Một số giải pháp rèn kỹ năng giao tiếp ứng xử cho học sinh lớp 5 trường tiểu học ngọc trạo, huyện thạch thành thông qua các tiết học

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HOÁ

PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THẠCH THÀNH

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

“MỘT SỐ GIẢI PHÁP
RÈN KĨ NĂNG GIAO TIẾP ỨNG XỬ CHO HỌC SINH LỚP 5
TRƯỜNG TIỂU HỌC NGỌC TRẠO, HUYỆN THẠCH THÀNH
THÔNG QUA CÁC TIẾT HỌC”

Người thực hiện: Thạch Thị Oanh
Chức vụ: Giáo viên
Đơn vị công tác: Trường Tiểu học Ngọc Trạo
SKKN thuộc lĩnh vực (môn): chủ nhiệm

THANH HOÁ, NĂM 2018


MỤC LỤC
Mục
1
1.1
1.2
1.3
1.4
2
2.1
2.2
2.2.1
2.2.1.

1
2.2.1.
2
2.3
2.3.1
2.3.2
2.3.3
2.3.4
2.3.5
2.3.6
2.4
3
3.1
3.2

Nội dung đề mục
MỞ ĐẦU
Lý do chọn đề tài.
Mục đích nghiên cứu.
Đối tượng nghiên cứu.
Phương pháp nghiên cứu.
NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
Cơ sở lý luận.
Thực trạng của vấn đề nghiên cứu.
Nguyên nhân dẫn đến thực trạng.
Nguyên nhân khách quan.

Trang
1
1

2
3
3
3
3
4
7
7

Nguyên nhân chủ quan.

7

Các biện pháp sử dụng để giải quyết vấn đề.
Giải pháp 1: Rèn cho học sinh tự tin trong giao tiếp.
Giải pháp 2: Rèn cho học sinh trả lời mạch lạc, trôi chảy.
Giải pháp 3: Rèn cho học sinh biết lắng nghe, biết chia sẻ và
nhận xét.
Giải pháp 4: Rèn cho học sinh biết hợp tác.
Giải pháp 5: Rèn cho học sinh biết bày tỏ hoặc kìm chế cảm
xúc.
Giải pháp 6: Thông qua sự giúp đỡ của phụ huynh và đội
TNTPHCM.
Hiệu quả của SKKN.
KẾT LUẬN – KIẾN NGHỊ
Kết luận.
Kiến nghị.

7
8

10
11
13
13
14
16
17
17
19


1. MỞ ĐẦU:
1.1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI:
Con người là tổng hòa các mối quan hệ xã hội. Từ xa xưa đến nay, con
người muốn trao đổi với nhau, bày tỏ ý kiến, quan điểm của bản thân với người
khác và được người khác cùng chia sẻ, thấu hiểu, cảm thông đều thông qua hoạt
động giao tiếp. Có thể nói kĩ năng giao tiếp là một trong những kĩ năng quan
trọng nhất của kĩ năng sống.
“Kĩ năng giao tiếp là một trong những kĩ năng mềm cực kì quan trọng trong
thế kỉ 21. Đó là một tập hợp những quy tắc nghệ thuật, cách ứng xử, đối đáp
được đúc rút qua kinh nghiệm thực tế hàng ngày giúp mọi người giao tiếp hiệu
quả, thuyết phục hơn khi áp dụng thuần thục kĩ năng giao tiếp. Giao tiếp là điều
có tính sống còn đối với bất kì mối quan hệ nào của nhân loại. Kĩ năng giao tiếp
là phương tiện tiên quyết cho sự thành, bại trong giao tiếp. Mục đích của giao
tiếp là truyền tải được những thông điệp từ người nói đến người nghe và ngược
lại. Giao tiếp là hoạt động thường nhật xảy ra liên tục mọi lúc, mọi nơi và là cầu
nối giữa người nói với người nghe”[1]. Như chúng ta đã biết, dù cho có kiến
thức chuyên môn rất vững vàng, sâu rộng nhưng nếu không biết cách thể hiện
những suy nghĩ, những kinh nghiệm đó cho người khác hiểu thì cũng như không,
hoặc trong cơ quan, chúng ta có nhiệt huyết với công việc đến bao nhiêu mà

không có sự thấu hiểu, cảm thông, chia sẻ và giúp đỡ của mọi người thì sẽ gặp
không ít khó khăn. Thầy cô giáo dù giỏi như thế nào nhưng không biết cách tổ
chức truyền đạt để học sinh hiểu bài thì chất lượng giáo dục cũng không hiệu
quả. Bởi vậy, vai trò của giao tiếp trong công việc, trong cuộc sống hàng ngày rất
quan trọng đối với mỗi người. Từ học sinh, sinh viên đến người đi làm; trong gia
đình từ ông bà, cha mẹ đến con cháu đều cần có kĩ năng giao tiếp khéo léo, ứng
xử hiệu quả trong các tình huống của cuộc sống cũng như ngoài xã hội.
Thời gian gần đây, dư luận xã hội đặc biệt quan tâm đến giáo dục kĩ năng
sống cũng như cách ứng xử của người Việt trong quá trình giao tiếp. Mặt trái của
nền kinh tế thị trường thời mở cửa, cạnh tranh khốc liệt trong việc kiếm kế sinh
tồn đã khiến cho đa số con người trở nên vội vã, bận rộn. Dễ nổi nóng, cáu bẳn,
nói năng cộc cằn, ứng xử thô lỗ là những đặc trưng của khá nhiều người trong
quá trình giao tiếp trong xã hội hiện nay. Đặc trưng đó, có ở mọi lứa tuổi, mọi
tầng lớp xã hội, mọi công việc, ngành nghề, mọi địa bàn cư trú ... Qua các thông
tin truyền thông cho thấy, hiện nay thái độ giao tiếp và hành vi ứng xử của một
bộ phận không nhỏ người Việt đang góp phần làm cho xã hội ngày một nóng lên.
Mối quan hệ giữa con người với con người đang nảy sinh nhiều vấn đề phức tạp
cũng từ văn hóa giao tiếp... Điều nguy hại chính là hệ lụy đối với giới trẻ, đặc
biệt là với học sinh sinh viên, trong đó học sinh ở lứa tuổi bậc Tiểu học là đối
tượng phải chịu ảnh hưởng nặng nề nhất.
Hiện nay, một số học sinh do thiếu kĩ năng sống nên thiếu tự tin trong cuộc
sống, không năng động sáng tạo, nhất là trong giao tiếp, ứng xử. Một bộ phận
không ít học sinh nói năng thô lỗ, tục tĩu, đánh nhau, chụp hình rồi đưa lên mạng
xã hội xem như đó là một thú vui mà không lường trước được hậu quả nghiêm
trọng của những hành vi ứng xử thiếu văn hóa đó dẫn đến những trường hợp tự
tử, bỏ học vì xấu hổ,…Tuy nhiên, đó chỉ là một bộ phận nhỏ, chiếm tỉ lệ ít nhưng


làm sao để chúng ta có thể ngăn chặn và loại bỏ được những hiện tượng đó trong
xã hội hiện nay làm cho xã hội ngày càng phát triển văn minh, hiện đại hơn? Đó

chính là trách nhiệm của các thầy giáo, cô giáo và của cả gia đình. Chúng ta cần
phải giúp các em có được những kĩ năng sống cần thiết ngay từ bậc Tiểu học để
các em tự ý thức trách nhiệm và kiểm soát được các hành vi, ứng xử của bản
thân. Trường Tiểu học Ngọc Trạo cơ bản chưa có hiện tượng học sinh đánh nhau,
chụp hình, đưa lên mạng, tự tử… nhưng đa số các em có thói quen giao tiếp, ứng
xử chưa phù hợp; thiếu tự tin trong giao tiếp; nói năng thiếu tế nhị, đôi khi xưng
hô chưa đúng ngôi thứ; chưa biết cách thể hiện thái độ biểu cảm trong giao tiếp,
thái độ hợp tác giữa học sinh với học sinh, giữa học sinh với thầy cô giáo còn
nhiều hạn chế.… Trong thực tế hiện nay có rất ít các tài liệu nghiên cứu bàn sâu
về vấn đề này.
Là một giáo viên đã nhiều năm công tác trong trường tiểu học, tôi nhận
thấy, dạy học không chỉ chú trọng dạy các môn học theo quy định, không chỉ
đơn giản là cần đạt Chuẩn kiến thức kĩ năng môn học mà học sinh phải được
phát triển một cách toàn diện, cả về tri thức, phẩm chất, năng lực và các kĩ năng
cơ bản mới đáp ứng được mục tiêu giáo dục Tiểu học. Song song với việc dạy
chữ, dạy tri thức cho học sinh, giáo viên cần phải thường xuyên chú trọng đến
việc dạy cho các em cách làm người tốt, dạy cho các em có kĩ năng sống cơ bản,
như kĩ năng tự phục vụ bản thân, kĩ năng quản lý thời gian, kĩ năng hợp tác, kĩ
năng giao tiếp với mọi người, kĩ năng trình bày ý kiến, bày tỏ tâm tư nguyện
vọng, chia sẻ với người khác, kĩ năng ứng xử có văn hóa để các em dễ dàng hòa
nhập và thích ứng với mọi môi trường, điều kiện và hoàn cảnh sống trong xã hội
một cách tốt nhất.
Từ những lí do nêu trên, tôi nhận thấy muốn Giáo dục kĩ năng sống cho học
sinh đạt hiệu quả cao, trước tiên cần phải giúp các em tự tin trong giao tiếp, ứng
xử đúng mực, đúng ngôi thứ, phù hợp với từng lứa tuổi và đối tượng giao tiếp.
Vì thời gian giáo viên gần gũi, tiếp xúc trực tiếp với học sinh có hạn, chủ yếu
trong các tiết học, các buổi sinh hoạt lớp, hoạt động ngoại khóa, hoạt động giáo
dục ngoài giờ lên lớp nên trong nội dung nghiên cứu này, tôi lựa chọn:
“ Một số giải pháp rèn kĩ năng giao tiếp ứng xử cho học sinh lớp 5,
trường Tiểu học Ngọc Trạo thông qua các tiết học” để nghiên cứu và áp dụng

vào quá trình dạy học.
( Dạy kĩ năng giao tiếp cho học sinh nói chung là phạm vi rất rộng. Do
đó, trong phạm vi của sáng kiến này, tôi chỉ tập trung rèn kĩ năng giao tiếp
ứng xử cho học sinh với các đối tượng là học sinh với thầy cô giáo; học sinh
với học sinh; học sinh với khách đến nhưng đối tượng giao tiếp chủ yếu là
thầy cô, bạn bè trong trường, trong lớp).
1.2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU:
- Nhằm nâng cao nhận thức lí luận về giao tiếp nói chung và giao tiếp trong
trường Tiểu học nói riêng.
- Chỉ ra nguyên nhân, hạn chế trong giao tiếp ứng xử của học sinh Tiểu học.
- Tìm ra các biện pháp góp phần nâng cao chất lượng giao tiếp cho học sinh
ở trường Tiểu học.
1.3. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU:


- Từ việc nắm được cơ sở lí luận của việc giao tiếp để chỉ ra những hạn chế
trong quá trình giao tiếp ứng xử. Từ đó đề ra các biện pháp giúp nâng cao chất
lượng giao tiếp ứng xử cho học sinh lớp 5 trường Tiểu học Ngọc trạo.
1.4. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU:
1.4.1. Phương pháp quan sát, đàm thoại: Quan sát trong quá trình dạy
học, trong các giờ học trên lớp, hoạt động ngoài giờ lên lớp, hoạt động vui chơi
với bạn bè, giao tiếp, ứng xử với mọi người xung quanh của học sinh…
1.4.2. Phương pháp nghiên cứu tài liệu: Nghiên cứu những vấn đề lí luận
liên quan đến giáo dục kĩ năng sống; kĩ năng giao tiếp ứng xử.
1.4.3. Phương pháp điều tra: Tìm hiểu, đánh giá thực trạng của vấn đề
nghiên cứu, thu thập thông tin về kĩ năng giao tiếp, ứng xử của học sinh thông
qua bạn bè, gia đình, thầy cô giáo và các tổ chức Đoàn, Đội...
1.4.4. Phương pháp thực nghiệm: Kiểm nghiệm hiệu quả và tính khả thi
các giải pháp đưa ra trong đề tài đối với lớp học.
1.4.5. Phương pháp thống kê toán học: Nhằm xử lí số liệu và kết quả thu

được. Ngoài ra, còn sử dụng một số phương pháp: đàm thoại, phương pháp tổng
kết kinh nghiệm.
2. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM:
2.1. CƠ SỞ LÍ LUẬN:
Để thực hiện mục tiêu Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa đất nước, hội nhập
với các nước trên thế giới thì nguồn nhân lực phải là yếu tố hàng đầu. Phát triển
giáo dục là nền tảng tạo nên nguồn nhân lực, là động lực thúc đẩy đất nước, là
yếu tố cơ bản để phát triển xã hội. Điều 35 Hiến pháp Nước Cộng hoà xã hội chủ
nghĩa Việt Nam có ghi: “Giáo dục và Đào tạo là quốc sách hàng đầu”. Và Nghị
quyết TW2 – Khoá VIII đã khẳng định: “Muốn tiến hành Công nghiệp hóa –
Hiện đại hóa thắng lợi phải phát triển mạnh Giáo dục và Đào tạo, phát huy
nguồn lực con người, yếu tố cơ bản của sự phát triển nhanh và bền vững”. Để
đáp ứng những nhu cầu đòi hỏi ngày càng cao của xã hội hiện đại thì người học
phải xác định được mục tiêu học đó là “ Học để biết, học để làm, học để cùng
chung sống, học để khẳng định mình”. Nhưng học để nâng cao kiến thức thôi thì
chưa đủ mà vấn đề đặt ra cho chúng ta hiện nay là làm thế nào để những chủ
nhân tương lai của đất nước có đủ trí, đủ tài, đủ đức, năng động, sáng tạo, tự tin
và bản lĩnh… Để đạt được những điều đó thì cần phải có một nền tảng thật vững
chắc. Giáo dục Tiểu học là bậc học nền tảng trong hệ thống giáo dục phổ thông.
Mục tiêu của bậc Tiểu học là “ Nhằm giúp học sinh hình thành những cơ sở ban
đầu cho sự phát triển đúng đắn và lâu dài về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mĩ
và các kĩ năng cơ bản để học sinh tiếp tục học lên các bậc học tiếp theo” [2]. Bởi
vậy ngay từ bậc Tiểu học, để đạt được những điều đó, ngoài việc đảm bảo yêu
cầu của Chuẩn kiến thức kĩ năng các môn học, năng lực và phẩm chất, giáo viên
cần phải giúp cho học sinh có được những kĩ năng sống cơ bản để tạo tiền đề
vững chắc cho học sinh trong những bậc học tiếp theo; giúp các em bước đầu
xây dựng và phát triển năng lực cá nhân, tính năng động, tự tin sáng tạo và hình
thành nhân cách con người Việt Nam một cách toàn diện trong một xã hội không
ngừng phát triển như hiện nay. Nhiệm vụ nâng cao chất lượng giáo dục kĩ năng

sống, nhất là kĩ năng giao tiếp ứng xử cho học sinh trong tất cả các trường học
hiện nay luôn được ngành Giáo dục và xã hội đặc biệt quan tâm, chú trọng.
Kĩ năng giao tiếp là một trong những kĩ năng quan trọng của kĩ năng sống
mà các em cần phải có. Vậy trước tiên ta cần hiểu: Giao tiếp là gì? “Giao tiếp là
quá trình hoạt động trao đổi thông tin giữa người nói và người nghe nhằm đạt
được mục đích nào đó. Giao tiếp là sự truyền đạt điều muốn nói từ người này
sang người khác để đối tượng có thể hiểu những thông điệp truyền đi, Giao tiếp
là phương tiện để hiểu người khác và tác động đến người khác,…” [3]. Vậy,
muốn giáo dục kĩ năng sống cho học sinh có hiệu quả, trước tiên cần rèn cho các
em có kĩ năng giao tiếp tốt. Nếu có kĩ năng giao tiếp tốt sẽ giúp các em học sinh
tự tin phát huy được tính tích cực, chủ động, sáng tạo trong học tập cũng như
trong mọi hoạt động. Để làm tốt được điều đó, giáo viên cần phải thường xuyên
tăng cường rèn luyện cho học sinh kĩ năng giao tiếp. Vì giao tiếp là nhu cầu
không thể thiếu của mỗi người chúng ta. Nhờ có giao tiếp mà tất cả chúng ta có
thể chung sống hòa đồng trong một xã hội không ngừng phát triển như hiện nay.
Đối với học sinh Tiểu học, giao tiếp giúp các em mạnh dạn trao đổi thông tin
trong học tập, rèn luyện; chia sẻ niềm vui, nỗi buồn, động viên, an ủi lẫn nhau.
Nhờ có giao tiếp các em trở nên gần gũi nhau hơn, tự tin bày tỏ thái độ và quan
điểm của bản thân với gia đình, bạn bè, thầy cô giáo và mọi người. Để hoạt động
giao tiếp của các em có hiệu quả hơn, song song với việc dạy giao tiếp cần dạy
cho học sinh biết ứng xử một cách thân thiện, cởi mở khi giao tiếp. Vậy ứng xử
trong giao tiếp là gì? “Là làm thay đổi nhận thức, thái độ và hành vi, lời nói
thích hợp trong quan hệ giao tiếp giữa người với người, giữa người với thiên
nhiên. Như vậy, ứng xử trong giao tiếp được hiểu là sự phản ứng của con người
đối với sự tác động của cá nhân, xã hội đến mình trong một tình huống cụ thể,
nhất định” [3]. Giao tiếp ứng xử tốt sẽ giúp các em thỏa mãn nhu cầu bộc lộ thái
độ thân thiện, tự tin, cởi mở với bạn bè và mọi người xung quanh. Để đạt được
những điều đó, người giáo viên cần phải tổ chức các hoạt động giáo dục một
cách linh hoạt, sáng tạo, tạo điều kiện tốt cho các em được làm việc hợp tác,

quan sát, thảo luận trao đổi, thực hành giao tiếp ứng xử …. Thông qua đó, rèn
luyện kĩ năng biết lắng nghe, chắt lọc ý, câu, từ để trình bày trôi chảy, mạch lạc
vấn đề mà học sinh cần trao đổi. giúp các em tránh khỏi những cảm giác tự ti, sợ
sệt, nhụt chí khi gặp một số vấn đề khó khăn trong cuộc sống hoặc mỗi khi các
em trả lời sai, làm chưa đúng một việc gì đó.
2.2. THỰC TRẠNG CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU:
Cũng như tất cả các trường học trong địa bàn huyện Thạch Thành, Ban giám
hiệu trường Tiểu học Ngọc Trạo cũng đã và đang rất chú trọng đến việc chỉ đạo
rèn nề nếp và giáo dục kĩ năng sống cho học sinh ở các khối lớp, nhất là rèn cách
giao tiếp ứng xử thân thiện, đúng mực cho học sinh trong toàn trường; giao tiếp
ứng xử giữa học sinh với học sinh, giữa học sinh với thầy cô giáo, giữa học sinh
với mọi người xung quanh,…. Phong trào thi đua "Xây dựng trường học thân
thiện, học sinh tích cực" được nhà trường đặc biệt quan tâm, bước đầu đem lại
những hiệu quả tốt.
Với đặc điểm là một xã miền núi, dân cư chủ yếu là dân tộc Mường, xã
Ngọc Trạo (huyện Thạch Thành, tỉnh Thanh Hóa) cũng chịu ảnh hưởng không


nhỏ của hình thái giao tiếp trong thời kì mới. Ngôn ngữ sử dụng giao tiếp bằng
lời nói chủ yếu là tiếng mẹ đẻ (tiếng Mường) nên việc tiếp thu, chọn lọc, sử dụng
và sử dụng có hiệu quả từ ngữ, tiếng toàn dân trong giao tiếp chung hàng ngày
cũng là một trong những khó khăn của người dân nơi đây.
Đóng trên địa bàn xã, Trường Tiểu học Ngọc Trạo cũng như các trường
khác trong huyện Thạch Thành, được sự quan tâm của chính quyền địa phương
và ngành Giáo dục, rất chú trọng đến việc nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ,
giáo viên , nhân viên và học sinh trong toàn trường. Năm học 2017-2018, nhà
trường có 17 cán bộ nhân viên, giáo viên (nay còn 15 đồng chí) và 3 giáo viên
đặc thù dạy liên trường. Trong đó, cán bộ quản lí và nhân viên: 3 đồng chí (nay
còn 2); 100% giáo viên đạt trình độ chuẩn trở lên. Đa số các đồng chí cán bộ
giáo viên ở xa trường, như: Bỉm Sơn, TP Thanh Hóa,… Giáo viên trong trường

sống đoàn kết, thương yêu, giúp đỡ lẫn nhau cùng hoàn thành tốt nhiệm vụ được
giao. 100% cán bộ giáo viên có phẩm chất đạo đức tốt, nghiêm túc thực hiện các
nội quy quy chế, bộ quy tắc ứng xử của đơn vị và ngành đề ra. Phần lớn giáo
viên có trách nhiệm trong công việc, tự tin trong giao tiếp. Bên cạnh đó có một
số ít giáo viên vì hạn chế về ngôn ngữ và chưa biết cách truyền đạt cho người
khác hiểu vấn đề cần trao đổi nên thiếu tự tin khi trình bày ý kiến trước tập thể
dẫn đến ngại phát biểu ý kiến xây dựng trong các cuộc họp.
Trong quá trình giáo dục, đa số các thầy cô giáo đều thương yêu học sinh
nhưng chưa biết thể hiện thái độ gần gũi, thân mật, điềm đạm với các em một
cách thường xuyên. Trong các giờ học, chưa thường xuyên đổi mới phương pháp
dạy học tạo cơ hội học tập hợp tác cho học sinh. Trong quá trình dạy học, cũng
có những trường hợp đôi khi nóng nảy, không kìm chế được cảm xúc, đã buông
những lời nói kèm theo thái độ phản ứng thiếu tế nhị, điềm đạm với học sinh làm
các em có tâm lí lo sợ, thiếu tự tin dẫn đến sự tương tác giữa thầy-trò trong quá
trình giáo dục bị hạn chế.
VD: Mỗi khi có học sinh chưa nghiêm túc thực hiện nhiệm vụ học tập rèn
luyện, giáo viên đã xưng hô với học sinh là “tôi”, “anh, chị”, đôi lúc không kìm
chế được đã buột miệng gọi “thằng tê, con tê”, hoặc cau có, quát mắng.
Đối với học sinh trong toàn trường, đa số các em ngoan nhưng thiếu tự tin
trong giao tiếp, chưa biết cách thể hiện thái độ giao tiếp tự nhiên, thân mật với
thầy cô, bạn bè và nhất là khi có khách đến, các em thiếu tự nhiên, khép nép; biết
chào khách nhưng nói nhỏ. Khi nói chuyện với bạn bè, các em nói bằng tiếng
Mường pha tiếng chung, đôi khi xưng hô thiếu tế nhị như “thằng, con, hắn,..”.
Đa số các em chưa biết hợp tác trong công việc được giao; chưa biết kìm chế
cảm xúc; khi giao tiếp với thầy cô giáo và khách, thường nói thiếu chủ ngữ hoặc
vị ngữ,…
Đối với lớp chủ nhiệm, năm học 2017-2018, tôi được phân công chủ nhiệm
lớp 5A với tổng số 19 em. Trong đó, nam: 12 em, nữ: 7 em, dân tộc thiểu số: 13
em. Học sinh có hoàn cảnh khó khăn: 2 em. Các em cư trú rải rác ở 5 thôn trong
xã. Một số thôn ở xa trường, đường xá đi lại khó khăn, các em thường phải nghỉ

học mỗi khi trời mưa to, ngập lụt vì không có ai đưa đón. 100% học sinh thuộc
con em gia đình thuần nông. Cha mẹ các em không có nghề nghiệp ổn định.
Trong lớp có đến một nửa số học sinh ở với ông bà, chú bác vì bố mẹ đi làm ăn


xa và có 2 trường hợp bố mẹ sống li thân. Vì vậy nên phụ huynh không có điều
kiện quan tâm chăm sóc các con. Ở với ông bà, chú bác, vì thương con, thương
cháu nên thường nuông chiều các em, đôi khi ngại nói mỗi khi con cháu mắc
khuyết điểm. Ngược lại đối với những học sinh phải sống xa bố mẹ từ nhỏ
thường sống khép mình, ngại giao tiếp, ngại bày tỏ ý kiến của bản thân. Đối với
những em được ông bà nuông chiều thái quá, đa số các em có cá tính mạnh mẽ,
hiếu thắng, chưa biết nhường nhịn bạn bè, thiếu sự hợp tác với nhau, thường cho
rằng mình phải là nhất. Một số em nói năng thiếu chủ ngữ, vị ngữ, trả lời chắp
câu,...Dùng từ ngữ xưng hô chưa đúng ngôi thứ và chưa đúng với các đối tượng
được giao tiếp. Trong giờ học, các em ngại phát biểu ý kiến hoặc trình bày ý kiến
chưa mạch lạc, rõ ràng; trả lời câu hỏi thiếu trôi chảy; nói trống không với thầy
giáo, cô giáo; xưng hô với bạn bè thiếu tế nhị, đôi khi còn nói bậy. Trong tiếp
xúc hàng ngày với nhau, một bộ phận không nhỏ học sinh cư xử với nhau chưa
đúng; chỉ cần một bất hòa nho nhỏ, cũng có thể dẫn đến giận dỗi nhau; Đa số các
em chưa biết lắng nghe bạn nói một cách nghiêm túc. Nhìn chung, dù ở với bố
mẹ hay ông bà, chú bác thì các em cũng chủ yếu được quan tâm về chế độ ăn
uống, học các môn văn hóa, ít được để ý chỉ bảo đến kĩ năng sống, kĩ năng giao
tiếp, nếu có chăng cũng chỉ dặn dò sơ sơ, hời hợt chứ chưa được rèn luyện
thường xuyên mỗi ngày.
Từ những thực trạng trên, Để hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao, ngay từ
đầu năm học, sau khi ổn định tổ chức lớp học, tôi đã tiến hành khảo sát thực
trạng về chất lượng giao tiếp ứng xử đối với 19 học sinh trong lớp 5A để tìm ra
nguyên nhân và giải pháp giúp cho quá trình giáo dục đạt hiệu quả tốt hơn.
Nội dung khảo sát: Kết hợp giữa việc theo dõi thường xuyên qua các tiết
học về cách trả lời câu hỏi, giao tiếp, phẩm chất đạo đức, hành vi ứng xử, các

mối quan hệ với bạn bè, thầy cô giáo và với mọi người xung quanh của học sinh
kết hợp với việc tham khảo ý kiến của phụ huynh học sinh, thầy Tổng phụ thách
đội Thiếu niên của trường, các thầy cô giáo bộ môn và tập thể học sinh các khối
lớp; sổ theo dõi của đội cờ đỏ về các biểu hiện, thái độ ứng xử của học sinh lớp
5A. Sau khi điều tra kĩ năng giao tiếp, ứng xử của 19 em học sinh lớp 5A, tôi đã
thu được kết quả như sau:
GIAO TIẾP
ỨNG XỬ
Mạnh dạn, tự tin Thiếu tự tin, diễn Ứng xử thân Ứng xử thiếu tế
và dùng từ ngữ đạt ý chưa rõ ràng; thiện; biết biểu nhị với bạn.
xưng hô phù hợp nói chưa thành lộ được cảm xúc Chưa biết thể
với hoàn cảnh và câu, dùng từ ngữ và hợp tác với hiện thái độ hợp
đối tượng giao xưng hô chưa phù bạn bè, thầy cô. tác với thầy cô
tiếp.
hợp.
giáo và các bạn.
SL
TL
SL
TL
SL
TL
SL
TL
5 em
26,3
14 em
73,7
11 em
57,9

8 em
42,1
Quan sát kết quả khảo sát trên, ta dễ dàng nhận thấy kĩ năng về giao tiếp
ứng xử của các em còn nhiều hạn chế. Nên ngay sau khi có kết quả khảo sát, tôi
đã tiến hành tìm hiểu nguyên nhân dẫn đến thực trạng kĩ năng giao tiếp ứng xử
của học sinh trường Tiểu học Ngọc Trạo, từ đó đề ra các giải pháp cụ thể nhằm


nâng cao chất lượng kĩ năng giao tiếp ứng xử cho học sinh lớp 5A nói riêng và
học sinh lớp 5 trường tiểu học Ngọc Trạo nói chung.
2.2.1. Nguyên nhân dẫn đến thực trạng:
2.2.1.1: Nguyên nhân khách quan: Địa bàn rộng, địa hình phức tạp, đời
sống, trình độ nhận thức của phần lớn nhân dân chưa cao và không đồng đều
giữa các thôn nên đa số phụ huynh chưa thực sự hiểu tầm quan trọng của giao
tiếp ứng xử dẫn đến chưa có sự quan tâm đến việc giáo dục kĩ năng giao tiếp ứng
xử cho con em mình trong cuộc sống hàng ngày; chưa làm tốt công tác kết hợp
nhà trường, gia đình và xã hội trong việc giáo dục học sinh. Việc học tập, rèn
luyện của học sinh được phó thác cho thầy cô “ trăm sự nhờ thầy, cô”.
Thói quen giao tiếp tự nhiên bằng tiếng mẹ đẻ (tiếng Mường) ở nhà của
những người thân trong gia đình học sinh với nhau chưa đúng cũng ảnh hưởng
rất lớn đến kĩ năng giao tiếp của các em.
2.2.1.2: Nguyên nhân chủ quan:
- Thứ nhất: các em chưa thực sự được thầy cô giáo thường xuyên gần gũi,
động viên, an ủi thân mật khi mắc khuyết điểm làm cho các em luôn có cảm giác
tự ti, sợ sệt dẫn đến việc các em thiếu tự tin trong giao tiếp.
- Thứ hai: Giáo viên chủ nhiệm chưa thực sự chú trọng sắp xếp thời gian,
kế hoạch rèn luyện kĩ năng giao tiếp, dạy cách ứng xử cho các em thông qua các
tiết học một cách khoa học và chưa biết cách kích thích hứng thú giao tiếp tự
nhiên, đúng mực cho các em.
- Thứ ba: Trong các giờ dạy hàng ngày trên lớp, giáo viên chưa thường

xuyên đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực tạo điều kiện cho các
em học tập hợp tác. Đa số giáo viên chỉ nặng về truyền tải kiến thức của bài học
cho học sinh theo yêu cầu của Chuẩn kiến thức-kĩ năng, ít chú trọng đến rèn cách
trả lời trôi chảy, mạch lạc, thành câu, rõ ý và dạy cách chú ý lắng nghe, cách
trình bày ý kiến, chia sẻ, nhận xét cho các em.
- Thứ tư: Phần lớn, các em giao tiếp ứng xử theo thói quen cảm tính bột
phát chưa biết bày tỏ thái độ, chưa biết tự kìm chế cảm xúc của bản thân với bạn
bè đúng mực; chưa biết quan tâm chú trọng đến thái độ, cảm xúc của bạn (hoặc
người được giao tiếp). Khi ứng xử với bạn, các em chưa biết đặt mình vào vị trí
của bạn để thể hiện thái độ ứng xử phù hợp, đúng mực.
- Thứ năm: Một số phụ huynh chưa thấy rõ được tầm quan trọng thực sự
của việc rèn luyện kĩ năng giao tiếp ứng xử cho con em mình nên chưa quan tâm
đúng mức đến việc rèn luyện, uốn nắn cách giao tiếp, hành vi ứng xử cho các em
một cách thường xuyên, khoa học. Đó cũng là một nguyên nhân gây cản trở đến
việc giáo dục các em ở trường, ở lớp.
2.3. CÁC BIỆN PHÁP SỬ DỤNG ĐỂ GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ:
Từ những nguyên nhân trên, để rèn kĩ năng giao tiếp ứng xử cho học sinh
có hiệu quả hơn, Trong mỗi tiết học, ngoài việc đảm bảo mục tiêu của bài dạy
theo Chuẩn kiến thức kĩ năng môn học, vận dụng tính tích hợp trong các môn
học có hiệu quả hơn, trong các giờ học, tôi luôn lồng ghép giữa dạy kiến thức
với việc rèn kĩ năng giao tiếp ứng xử cho học sinh một cách linh hoạt, tự nhiên,
hài hòa, không gò bó, gượng ép thông qua các hoạt động học tập và rèn luyện


trong và ngoài giờ lên lớp…Để thuận lợi cho quá trình nghiên cứu, áp dụng của
mình, tôi đã phân thành các giải pháp sau:
2.3.1. Giải pháp 1: Rèn cho học sinh tự tin trong giao tiếp:
- Thông qua các tiết học trên lớp: Trong quá trình học tập và rèn luyện,
tôi phân đều khả năng giao tiếp ứng xử của các em vào các nhóm với những khả
năng và lợi thế riêng của mỗi em như trong mỗi nhóm có cả những em học tốt,

có khả năng trình bày trôi chảy, mạnh dạn, tự tin, hoạt ngôn và có cả những em
nhút nhát, học chậm, hạn chế về khả năng giao tiếp ứng xử để các em giúp đỡ
nhau cùng hoàn thành nhiệm vụ được giao. Đây là cơ hội để các em chủ động
đưa ra ý kiến, sự thuyết phục của bản thân với bạn bè trong nhóm và tạo điều
kiện cho các em trao đổi, kèm cặp, học hỏi, giúp nhau cùng tiến bộ,.. Thường
xuyên, liên tục trong các giờ học, các em được đưa ra các lí lẽ để thuyết phục
bạn bè trước nhóm sẽ giúp các em tự tin hơn, hiệu quả học tập tốt hơn. “Học
thày không tày học bạn”. Trong cùng một nhóm, học sinh nhút nhát học được
tính mạnh dạn, tự tin và cách ứng xử đúng đắn, cởi mở, tế nhị của những bạn nổi
trội trong nhóm và ngược lại, những em mạnh mẽ, tự tin sẽ giúp các bạn nhút
nhát trở nên mạnh mẽ hơn qua các hoạt động của nhóm mình.
Để giúp các em tự tin, mạnh dạn phát biểu ý kiến trước lớp, trong các câu
hỏi tìm hiểu bài, những em học chậm, thiếu tự tin, tôi ưu tiên trả lời những câu
hỏi ở mức 1(Mức nhận biết, nhắc lại kiến thức, kĩ năng đã học). Những em học
tốt hơn nhưng ngại phát biểu trước lớp, tùy theo khả năng của mỗi em, tôi khích
lệ các em trả lời các câu hỏi ở các mức hai, ba hoặc bốn. Nếu trường hợp các em
vẫn không trả lời được thì có những gợi ý gợi mở để các em dễ dàng nhận biết
và trả lời được câu hỏi, sau đó cả lớp cùng khen ngợi.
VD: Trong giờ học phân môn Tập đọc-tuần 21-bài Trí dũng song toàn:
Câu hỏi dành khích lệ học sinh chậm, thiếu tự tin: (Em hãy nhắc lại nội dung
cuộc đối đáp giữa ông Giang Văn Minh với đại thần nhà Minh.); câu hỏi cho học
sinh còn lại như: Em hãy cho biết Sứ thần Giang Văn Minh làm cách nào để vua
nhà Minh bãi bỏ lệ góp giỗ Liễu Thăng?; Vì sao vua nhà Minh sai người ám hại
ông Giang Văn Minh?; Vì sao có thể nói ông Giang Văn Minh là người trí dũng
song toàn?; Em hãy nêu ý nghĩa của bài đọc?..
Trong hoạt động nhóm, tôi động viên các em trong nhóm lần lượt thay nhau
làm nhóm trưởng đại diện trình bày kết quả thảo luận của nhóm mình.
VD: Giờ học này, em A làm tổ trưởng của nhóm, giờ học khác em B thay
em A làm tổ trưởng.
Trong các giờ học, tôi luôn khích lệ các em mạnh dạn giơ tay phát biểu ý

kiến xây dựng bài. Nếu các em trả lời đúng, được khen ngợi, khích lệ các em
phát huy nhưng nếu các em trình bày sai, tuyệt đối không được thể hiện phản
ứng khó chịu mà luôn giữ thái độ nhẹ nhàng động viên học sinh để các em khỏi
bị mất bình tĩnh, dẫn đến tự ti, sợ sệt không dám phát biểu ý kiến trong những
lần sau đó.
- Thông qua các hoạt động ngoại khóa:
Để các em có được kĩ năng giao tiếp tốt, Việc làm đầu tiên là phải giúp các
em có được phẩm chất tự tin trước thầy cô giáo, tập thể lớp và trước đám đông.
Bởi vậy nên tôi thường kết hợp với nhà trường, Đoàn, Đội tổ chức cho các em


tham gia các buổi hoạt động ngoại khóa như tham quan dã ngoại, giao lưu Câu
lạc bộ Thể thao, Câu lạc bộ Năng khiếu,…Qua các hoạt động này không những
giúp học sinh rèn luyện về thể chất, nhanh nhẹn, năng động, tự tin mà còn tạo
cho các em cơ hội phát huy năng lực của bản thân. Các em biết đoàn kết, yêu
thương, tương trợ, giúp đỡ lẫn nhau.
Giúp học sinh mạnh mẽ, tự tin trước đám đông, tạo cơ hội để những em
nhút nhát, tự ti đưa ra ý kiến của mình với bạn bè. Tôi luôn hướng các em dùng
những từ ngữ thể hiện sự thân thiện, cởi mở để thuyết phục bạn bè. Đối với hoạt
động này, tôi chỉ gợi ý, hướng dẫn để các em nói một cách tự nhiên trong giao
tiếp ứng xử bình thường, không mang tính gò bó, áp đặt theo một khuôn mẫu
nào.
VD: Tổ chức cho học sinh đến thăm gia đình bạn cùng lớp có hoàn cảnh
khó khăn; thăm và trao quà cho học sinh trong lớp có sự tiến bộ trong học tập.
Khi đến nhà bạn, các em biết nói lời thăm hỏi một cách tự nhiên và không ngại
khi trao quà cho bạn như: “Đây là món quà nhỏ cả lớp tặng bạn. Bạn hãy cố
gắng lên, cả lớp chúng mình luôn bên bạn!…”.
Tham gia lễ kỉ niệm Ngày thành lập Chiến khu Ngọc Trạo, buổi hoạt động
ngoại khóa Thắp sáng ước mơ do Xã đoàn tổ chức, cùng với học sinh các trường
giúp các em mạnh dạn trước đám đông,… (có hình ảnh kèm theo phần phụ lục).

- Thông qua các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp:
Ngoài việc động viên các em tham gia các hoạt động ngoại khóa, tôi cũng
kết hợp với Đội TNTPHCM tổ chức cho các em tham gia các hoạt động giáo dục
ngoài giờ lên lớp vào các dịp lễ trong năm học như hoạt động Giao lưu văn nghệ,
thi Kể chuyện (20-11); dọn vệ sinh khu Nghĩa trang liệt sĩ, thăm viếng khu Di
tích Lịch sử Chiến khu Ngọc Trạo (19-9), nghe kể chuyện về anh bộ đội Cụ Hồ,
Thắp sáng ước mơ,...” (có hình ảnh kèm theo phần phụ lục)...Thông qua hoạt
động này, phát triển sự hiểu biết của học sinh, làm phong phú thêm vốn tri thức
của các em, hình thành phát triển ở các em những kĩ năng cơ bản ban đầu, phù
hợp với lứa tuổi như kĩ năng giao tiếp, kĩ năng tham gia các hoạt động tập thể, kĩ
năng nhận thức, củng cố lòng tự hào về truyền thống quê hương.
VD: Tổ chức cho học sinh tham gia tập văn nghệ giao lưu chào mừng Ngày
nhà giáo Việt Nam, kỉ niệm Ngày thành lập Chiến khu Ngọc Trạo giúp các em
mạnh dạn thể hiện khả năng ca hát của mình trước đám đông,….
- Thông qua sinh hoạt 15 phút đầu giờ và giờ ra chơi:
Để giúp học sinh tự tin trong giao tiếp, tôi tranh thủ mọi thời gian trống của
bản thân để thường xuyên gần gũi, quan tâm đến tâm tư, nguyện vọng của các
em. Trong những giờ ra chơi, nếu không có việc gì cần thiết, tôi ít xuống văn
phòng, thường nán lại trên lớp để cùng trò chuyện, hỏi thăm, tìm hiểu điều kiện,
hoàn cảnh của mỗi em; tôi thường kể cho các em nghe những câu chuyện về tình
bạn, về cách ứng xử văn hóa của các bạn trong truyện, các em tự nhận biết về
tính cách và cách ứng xử đúng, sai của mỗi nhân vật trong câu chuyện. Từ đó
các em kể về những ước mơ, nguyện vọng hay những tâm sự đời thường của
mình một cách tự nhiên cho cô và các bạn cùng nghe. Việc làm này giúp học
sinh cảm thấy tự tin, thoải mái hơn khi tiếp xúc với thầy giáo, cô giáo và bạn bè.


VD: những câu hỏi tìm hiểu tâm tư nguyện vọng của các em như: Trong gia
đình em có mấy người? Bố mẹ em làm nghề gì? Em sẽ làm gì để bố mẹ vui?
Lớn lên em thích làm nghề gì, vì sao?…

Khi trò chuyện, tâm sự cởi mở với học sinh như vậy, các em sẽ cảm thấy tự
tin và mạnh dạn hơn, xóa bỏ được cảm giác ngại giao tiếp với cô giáo. Dần dần,
các em tự nhiên trao đổi những vấn đề chưa hiểu của mình với thầy, cô giáo và
bạn bè trong học tập và rèn luyện hàng ngày.
Việc làm này được lặp đi, lặp lại một cách thường xuyên liên tục trong quá
trình giảng dạy đã giúp các em cảm thấy tự tin và chủ động hơn trong giao tiếp.
Các em chủ động tương tác với thầy cô và hợp tác với bạn bè một cách tích cực,
hiệu quả hơn trong quá trình học tập và rèn luyện.
VD: Trong giờ học Toán, tuần 27-bài Thời gian. Sau khi hướng dẫn học
sinh rút ra công thức tính thời gian: t = s : v, có học sinh không hiểu khi làm bài
tập đã mạnh dạn giơ tay xin hỏi “Thưa cô, em chưa hiểu bài tập 3 ạ !”. Khi đó
em ngồi cùng bàn đã giúp bạn hiểu cách tính và đã tự tìm được thời gian máy
bay bay là: 2150 : 860 = 2,5 (giờ); Đổi 2,5 giờ = 2 giờ 30 phút; Thời gian máy
bay đến nơi là: lấy thời gian máy bay khởi hành + thời gian máy bay bay (8 giờ
40 phút + 2 giờ 30 phút = 10 giờ 70 phút. Đổi 10 giờ 70 phút = 11 giờ 10 phút.
( Những trường hợp này trước đây không hiểu bài chỉ ngồi im lặng, không dám
hỏi cô hoặc hỏi bạn vì tự ti).
2.3.2. Giải pháp 2: Rèn cho học sinh trả lời mạch lạc, trôi chảy:
- Thông qua các tiết học trên lớp: Trong các giờ học, rèn cho học sinh nói
to, rõ ràng khi trả lời các câu hỏi của cô giáo, thầy giáo; rèn cho các em nói, viết
thành câu, đủ và rõ ý, biết dùng các từ ngữ phù hợp khi nói, viết, không nói chắp
câu hỏi của cô… ; hướng dẫn học sinh vận dụng vốn từ ngữ đã học để trình bày
ý kiến một cách trôi chảy, rõ ràng, mạch lạc, dễ hiểu; nói ngắn gọn, không nên
lặp từ nhiều lần khi nói cũng như khi phát biểu ý kiến trong nhóm hoặc trước lớp
và duy trì một cách liên tục trong các giờ học sẽ giúp các em dần dần cải thiện
được kĩ năng giao tiếp của bản thân một cách hiệu quả hơn. Thông qua các trò
chơi sắm vai, Hướng dẫn viên du lịch, tôi luôn hướng dẫn các em thuyết trình,
thuyết minh và sắm vai nhân vật một cách tự nhiên. Trong quá trình học tập, tôi
luôn khích lệ học sinh thi đua trình bày miệng một cách lưu loát, tự tin, nói to, rõ
ràng, trình bày trôi chảy. Nếu các em trình bày ấp úng, tôi hướng dẫn các em

trình bày ý kiến có logich, ngắn gọn, xúc tích; trả lời đúng trọng tâm câu hỏi,
không lặp từ ngữ nhiều lần và chú ý thể hiện được thái độ biểu cảm cũng như
ngữ điệu khi nói.
VD: Trước khi trả lời câu hỏi, em cần suy nghĩ lựa chọn ý, câu, từ ngữ phù
hợp rồi sắp xếp ý nào nói trước, ý nào nói sau.
Sau mỗi lần học sinh phát biểu ý kiến, cho các em khác nhận xét. Để các
em trả lời đúng trọng tâm, trôi chảy, mạch lạc, tôi thường định hướng cho các em
sắp xếp trả lời các ý như: bạn đã trả lời đúng trọng tâm câu hỏi chưa? Bạn đã nói
to, trình bày rõ ràng chưa? Bạn đã trả lời thành câu, rõ ý chưa? Bạn có còn nói
chắp câu hỏi của cô không? Bạn có dùng từ ngữ lặp lại nhiều lần trong khi phát
biểu ý kiến không?...


Để giúp các em thêm tự tin, mạnh dạn hơn, tôi luôn chú ý đánh giá sự tiến
bộ của học sinh, luôn giữ thái độ mềm mỏng, sắc mặt tươi cười khi nhận xét và
khích lệ hoặc động viên các em để các em thêm tự tin trong các lần phát biểu
khác tạo cho các em có hứng thú tham gia phát biểu, trình bày ý kiến xây dựng
bài một cách tích cực, đúng khả năng trước lớp.
- Thông qua các hoạt động ngoại khóa và hoạt động giáo dục ngoài giờ
lên lớp:
Trong khi học sinh tham gia các hoạt động giao lưu câu lạc bộ, qua các trò
chơi, giúp các em nhanh nhẹn, năng động, tự tin và tạo cho các em cơ hội phát
huy năng lực của cá nhân, biết nói năng lưu loát.
Tham gia các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp, học sinh có cơ hội thể
hiện năng lực của mình trước đám đông; qua hoạt động trải nghiệm giúp giáo
viên có thể phát hiện được điểm nổi trội hoặc hạn chế của học sinh; có cơ sở
giúp học sinh hình thành và phát triển năng lực của mỗi cá nhân và phát huy tốt
hơn những kỹ năng đã được hình thành trong các môn học khác, đặc biệt là các
kỹ năng sống; học sinh được hình thành và rèn luyện kỹ năng giao tiếp, hành vi
ứng xử, rèn luyện sự tự tin. Các em được tự làm việc và thấy mình có thể làm

được nhiều việc.
VD: Qua các buổi thi kể chuyện, các em tự nhiên thể hiện cảm xúc, cử chỉ,
điệu bộ, ánh mắt phù hợp với nội dung câu chuyện. Đặc biệt là nhiều em đã thể
hiện tương đối tốt giọng kể của mỗi nhân vật trong cốt truyện.
- Thông qua sinh hoạt 15 phút đầu giờ:
Trong công tác chủ nhiệm lớp, tôi thường giao cho học sinh trong tổ nhiệm
vụ luân phiên nhau kiểm tra, theo dõi việc thực hiện nội quy, nề nếp của trường,
của lớp đối với các tổ viên; kiểm tra đồ dùng sách vở học tập của các bạn trong
tổ để báo cáo với cô giáo trong 15 phút đầu giờ. Để giúp các em trình bày mạch
lạc kết quả kiểm tra, tôi luôn hướng cho các em cách trình bày.
VD: Báo cáo về những ưu điểm chung của tổ trước rồi mới nêu hạn chế của
tổ viên trong tổ. Trình bày lần lượt từng nội dung rõ ràng, dứt điểm, không nói ê
a, dài dòng, không trình bày lộn xộn ý.
Từ những việc làm thường xuyên đó không những giúp các em sống có kỉ
luật, nề nếp mà còn giúp các em rèn kĩ năng trình bày vấn đề một cách có trình
tự, trôi chảy, mạch lạc; khả năng đánh giá giữa bạn này với bạn khác, giữa đội
này với đội khác,…
2.3.3. Giải pháp 3: Rèn cho học sinh biết lắng nghe, chia sẻ và nhận
xét:
- Thông qua các tiết học trên lớp: Trong các giờ học, quán triệt các em
trong lớp cần nêu cao ý thức thực hiện tốt nội quy của lớp như giữ trật tự, biết
chăm chú quan sát, lắng nghe thầy cô giảng bài, các bạn phát biểu hay trình bày
ý kiến trước lớp để nêu ý kiến nhận xét, góp ý, bổ sung cho bạn; phải biết lắng
nghe một cách nghiêm túc mới hiểu bạn đang nói gì? Bạn nói đã đúng hay chưa
đúng yêu cầu? Mình cần bổ sung hay góp ý những gì?...Sau mỗi lần học sinh
phát biểu, nhận xét dù đúng, sai, giáo viên đều nhẹ nhàng khen hoặc động viên
khích lệ để tránh làm cho học sinh mất tự tin, xấu hổ với cô giáo và các bạn vì
mình trả lời chưa chính xác. Việc khuyến khích, động viên các em học sinh biết

lắng nghe, chia sẻ và mạnh dạn, tự tin bày tỏ ý kiến của mình trước tập thể lớp là
điều vô cùng cần thiết. Đối với những câu trả lời chưa đạt yêu cầu, tôi động viên
và khuyến khích các em cần cố gắng hơn nữa trong các lần tiếp theo.
VD: Sau mỗi nội dung bài học và sau từng tiết học, tôi thường yêu cầu các
em trình bày lại những nội dung kiến thức mà em đã nắm được như: qua tiết học
Địa lí, tuần 30, bài Các đại dương trên thế giới, tôi yêu cầu học sinh chỉ trên Bản
đồ thế giới vị trí từng đại dương, mô tả theo thứ tự, vị trí địa lí, diện tích,.. Trong
khi bạn trình bày, cả lớp nghiêm túc lắng nghe để nhận xét và bổ sung cho bạn.
- Thông qua các hoạt động ngoại khóa và hoạt động giáo dục ngoài giờ
lên lớp:
Để thực hiện tốt nhiệm vụ rèn cho học sinh biết lắng nghe, chia sẻ và nhận
xét, ngoài các giờ dạy chính khóa trên lớp, tôi còn thông qua các hoạt động ngoại
khóa, hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp để giúp các em biết cách giao tiếp
ứng xử có văn hóa, giúp các em nhận thức đúng về những hành vi ứng xử của
bản thân mình, hiểu và đoàn kết, thương yêu các bạn; giúp các em biết cách ứng
xử với thầy cô, bạn bè một cách đúng đắn, phù hợp, tự nhiên và biết bày tỏ thái
độ cảm xúc thân thiện, ý kiến của mình với mọi người bằng lời nói, cử chỉ, điệu
bộ, ánh mắt, nét mặt; đồng thời giúp cho các em biết cách lắng nghe một cách
nghiêm túc để thấu hiểu bạn, thấu hiểu người khác.
Dạy học sinh học cách lắng nghe một cách nghiêm túc để nhận biết, thấu
hiểu và từ đó đưa ra những nhận xét chính xác hơn về mọi sự việc trong cuộc
sống hàng ngày. Để giao tiếp ứng xử có hiệu quả đòi hỏi các em phải biết lắng
nghe tốt, biết truyền tải thông tin đến người nghe một cách vui vẻ, hòa thuận.
Các em học sinh cần biết lắng nghe để thấu hiểu tâm lí của người khác và có thể
giao tiếp ứng xử với nhau thân thiện, cởi mở hơn; dễ dàng trao đổi cảm xúc và
sống chan hòa với mọi người.
Khi các em nhận xét bạn hay góp ý cho nhau, tôi luôn hướng cho các em
tránh dùng những từ ngữ làm tổn thương đến lòng tự trọng của bạn hoặc của
người được mình góp ý.
VD: Tránh dùng từ: ngu, dốt, không biết gì,…

Trong quá trình giáo dục, tôi thường xuyên sử dụng biện pháp khen thưởng
động viên nhanh chóng, kịp thời vì đó là cách rèn kĩ năng giao tiếp ứng xử tốt.
Những lời khen ngợi, sự động viên khích lệ, thái độ mềm mỏng nhẹ nhàng, ánh
mắt yêu thương trìu mến của cô giáo, thầy giáo sẽ có sức mạnh rất lớn để tạo nên
kết quả học tập và rèn luyện tích cực ở học sinh.
- Thông qua sinh hoạt 15 phút đầu giờ và giờ ra chơi:
Một số học sinh trong lớp có hoàn cảnh khó khăn, khi đã tự tin trong giao
tiếp thì thường có nhu cầu tâm sự, chia sẻ với bạn, với thầy cô giáo. Tôi luôn tạo
sự gần gũi để các em mở lòng. Tôi cũng đã hướng cho học sinh trong lớp biết
lắng nghe để chia xẻ, động viên an ủi bạn mỗi khi bạn có niềm vui, nỗi buồn. Từ
đó tạo nên sự gắn kết về tình bạn của các em ngày thêm bền chặt. Phân tích để
các em thấy được mình không biết lắng nghe bạn nói nghĩa là mình thiếu sự tôn
trọng bạn và sẽ không thể hiểu bạn được…qua đó, các em biết để hiểu và thể
hiện sự tôn trọng người khác thì cần phải biết lắng nghe người khác nói một cách
nghiêm túc.


2.3.4. Giải pháp 4: Rèn cho học sinh biết hợp tác.
- Thông qua các tiết học trên lớp: Trong mỗi tiết học, tùy theo nội dung
kiến thức của bài, tôi cũng thường xuyên đổi mới phương pháp dạy học với các
hình thức tổ chức linh hoạt, như tổ chức cho các em thảo luận theo nhóm, tổ, đội,
…(có hình ảnh kèm theo phần phụ lục) để các em có nhiều cơ hội được học hỏi,
trao đổi, hợp tác với nhau. Trong khi thực hiện nhiệm vụ được giao của tổ,
nhóm,… các em làm việc cùng nhau, được tự nhiên bày tỏ quan điểm, ý kiến của
bản thân rồi cùng nhau giải quyết, thống nhất vấn đề theo yêu cầu của giáo viên.
Qua đó giúp các em được thể hiện các kĩ năng của bản thân một cách tự nhiên có
hiệu quả.
VD: Khi được tham gia hoạt động tập thể, các em trong nhóm dược làm
việc cùng nhau, đưa ra ý kiến trao đổi, tranh luận nên làm thế nào, vì sao lại làm
như vậy,… tổng hợp rồi chắt lọc ý kiến mới đi đến thống nhất nội dung và nhắc

nhở nhau cách trình bày lưu loát kết quả. Qua đó giúp các em biết chắt lọc ý,
chọn từ ngữ phù hợp; đoàn kết, yêu thương, hợp tác và biết lắng nghe hơn.
- Thông qua các hoạt động ngoại khóa và hoạt động giáo dục ngoài giờ
lên lớp:
Thông qua các hoạt động ngoài giờ lên lớp, học sinh được làm việc cùng
nhau. Cùng tham gia các hoạt động tập thể sẽ giúp các em giao tiếp ứng xử có
văn hóa, nhận thức đúng về những hành vi ứng xử của bản thân mình, hiểu và
đoàn kết, thương yêu các bạn; giúp các em biết cách hợp tác với thầy cô, bạn bè
một cách tự nhiên, cởi mở. Qua các hoạt động tập thể, học sinh biết bày tỏ thái
độ cảm xúc thân thiện, ý kiến của mình với mọi người bằng lời nói, cử chỉ, điệu
bộ, ánh mắt, nét mặt, bước đầu có thể tự giải quyết được những vấn đề đơn giản
diễn ra trong cuộc sống hàng ngày của các em; giúp các em được nói lên những
điều muốn nói, làm những việc nên làm. Từ đó dẫn đến chất lượng học tập, rèn
luyện của các em tốt hơn rất nhiều.
2.3.5. Giải pháp 5: Bày tỏ hoặc kìm chế cảm xúc.
- Thông qua các tiết học trên lớp: Trong khi hướng dẫn học sinh khai
thác hoặc củng cố nội dung bài, nếu còn thời gian, tôi tổ chức cho các em tham
gia các trò chơi phù hợp với nội dung bài như: Trò chơi xắm vai, trò chơi phỏng
vấn, trò chơi Hướng dẫn viên du lịch, trò chơi xử lí tình huống…. Sau mỗi trò
chơi không những chỉ có tác dụng giúp các em củng cố bài, tự tin, nói năng lưu
loát, hoạt bát hơn, biết cùng nhau hợp tác xử lí tình huống có vấn đề hiệu quả mà
còn giúp các em biết biểu lộ cảm xúc, biết dùng các từ ngữ xưng hô phù hợp với
từng ngôi thứ nhân vật các em xắm vai và đặc biệt giúp các em biết cách xử lí
tình huống một cách linh hoạt, phù hợp, có tình, có lí, để vận dụng vào cuộc
sống hàng ngày của các em. Từ đó sẽ giúp học sinh có được ý thức biết kìm chế
và làm chủ được cảm xúc của bản thân trong khi ứng xử với bạn bè, thầy cô
giáo, trước mọi tình huống có thể xảy ra trong cuộc sống xung quanh các em.
- Thông qua các hoạt động ngoại khóa và hoạt động giáo dục ngoài giờ
lên lớp:
Để các em có những hành vi ứng xử đúng đắn, tế nhị với bạn bè và mọi

người xung quanh, trong khi tham gia các trò chơi, tôi giúp các em biết kìm chế
cảm xúc để các em tự ý thức được bản thân phải luôn luôn biết làm chủ cảm xúc


của mình; Không nên để mình bị kích động sẽ dẫn đến việc hành xử thiếu văn
hóa như chửi tục hay gây gổ đánh nhau với bạn bè gây mất đoàn kết…
Bên cạnh đó, Được tham gia giao lưu nhóm, chơi các trò chơi tập thể sẽ
giúp cho các em tiếp thu được những kĩ năng giao tiếp, các hành vi ứng xử cơ
bản trong nhóm bạn, giúp các em có kĩ năng hợp tác, tự kiểm soát, tự tin và từ đó
các em sẽ tiếp thu bài một cách hiệu quả hơn. Qua đó, rèn cho các em khả năng
thấu hiểu bạn, thấu hiểu người khác một cách tích cực,…
Thông qua các hoạt động ngoài giờ lên lớp, học sinh được thực hành, trải
nghiệm và rèn luyện kĩ năng ứng xử hợp lí với các tình huống xảy ra trong cuộc
sống hàng ngày của các em.
VD: Các em biết kìm chế, làm chủ cảm xúc; biết cảm thông, nhường nhịn
bạn bè; nói năng từ tốn, biết hợp tác, chia sẻ với nhau về công việc, trò chơi, khi
thắng không quá khích, khi thua không tức giận, luôn luôn bình tĩnh,..
- Thông qua sinh hoạt 15 phút đầu giờ và giờ ra chơi:
Trong những tiết sinh hoạt 15 phút đầu giờ, kiểm tra nề nếp lớp học đồng
thời giải tỏa những thắc mắc, mâu thuẫn giữa học sinh với học sinh trong lớp, tôi
luôn lưu ý cho các em khi giao tiếp bằng ngôn ngữ lời nói thì cần phải sử dụng
các từ ngữ chính sác, rõ ràng, ngắn gọn; tránh dùng các từ, các câu có thể làm
cho người khác hiểu lầm; cần chú ý khắc phục nói dài, nói dai; nhắc các em cẩn
trọng trong việc lựa chọn từ ngữ, cách diễn đạt sao cho thể hiện được ý muốn
của mình và cũng sẽ tránh làm người khác bị tổn thương, khó chịu, vì “ Lời nói
không mất tiền mua. Lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau”.
VD: Bạn có hiểu bài nhưng câu trả lời của bạn chưa chính xác (thay vì nhận
xét là bạn dốt, không hiều bài nên trả lời sai hết,..)
Tôi thường nhắc nhở các em khi tham gia các hoạt động giáo dục, nên đoàn
kết, biết yêu thương, nhường nhịn nhau. Mỗi khi có tình huống có vấn đề xảy ra

hoặc hành xử một vấn đề nào đó thì các em hãy luôn đặt lòng vị tha, bao dung độ
lượng lên trên hết rồi sau đó hãy đặt mình vào vị trí của bạn để thấu hiểu rồi giải
quyết. Nếu những việc nào làm mình khó chịu thì chắc chắn người khác cũng
khó chịu, vì vậy việc đó không nên làm. Có như vậy thì chắc chắn các em sẽ
luôn có những cách ứng xử đúng đắn, sống chan hòa, đoàn kết, thương yêu bạn
bè và được mọi người yêu thương quý mến.
VD: Em không thích bị người khác nói lời xúc phạm thì chắc chắn các bạn
khác cũng không thích bị em nói lời xúc phạm. Nên khi nói hoặc làm bất kì một
việc gì đó các em phải suy nghĩ, cân nhắc lựa chọn từ ngữ phù hợp, không nên
dùng những lời lẽ thiếu văn hóa để tránh làm người khác bị tổn thương. Cho các
em nhắc lại câu tục ngữ đã học: “ Ăn có nhai, nói có nghĩ”.
2.3.6. Giải pháp 6: Thông qua sự giúp đỡ của phụ huynh và Đội
TNTPHCM:
Cùng với nhà trường, gia đình cũng là yếu tố rất quan trọng đối với sự hình
thành và phát triển nhân cách toàn diện của học sinh. Để quá trình rèn kĩ năng
giao tiếp ứng xử cho học sinh được thường xuyên, liên tục có hiệu quả cao, tôi
luôn phối kết hợp với phụ huynh học sinh thông qua sổ liên lạc điện tử hoặc trực
tiếp; phân tích để phụ huynh học sinh thấy được tầm quan trọng của kĩ năng
sống, kĩ năng giao tiếp ứng xử đối với cuộc sống hồn nhiên của con trẻ trong xã


hội có nhiều biến động như hiện nay. Để từ đó, phụ huynh tạo điều kiện cùng
tham gia quá trình rèn kĩ năng giao tiếp ứng xử cho học sinh có hiệu quả hơn.
Bên cạnh đó, tôi cũng tư vấn, trao đổi để phụ huynh tạo điều kiện cho con em họ
có nhu cầu được bày tỏ ý kiến, tâm tư nguyện vọng của bản thân với ông bà, cha
mẹ và những người thân trong gia đình. Trong khi con cái trình bày ý kiến, phụ
huynh cần biết tôn trọng và luôn luôn chú ý lắng nghe một cách nghiêm túc với
thái độ thân thiện để hiểu được con cháu mình, tạo niềm tin, cho các em. Từ đó
định hướng tốt cho con cái trong các hành vi ứng xử có văn hóa ở trường, ở
nhà,....

Ngoài ra, trong các buổi họp phụ huynh của lớp, bên cạnh chất lượng về
học tập, tôi cũng trao đổi với phụ huynh học sinh về một số biện pháp giúp các
em rèn kĩ năng giao tiếp ứng xử một cách có hiệu quả để phụ huynh tự nhận thấy
rằng: Trong gia đình, mọi cá nhân cũng cần trang bị cho mình kĩ năng giao tiếp
ứng xử tốt (dù nói tiếng phổ thông hay tiếng Mường). Vì giao tiếp, ứng xử trong
gia đình cũng có sức ảnh hưởng trực tiếp rất lớn đối với con trẻ trong nhà. Các
em thường nhìn Ông bà, cha mẹ, anh chị trong nhà làm tấm gương soi để bắt
chước làm theo. Giao tiếp ứng xử trong gia đình có hiệu quả đòi hỏi mọi người
phải biết lắng nghe tốt, biết truyền tải thông điệp đến với nhau một cách vui vẻ,
hòa thuận; dùng những lời lẽ xưng hô thân mật, đúng ngôi thứ. Con cái cần có kĩ
năng giao tiếp ứng xử tốt để thấu hiểu tâm trạng của những người thân trong gia
đình và có thể giao tiếp cởi mở; dễ dàng trao đổi cảm xúc với người thân một các
đúng mực. Ngoài ra, ông bà, cha mẹ, anh chị cũng cần biết lắng nghe để hiểu và
thông cảm, định hướng tốt cho các em, giúp các em tự tin, mạnh mẽ, ứng xử có
văn hóa và sống chan hòa với mọi người hơn. Điều quan trọng trong giao tiếp
giữa phụ huynh và học sinh là người lớn phải luôn luôn mẫu mưc, làm gương
trong mọi cử chỉ hành động cũng như lời ăn, tiếng nói. Ông bà ta có câu: "Trẻ
lên ba cả nhà học nói" .
Tôi giao nhiệm vụ cho các em giúp bạn ở nhà (theo cụm dân cư) có sự giám
sát, giúp đỡ của phụ huynh. Tôi thường xuyên trao đổi, kết hợp với phụ huynh
giúp các em mạnh dạn, tự tin, thân thiện hơn trong giao tiếp ở mọi lúc, mọi nơi;
thường xuyên nhắc nhở các em nói năng lễ phép, khiêm tốn; Cư xử đúng mực
với ông bà, cha mẹ, bạn bè, thầy cô và mọi người xung quanh,…
Để việc rèn kĩ năng giao tiếp, ứng xử cho học sinh đạt hiệu quả cao, ngoài
việc phối hợp với phụ huynh học sinh, tôi luôn duy trì với Đội Thiếu niên, các
thầy, cô giáo trong trường cùng quan tâm rèn kĩ năng giao tiếp cho học sinh một
cách thường xuyên, liên tục, xuyên xuốt trong quá trình giáo dục ở mọi lúc, mọi
nơi và luôn khen, khích lệ, động viên kịp thời những sự tiến bộ của các em (dù
rất nhỏ), nhắc nhở tế nhị những em chậm tiến bộ, hay mắc lỗi. Tránh để các em
xem thường nhau, chia rẽ mất đoàn kết giữa học sinh trong lớp với nhau và với

học sinh các khối lớp trong toàn trường; tạo điều kiện giúp các em có những biểu
hiện mặc cảm, tự ti sống tự tin, thoải mái với thầy cô, bạn bè và mọi người xung
quanh. Nếu sau khi đã hình thành cho các em những thói quen rồi mà giáo viên
bỏ bẵng đi thì những thói quen đó khó trở thành kĩ năng được. Bởi vậy nên tôi
luôn luôn sát sao chú ý đến từng cử chỉ, lời nói, hành vi ứng xử của các em ở
mọi lúc, mọi nơi để kịp thời uốn nắn giúp cho các em có kĩ năng giao tiếp và


hành vi ứng xử tốt. Đặc biệt là không nên chê bai hay phê bình học sinh mỗi khi
các em mắc khuyết điểm hay trả lời sai một vấn đề gì đó; gắn việc rèn luyện kĩ
năng giao tiếp với việc thực hiện tốt nội quy, quy định của Đội, với chương trình
rèn luyện đội viên; học tập và làm theo 5 điều Bác Hồ dạy.
2.4. HIỆU QUẢ CỦA SKKN:
Để kiểm nghiệm việc áp dụng các giải pháp rèn kĩ năng giao tiếp ứng xử
cho học sinh thông qua các tiết học có hiệu quả hay không, tôi luôn quan sát
thống kê sự chuyển biến của các em trong giao tiếp ứng xử hàng ngày và kết quả
quan sát sau gần một năm học vận dụng các giải pháp nêu trên vào quá trình giáo
dục cho thấy học sinh đã tiến bộ hơn nhiều so với kết quả khảo sát đầu năm học.
Kết quả cụ thể được biểu thị trong bảng tổng hợp dưới đây:
GIAO TIẾP
ỨNG XỬ
Mạnh dạn, tự tin Thiếu tự tin, diễn Ứng xử thân Ứng xử thiếu tế
và dùng từ ngữ đạt ý chưa rõ ràng; thiện; biết biểu nhị với bạn.
xưng hô phù hợp nói chưa thành lộ được cảm Chưa biết thể
với hoàn cảnh và câu, dùng từ ngữ xúc, hợp tác với hiện thái độ hợp
đối tượng giao xưng hô chưa phù bạn bè, thầy cô. tác với thầy cô
tiếp.
hợp.
giáo và các bạn.
SL

TL
SL
TL
SL
TL
SL
TL
18 em
94,74
1 em
5,26
19
100
0 em
0
Sau gần một năm học, áp dụng những giải pháp nêu trên vào quá trình dạy
học, học sinh lớp 5A trường Tiểu học Ngọc Trạo đã có sự chuyển biến tích cực
về kĩ năng giao tiếp ứng xử. Đa số các em thích giơ tay phát biểu ý kiến xây
dựng bài; Mạnh dạn đưa ra ý kiến nhận xét trước lớp. Đáng chú ý nhất là phần
lớn học sinh trong lớp nhanh nhẹn, nói to, rõ ràng khi chào thầy cô giáo và
khách; biết dùng từ ngữ xưng hô đúng ngôi thứ, biểu lộ được cảm xúc với thầy,
cô, bạn bè, và mọi người xung quanh một cách gần gũi, tình cảm. Học sinh cư xử
với nhau thân thiện hơn thể hiện qua những cử chỉ, điệu bộ, ánh mắt và lời nói
phù hợp với mọi tình huống giao tiếp. Các em luôn luôn ứng xử với nhau thân
thiện, tế nhị; không còn có trường hợp nào trêu chọc, quậy phá bạn bè cùng khối
và học sinh các lớp khác. Các em biết sống đoàn kết, thương yêu; biết lắng nghe,
chia sẻ thân thiện với nhau. Đặc biệt là đa số các em học sinh trong lớp đoàn kết,
kỉ luật và quý mến nhau; biết hợp tác, chia sẻ, vị tha và không cố chấp nên trong
lớp không còn có hiện tượng tố cáo lẫn nhau. Các em thân mật, vui vẻ và sống
hòa đồng với các bạn cùng khối lớp; thương yêu, nhường nhịn các em lớp dưới.

Các em tự tin khi trình bày ý kiến, nhận xét và trả lời câu hỏi trôi chảy, rõ ràng,
đủ ý,…
VD: - Trước đây cô hỏi “ em về nhà có học bài cũ không?”, cô thường nhận
được câu trả lời “có”. Nhưng bây giờ không còn em nào trả lời cộc lốc như vậy
nữa mà các em đã biết nói “ Thưa cô, Em học rồi ạ!”.
- Trước đây mỗi lần chơi đá bóng với các bạn trong trường, các em thường
nói tục hoặc phản ứng quá khích với bạn khi tranh giành bóng không được.
Nhưng giờ đây dù thắng hay thua các em vẫn luôn giữ dược thái độ điềm đạm,
vui vẻ với nhau, không còn hiện tượng xưng hô “Tao, mi, mẹ tau, mẹ mi” mà các


em luôn xưng hô “tớ với bạn, mình với cậu,..” với thái độ thân mật Trong quá
trình học tập và rèn luyện, các em đã biết hợp tác với nhau cùng giải quyết vấn
đề chung, trình bày vấn đề trôi chảy, mạch lạc; không còn hiện tượng nói ấp úng
hay trình bày rườm rà, lặp từ ngữ. Các em biết vận dụng vào viết được những
đoạn văn, bài văn ngắn trôi chảy, lưu loát, súc tích đúng trọng tâm yêu cầu của
bài. Trong các giờ học, các em không nhút nhát, im lặng ngồi lì như trước mà
tích cực giơ tay phát biểu ý kiến xây dựng bài, mạnh dạn nêu ý kiến băn khoăn
thắc mắc của bản thân khi chưa hiểu bài. Các em tích cực tương tác với thầy cô
trong quá trình dạy - học để giờ học sôi nổi và đạt hiệu quả tốt hơn trước.
Đáng mừng hơn là sự phản hồi của các bậc phụ huynh rất hài lòng về sự
tiến bộ của con em mình, không chỉ chất lượng học tập được nâng lên một cách
rõ rệt mà các em còn biết quan tâm, giúp đỡ ông bà, bố mẹ; thương yêu nhường
nhịn em nhỏ. Các em lễ phép, nói năng từ tốn hơn với mọi người; không cau có,
phụng phịu hay thể hiện những thái độ phản ứng thiếu tế nhị mỗi khi không được
ông bà, bố mẹ, anh chị em đáp ứng một sự việc nào đó,.…
3. KẾT LUẬN-KIẾN NGHỊ:
3.1. KẾT LUẬN.
Áp dụng “ Một số giải pháp rèn kĩ năng giao tiếp ứng xử cho học sinh
lớp 5 thông qua các tiết học” đã mang lại hiệu quả rất tốt. Để kiểm chứng hiệu

quả của các giải pháp trên, ta cùng quan sát vào bảng kết quả sau:
Kết quả khảo sát cuối năm học:
GIAO TIẾP
ỨNG XỬ
Mạnh dạn, tự tin Thiếu tự tin, diễn Ứng xử thân Ứng xử thiếu tế
và dùng từ ngữ đạt ý chưa rõ ràng; thiện; biết biểu nhị với bạn. Chưa
xưng hô phù hợp nói chưa thành lộ được cảm biết thể hiện thái
với hoàn cảnh và câu, dùng từ ngữ xúc, hợp tác với độ hợp tác với
đối tượng giao xưng hô chưa phù bạn bè, thầy cô. thầy cô giáo và
tiếp.
hợp.
các bạn.
SL
TL
SL
TL
SL
TL
SL
TL
18 em
94,74
1 em
5,26
19
100
0 em
0
Quan sát kết qủa trên, ta dễ dàng nhận thấy: Đầu năm học chỉ có 5 em
mạnh dạn, tự tin trong giao tiếp, nói to, rõ ràng, diễn đạt ý trôi chảy mạch lạc;

Dùng từ ngữ khi xưng hô đúng ngôi thứ, tế nhị và phù hợp với đối tượng giao
tiếp, tỉ lệ đạt 26,3% nhưng đến cuối năm học đã có 18 em chiếm 94,74%, còn 1
em Thiếu tự tin, nói nhỏ; diễn đạt ý không rõ ràng khi giao tiếp; trả lời thiếu chủ
ngữ hoặc vị ngữ; nói chắp câu, dùng từ ngữ xưng hô chưa phù hợp. (Còn một
tháng học cuối năm, tôi sẽ tiếp tục phấn đấu để đạt 100% học sinh có kĩ năng
giao tiếp tốt). Đầu năm học chỉ có 11 em biết ứng xử thân thiện, đúng mực; biết
thể hiện thái độ tình cảm, biểu lộ được cảm xúc; biết hợp tác với bạn bè, thầy cô
để hoàn thành nhiệm vụ học tập, đạt 57,9%. Còn 8 em ứng xử thiếu tế nhị với
bạn bè, chưa biết thể hiện thái độ hợp tác với thầy cô giáo và các bạn, chiếm
42,1%, nhưng đến cuối năm học đã có 19 em đạt 100% số học sinh trong lớp biết
ứng xử thân thiện, đúng mực; biết thể hiện thái độ tình cảm, biểu lộ được cảm
xúc; biết hợp tác với bạn bè, thầy cô để hoàn thành nhiệm vụ học tập.


Vậy, để các em có kĩ năng giao tiếp ứng xử tốt thì trước tiên giáo viên phải
là tấm gương sáng về chuẩn mực trong mọi lĩnh vực của cuộc sống, nhất là trong
giao tiếp ứng xử có văn hóa giữa giáo viên với giáo viên, giữa giáo viên với học
sinh và giữa giáo viên với phụ huynh học sinh,…
Để thực hiện tốt nhiệm vụ rèn kĩ năng sống cho học sinh, giáo viên không
nên xem nhẹ việc rèn kĩ năng giao tiếp ứng xử cho các em lồng ghép trong từng
tiết học, rèn ở mọi lúc, mọi nơi, ở tất cả các khối lớp, thường xuyên, liên tục và
xuyên xuốt trong quá trình dạy học.
Trong quá trình dạy học, giáo viên thường xuyên đổi mới, vận dụng phương
pháp và hình thức tổ chức dạy học một cách linh hoạt, sáng tạo phù hợp với nội
dung, mục tiêu bài học, tạo cơ hội cho các em được học tập hợp tác, tự nhiên bộc
lộ và phát triển năng lực, phẩm chất, kĩ năng của bản thân một cách tự nhiên,
tích cực. Bên cạnh đó, giáo viên cần chú ý đến một trong những biện pháp quan
trọng là khen thưởng khích lệ và động viên kịp thời đối với những cố gắng của
học sinh, giúp các em tự tin trong giao tiếp, ứng xử đúng mực, có văn hóa, thân
thiện với mọi người để đạt được những kết quả cao. Những lời khen thưởng,

động viên kịp thời của giáo viên giúp học sinh tự tin tương tác với thầy cô và bạn
bè trong quá trình học tập và rèn luyện tạo động lực vô cùng lớn cho các em thi
đua tích cực trong quá trình học tập, rèn luyện.
Đối với những học sinh chậm, thiếu tự tin, thường mắc lỗi, Giáo viên tuyệt
đối không được thể hiện thái độ phản ứng chê trách, khó chịu với các em; phải
biết kìm chế, lắng nghe, thấu hiểu, bình tĩnh, nhẹ nhàng động viên các em cố
gắng hơn. Việc động viên khích lệ kịp thời, đúng lúc, đúng chỗ như vậy sẽ giúp
học sinh tự tin, thoải mái hơn trước thầy giáo, cô giáo và cả lớp. Việc làm này
cần được lặp đi, lặp lại một cách thường xuyên, liên tục trong các tiết học, mọi
lúc, mọi nơi sẽ giúp các em tự tin và chủ động hơn rất nhiều trong học tập, rèn
luyện và trong giao tiếp ứng xử. Ngoài ra, giáo viên cần giúp cho các em biết
cách sử dụng linh hoạt lời nói, ánh mắt, cử chỉ, điệu bộ của mình khi nói chuyện
hay trao đổi với mọi người một cách phù hợp, tế nhị; giúp các em ứng xử, đối
thoại với người lớn, bạn bè và mọi người xung quanh một cách lịch sự, có văn
hóa. Cần giúp học sinh phát triển kĩ năng nghe, nói, trao lời và đáp lời, thái độ cư
xử đúng đắn đối với ông bà, cha mẹ, bạn bè, thầy cô giáo và với tất cả những
người xung quanh.
Giáo viên kết hợp với Tổng phụ trách đội TNTPHCM thường xuyên theo
dõi nề nếp học tập, rèn luyện; hành vi ứng xử của học sinh lớp mình kết hợp với
giáo viên trực ban hàng tuần, đội Cờ đỏ. Việc theo dõi, kiểm tra phải được tiến
hành hàng ngày. Việc nhận xét tình hình thực hiện nề nếp phải làm thường
xuyên, chặt chẽ để kịp thời nhắc nhở uốn nắn các em.
Bên cạnh đó, giáo viên nên kết hợp với phụ huynh học sinh, giúp cho phụ
huynh hiểu được tầm quan trọng của kĩ năng sống đối với trẻ trong xã hội không
ngừng phát triển như hiện nay; tư vấn cho phụ huynh luôn biết lắng nghe con trẻ,
tạo cơ hội cho các con được nói lên những điều muốn nói; luôn là tấm gương
cho trẻ noi theo. Để từ đó mới thấu hiểu được tâm tư nguyện vọng của các em để
động viên, an ủi hay định hướng cho các em một cách đúng đắn và phù hợp.

Ngoài ra, giáo viên cần tư vấn cho phụ huynh một số cách giúp trẻ tự tin trong
giao tiếp, ứng xử có văn hóa.
3.2. KIẾN NGHỊ.
- Nhà trường cần tăng cường tổ chức các hình thức sinh hoạt giao lưu câu
lạc bộ,… có mục đích, nội dung cụ thể rõ ràng cho các khối lớp để các em có
môi trường thi đua học tập, rèn luyện tích cực, tạo cơ hội cho các em được va
chạm, tiếp xúc, học hỏi và trao đổi hợp tác cùng nhau giữa các khối lớp trong
toàn trường và qua đó các em được bộc lộ cũng như thể hiện các kĩ năng của
bản thân.
- Năm học này, do nhà trường thiếu giáo viên chuyên trách về Đội, giáo viên
dạy Nhạc kiêm nhiệm Công tác đội nên tôi đề nghị Tổ chức Đội Thiếu niên cần
phối hợp với BGH, giáo viên tổ chức thêm các hoạt động ngoại khóa, hoạt động
giáo dục ngoài giờ lên lớp với nhiều hình thức phong phú, đa dạng hơn để các
em có điều kiện trao đổi, học tập, rèn luyện, thực hành và thể hiện các kỹ năng
của bản thân.
- Tổng phụ trách Đội phải thường xuyên theo dõi nề nếp học tập, rèn luyện;
hành vi ứng xử của học sinh các khối lớp kết hợp với giáo viên trực ban hàng
tuần, đội Cờ đỏ của các lớp. Việc theo dõi, kiểm tra phải được tiến hành hàng
ngày. Việc nhận xét tình hình thực hiện nề nếp phải làm thường xuyên, chặt chẽ
đối với tất cả học sinh các lớp trong giờ sinh hoạt tập thể và buổi giao ban thứ 6
hàng tuần để giáo viên chủ nhiệm nắm bắt và kịp thời uốn nắn các em. Thực hiện
tốt việc nêu gương, biểu dương trước cờ mỗi thứ 2 hàng tuần.
- Đối với giáo viên: Cần làm tốt công tác chủ nhiệm lớp; hình thành thói
quen ứng xử có văn hóa cho học sinh ngay ở tất cả các khối lớp, nhằm ngăn
ngừa những hành vi sai trái ảnh hưởng đến kết quả học tập và phát triển nhân
cách học sinh là rất quan trọng trong công tác chủ nhiệm. Để xây dựng nề nếp,
thói quen hành vi ứng xử cho học sinh tốt, giáo viên chủ nhiệm ở các khối lớp
cần đề ra nội quy của lớp học một cách thống nhất, ngắn gọn, dễ nhớ và nhất
quán trong toàn trường. Nội quy quy định về tinh thần, thái độ học tập hợp tác,
tu dưỡng rèn luyện hành vi ứng xử và tham gia các hoạt động giáo dục khác

trong nhà trường, cụ thể như: Học tập chăm chỉ, chuyên cần, học và làm bài đầy
đủ, tham gia các hoạt động ngoại khóa, hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp đầy
đủ, ứng xử thân thiện, sống hòa đồng với tất cả các bạn trong toàn trường và mọi
người; lễ phép, kính trọng ông bà, cha mẹ, thầy cô và người lớn tuổi,… Những
quy định về học ở trường, về khen thưởng, kỷ luật, chấp hành nội quy nề nếp học
tập, quy định về hành vi ứng xử,.... Thường xuyên gần gũi, thương yêu và hiểu
học sinh; luôn vận dụng các phương pháp đổi mới trong dạy học với nhiều hình
thức tổ chức dạy học đa dạng, phong phú, phù hợp với mục tiêu, nội dung bài
học tạo điều kiện cho các em được học tập hợp tác; chú ý đến nguyên tắc tích
hợp trong các môn học để thường xuyên rèn luyện kĩ năng giao tiếp ứng xử cho
các em lồng ghép trong các tiết học, tạo sự tương tác tích cực giữa cô-trò một
cách hiệu quả nhất trong quá trình dạy-học. Đặc biệt là giáo viên nên thường
xuyên khen, khích lệ động viên học sinh với thái độ mềm mỏng nhẹ nhàng, tạo
cho các em cảm giác tự tin, gần gũi,….


- Với phụ huynh cần quan tâm hơn đến rèn kĩ năng sống cho con em mình
đúng cách; luôn phối kết hợp với giáo viên và nhà trường trong việc giáo dục các
em, tạo chỗ dựa vững chắc để các em được tự tin chia sẻ, bày tỏ những vấn đề
các em có nhu cầu trao đổi.
Bên cạnh đó, giáo viên chủ nhiệm cần phối hợp với Tổng phụ trách Đội,
phụ huynh học sinh tổ chức Họp phụ huynh học sinh đầu năm, giữa năm để bàn
về phương pháp phối hợp giữa nhà trường và gia đình trong quản lý hoạt động
học tập, rèn luyện hành vi ứng xử cho học sinh; phối hợp với phụ huynh học sinh
tạo điều kiện cho các em về thời gian học tập, về môi trường giao tiếp, về cách
ứng xử có văn hóa, về các điều kiện khác khi ở nhà.
- Đối với các cấp ủy Đảng, các đoàn thể và chính quyền địa phương, đặc
biệt là Hội đồng đội xã luôn phối hợp cùng với các nhà trường, thường xuyên
theo dõi, nhắc nhở việc rèn luyện kĩ năng giao tiếp ứng xử của các em; tạo ra các
sân chơi lành mạnh cho các em trên địa bàn toàn xã.

Trên đây là toàn bộ nội dung Sáng kiến kinh nghiệm mà bản thân tôi tìm
hiểu, nghiên cứu và đã, đang vận dụng thực nghiệm có hiệu quả trong lớp 5A
trường Tiểu học Ngọc Trạo-Thạch Thành. Tôi rất mong nhận được sự góp ý của
các đồng chí đồng nghiệp, các đồng chí lãnh đạo để Sáng kiến kinh nghiệm của
tôi đưa vào vận dụng Rèn kĩ năng giao tiếp ứng xử cho học sinh lớp 5 nói
riêng và với học sinh Tiểu học nói chung đạt hiệu quả cao như mong muốn.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
XÁC NHẬN CỦA HIỆU TRƯỞNG

Ngọc Trạo, ngày 18 tháng 4 năm 2018
Tôi xin cam đoan đây là SKKN
của mình viết, không sao chép nội dung
của người khác.
Người viết:

Thạch Thị Oanh


TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1] (Chương trình đào tạo Kĩ năng giao tiếp ứng xử).
(tham khảo trên mạng Intenet). - Nguồn:
[2] ( Điều 27- luật giáo dục 2015)
[3]. Tài liệu giảng dạy kĩ năng giao tiếp của trường Đại học Trà Vinh
(tham khảo trên mạng Intenet). - Nguồn:


SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HOÁ

PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THẠCH THÀNH

PHỤ LỤC

“MỘT SỐ GIẢI PHÁP
RÈN KĨ NĂNG GIAO TIẾP ỨNG XỬ CHO HỌC SINH LỚP 5
TRƯỜNG TIỂU HỌC NGỌC TRẠO, HUYỆN THẠCH THÀNH
THÔNG QUA CÁC TIẾT HỌC”

Người thực hiện: Thạch Thị Oanh
Chức vụ: Giáo viên
Đơn vị công tác: Trường Tiểu học Ngọc Trạo
SKKN thuộc lĩnh vực (môn): chủ nhiệm

THANH HOÁ, NĂM 2018


Tập thể lớp 5A Trường Tiểu học Ngọc Trạo thăm, động viên và trao quà cho học sinh Bùi Tuấn
Anh
(Vượt khó, vươn lên trong học tập)

Tập thể học sinh lớp 5A trường Tiểu học Ngọc Trạo
tham gia dọn vệ sinh Tượng đài và Nghĩa trang liệt sĩ Chiến khu du kích Ngọc Trạo.

.

Học sinh trường Tiểu học Ngọc Trạo
tham gia buổi hoạt động ngoại khóa Thắp sáng ước mơ do Đoàn xã tổ chức.

25