Một số biện pháp giúp học sinh học tốt môn âm nhạc lớp 4 trường tiểu học điền thượng

1. MỞ ĐẦU
1.1 Lí do chọn đề tài
Âm nhạc là một nhu cầu nhận thức hoạt động và giải trí của xã hội loại
người. Môn âm nhạc Tiểu học không nhằm mục đích đào tạo các em thành
những ca sĩ, nghệ sĩ chuyên nghiệp, mà chủ yếu thông qua môn học nhằm tác
động vào thế giới tinh thần của các em, giúp các em có sự phát triển hài hoà,
toàn diện về nhân cách.
Qua môn học này học sinh có thể thấy được môn âm nhạc là một liều thuốc
tinh thần, tạo sự hưng phấn trong học tập và cảm nhận được phần nào sự hấp
dẫn của thế giới âm nhạc. “Tiếng hát vẫn là hoa thơm, là không khí và là ánh
sáng mặt trời của trái đất”.
Môn âm nhạc ở trường Tiểu học sẽ cùng các môn học khác phát triễn năng
lực tư duy, trí tuệ, tạo cho các em một trình độ văn hoá âm nhạc, góp phần đào
tạo những người lao động phát triển toàn diện về Đức - Trí - Thể - Mỹ .
Xuất phát từ mục tiêu giáo dục phổ thông nói chung và tầm quan trọng của
môn học âm nhạc Tiểu học nói riêng.
Đây là một trong những môn học không thể thiếu trong quá trình giáo dục
toàn diện, cân bằng hài hòa cho học sinh.
Giáo dục phổ thông nhằm giáo dục học sinh phát triển toàn diện, không
những nâng cao hiểu biết về kiến thức văn hoá mà còn phát huy năng lực cảm
thụ âm nhạc của các em dần dần được nâng lên là cơ sở để hình thành một trình
độ văn hóa âm nhạc nhất định theo mục tiêu của môn học.
Âm nhạc là phương tiện hiệu quả nhất trong giáo dục thẩm mỹ.Trong nhà
trường phổ thông, đặc biêt là ở bậc tiểu học, Âm nhạc tuy không đào tạo các em
thành những ca sĩ, nhạc sĩ chuyên nghiệp nhưng thông qua môn học này đã hình
thành cho các em những kiến thức ban đầu, đặc biệt là trang bị cho các em có
một thế giới tinh thần thoải mái hơn, giúp các em phát triển hiền hoà, toàn diện
hơn, từ đó giúp các em học tốt các môn học khác.
Những tuần cuối của lớp 3, các em tiếp cận với các ký hiệu âm nhạc như
khuông nhạc, khoá son, với 7 nốt nhạc cũng như các hình nốt cơ bản.Việc học
Âm nhạc ở lớp 3 chủ yếu là học các bài hát, kết hợp với các hoạt động phụ hoạ,

thông qua học hát các em được rèn luyện về tai nghe, trí nhớ, phát triển nhạc
cảm và làm quen với việc thể hiện chính xác cao độ, trường độ của âm thanh
trên cơ sở giai điệu bài hát.
Sang lớp 4, Âm nhạc được nâng cao hơn, ngoài việc học hát các em còn
được tập đọc các bài tập đọc nhạc với các hình tiết tấu đơn giản như : Nốt trắng,
nốt đen, móc đơn, được ghép lời ca theo nhạc và được làm các bài tập nhạc và
từ đó việc học âm nhạc lớp 4 của học sinh Tiểu học đã bắt đầu chuyển sang một
giai đoạn mới. Các em trực tiếp được tiếp xúc với các nốt nhạc trên khuông nhạc
có khoá son đó là một phân môn mới, phân môn Tập đọc nhạc. Bên cạnh đó việc
rèn luyện khả năng nghe âm nhạc chuẩn xác, phát triển tai nghe góp phần vào
việc giáo dục văn hóa âm nhạc cho các em là điều rất cần thiết .
1


Qua quá trình giảng dạy tôi nhận thấy học sinh chưa thật sự thể hiện tốt qua
các tiết học bài hát mới và tiết học tập đọc nhạc tuy đã biết xác định tên nốt,
hình nốt nhưng khi áp dụng đọc đúng cao độ, trường độ thì các em vẫn còn lúng
túng, chưa quen khi vừa cần phải thể hiện đúng cao độ và trường độ của bài đọc
nhạc.
Việc đưa ra một phương pháp giảng dạy thích hợp cho bộ môn Âm nhạc ở
Tiểu học đang còn rất nhiều vấn đề phải bàn, do trước đó không có giáo viên
chuyên nhạc nên những giáo viên đứng lớp trực tiếp giảng dạy dẫn đến việc học
sinh bị thiếu hụt kiến thức cơ bản trầm trọng. Bên cạnh đó là sự thiếu hụt các
phương tiện dạy học, đặc biệt là nhạc cụ, cùng với những phương pháp giảng
dạy cũ kỹ, chủ yếu là dạy hát và dạy đọc nhạc theo phương pháp truyền miệng
khô cứng. Do đó kết quả đạt được là chưa cao, chưa gây hứng thú cho các em
trong việc học tập và tiếp thu kiến thức của bộ môn.
Từ tình hình thực tế đó cùng với sự quan tâm sâu sắc của các cấp lãnh đạo
nhà trường và một quyết tâm lớn mà tôi đã nung đúc từ bao năm nay, tôi mạnh
dạn đưa ra một vài phương pháp giảng dạy Âm nhạc cho học sinh lớp 4 nhằm

góp một phần nhỏ bé cho nền giáo dục nước nhà mà đặc biệt là giáo dục thẩm
mỹ. Đây là những kinh nghiệm mà tôi đã đúc kết được trong những năm giảng
dạy tại trường Tiểu học Điền Thượng.
- Xuất phát từ đặc trưng bộ môn thuộc phạm trù nghệ thuật đòi hỏi sự hứng thú
cao.
- Xuất phát từ yêu cầu của việc đổi mới phương pháp là phát huy tính tích
cực chủ động sáng tạo của học sinh. Có như vậy các em mới có điều kiện khắc
phục khó khăn tiếp nhận kiến thức mới.
- Xuất phát từ tâm lý lứa tuổi học sinh Tiểu học là lứa tuổi nhạy cảm hiếu
động yêu thích ca hát. Nếu giáo viên gây được hứng thú trong bài dạy sẽ tạo cho
học sinh sự phấn chấn, hào hứng để tiếp thu bài học một cách có hiệu quả.
- Từ thực tiễn giảng dạy cũng như thực tiễn của học sinh nông thôn ít có điều
kiện để tiếp nhận tri thức về âm nhạc, nếu giáo viên tạo được hứng thú trong
giảng dạy và học tập sẽ giúp cho học sinh say mê học tập.
- Từ những lý do nói trên, bản thân tôi là một giáo viên trực tiếp giảng dạy môn
âm nhạc, tôi nhận thấy việc gây hứng thú cho học sinh để học tốt môn âm nhạc
là một trong những giải pháp hết sức quan trọng trong việc nâng cao chất lượng
trong việc dạy và học. Đây là những kinh nghiệm mà tôi đã đúc kết được trong
những năm giảng dạy tại trường Tiểu học Điền Thượng. Và đó là lý do tôi chọn
đề tài: “Một số biện pháp giúp học sinh học tốt môn âm nhạc lớp 4 Trường
Tiểu học Điền Thượng”.
1.2 Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu thực trạng dạy môn âm nhạc lớp 4 ở Trường Tiểu học Điền Thượng
– Huyện Bá Thước – Tỉnh Thanh Hóa và đưa ra một số biện pháp giúp học sinh
lớp 4 học tốt môn âm nhạc.
1.3Đối tượng nghiên cứu .
2


- Học sinh khối lớp 4trường Tiểu học Điền Thượng, huyện Bá Thước, tỉnh

Thanh Hóa
1.4 Phương pháp nghiên cứu .
- Phương pháp quan sát thực tế.
- Phương pháp nghiên cứu tài liệu, sách giáo khoa, giáo trình có liên quan đến
dạy môn Âm nhạc lớp 4.
- Phương pháp tổng kết kinh nghiệm
2. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
2.1. Cơ sở lý luận của sáng kiến kinh nghiệm.
Môn âm nhạc có thể nói là một môn học không thể thiếu trong chương trình
học ở bậc Tiểu học, bậc trung học cũng như âm nhạc không thể thiếu trong cuộc
sống. Nhưng để học môn âm nhạc một cách có hiệu quả nhất đòi hỏi phải có
năng khiếu và nếu như không có năng khiếu thì đòi hỏi người truyền thụ kiến
thức âm nhạc phải có một trình độ nhất định và một phương pháp tốt nhất mới
có thể giúp các em học sinh nắm được kiến thức âm nhạc vững chắc và một sự
đam mê đối với môn học.
Âm nhạc ở bậc Tiểu học được xem là tiền đề giúp các em tiến tới một kiến
thức sâu hơn khi lên cấp 2 và giúp các em có một tinh thần thoải mái, sảng khoái
mà không bị căng thẳng.
Do trước đây trường chưa có giáo viên chuyên nhạc nên kiến thức âm
nhạc của các em còn nhiều hạn chế là điều tất nhiên. Từ đó việc truyền thụ kiến
thức mới cho các em cũng gặp không ít khó khăn vì đa số trước đây các em
học âm nhạc theo kiểu máy móc, truyền miệng mà không hề có một kiến thức
căn bản nào.
Bên cạnh đó, hai năm đầu tôi còn phải tạo cho các em một cảm giác thoải
mái khi học vì các em thấy âm nhạc rất xa lạ với đời sống. điều này cũng rất dễ
hiểu vì do điều kiện kinh tế của xã còn nhiều khó khăn nên các em ít được tiếp
xúc với các phương tiện thông tin đại chúng và nhất là hạn chế trong việc tiếp
xúc âm nhạc nên dẫn đến sự mới mẻ khi các em làm quen với những bài hát
mà các em chưa từng nghe qua và sự khô khan của những bài tập đọc nhạc vì
các em chưa được làm quen và nắm bắt kĩ những ký hiệu ghi nhạc mà đơn giản

là cao độ và trường độ của nốt nhạc.
2.2 Thực trạng của vẫn đề
Trong chương trình học môn âm nhạc lớp 4 có một số bài hát tương đối khó
và một phân môn vô cùng mới đối với các em nếu như giáo viên vẫn lập lại cách
giảng dạy thầy đóng vai trò quan trọng và quyết định trong mọi hoạt động của
học sinh.
Việc thay đổi cách giảng dạy một bài hát mới cũng như giúp các em học tốt
phân môn đọc nhạc là vấn đề cần giải quyết kịp thời nhằm giúp các em học
tiếp thu một cách nhanh chóng những bài hát mới, khó và biết đọc nhạc những
bài đơn giản tạo cho các em có một kiến thức âm nhạc vững chắc khi lên cấp 2.
Trên cở sở thực tiễn giáo dục ở Trường Tiểu học Điền Thượng- Huyện Bá
Thước- Tỉnh Thanh hóa tôi đưa ra một số biện pháp nhằm giúp học sinh yêu
thích và học tốt môm âm nhạc lớp 4. Trên cơ sở nghiên cứu giáo trình, tài liệu
giảng dạy và việc đúc kết kinh nghiêm qua thực tế giảng dạy. Do khuôn khổ và
3


yêu cầu của đề tài ghi lại kinh nghiệm trong công tác giảng dạy, tôi tập trung
nghiên cứu việc tìm ra “ Một số biện pháp giúp học sinh học tốt môn âm
nhạc lớp 4 Trường Tiểu học Điền Thượng – Huyện Bá Thước – Tỉnh
Thanh Hóa.”
2.2.1 Thực trạng.
Xuất phát từ thực trạng giảng dạy Âm nhạc cho học sinh lứa tuổi Tiểu học
ở nước ta. Vấn đề học và kết quả học tập của các em là hết sức quan trọng, điều
đó không chỉ phụ thuộc vào chương trình giảng dạy phù hợp mang tính vừa sức,
xoay vòng mà còn phụ thuộc vào phương pháp truyền thụ của người thầy. Hơn
nữa còn phụ thuộc vào ý thức học tập của các em cùng với sự quan tâm chăm
sóc, tạo điều kiện của gia đình và toàn thể xã hội.
2.3 Các giải pháp đã sử dụng .
2.3.1 Biện pháp 1: Sự sáng tạo trong vận dụng kiến thức.

Trong việc học môn âm nhạc tuy nó không đòi hỏi sự chính xác một cách
tuyệt đối như những con số nhưng lại đòi hỏi người học phải có sự yêu thích, sự
đam mê thậm chí là một chút cái gọi là “năng khiếu”, điều này không phải học
sinh nào cũng có được. Học Âm nhạc mang đến cho học sinh những phút giây
thư giãn, thoải mái, học mà chơi, chơi mà học. Thông qua những câu hát, những
lời ca, những cử chỉ, những điệu bộ, Âm nhạc giúp các em nhận thức những
hình tượng âm thanh, giai điệu, kích thích cảm xúc của các em, giúp các em cảm
thụ những giai điệu qua từng bài hát, từng câu nhạc.
Vậy làm thế nào để các em hát đúng giai điệu, đúng tính chất các bài hát,
đọc đúng độ cao, trường độ, tiết tấu của các nốt nhạc trong một bài tập đọc
nhạc? Trước tiên phải xác định đúng tầm cữ giọng phù hợp lứa tuổi của các em,
giúp các em hiểu và phân biệt được những âm thanh cao, thấp, dài, ngắn với lực
độ khác nhau, tốc độ thể hiện khác nhau để phát triển năng lực nghe nhạc và
cảm thụ Âm nhạc. Ngoài việc xác định tầm cữ giọng phù hợp cho học sinh, để
các em có hứng thú trong học tập, người giáo viên cần tạo cho các em có một
tâm thế thoải mái, một hứng thú khi học âm nhạc. Để làm được việc đó, một
trong nhiều yếu tố quan trọng là người giáo viên phải truyền tải chính xác giai
điệu các bài hát, bài tập đọc nhạc. Phải giúp các em hiểu được ý nghĩa lời ca,
cảm nhận được những tình cảm tươi vui, nhí nhảnh hay trầm lắng, nhẹ nhàng
trong giai điệu từng bài hát, từng bài tập đọc nhạc.
Là một giáo viên chuyên nhạc tôi đã nỗ lực giảng dạy hết khả năng của
mình và mong muốn các em học sinh có được một khiến thức âm nhạc căn bản,
từ đó giúp các em tự tin hơn trong giờ học hát kể cả những học sinh ít có năng
khiếu môn học này.
Dựa vào cơ sở lý luận trên cùng với thời gian giảng dạy tại trường Tiểu
học tôi đã tìm hiểu khả năng học tập bộ môn Âm nhạc của học sinh 2 lớp 4A1
và lớp 4A2. Bằng việc quan sát thực tế các giờ học tôi nhận thấy việc tiếp thu
các kiến thức Âm nhạc và sự yêu thích học tập bộ môn chỉ rơi vào một số em
gọi là có năng khiếu. Còn lại các em khác chỉ học theo bản năng phải học nên ít
có sự sáng tạo trong vận dụng kiến thức.

2.3.2 Biện pháp 2: Điều tra khảo sát động cơ học tập môn âm nhạc của
học sinh:
4


Trên cơ sở đặt câu hỏi qua phiếu điều tra trắc nghiệm: Em có thích học bộ
môn Âm nhạc không? Vì sao thích? Vì sao không? Kết qua thu được như sau:
KẾT QUẢ
STT
NGUYÊN NHÂN
LỚP 4A1
LỚP 4A2
Do môn Âm nhạc hấp dẫn,
1
10/35 HS = 28,5%
8/32 HS = 25 %
dễ học, thoải mái
Do môn Âm nhạc khó nhớ,
2
3/35 HS = 8,5%
2/32 HS = 6,2%
hay quên
Do giáo viên truyền đạt
3
22/35 HS = 63%
22/32 HS = 68,8%
hay, dễ hiểu
Kiểm tra chất lượng đầu năm qua việc trình bày một bài hát hoặc đọc một
bài tập đọc nhạc mà các em đã học ở trong chương trình lớp 4.
Kết quả:

LỚP

SỐ
HS

HOÀN THÀNH
TỐT (A+)

HOÀN
THÀNH (A)

CHƯA HOÀN
THÀNH (B)

4A1

35

8 HS = 23%

26 HS = 74%

1 = 3%

4A2

32

7 HS = 22%

24 HS = 75%

1 = 3%

Như vậy qua kiểm tra chất lượng cho thấy các em rất thích học bộ môn,
nhưng để học tốt thì số lượng còn rất khiêm tốn. Thực tế khi nghe các em thực
hiện bài hát hay đọc một bài tập đọc nhạc, bên cạnh những em có phong cách
trình bày tự nhiên và khá thoải mái hoặc đọc chuẩn xác cao độ, trường độ các
nốt nhạc trong bài tập đọc nhạc, vẫn còn một số em chưa thực sự mạnh dạn, tự
tin, chỉ hát với tính chất thuộc lòng gần đúng giai điệu. Việc thể hiện tính chất
của bài hát là rất hạn chế. Phần đọc nhạc thì chỉ đúng tên nốt mà không đúng
trường độ, ngắt, nghỉ tuỳ tiện không đúng tiết tấu của bài nhạc. Vì thế muốn cho
các em học tốt môn âm nhạc lớp 4 mà đặc biệt là phần học hát và phần tập đọc
nhạc thì đòi hỏi giáo viên phải áp dụng những phương pháp mà mình đã áp dụng
đã mang lại hiệu quả cao cho các em.
2.3.3 Biện pháp 3: Phương pháp thực hiện sáng kiến:
Trong chương trình âm nhạc lớp 4 ngay vào đầu năm học đã có một bài hát
tương đối khó như bài Em yêu hoà bình, Trên ngựa ta phi nhanh, Bàn tay mẹ.
Mà để có một tiết học Âm nhạc hiệu quả, gây hứng thú cho học sinh trước tiên
người giáo viên phải xây dựng nề nếp học tập ngay từ bài học đầu tiên. Cụ thể
như xác định thái độ, ý thức học tập đối với môn Âm nhạc. Ở lớp dưới, các em
đã được làm quen với các kỹ năng ca hát, đó là các kỹ thuật cơ bản như tư thế
ngồi hát, Sang lớp 4, các kỹ thuật đó được duy trì và nâng cao hơn một bước đó
là các em làm quen với cách đọc nhạc và cách thể hiện một bài hát có sắc thái,
tình cảm. Vì vậy, giáo viên phải nắm vững các phương pháp và các bước trong
5


giảng dạy để truyền thụ lại cho các em các kiến thức của bài học cũng như phát
triển các kỹ năng đã có của các em một cách tốt nhất.

2.3.4 Biện pháp 4: Xây dựng phương pháp dạy hát.
+ Phương pháp dạy tập hát bài mới.
Việc đầu tiên khi hướng dẫn học sinh học một giờ Âm nhạc nói chung và
tập hát bài mới nói riêng là giúp các em thực hiện qua bước luyện thanh và tư
thế đứng luyện thanh là phải đứng nghiêm nhưng thả lỏng 2 tay và điều quan
trọng là lấy hơi bằng bụng. Do cao độ, trường độ của các câu hát thường xuyên
thay đổi tác động rất lớn đến thanh quản của các em, để bảo vệ giọng và giúp
cho giọng của các em phát triển bình thường giáo viên phải hướng dẫn các em
qua bước khởi động, đây là giai đoạn chuẩn bị còn gọi là luyện thanh. Tuy nhiên
chỉ cần hướng dẫn các em thực hiện bài tập thay đổi cao độ, tiết tấu đơn giản, dễ
thực hiện.
Ví dụ  Cách 1:

 Cách 2:

* Tư thế đứng luyện thanh:

6


Có rất nhiều phương pháp để hướng dẫn học sinh tập một bài hát. Nhưng Ở
đây tôi chỉ đưa ra phương pháp mà theo tôi là giúp học sinh dễ tiếp thu bài học
nhất, đó là phương pháp kết hợp giữa nghe giai điệu tập hát và hướng dẫn sửa
lỗi thông qua truyền miệng từng câu. Ngoài ra tôi còn giúp các em phát triển khả
năng cảm thụ âm nhạc thông qua bài hát.
Để làm được điều này, sau khi đã giúp các em qua bước luyện thanh khởi
động giọng, người giáo viên phải giới thiệu và dẫn dắt bài hát một cách sinh
động, gây sự chú ý, tò mò cho học sinh, ngoài những từ ngữ dùng để mô tả
những hình ảnh sinh động trong bài hát, giáo viên phải cho các em nghe giai
điệu bài hát, việc cho các em nghe bài hát mẫu thường thì có rất nhiều cách như

thông qua băng, đĩa nhạc. Nhưng riêng tôi thì tôi chỉ sử dụng cách hát mẫu do
chính mình hát. Sở dĩ tôi thực hiện cách này là giúp cho học sinh sự thích thú
đối với bài hát và giúp các em sau tiết học hát có thể thực hiện lại những động
tác mà giáo viên đã làm mẫu. Làm như vậy, các em sẽ cảm nhận được giai điệu,
tính chất của bài . Hơn nữa, việc giáo viên làm mẫu trực tiếp còn gây được sự
hứng thú chú ý hơn cho các em. Các em còn nhỏ, khả năng nhận thức chủ yếu
theo bản năng và cảm tính. Do đó, cho các em nghe hát mẫu và đọc lời ca của
bài hát là việc làm không thể thiếu được, ở phần này giáo viên phải giải nghĩa và
luyện đọc những từ khó sẽ giúp các em hiểu được ý nghĩa của lời ca. Ngoài ra
giáo viên cần nhắc nhở học sinh những chỗ luyến trong bài hát để học sinh
không bỡ ngỡ khi hát cả câu hát. Việc đọc lời ca theo tiết tấu sẽ giúp các em
phần nào cảm nhận được tính chất nhịp điệu của bài, người giáo viên chỉ cần
hướng dẫn rõ thêm một chút là các em có thể hình dung được những chỗ ngân
hay nghỉ sau mỗi câu của bài hát vì ở việc làm này các em đã được đọc từng câu
theo ý nghĩa câu hát.
Ví dụ: Trong bài “ Em yêu hoà bình” (Nhạc và lời: Nguyễn Đức Toàn).
Khi hướng dẫn đọc lời ca, phải giúp các em thể hiện được tiết tấu lặng đen, lặng
đơn, nốt móc đơn có chấm dôi, móc kép trong bài bằng cách đọc, gõ nhạc cụ gõ
hay vỗ tay theo tiết tấu như sau:
Đọc

2
4

Gõ:
Đọc

x
2
4

Gõ:

Em yêu hoà bình, yêu đất nước Việt Nam, yêu từng gốc đa bờ
x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x x

tre đường làng.
x

x

x

Để các em đọc chính xác tiết tấu và ngắt cuối câu, giáo viên chỉ bảng phụ
và đọc mẫu hướng dẫn các em đọc theo mẫu.
Điều cần thiết hơn hết khi tập hát đó là sự đồng điều hoà giọng của các em
và đặc biệt là việc hát rõ lời giáo viên luôn phải đặt ra kế hoạch hướng dẫn các
em thực hiện tốt.
7


Chúng ta biết rằng, tầm cữ giọng của các em ở Tiẻu học còn thấp hơn so
với tầm cữ giọng của học sinh cấp 2, vì vậy việc xác định tầm cữ giọng hát
chung của cả lớp sao cho phù hợp với đối với một bài hát là vấn đề vô cùng
quan trọng. điều đó giúp các em dễ dàng điều khiển giọng hát của mình đúng
cao độ của bài mà không quá cao hoặc quá thấp khiến các em khó khăn trong
việc điều chỉnh giọng hát cho thật chính xác.
Để các em cảm nhận giai điệu của từng câu hát, không nhất thiết giáo
viên lúc nào cũng phải hát mẫu, việc hát mẫu tốt nhất là chỉ dùng để trình
bày toàn bài hát vào đầu tiết học giúp các em cảm nhận giai điệu, tiết tấu
của bài hoặc dùng để sửa lỗi từng câu hát cho các em, việc dùng tiếng đàn
(Piano) để đàn lên giai điệu của câu hát đó và các em nghe cảm nhận giai
điệu sau đó tự hát lời ca theo giai điệu đó là tốt nhất chứ không phải nhất
thiết giáo viên phải hát mẫu.
Tôi đã áp dụng phương pháp này và thấy được sự thích thú của các
em khi các em tập trung nghe giai điệu để lập lại sao cho đúng giai điệu
câu nhạc. Điều này không quá dễ mà cũng không khó cho tất cả các em nếu
như các em tập trung vào bài học.

Việc các em thực hiện tự vỡ bài sẽ giúp cho tai nghe của mình phát
triển nhanh hơn. Hơn nữa sự cảm nhận giai điệu và thể hiện giai điệu đó
thành câu hát của chính các em sẽ dễ dàng chuẩn xác hơn. Sau mỗi câu
hoặc mỗi đoạn, giáo viên nên đàn lại, hát mẫu lại cho các em nghe và kiểm
tra một vài học sinh để nắm bắt sự tiếp thu bài hát của các em đến mức độ
nào và không thể thiếu phần sửa sai ngay lập tức cho học sinh. Việc sửa sai
kịp thời sẽ giúp các em có được sự chính xác và làm quen với câu hát
đúng. Nếu giáo viên không sửa kịp thời mà để khi hoàn thành bài hát mới
sửa sẽ gây cho các em rất nhiều khó khăn, vì các em nhỏ rất dễ khắc sâu
bài học và sẽ làm cho giáo viên khó khăn trong việc sửa sai, tiếp theo đó là
giáo viên sẽ tập hát kết nối theo lối móc xích sẽ giúp các em mau nhớ lời
ca và hát chuẩn xác giai điệu hơn. Việc củng cố luyện tập từng đoạn của
bài hát ngoài việc giúp các em cảm nhận giai điệu và lời ca nó còn giúp
cho các em tự tin hát đúng cao độ, câu hát không rời rạc, không ê a, phát
âm nhả tiếng rõ lời. Khi đã hoàn thành xong phần hát lời ca và đúng giai
điệu của bài hát để giúp cho việc luyện tập củng cố, khắc sâu bài học hơn
giáo viên phải giúp các em vừa hát ,vừa gõ đệm thanh phách để tạo sự sinh
động của bài hát và giúp các em giữ được nhịp độ của bài mà không bị
cuốn nhanh hay chậm lại. Thông thường, có 3 cách gõ đệm để luyện tập
củng cố bài hát đó là: Hát gõ đệm theo nhịp, hát gõ đệm theo phách và gõ
đệm theo tiết tấu lời ca. Tuy nhiên tuỳ theo từng bài hát cụ thể mà vận
dụng cho phù hợp.
Việc vận dụng từng cách gõ đệm cho phù hơp với bài hát mà tôi muốn
nói đến ở đây là: Tuỳ theo bài hát, nếu bài hát có tiết tấu dễ thì giáo viên
cho học sinh gõ đệm theo phách, nếu bài hát bình thường thì cho học sinh
gõ đệm theo nhịp và nếu bài hát tương đối khó thì giáo viên nên cho học
sinh gõ đệm theo tiết tấu lời ca.Và để phát huy hơn tích tích cực của học
8

sinh giáo viên có thể cho học sinh tự gõ đệm theo một trong 3 cách đó
trước khi giáo viên hướng dẫn học sinh gõ đệm.
Ví dụ:
Cách 1: Gõ đệm theo phách
2
Trên đường gập ghềnh, ngựa phi nhanh nhanh nhanh nhanh
4
Gõ:
x
x
xx
x
x
xx
Cách 2: Gõ đệm theo nhịp
2
Trên đường gập ghềnh, ngựa phi nhanh nhanh nhanh nhanh
4
Gõ:
x
x
x
x
Cách 3: Gõ đệm theo tiết tấu lời ca.
2 Trên đường gập ghềnh, ngựa phi nhanh nhanh nhanh nhanh
4
Gõ: x
x
x
x

x x
x
x
x
x
Để khích lệ các em trong học tập và tạo điều kiện cho các em chứng
minh khả năng cảm nhận của mình, sau khi nắm được cơ bản giai điệu của
bài hát giáo viên sẽ tiến hành cho học sinh hát lại cả bài dưới sự bắt nhịp
của giáo viên, giáo viên đếm phách cho các em vào.
Ví dụ: Bài hát ở nhịp 2 và không có nhịp lấy đà thì giáo viên sẽ đếm:1,2
4
Bài hát ở nhịp 2 nhưng có nhịp lấy đà giáo viên sẽ đếm: 2,1
4
Bài hát ở nhịp 3 hay 4 thì giáo viên có cách đếm khác đúng
4
4
với từng bài. Nhưng thông thường những bài hát ở lớp 4 kể cả những bài Tập
đọc nhạc đa số viết ở nhịp 2.
4
Sau đó giáo viên phải tổ chức cho các em thể hiện theo các hình thức đơn
ca, song ca hoặc tốp ca. ở giai đoạn này việc động viên, khuyến khích các
em là hết sức quan trọng cho dù các em có thể chưa thực hiện được bài hát
một cách chính xác và tốt nhất giáo viên vẫn phải có lời khen ngợi các em
bằng một đơn giản như: “Em hát tương đối đúng nhưng nếu em cố gắng
hơn một chút thì sẽ hay hơn rất nhiều”.
*Một số hình thức thể hiện bài hát:

9

2.3.5 Biện pháp 5: Phương pháp luyện tập, củng cố bài học trước.
Trong chương trình học hát ở Tiểu học, việc dạy một bài hát từ đầu đến
khi hoàn chỉnh phải thông qua 2 tiết học. Thậm chí có bài đến 3 tiết học.
Trong đó, tiết đầu dạy lời ca mới, tiết 2 củng cố; sửa chữa cao độ lời ca của
tiết trước; dạy tiếp lời ca còn lại (nếu có lời 2) và luyện tập củng cố cách
gõ đệm theo tiết tấu; theo phách; theo nhịp (tuỳ theo từng bài) và tập vận
động, động tác phụ hoạ theo lời ca, tập trình bày bài hát. Sau tiết thứ hai,
bài hát đó thỉnh thoảng được ôn tập lại lần thứ 3 kết hợp với nội dung khác
chẳng hạn như: Tập đọc nhạc hay ôn tập đọc nhạc hay nghe nhạc…
Ở tiết thứ 2, việc chỉnh sửa cao độ, tiết tấu của từng câu hát phải
được giáo viên hướng dẫn các em thực hiện đúng nguyên tắc cơ bản.Vì sau
tiết 1 các em được học tiết 2 tiếp theo là sau khoảng thời gian 1 tuần nên
việc nhớ lại hoàn toàn giai điệu của bài hát không phải học sinh nào cũng
làm được. Lúc này người giáo viên phải bắt giọng cho các em thông qua
nhạc cụ mà mình sử dụng thường xuyên. Có thể giáo viên hát mẫu lại hoặc
không hát lại tuỳ theo khả năng của từng lớp, giáo viên dạo nhạc và đếm
10


phách hoặc tự các em vào nhạc, việc giáo viên đếm phách cho các em vào
nhạc nhằm giúp cho cả lớp có sự đồng đều khi thể hiện bài hát. Tiếp theo
đó là phát hiện những câu, những từ trong bài các em hát chưa đúng giáo
viên nên sửa sai trực tiếp cho các em. Khi các em thực hiện đúng cao độ
của các câu hát trong bài, việc tiếp theo là giúp các em luyện tập, củng cố.
Giáo viên cần đưa ra những yêu cầu, phải nêu rõ những nhiệm vụ mà các
em phải thực hiện khi luyện tập. Việc luyện tập bắt đầu từ từng nhóm rồi
từng bàn thậm chí từng cá nhân. Giáo viên lắng nghe, sửa từng lỗi sai sót
nhỏ của các em, cũng có thể dùng đàn đàn lại các câu các em hát chưa
đúng đó để các em nghe và tự sửa lỗi cho mình. Việc luyện tập hay sửa lỗi
cho học sinh phải thực hiện một cách tổng quát, mặc chỉ có thể sửa lỗi cho

1 hoặc 2 em.
Việc củng cố lại bài hát không chỉ ở việc hát lại lời hát mà còn thực hiện
theo một số phương pháp khác, như gõ đệm theo tiết tấu, theo phách và theo
nhịp. Nhắc lại tính chất nhạc điệu của bài. Các hình thức luyện tập này vừa hiệu
quả lại vừa thu hút học sinh tham gia. Yêu cầu là giáo viên phải nêu và giao rõ
nhiệm vụ cho các em.
Ví dụ: Giáo viên đàn lại bài hát, giáo viên yêu cầu học sinh chia thành 2
nhóm, nhóm hát và gõ đệm câu 1, nhóm hát và gõ đệm câu 2, cách cũng cố này
có thể áp dụng dưới nhiều hình thức chẳng hạn như hát đối đáp mỗi nhóm 1 câu
hoặc hát theo lời bài hát, nhóm 1 hát lời 1 nhóm 2 hát lời 2 kết hợp gõ đệm, đây
là cách tốt nhất để các em nắm chắc hơn bài hát về giai diệu và tiết tấu.
Khi các em đã thực hiện chuẩn xác giai điệu, tiết tấu của bài hát rồi, để
khắc sâu, gây ấn tượng trong tâm trí các em. Cũng để cho việc thể hiện bài hát
thêm sinh động, giáo viên co thể gọi vài học sinh có năng khiếu lên biểu diễn
những động tác phụ hoạ mà giáo viên đã nhắc nhở các em tập trước ở nhà. Các
động tác phụ hoạ cho bài phải phù hợp với lời ca và giai điệu. Việc kết hợp vận
động phụ hoạ sẽ rất khó khăn với những học sinh không có năng khiếu, vì vậy
giáo viên phải tập cho học sinh từ động tác chân nhún cho đến động tác tay, phải
đi từng bước như thế thì các em mới cảm thấy vận động phụ hoạ là một hoạt
động đơn giản mà học sinh nào cũng có thể thực hiện được. Tuy nhiên, do các
em còn nhỏ nên các động tác đưa vào phụ hoạ không nên tìm động tác qua
khó,chỉ cần đơn giản nhưng phù hợp thì hiệu quả đem lại mới cao.
2.3.6 Biện pháp 6: Xây dựng phương pháp tập đọc nhạc.
Trong chương trình học âm nhạc lớp 4, do mới được tiếp xúc nên yêu cầu
của phân môn tập đọc nhạc đặt ra cho các em là hết sức nhẹ nhàng, đơn giản. Ở
giai đoạn đầu tiếp cận với phân môn này, các em phải thực hành các bài tập về
cao độ, về tiết tấu, người giáo viên phải giúp các em nhận ra được âm thanh cao,
thấp tương ứng với vị trí các nốt nhạc trên khuông trong phạm vi 1 quãng 8. Sau
đó, các em được tiếp cận với thang 5 âm: Đô - Rê - Mi – Son – La và tiến tới
thang 7 âm: Đô - Rê - Mi – Pha – Son La – Si.

11


Trong một năm học, các em được học 8 bài tập đọc nhạc đều viết ở nhịp
,

, dựa trên cao độ của thang 5 âm: Đô, Rê, Mi, Son, La hoặc thang 7 âm: Đô,

Rê, Mi, Pha, Son, La, Si.
Phần tiết tấu, các em tiếp tục được củng cố lại trường độ với các hình nốt
đơn giản đã được học ở lớp 3 như: nốt móc đơn, nốt đen, nốt trắng, lặng đen và
chấm dôi. Cách dạy thực hành các hình nốt có thể thực hiện gõ theo tiết tấu,
cũng có thể cho học sinh tập đọc bằng tên gọi các hình nốt: đơn, đen, trắng.
Ví dụ: Ở tiết 6: Tập đọc nhạc số 1 bài Son la son
Tiết tấu: nhịp 2 đen đen trắng, đen đen trắng.
4
x
x
xx
x
x
xx
Để giúp học sinh tập đọc 1 bài tập đọc nhạc muốn thu được kết quả cũng
phải được thực hiện theo đúng các bước theo trình tự nhất định như sau: Giới
thiệu bài tập đọc nhạc, nếu như ở tập hát, bước đầu tiên là luyện thanh thì ở tập
đọc nhạc sẽ phải là luyện tập cao độ hay nói chính xác hơn là đọc thang âm. Cho
các em đọc lại cao độ của các nốt nhạc không chỉ giúp các em khởi động giọng
mà còn giúp các em nhớ vị trí các nốt trên khuông và cảm nhận cao độ các nốt
so với nhau.

Yêu cầu cần thiết nhất khi dạy bài Tập đọc nhạc là giáo viên phải
chuẩn bị bảng phụ và thanh phách. Có bảng phụ sẽ giúp học sinh quan sát rõ
hơn các nốt nhạc và thanh phách dùng để gõ tiết tấu bài tập đọc nhạc.
Muốn các em thực hiện tốt bài tập, giáo viên phải đưa ra yêu cầu để các
em tìm hiểu, nhận xét bài nhạc.
- Về cao độ gồm những tên nốt nhạc nào?
- Về trường độ gồm hình nốt gì?
- Trong bài có sử dụng các ký hiệu âm nhạc nào?
- Nốt nào cao nhất và nốt nào thấp nhất?
Mục tiêu của giai đoạn này là làm thế nào để các em nắm và thể hiện
được hình tiết tấu chính của bài. Việc thể hiện tiết tấu phải được kết hợp
theo nhiều hình thức, có thể là vừa đọc vừa vỗ tay, vừa đọc vừa gõ đệm nhạc
cụ. Hình thức thể hiện cũng có thể là cả lớp, theo tổ nhóm, cá nhân xen kẽ.
Khi các em đã thực hiện tốt tiết tấu của bài, giáo viên đàn để các em
nghe và cảm nhận giai điệu theo tiết tấu. Thông thường thì giáo viên sẽ đọc
từng câu cho học sinh nghe nhưng tôi thì không làm thế, Vì khi giáo viên
đọc từng câu thì những học sinh chưa xác định được cao độ cũng như trường
độ nốt nhạc các em sẽ nhanh chóng ghi vào sách và các em có thể thuộc
lòng nó. Để tránh tình trạng trên thì tôi đã áp dụng phương pháp khác đó là:
Sau khi đọc mẫu cả bài và phân tích các ký hiệu trong bài, tôi sẽ gọi vài
học sinh đọc những tên nốt ở từng câu, sau đó tôi đàn giai điệu và cho học
sinh đọc đúng cao độ, giáo viên phải khen ngợi khi học sinh đọc đúng và
động viên các em đọc chưa đúng nhằm tạo cho các em sự thích thú cũng như
cảm giác thoải mái không lo sợ khi đọc sai.
12


Tiếp theo đó là cho học sinh luyện tập cá nhân, theo nhóm, theo tổ tuỳ
theo khả năng tiếp thu của từng lớp. Khi học sinh đã hoàn thành xong phần
đọc nốt thì việc quan trọng tiếp theo là giáo viên cho các em gõ tiết tấu như

tiết tấu ban đầu mà giáo viên đã cho học sinh thưc hành.
Để các em có cảm nhận tốt hơn trong việc ghép lời ca với nhạc, giáo
viên nên dành khoảng 2 phút cho các em tự ghép lời. Sau đó, giáo viên đàn
giai điệu và hát mẫu lời ca để các em nghe, so sánh.Giáo viên bắt nhịp, học
sinh đọc lại nhạc và tự ghép lời ca. Giáo viên đàn lại từng câu, sửa lỗi cho
các em. Giai đoạn này đòi hỏi sự kết hợp luyện tập nhịp nhàng giữa đọc
nhạc, hát lời và gõ đệm nhạc cụ. Cuối cùng là việc đánh giá, đây là giai đoạn
động viên khích lệ các em học tập. Phải thường xuyên động viên học sinh,
việc động viên các em ngay cả khi các em thực hiện bài đọc chưa thật tốt.
2.3.7 Biện pháp 7: Xây dựng phương pháp ghi chép nhạc.
Sau khi dạy xong bài tập đọc nhạc, tôi không quên nhắc học sinh về chép
lại bài tập đọc nhạc. Ghi chép lại các bài nhạc đã học giúp các em nắm chắc vị
trí các nốt trên khuông cũng như nhớ các hình nốt, ký hiệu đã học. Do vậy, việc
hướng dẫn các em ghi chép đơn giản và dễ thực hiện. Tuy nhiên, đơn giản không
có nghĩa là không quan trọng, ngược lại tập ghi chép nhạc là sự đúc kết giữa 2
phân môn tập hát và tập đọc nhạc để khắc sâu kiến thức. Do đó đòi hỏi phải có
sự chính xác tuyệt đối từng vị trí nốt trên khuông nhạc, quan trọng hơn nữa là
qua chép nhạc các em phải nhớ được tên các nốt nhạc là gì, nằm ở vị trí nào,
cách viết các hình nốt ra sao, các hình nốt đó có ý nghĩa gì và phải thể hiện thế
nào. Việc ghi chép nhạc còn giúp các em ghi nhớ các ký hiệu khác về âm nhạc.
Các kiến thức đó hỗ trợ cho việc tập đọc nhạc hoặc thực hiện các bài hát theo
yêu cầu của tác giả.
2.4 Hiệu quả của sáng kiến
Sau khi áp dụng phương pháp tôi vừa nêu trên vào quá trình giảng dạy
học kỳ I , Tôi nhận được những kết quả khá khả quan. Học sinh vận dụng vào
bài hát và bài tập đọc nhạc rất tốt. Ngoài ra tôi còn nhận được sự tích cực và
thích thú của các em trong giờ học âm nhạc hơn. Do đó kết quả đã nâng lên rõ
rệt.
Qua kiểm tra, đánh giá chất lượng học kỳ I kết quả thu được như sau:
+ Kết quả bộ môn âm nhạc sau khi áp dụng các phương pháp mới:

LỚP

SỐ
HS

HOÀN THÀNH
TỐT
(T)

4A1

35

10 = 28,5%

25 = 71,5%

0 = 0%

4A2

32

9 = 28%

23 = 72 %

0 = 0%

HOÀN THÀNH

(H)

CHƯA HOÀN
THÀNH
(C)

Như vậy qua quan sát kết quả những con số thu đuợc trước và sau khi vận
dụng các phương pháp mới cho thấy sự chênh lệch khá rõ rệt, ta nhận thấy số
13


học sinh xếp loại chưa hoàn thành ( C) đã không còn nữa. Học sinh hoàn thành
tốt đã tăng. Tuy nhiên, đó mới chỉ phần nào thấy những tiến bộ của các em.
Trong thực tế, các em đã yêu thích bộ môn âm nhạc hơn, thích học hát, thích đọc
nhạc hơn do đó kỹ năng ca hát của các em cũng được nâng lên. Từ đó các hoạt
động văn hoá văn nghệ của trường cũng được đông đảo học sinh tham gia một
cách tích cực và nhiệt tình. Điều này sẽ tạo cho các em một sự tự tin, mạnh dạn
hơn khi tham gia các hoạt động văn hoá văn nghệ khác.
3. Kết luận, kiến nghị
3.1 Kết luận:
Chúng ta thấy rằng Âm nhạc ở trường phổ thông có vị trí quan trọng trong
việc giáo dục thế hệ trẻ. Xuất phát từ thực trạng khả năng nhận thức tiếp thu
những kiến thức đặc thù của bộ môn âm nhạc, tôi đã lựa chọn và đưa vào thực tế
những phương pháp giảng dạy của mình trên cơ sở bám sát chương trình hướng
dẫn của Bộ giáo dục - Đào tạo và tôi đã thu được những kết quả đáng kể. Qua
quan sát thực tế nhận thấy các em yêu thích bộ môn hơn, hào hứng học tập hơn.
Đặc biệt là kết quả học tập cũng như chất lượng của công tác phong trào văn hoá
văn nghệ đã nâng lên rõ rệt, các em mạnh dạn hơn, tự tin hơn trong việc tham
gia các hoạt động văn nghệ của trường cũng như phong trào văn hoá văn nghệ
của huyện nhà.

Bên cạnh những kết quả đạt được đó tôi tích luỹ được một số kinh nghiệm
sau:
- Phải có lòng yêu nghề, tận tâm, tận tụy với công tác giảng dạy, cống hiến
hết mình cho sự nghiệp giáo dục và đào tạo.
- Tự học để nâng cao trình độ chuyên môn. Nhất là cần có nhiều thời gian
cho việc rèn luyện cách sử dụng đồ dùng dạy học sao cho nhuần nhuyễn, không
bị lúng túng trước học sinh.
- Luôn luôn học hỏi kinh nghiệm của đồng nghiệp.
- Dành nhiều thời gian cho việc chuẩn bị bài dạy.
- Nắm vững kiến thức và truyền thụ kiến thức một cách chính xác.
- Tạo không khí sôi nổi, gần gũi với học sinh, tuy nhiên ngoài giờ học
giáo viên nên gần gũi trò chuyện với các em để các em cảm thấy thân thiện với
giáo viên.
- Dạy và sửa sai kịp thời, nhận xét đánh giá nhẹ nhàng.
- Luôn tạo được sự hứng thú cho học sinh.
3.2 Kiến nghị
3.2.1 Đối với cấp quản lí giáo dục:
- Tạo điều kiện thuận lợi cho GV, có đủ sách tham khảo, các trang thiết bị phục
vụ cho bộ môn.
- Tạo điều kiện về cơ sở vật chất để GV và HS có thể học tập, nâng cao kiến
thức trong và ngoài giờ học, tạo cho các em những sân chơi để các em có điều
kiện thể hiện những hiểu biết hơn về môn Âm nhạc.
- Thường xuyên tổ chức cuộc thi "Tiếng hát học sinh", " giai điệu tuổi hồng"...
3.2.2 Đối với nhà trường:
- Tạo điều kiện hơn nữa để học sinh phát triển môn âm nhạc như đầu tư đàn
Organ điện tử, hệ thống âm thanh chuyên dụng có chất lượng cao...) để học sinh
14


có nhiều điều kiện phát triển hơn môn Âm nhạc. Trong bài viết này, tôi đã nêu

lên sáng kiến kinh nghiệm mà tôi đã đúc rút được trong quá trình giảng dạy. Với
khả năng và năng lực của bản thân, tôi luôn cố gắng hết mình với một mong
muốn đóng góp cho nền giáo dục của Trường Tiểu học Điền Thượng nói riêng
và ngành giáo dục Bá Thước nói chung ngày càng phát triển hơn.
Tôi xin bày tỏ sự cảm ơn chân thành đến với Ban giám hiệu nhà trường,
các đồng nghiệp đã không ngừng tạo điều kiện và giúp đỡ tôi hoàn thành tốt
công việc giảng dạy .
Tôi rất mong nhận được sự góp ý của hội đồng khoa học Sở giáo dục & Đào
Tạo Thanh Hóa, các bạn đồng nghiệp để tôi có thêm kinh nghiệm phục vụ tốt
hơn nữa cho công tác giảng dạy và chất lượng học sinh đạt kết quả cao.
.
Tôi xin chân thành cảm ơn !

XÁC NHẬN CỦA
HIỆU TRƯỞNG

Nguyễn Văn Tuấn

Bá Thước, ngày 18 tháng 3 năm 2019
Tôi xin cam đoan đây là SKKN của mình viết,
không sao chép nội dung của người khác.
NGƯỜI VIẾT

Hà Thị Thủy

15


TÀI LIỆU THAM KHẢO
TT

1
2
3
4
5

Tên tài liệu
Sách giáo khoa âm nhạc lớp 4
Sách giáo viên Âm nhạc lớp 4
Phương pháp dạy học các môn học ở tiểu học
Phương pháp dạy học âm nhạc Hoàng Long
Tài liệu BDTX môn âm nhạc Tiểu học

Nhà xuất bản
Nhà xuất bản giáo dục
Nhà xuất bản giáo dục
Nhà xuất bản giáo dục 2007
Nhà xuất bản giáo dục
Nhà xuất bản giáo dục

16


DANH MỤC
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐÃ ĐƯỢC HỘI ĐỒNG SÁNG KIẾN KINH
NGHIỆM NGÀNH GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HUYỆN, XẾP LOẠI TỪ C
TRỞ LÊN

TT

Tên đề tài SKKN

1.

Một số biện pháp giúp học
sinh nắm vững cách gõ đệm
theo tiết tấu, nhịp, phách khi
hát.
Một số biện pháp gây hứng
thú cho học sinh khi học môn
âm nhạc ở trường tiểu học
Một số giúp học sinh phát
triển năng khiếu môn âm
nhạc ở trường tiểu học.

2.
3.

Cấp đánh giá
xếp loại
(Ngành GD cấp
huyện/tỉnh;
Tỉnh...)

Kết quả
đánh giá
xếp loại
(A, B,
hoặc C)

Năm học
đánh giá
xếp loại

Cấp huyện

C

2011-2012

Cấp huyện

C

2013-2014

Cấp huyện

C

2015-2016

17