác và thu hút vốn, đảm bảo và
duy trì vốn cho hoạt động sản xuất kinh doanh
Vốn là yếu tố tiền đề của mọi hoạt động sản xuất kinh doanh. Một doanh
nghiệp bắt đầu kinh doanh hay mở rộng sản xuất đều phải có vốn đủ để đáp ứng
nhu cầu. Khi nhu cầu về vốn tăng cao, tất yếu nảy sinh vấn đề huy động vốn. Trong
điều kiện nền kinh tế hiện nay, việc khai thác và huy động vốn càng trở nên cấp
bách và mang tính sống còn đối với doanh nghiệp. Vì thế tài chính doanh nghiệp
phải phát huy vai trò khai thác và thu hút vốn qua các kênh huy động vốn khác nhau
nhằm huy động các nguồn vốn thích hợp với các mục tiêu kinh doanh, chi phí thấp,
an toàn và nhanh chóng cho doanh nghiệp.
– Tài chính doanh nghiệp có vai trò trong việc sử dụng vốn một cách tiết kiệm
và hiệu quả

Hiện nay, mỗi nhà quản lý đều phải cân nhắc rất kỹ khi sử dụng vốn trong
doanh nghiệp bởi tình hình kinh tế suy thoái, sản xuất kinh doanh trì trệ. Vì thế, mỗi
đồng vốn phải được sử dụng một cách cẩn trọng, tiết kiệm nhưng phải phát huy
được hiệu quả tối đa. Khi đó, tài chính doanh nghiệp phải phát huy tối đa vai trò của
mình trong việc sử dụng vốn bằng việc xem xét các mối quan hệ của doanh nghiệp
với các chủ thể kinh tế khác, giám sát các hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh
nghiệp cũng như phân tích thực trạng các số liệu kế toán để đảm bảo an toàn vốn


8

đồng thời cũng phân tích, tính toán để tạo ra khả năng quay vòng vốn nhanh nhất có
thể hoặc mở rộng nguồn vốn bằng việc sử dụng đòn bẩy tài chính một cách có hiệu
quả nhất.
– Tài chính doanh nghiệp là công cụ quan trọng để kiểm tra các hoạt động
sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp
Tình hình tài chính của doanh nghiệp phản ánh rõ nhất thực trạng sản xuất
kinh doanh của doanh nghiệp. Thông qua các chỉ tiêu tài chính như hệ số nợ, hệ số
thanh toán, hệ số đòn bẩy… nhà quản lý có thể thấy rõ điểm mạnh, điểm yếu trong
hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp để áp dụng các chính sách tốt nhất
đối với doanh nghiệp.
1.2. Phân tích Báo cáo Tài chính doanh nghiệp
1.2.1. Khái niệm, mục tiêu của phân tích báo cáo tài chính doanh nghiệp
1.2.1.1. Khái niệm
Phân tích được hiểu theo cách chung nhất là sự phân chia các sự vật, hiện
tượng trong mối quan hệ hữu cơ, biện chứng giữa các bộ phận cấu thành của sự
vật và hiện tượng đó. Trên cơ sở đó nhận thức được tính chất và hình thức phát
triển của các sự vật và hiện tượng đang nghiên cứu.
Hiện nay có nhiều cách diễn giải khác nhau về khái niệm phân tích báo cáo tài
chính. Tuy nhiên trong đề tài này, tác giả xin phép được sử dụng định nghĩa sau:

Phân tích báo cáo tài chính là quá trình xem xét, kiểm tra, đối chiếu và so
sánh số liệu về tài chính trong kì hiện tại với các kì kinh doanh đã qua. Thông qua
việc phân tích báo cáo tài chính sẽ cung cấp cho người sử dụng thông tin có thể
đánh giá tiềm năng, hiệu quả kinh doanh cũng như những rủi ro về tài chính trong
tương lai của doanh nghiệp. (Nguyễn Năng Phúc, 2014, tr.14)
1.2.1.2. Mục tiêu
Mục tiêu của phân tích báo cáo tài chính thì khác nhau tuỳ theo từng đối tượng
sử dụng thông tin được phân tích:


9

- Đối với các nhà quản trị doanh nghiệp: tạo thành chu kỳ đánh giá đều đặn

về các hoạt động kinh doanh quá khứ, tiến hành cân đối tài chính, đánh giá khả
năng thanh toán, khả năng sinh lời cũng như các rủi ro của doanh nghiệp; làm cơ sở
cho các dự báo tài chính như lập kế hoạch đầu tư, kế hoạch ngân quỹ…; cung cấp
thông tin cho các quyết định của ban giám đốc, đồng thời là công cụ kiểm soát các
hoạt động quản lý.
- Đối với các nhà đầu tư (cổ đông và các nhà đầu tư khác): Mục tiêu chính

của các nhà đầu tư là gia tăng giá trị tài sản, giá trị doanh nghiệp vì họ đã bỏ vốn
vào doanh nghiệp và có thể phải chịu nhiều rủi ro. Các cổ đông và các nhà đầu tư
khi đầu tư vào doanh nghiệp quan tâm tới khả năng sinh lời, rủi ro, diễn biến giá của
cổ phiếu, do đó khi phân tích tài chính họ tập trung vào các nội dung này.
- Đối với chủ nợ (những người cho vay): người cho vay phân tích báo cáo tài

chính để nhận biết khả năng vay và trả nợ của doanh nghiệp.
Ngoài ra phân tích báo cáo tài chính cũng được các đối tượng khác quan tâm
bởi họ có sử dụng các thông tin của phân tích làm cơ sở cho các hoạt động của họ.

Đó là các cơ quan thuế, công an, những người hưởng lương trong doanh nghiệp.
(Vũ Duy Hào, Trần Minh Tuấn, 2016, tr.94-tr.95)
1.2.2. Thông tin phân tích báo cáo tài chính
1.2.2.1. Thông tin nội bộ
Các số liệu được lấy từ báo cáo tài chính công khai của doanh nghiệp và các
báo cáo nội bộ phản ánh đúng tình hình hoạt động kinh doanh và tài chính của
doanh nghiệp.
Các báo cáo cần thiết đối với hoạt động phân tích tài chính doanh nghiệp
Hoạt động tài chính có mối quan hệ trực tiếp với hoạt động sản xuất kinh
doanh của doanh nghiệp và là nội dung chủ yếu của hoạt động sản xuất kinh doanh.
Báo cáo tài chính là những báo cáo tổng hợp nhất về tình hình tài sản, vốn và
công nợ cũng như tình hình tài chính và kết quả kinh doanh trong kỳ của doanh


10

nghiệp. Bởi vậy hệ thống báo cáo tài chính của doanh nghiệp được lập với mục đích
sau:
- Tổng hợp và trình bày một cách tổng quát, toàn diện tình hình tài sản, công

nợ, nguồn vốn, tình hình và kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh
nghiệp trong một kỳ hạch toán.
- Cung cấp các thông tin kinh tế, tài chính chủ yếu cho việc đánh giá tình hình

và kết quả hoạt động, thực trạng tài chính của doanh nghiệp trong kỳ hoạt động đã
qua và những dự đoán trong tương lai. Thông tin của báo cáo tài chính là căn cứ
quan trọng cho việc đề ra các quyết định quản lý, điều hành hoạt động sản xuất kinh
doanh, hoặc đầu tư vào doanh nghiệp của các chủ sở hữu, các nhà đầu tư, các chủ
nợ hiện tại và tương lai của doanh nghiệp. (Nguyễn Thị Đông, 2008, tr.25)
Các báo cáo tài chính được sử dụng là: Bảng cân đối kế toán, Báo cáo kết quả

kinh doanh, Báo cáo lưu chuyển tiền tệ và Thuyết minh báo cáo tài chính. Ngoài ra,
để phục vụ yêu cầu quản lý, kinh tế, tài chính, yêu cầu chỉ đạo, điều hành các
ngành; các tổng công ty, tập đoàn sản xuất; các công ty liên kết có thể quy định
thêm các báo cáo tài chính liên kết khác.
Bảng cân đối kế toán: là một báo cáo tài chính mô tả tình trạng tài chính của
một doanh nghiệp tại một thời điểm nhất định nào đó. Đây là một báo cáo tài chính
có ý nghĩa rất quan trọng đối với mọi đối tượng có quan hệ sở hữu, quan hệ kinh
doanh và quan hệ quản lý với doanh nghiệp. Thông thường, Bảng cân đối kế toán
được trình bày dưới dạng bảng cân đối số dư các tài khoản kế toán: Một bên phản
ánh tài sản và một bên phản ánh nguồn vốn của doanh nghiệp.
Bên tài sản của Bảng cân đối kế toán phản ánh giá trị của toàn bộ tài sản hiện
có đến thời điểm lập báo cáo thuộc quyền quản lý và sử dụng của doanh nghiệp.
Bên nguồn vốn phản ánh số vốn để hình thành các loại tài sản của doanh
nghiệp đến thời điểm lập báo cáo. Đó là vốn của chủ (vốn tự có) và các khoản nợ.
Các khoản mục trên Bảng cân đối kế toán được sắp xếp theo khả năng chuyển
hoá thành tiền giảm dần từ trên xuống.


11

Bên tài sản: Tài sản lưu động (tiền và chứng khoán ngắn hạn dễ bán, các
khoản phải thu, dự trữ); tài sản tài chính; tài sản cố định hữu hình và vô hình.
Bên nguồn vốn
Nợ ngắn hạn (Nợ phải trả nhà cung cấp, các khoản phải nộp, phải trả khác, nợ
ngắn hạn ngân hang thương mại và các tổ chức tín dụng khác); nợ dài hạn (nợ vay
dài hạn ngân hàng thương mại và các tổ chức tín dụng khác, vay bằng cách phát
hành trái phiếu); vốn chủ sở hữu (thường bao gồm: vốn góp ban đầu, lợi nhuận
không chia, phát hành cổ phiếu mới).
Về mặt kinh tế, bên tài sản phản ánh quy mô và kết cấu các loại tài sản; bên
nguồn vốn phản ánh cơ cấu tài trợ, cơ cấu vốn cũng như khả năng độc lập về tài

chính của doanh nghiệp.
Bên tài sản và bên nguồn vốn của Bảng cân đối kế toán đều có các cột chỉ
tiêu: Số đầu kỳ, số cuối kỳ. Ngoài các khoản mục trong nội bảng còn có một số
khoản mục ngoài Bảng cân đối kế toán như: Một số tài sản thuê ngoài, vật tư, hàng
hoá nhận giữ hộ, nhận gia công, hàng hoá nhận bán hộ, ngoại tệ các loại…(Lưu Thị
Hương, 2005, tr.33-tr.34).
Báo cáo kết quả kinh doanh: Một thông tin không kém phần quan trọng
được sử dụng trong phân tích tài chính là thông tin phản ánh trong báo cáo Kết quả
kinh doanh. Khác với Bảng cân đối kế toán, báo cáo Kết quả kinh doanh cho biết sự
dịch chuyển của tiền trong quá trình sản xuất – kinh doanh của doanh nghiệp và cho
phép dự tính khả năng hoạt động của doanh nghiệp trong tương lai. Báo cáo Kết
quả kinh doanh cũng giúp nhà phân tích so sánh doanh thu với số tiền thực nhập
quỹ khi bán hàng hoá, dịch vụ; so sánh tổng chi phi phát sinh với số tiền thực xuất
quỹ để vận hành doanh nghiệp. Trên cơ sở doanh thu và chi phí, có thể xác định
được kết quả sản xuất – kinh doanh: lãi hay lỗ trong năm. Như vậy, báo cáo Kết quả
kinh doanh phản ánh tình hình tài chính của doanh nghiệp trong một thời kỳ nhất
định. Nó cung cấp những thông tin tổng hợp về tình hình và kết quả sử dụng các
tiềm năng về vốn, lao động, kỹ thuật và trình độ quản lý sản xuất – kinh doanh của
doanh nghiệp.


12

Những khoản mục chủ yếu được phản ánh trên báo cáo Kết quả kinh doanh:
Doanh thu từ hoạt động sản xuất kinh doanh; doanh thu từ hoạt động tài chính;
doanh thu từ hoạt động bất thường và chi phí tương ứng với từng hoạt động đó.
Những loại thuế như: VAT, Thuế tiêu thụ đặc biệt, về bản chất, không phải là
doanh thu và không phải là chi phí của doanh nghiệp nên không được phản ánh trên
báo cáo Kết quả kinh doanh. Toàn bộ các khoản thuế đối với doanh nghiệp và các
khoản phải nộp khác được phản ánh trong phần: Tình hình thực hiện nghĩa vụ với

Nhà nước (Lưu Thị Hương, 2005, tr.35-tr36).
Báo cáo lưu chuyển tiền tệ: Để đánh giá một doanh nghiệp có đảm bảo được
chi trả hay không, cần tìm hiểu tình hình Ngân quỹ của doanh nghiệp. Ngân quỹ
thường được xác định cho thời gian ngắn (thường là từng tháng).
Xác định hoặc dự báo dòng tiền thực nhập quỹ (thu Ngân quỹ), bao gồm:
Dòng tiền nhập quỹ từ hoạt động kinh doanh (từ bán hàng hoá hoặc dịch vụ); dòng
tiền nhập quỹ từ hoạt động đầu tư, tài chính; dòng tiền nhập quỹ từ hoạt động bất
thường.
Xác định hoặc dự báo dòng tiền thực xuất quỹ (chi Ngân quỹ), bao gồm: Dòng
tiền xuất quỹ thực hiện sản xuất kinh doanh; dòng tiền xuất quỹ thực hiện hoạt động
đầu, tài chính; dòng tiền xuất quỹ thực hiện hoạt động bất thường.
Trên cơ sở dòng tiền nhập quỹ và dòng tiền xuất quỹ, nhà phân tích thực hiện
cân đối ngân quỹ đối với số dư ngân quỹ đầu kỳ để xác định số dư ngân quỹ cuối
kỳ. Từ đó, có thể thiết lập mức ngân quỹ dự phòng tối thiếu cho doanh nghiệp nhằm
mục tiêu đảm bảo chi trả. (Lưu Thị Hương, 2010, tr.36)
Điểm khác biệt lớn giữa Báo cáo kết quả kinh doanh và Báo cáo lưu chuyển
tiền tệ là khấu hao. Báo cáo kết quả kinh doanh cố gắng dàn trải các khoản chi phí
đầu tư theo thời gian. Đối với chi phí khấu hao trong báo cáo kết quả kinh doanh,
chi phí đầu tư được hạch toán trong nhiều năm chứ không phải thời điểm mua. Trái
lại, Báo cáo lưu chuyển tiền tệ công nhận ý nghĩa tiền mặt của việc chi tiêu đầu tư
khi phát sinh. Do đó, trong báo cáo lưu chuyển tiền tệ, các khoản “chi phí” khấu
hao đã đước sử dụng để tính thu nhập ròng và khoản chi tiêu đầu tư sẽ được ghi


13

nhận khi khoản chi tiêu đó được thanh toán. Để làm được điều này, Báo cáo lưu
chuyển tiền tệ sẽ được tạo ra một cách riêng biệt trong các hoạt động kinh doanh,
đầu tư và tài chính. Bằng cách này, các dòng tiền vào ra dù lớn hay nhỏ của các hoạt
động đầu tư cũng không ảnh hưởng đến giá trị dòng tiền tao ra từ hoạt động kinh

doanh.
Thuyết minh báo cáo tài chính: là một báo cáo tổng hợp được lập để giải
thích và bổ sung thông tin về tình hình hoạt động sản xuất– kinh doanh, hoạt động
tài chính cũng như kết quả kinh doanh của doanh nghiệp trong kỳ báo cáo mà các
báo cáo khác không thể trình bày rõ rang và chi tiết. Qua đó giúp những người quan
tâm đến doanh nghiệp hiểu rõ ràng và chính xác hơn tình hình hoạt động thực tế của
doanh nghiệp.
Thuyết minh BCTC gồm những nội dung cơ bản và được chia thành hai mảng
chính sau:
Thông tin về phương pháp kế toán đang áp dụng, cụ thể:
- Đặc điểm hoạt động của doanh nghiệp.
- Kỳ kế toán, đơn vị tiền tệ sử dụng trong kế toán.
- Chuẩn mực kế toán và chế độ kế toán áp dụng.
- Các chính sách kế toán áp dụng.

Thông tin cụ thể về tình hình tài chính và hoạt động của doanh nghiệp trong
kỳ báo cáo:
- Thông tin bổ sung cho các khoản mục trình bày trong bảng cân đối kế toán.
- Thông tin bổ sung cho các khoản mục trình bày trong báo cáo kết quả hoạt

động kinh doanh.
- Thông tin bổ sung cho khoản mục trình bày trong báo cáo lưu chuyển tiền tệ.

Mặc dù Thuyết minh báo cáo tài chính là một phần bắt buộc của Báo cáo tài
chính và đã có mẫu thuyết minh báo cáo tài chính theo Quyết định của Bộ Tài chính
nhưng không có chuẩn mực nào về độ chính xác và rõ ràng. Vì thế các doanh
nghiệp sẽ công bố thông tin ở mức tối thiểu có thể, điều này phụ thuộc vào ý muốn
chủ quan của các nhà quản lý. Báo cáo tài chính càng minh bạch càng tốt nhưng vẫn

14

phải đảm bảo bí mật thương mại và bí quyết duy trì khả năng cạnh tranh của doanh
nghiệp.
1.2.2.2. Thông tin bên ngoài
Các số liệu về ngành, các đối thủ cạnh tranh được các cơ quan quản lý nhà
nước, các công ty chứng khoán, các doanh nghiệp có chức năng phân tích thực hiện.
1.2.3. Quy trình phân tích
1.2.3.1. Thu thập thông tin
Phân tích tài chính không phải chỉ giới hạn những tài liệu thu thập được từ tất
cả các báo cáo tài chính, mà cần phải thu thập đầy đủ những thông tin liên quan đến
tình hình tài chính doanh nghiệp, như: các thông tin chung về giá cả, thị trường, tiền
tệ, thuế, các thông tin về kinh tế ngành, về phương hướng, về kinh tế của doanh
nghiệp. Những thông tin liên quan đến doanh nghiệp rất phong phú và đa dạng.
Ngoài báo cáo tài chính, còn phải thu thập các tài liệu trên báo cáo kế toán quản trị,
ngoài các chỉ tiêu tổng hợp, cần phải thu thập các chỉ tiêu chi tiết,…Có như vậy,
mới cung cấp đầy đủ những thông tin hữu ích cho các đối tượng sử dụng thông tin.
Để đạt được hiệu quả cao trong phân tích báo cáo tài chính doanh nghiệp, việc
thu thập và xử lý số liệu trước hết cần đảm bảo đầy đủ ba yêu cầu: chính xác, toàn
diện và khách quan.
Những tài liệu làm căn cứ phân tích thường bao gồm: tất cả các số liệu trên hệ
thống báo cáo tài chính (bảng cân đối kế toán, báo cáo kết quả kinh doanh, báo cáo
lưu chuyển tiền tệ và thuyết minh báo cáo tài chính) như:
- Số liệu về quy mô vốn của doanh nghiệp, có thể chi tiết cho từng loại tài sản,

nguồn hình thành tài sản – làm căn cứ để phân tích sự biến động về quy mô, cơ cấu
tài sản và nguồn hình thành tài sản, hiệu quả sử dụng vốn của doanh nghiệp.
- Số liệu về doanh thu đạt được (báo cáo kết quả kinh doanh)
- Số liệu về chi phí kinh doanh (báo cáo kết quả kinh doanh)
- Số liệu về lợi nhuận thu được (báo cáo kết quả kinh doanh)

15

Những số liệu trên không chỉ thu thập ở kỳ thực tế, mà còn thu thập ở các kỳ
kế hoạch, các kỳ kinh doanh trước, hoặc nhiều kỳ kinh doanh trước để đánh giá
chung tình hình hoàn thành kế hoạch, hoặc tốc độ tăng trưởng về tài chính doanh
nghiệp. Ngoài việc thu thập và xử lý số liệu qua hệ thống báo cáo tài chính theo chế
độ hiện hành của doanh nghiệp, hệ thống chỉ tiêu kinh tế-kỹ thuật-tài chính của
doanh nghiệp theo kế hoạch hàng năm, còn phải thu thập thêm các báo cáo chi tiết
về tài sản, nguồn hình thành tài sản, về doanh thu, về chi phí và lợi nhuận của từng
loại hoạt động, từng đơn đặt hàng, từng nhóm sản phẩm hoặc từng loại sản phẩm.
Ngoài ra, có thể tham khảo thêm các báo cáo bằng lời văn, những nhận định khó
khăn, thuận lợi trong hoạt động tài chính nói riêng và trong hoạt động sản xuất kinh
doanh của doanh nghiệp nói chung, hoặc có thể phỏng vấn trực tiếp những người
quản lý và theo dõi từng mặt hoạt động của doanh nghiệp,… Có như vậy, số liệu thu
thập được mới thực sự đảm bảo đầy đủ những luận chứng khoa học, nhằm phân tích
sâu sắc và toàn diện mọi mặt hoạt động tài chính của doanh nghiệp, cung cấp đầy
đủ những thông tin đảm bảo mọi yêu cầu cho quản trị doanh nghiệp ngày càng tốt
hơn cả về số lượng và chất lượng.
Chất lượng phân tích phụ thuộc rất nhiều vào chất lượng tài liệu thu thập
được, Bởi vậy, sau khi thu thập được đầy đủ những tài liệu, cần phải tiến hành kiểm
tra độ tin cậy của những số liệu. Việc kiểm tra những tài liệu thu thập được cần tiến
hành trên nhiều mặt:
- Tính hợp pháp của tài liệu: trình tự lập có đúng với quy định đã được ban

hành thống nhất hay không, người lập báo cáo có đủ trình độ chuyên môn và đạo
đức nghề nghiệp hay không và phải có đầy đủ chữ ký và đóng dấu của cấp có thẩm
quyền phê duyệt.
- Nội dung và phương pháp tính các chỉ tiêu có đảm bảo đầy đủ được sự thống

nhất hay không.
- Tính chính xác của việc tính và ghi các con số trên các bảng biểu: Cần kiểm

tra lại những con số được tính ra đảm bảo tính chính xác, hợp logic và có ghi đúng
dòng, cột quy định của biểu mẫu hay không.