Mộ(Chiều tối hồ chí minh) theo định hướng phát triển năng lực người học và tích hợp tư tưởng đạo đức hồ chí minh

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HÓA

SỞ NGA SƠN
TRƯỜNGSỞ
THPT

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

DẠY - HỌC BÀI “MỘ” (CHIỀU TỐI - HỒ CHÍ MINH) THEO
ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC NGƯỜI HỌC VÀ
TÍCH HỢP TƯ TƯỞNG ĐẠO ĐỨC HỒ CHÍ MINH

Họ và tên: Mai Thị Thúy
Chức vụ : Giáo viên
SKKN thuộc môn: Ngữ văn

THANH HÓA NĂM 2018


MỤC LỤC
1. Mở đầu ……………………………………………………………………..3
1.1. Lý do chọn đề tài………...……...………………………………………...3
1.2. Mục đích nghiên cứu… …...…………………………………………….5
1.3. Đối tượng nghiên cứu …………...………………………………………5
1.4. Phương pháp nghiên cứu…………..……………………………………...5
2. Nội dung sáng kiến kinh nghiệm……………...……………………… ……6
2.1. Cơ sở lí luận…...………………………………………………………….6
2.2. Thực trạng vấn đề……..…………………………………………………..8
2.3. Các giải pháp thực hiện…………………………………………………...9
2.3.1. Xác định mục tiêu cần đạt………………………….…………………9
2.3.2. Chuẩn bị bài học….….………………...……………………………...9

2.3.3. Nội dung bài học…………………...………………………………..10
2.3.4. Bài viết của học sinh trường THPT Nga Sơn........……………..……15
2.4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiêm…..…… …………………………16
3. Kết luận, kiến nghị……..………………………...…………….…………..17
3.1. Kết luận......……………………………………………………………..17
3.2. Kiến nghị...…...………………………………………………………....18
Tài liệu tham khảo
Một số cụm từ viết tắt trong sáng kiến



1. Mở đầu
1.1. Lí do chọn đề tài
Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục Việt Nam không chỉ là nhiệm vụ cấp
bách của xã hội đặt ra cho ngành giáo dục mà còn là nhu cầu nội tại của chúng ta
- những cán bộ, giáo viên trong mỗi trường học. Đối với phương pháp dạy học,
phương pháp kiểm tra, đánh giá nhằm phát triển năng lực, phẩm chất cho người
học là việc cần làm ngay, không thể làm ngơ, không được chậm trễ. Đổi mới
không chỉ là trách nhiệm, là nghĩa vụ mà cũng là quyền lợi của nhà giáo. Bên
cạch đó, khi đổi mới phương pháp dạy học theo hướng định hướng phát triển
năng lực người học đảm bảo cho tất cả các em học sinh có cơ hội tham gia thực
sự vào quá trình học tập, giáo viên quan tâm đến khả năng học tập của từng học
sinh, đặc biệt những học sinh có hoàn cảnh khó khăn về học; tạo cơ hội cho tất
cả giáo viên nâng cao năng lực chuyên môn, kĩ năng sư phạm và phát huy khả
năng sáng tạo trong việc áp dụng phương pháp, kĩ thuật dạy học thông qua dự
giờ, trao đổi, thảo luận, chia sẻ khi dự giờ; nâng cao chất lượng dạy và học của
nhà trường; góp phần làm thay đổi văn hóa ứng xử trong nhà trường, cải thiện
mối quan hệ giữa Ban giám hiệu với giáo viên, giáo viên với giáo viên, giáo
viên với học sinh;… tạo môi trường làm việc, dạy và học dân chủ, thân thiện
cho tất cả mọi người.

Song song với việc đổi mới phuương pháp dạy học, người viết muốn lồng
ghép giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức cho các em học sinh trong tiết
học này. Bởi, Chủ tịch Hồ Chí Minh người con ưu tú của dân tộc, là danh nhân
văn hóa của thế giới, suốt cả cuộc đời Chủ tịch Hồ Chí Minh đã dành trọn cho
sự nghiệp cách mạng giải phóng dân tộc, giải phóng giai cấp, Người đã làm
“rạng rỡ non sông ta đất nước ta”. Tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức cách
mạng được bắt nguồn từ truyền thống đạo đức của dân tộc Việt Nam, nền đạo
đức đã hình thành từ hàng nghìn năm suốt chiều dài lịch sử dân tộc, kế thừa tư
tưởng đạo đức phương Đông cũng như tinh hoa đạo đức của nhân loại và dựa
trên nền tảng tư tưởng đạo đức cách mạng của chủ nghĩa Mác-Lê Nin. Người đã
1


đi xa nhưng để lại cho dân tộc ta một di sản tư tưởng to lớn, một nhân cách đạo
đức cao cả. Từ lâu Đảng và nhân dân ta đã xác định tư tưởng Hồ Chí Minh là
một phần giá trị quan trọng trong nền văn hoá Việt Nam. Bởi vì, tư tưởng đạo
đức Hồ Chí Minh là nền tảng của xã hội, là động lực vượt qua khó khăn, thử
thách để phát triển kinh tế đất nước, hoàn thiện nhân cách của mỗi người. Nhận
thức được ý nghĩa và tầm quan trọng ấy, trong những năm qua, Trung ương
Đảng đã triển khai, tổ chức và thực hiện cuộc vận động “ Học tập và làm theo
tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh” trong toàn Đảng, toàn dân và toàn quân,
trong mọi nghành, mọi giới, tạo ra một sự chuyển biến mạnh mẽ, sâu rộng về ý
thức tu dưỡng rèn luyện và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh trong
toàn xã hội, đặc biệt trong cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức, đoàn viên,
thanh niên, học sinh.
Tuy nhiên cũng phải thừa nhận rằng do ảnh hưởng từ những mặt trái của
nền kinh tế thị trường cũng như xu thế toàn cầu hoá và đặc biệt do không
nghiêm túc trong rèn luyện phấn đấu, một bộ phận thanh thiếu niên nói chung
đang có những biểu hiện tiêu cực như chạy theo lối sống buông thả, lười học tập
và tu dưỡng đạo đức, phai nhạt lý tưởng, thích hưởng thụ, ngại lao động, chuộng

những sinh hoạt thiếu lành mạnh, sa vào các tệ nạn xã hội thậm chí là vi phạm
pháp luật…Đó là một vấn đề luôn đựơc xã hội quan tâm. Vì vậy, Đảng ta đã xác
định giáo dục và đào tạo có một vị trí rất quan trọng, giáo dục phải lấy giáo dục
con người làm gốc.
Tại trường THPT Nga Sơn, sau những năm triển khai, thực hiện cuộc vận
động “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh” đến toàn thể cán
bộ giáo viên và học sinh trong nhà trường, đã tạo ra ảnh hưởng nhất định đến
nhận thức của các em học sinh, các em đã có những chuyển biến về ý thức tu
dưỡng, rèn luyện đạo đức, về việc thực hiện nề nếp đi học, đến truờng. Tuy
nhiên để việc giáo dục đạo đức học sinh được duy trì thường xuyên cũng như để
cuộc vận động “ Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh” ngày
càng có chiều sâu, nhà trường cần phải coi trọng việc giáo dục đạo đức, lối sống
2


cho học sinh. Ngoài việc phối kết hợp nhiều biện pháp để nâng cao chất lượng
giáo dục đạo đức học sinh thì trong công tác giảng dạy nói chung, bộ môn ngữ
văn nói riêng cũng đóng một vai trò rất quan trọng trong việc giáo dục đạo đức
cho học sinh, thông qua bộ môn này, giáo dục học sinh lòng yêu nước, truyền
thống tốt đẹp của dân tộc, hướng các em đến cái Chân, Thiện, Mĩ,…
Từ những vấn đề trên , cùng với việc thực hiện nghiêm túc tinh thần dạy
học theo phương pháp đổi mới đã được tiếp thu, bồi dưỡng qua các đợt tập huấn
do Sở Giáo dục và Đào tạo tổ chức, cộng với kinh nghiệm vốn có của mình, năm
học này tôi chọn đề tài “ Dạy – học bài “Mộ” (Chiều tối - Hồ Chí Minh) theo
định hướng phát triển năng lực người học và tích hợp tư tưởng đạo đức Hồ
Chí Minh”.
1.2. Mục đích nghiên cứu
- Đảm bảo cho tất cả học sinh có cơ hội tham gia thực sự vào quá trình
học tập, giáo viên quan tâm đến khả năng học tập của từng học sinh, đặc biệt
những học sinh có khó khăn về học.

- Tạo cơ hội cho tất cả giáo viên nâng cao năng lực chuyên môn, kĩ năng
sư phạm và phát huy năng lực sáng tạo trong việc áp dụng các phương pháp, kĩ
thuật dạy học thông qua dự giờ trao đổi, thảo luận, chia sẻ khi dự giờ.
- Nâng cao chất lượng dạy và học của nhà trường.
- Góp phần nâng cao hiểu biết, nhận thức của học sinh về tấm gương đạo
đức Hồ Chí Minh .
- Nâng cao cho học sinh ý thức và ý chí học tập,rèn luyện vì bản thân, gia
đình và xã hội, chú trọng tu dưỡng về phẩm chất đạo đức, hành vi ứng xử, tuân
thủ nội quy nhà trường và pháp luật của nhà nước, tích cực tham gia các công
tác xã hội, các hoạt động tình nguyện vì cộng đồng.
1.3. Đối tượng nghiên cứu
Bài thơ “Mộ” (Hồ Chí Minh), sách giáo khoa ngữ văn 11, tập 1 (NXB
giáo dục)
1.4. Phương pháp nghiên cứu
3


Với đề tài này, tôi đã vận dụng linh hoạt nhiều phương pháp nghiên cứu
nhằm phát huy hiệu quả tổng hợp của các phương pháp:
- Phương pháp nghiên cứu xây dựng cơ sở lý thuyết.
- Phương pháp điều tra khảo sát thực tế, thu thập thông tin.
- Phương pháp tâm lí.
- Rèn luyện năng lực giải quyết vấn đề.
- Gắn hoạt động trí tuệ với hoạt động thực hành , thực tiễn.
- Tăng cường học tập nhóm.
- Giáo viên – học sinh: cộng tác
2. Nội dung sáng kiến kinh nghiệm
2.1. Cơ sở lý luận
Những năm qua, nhà giáo chúng ta đã được trang bị khá nhiều lí thuyết
về phương pháp dạy học, kiểm tra, đánh giá để nâng cao chất lượng giáo dục

qua các văn bản chỉ đạo, các đợt tập huấn từ Bộ, Sở, Trường. Đó là những cơ sở
lí luận vững chắc, làm nền tảng cho việc thực hành đổi mới cho giáo viên. Có
thể kể ra như các tài liệu, các lớp tập huấn về phương pháp. kĩ thuật dạy học tích
cực, đổi mới kiểm tra, đánh giá theo hướng phát triển năng lực cho học sinh,…
Năng lực là một thuộc tinh tâm lý phức hợp, là điểm hội tụ nhiều yếu tố
như tri thức, kĩ năng, kỹ xảo, kinh nghiệm, sự sẵn sàng hành động và trách
nhiệm.
Trong quá trình dạy học, năng lực được hiểu :
- Năng lực là sự kết hợp tri thức, kĩ năng và thái độ.
- Mục tiêu bài học được cụ thể hóa thông qua các năng lực được hình
thành.
- Nội dung kết hợp với hoạt động cơ bản nhằm hình thành nên năng lực
trong mỗi môn học.
Năng lực người học cần đạt là cơ sở để xác định mục tiêu, nội dung,
hoạt động, phương pháp, …dạy học mà người dạy cần phải căn cứ vào đó để
tiến hành các hoạt động giảng dạy và giáo dục.
4


Như vậy, dạy học theo định hướng phát triển năng lực người học là mô
hình dạy học nhằm phát huy tối đa năng lực của người học, trong đó, người học
tự mình hoàn thành nhiệm vụ nhận thức dưới sự hướng dẫn của người dạy. Quá
trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và
phẩm chất người học trên nguyên lý: Học đi đôi với hành, lý luận gắn với thực
tiễn, giáo dục nhà trường kết hợp với giáo dục gia đình và giáo dục xã hội.
Đặc biệt, khi tham gia dạy theo định hướng phát triển năng lực người
học, chúng ta sẽ phát huy được tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của cả
người dạy và người học nhằm nâng cao tri thức, bồi dưỡng năng lực hợp tác,
năng lực vận dụng tri thức vào thực tiễn, bồi dưỡng phương pháp tự học, tác
động tích cực đến tư tưởng, tình cảm, đem lại hứng thú cho người học.

Trong lịch sử đấu tranh dựng nước và giữ nước của dân tộc đã hình thành
nên những chuẩn mực đạo đức, các giá trị đạo đức tốt đẹp. Ông cha ta luôn coi
trọng việc giữ gìn và phát huy các giá trị chuẩn mực đạo đức tốt đẹp. Đó là tình
yêu quê hương đất nước, gắn bó với thiên nhiên, với cộng đồng, đoàn kết, thuỷ
chung, dũng cảm, kiên cường, hiếu học, cần cù, sáng tạo,…Trong cuộc đấu
tranh dành độc lập dân tộc, bảo vệ tổ quốc và xây dựng xã hội mới, Đảng ta và
Bác Hồ kính yêu luôn chăm lo, giữ gìn và phát huy truyền thống đạo đức, vì đạo
đức cách mạng đã trở thành một bộ phận quan trọng của nền tảng tư tưởng xã
hội, là động lực, sức mạnh to lớn để toàn Đảng, toàn dân ta vượt qua mọi thách
thức, dành độc lập tự do, thống nhất Tổ quốc và xây dựng xã hội mới.
Hiện nay đất nước ta đang đẩy mạnh sự nghiệp CNH - HĐH, đất nước
đang tiến nhanh, tiến mạnh trên con đường XHCN, từng bước hội nhập quốc tế
để đưa nước ta trở thành nước công nghiệp, sánh vai cùng với các cường quốc
năm châu, thực hiện mục tiêu của Đảng là “Xây dựng thành công CNXH và bảo
vệ vững chắc nước Việt Nam XHCN”. Vì vậy trong các nhà trường đều nhằm
tới mục tiêu đào tạo con người Việt Nam phát triển toàn diện, có năng lực có trí
thức, được giáo dục theo quan điểm chủ nghĩa Mác-Lê Nin, tư tưởng Hồ Chí
Minh, trong đó giáo dục đạo đức luôn được coi trọng.
5


Trong những năm qua, toàn Đảng, toàn quân, toàn dân đã và đang thực
hiện cuộc vận động “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh” trên
khắp cả nước, các nhà trường đã và đang phát động tổ chức thực hiện cuộc vận
động này. Để góp phần tiếp tục đẩy mạnh cuộc vân động, tại trường THPT Nga
Sơn thì việc lồng ghép giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh là rất cần thiết.
Nhà truờng chính là một môi trường tốt để truyền bá tư tưởng giáo dục thế hệ trẻ
và tư tưởng Hồ Chí Minh, tư tưởng Hồ chí Minh cần được tích hợp trong các
môn học đặc biệt là môn ngữ văn, điều đó sẽ đem đến cho học sinh một niềm
tin, nhận thức đúng đắn, tránh những tư tưởng sai lệch do những thông tin ngoài

luồng, do tác động của xã hội.
2.2. Thực trạng vấn đề
Trong thời gian qua, trường THPT Nga Sơn cũng đã tiến hành ứng dụng
việc đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực người
học ở tất cả các phân môn. Khi tham gia dạy theo định hướng phát triển năng
lực người học, ta có thể nhìn thấy được những lợi ích thiết thực như : phát huy
được tính tích cực tự giác, chủ động, sáng tạo của cả người học và người dạy
nhằm nâng cao tri thức, bồi dưỡng năng lực hợp tác, năng lực vận dụng tri thức
vào thực tiễn, bồi dưỡng phương pháp tự học, tác động tích cực đến tư tưởng,
tình cảm, đem lại hứng thú cho người học. Tuy nhiên, trên thực tế ở trường chỉ
mới thực hiện ở các tiết thao giảng và thi giáo viên giỏi trường, vì còn gặp nhiều
khó khăn khi ứng dụng : như chương trình sách giáo khoa chưa phù hợp, nhiều
giáo viên chưa được tiếp thu trực tiếp từ các chuyên viên của Sở GD những lí
luận cơ bản về đổi mới phương pháp dạy học, lớp học hẹp khó bố trí chỗ ngồi,
giáo viên chuẩn bị bài mất nhiều thời gian, số lượng học sinh trong lớp đông,
chất lượng học sinh không đồng đều, ý thức học tập của một số học sinh chưa
tốt,….Nhưng không ví thế mà chúng ta không mạnh dạn đổi mới tiết dạy của
mình đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản toàn diện giáo dục Việt Nam mà Đảng
và Nhà nước ta đã đề ra.

6


Là giáo viên dạy học môn ngữ văn, qua nhiều năm kinh nghiệm, tôi nhận
thấy rằng việc lồng ghép giáo dục đạo đức tư tưởng Hồ Chí Minh trong các bài
giảng là vô cùng cần thiết nhằm nâng cao được tư tưởng đạo đức cách mạng cho
học sinh. Bởi vì cuộc đời hoạt động cách mạng của Bác đã gắn liền với chiều dài
của lịch sử dân tộc. Người đã dâng hiến cả cuộc đời cho sự nghiệp cách mạng.
Người là kết tinh các phẩm chất cao đẹp của dân tộc ta suốt mấy nghìn năm
dựng nước và giữ nước. Người đã đi xa, nhưng Người đã để lại cho dân tộc một

di sản tinh thần hết sức to lớn trên mọi lĩnh vực. Những tư tưởng của Người là
tấm gương sáng để mọi người Việt Nam học tập và noi theo, tư tưởng của Người
còn định hướng cho mọi hoạt động của Đảng và nhà nước ta trong công cuộc
đổi mới hiện nay.
Vì vậy, để giáo dục thế hệ trẻ có lối sống lành mạnh, tinh thần yêu nước,
yêu CNXH sâu sắc thì việc lồng ghép giáo dục đạo đức tư tưởng của Bác trong
dạy học môn ngữ văn góp phần hình thành nhân cách, lối sống của học sinh là
rất cần thiết. Trong thực tế trường THPT Nga Sơn không chỉ lồng ghép giáo dục
đạo đức của Bác trong các môn học mà còn tổ chức các buổi ngoại khóa tìm
hiểu về Bác và hoạt động ngoài giờ lên lớp (1 buổi/tháng) rất hiệu quả, gây hứng
thú cho các em học sinh.
2.3. Các giải pháp thực hiện
Trong chương trình giáo dục nhà trường, bài thơ “Chiều tối”(Mộ) của Hồ
Chí Minh được dạy trong một tiết học và tăng thêm một tiết tự chọn .Vì vậy, tiết
tự chọn người viết dành để tìm hiểu về Bác. (tiểu sử và sự nghiệp)
2.3.1. Xác định mục tiêu cần đạt
(GV cần xác định mục tiêu cần đạt: về kiến thức, về kĩ năng, về thái độ,
các năng lực cần có cho học sinh)
2.3.2. Chuẩn bị bài học
Giáo viên
- Máy chiếu, thu thập tài liệu
- Phiếu học tập cho học sinh theo mẫu.
7


- Giáo viên hưỡng dẫn học sinh: Chia nhóm, phân công nhiện vụ cho
từng nhóm, giới thiệu một số tài liệu liên quan để các em tìm hiểu, dăn dò các
em xem trước bài ở nhà: Tìm hiểu về Bác và bài thơ Mộ, viết một đoạn văn
ngắn cảm nhận chung về Bác và bài thơ Mộ.
Học sinh:

- Soạn bài theo hướng dẫn của giáo viên
- Tìm hiểu về tiểu sử và sự nghiệp văn học của Bác
- Chuẩn bị đồ dùng học tập .
2.3.3. Nội dung bài học.
Tiết tự chọn : Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh
- Các em đã có sự chuẩn bị ở nhà nên giáo viên gọi học sinh trình bày
theo sự chuẩn bị của các em, giáo viên cần tôn trọng ý kiến của học sinh (Tìm
hiểu về tiểu sử và sự nghiệp văn học của Hồ Chí Minh)
I. Tiểu sử của Hồ Chí Minh
- Câu hỏi: Trình bày tiểu sử của Hồ Chí Minh? (Nhóm 1 trình bày)
- HS trình bày theo sự chuẩn bị ở nhà, các tổ khác lắng nghe, nhận xét,
bổ sung.
II. Sự nghiệp văn học
- Câu hỏi: Trình bày sự nghiệp văn học của Hồ Chí Minh? (yêu cầu
nhóm 4 trình bày)
- HS trình bày theo nhóm đã chuẩn bị, các nhóm khác nhận xét, bổ sung
- Sau đó giáo viên cho học sinh xem thêm bộ phim tài liệu tóm tắt về tiểu
sử của Bác và trình chiếu tranh ảnh, các sáng tác và những lời bình hay về sự
nghiệp văn học của Người. Sau đó giáo viên đặt câu hỏi:
- Câu hỏi: Sau khi các anh /chị đã tìm hiểu và được xem thêm những tư
liệu về Bác, anh/chị rút ra bài học gì cho bản thân từ Bác Hồ kính yêu của
chúng ta? (HS làm việc cá nhân).
- HS sẽ có những câu trả lời khác nhau theo cách cảm nhận riêng của
mỗi em.
8


- GV nhận xét và có những lời khen đối với từng câu trả lời của các em
Tiết dạy: Bài “Mộ” (Hồ Chí Minh)
Hoạt động 1: Khởi động (5 phút)

- GV chia học sinh thành 4 nhóm để hoạt động(trong thời gian 5 phút)
nhóm nào kể nhiều tác phẩm của Hồ Chí Minh nhất nhóm đó sẽ thắng (học sinh
làm việc theo nhóm)
- Câu hỏi: Kể tên những tác phầm văn học của Hồ Chí Minh mà anh/chị
biết hoặc đã được học ở lớp dưới?
- Các nhóm trình bày, giáo viên bổ sung và nhận xét
- GV chốt và giới thiệu bài học.
Hoạt động 2: Hình thành kiến thức (33 phút)
I. Tìm hiểu chung .
- GV sẽ tạo tâm thế bước đầu thâm nhập vào tác phẩm bằng cách yêu
cầu nhóm được phân công giới thiệu hoàn cảnh ra đời bài thơ. Sau đó cho cả lớp
thảo luận, nhận xét, bổ sung .
- GV gọi nhóm đã được phân công tìm hiểu về thể loại và bố cục của bài
thơ ” Mộ” trình bày, các nhóm khác lắng nghe, nhận xét và bổ sung.
- GV tổng hợp bổ sung và chốt kiến thức về hoàn cảnh sáng tác, thể loại
và bố cục của bài thơ .
- GV: Từ hoàn cảnh ra đời bài thơ, giáo viên định hướng giáo dục tích
hợp: Bác vĩ đại là thế nhưng tâm hồn Bác lại giản dị và nhân hậu biết bao. Bác
yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống, luôn lạc qua hướng về sự sống ánh sáng. Điều
này làm nên sự giản dị mà cao cả ở Người.
- GV liên hệ cho HS: Không phải ai trong hoàn cảnh khó khăn cũng có thể
vượt qua nếu thiếu đi niềm tin và ý chí.
- GV cho HS xem một số thông tin, tranh ảnh về tập thơ ” Nhật kí trong
tù” và sơ đồ chuyển lao của Hồ Chí Minh trong 13 tháng bị chính quyền Tưởng
Giới Thạch bắt giam.
II. Đọc - Hiểu văn bản
9


Để tạo hứng thú cho phần đọc hiểu văn bản giáo viên có thể cho học sinh

nghe giọng ngâm của một nghệ sĩ về bài thơ “Mộ”, có thể chọn một em HS có
giọng đọc tốt đọc bài thơ.
- GV cho học sinh so sánh bản dịch thơ với nguyên tác.
1. Bức tranh thiên nhiên
- GV đặt câu hỏi:
- Câu hỏi: Bức tranh thiên nhiên được hiện lên qua những chi tiết, hình
ảnh nào? Cảm nhận của anh/chị về những chi tiết, hình ảnh đó? (HS làm việc
nhóm ).
- Các nhóm trình bày, nhận xét và bổ sung. Sau đó GV chốt lại kiến thức
trọng tâm.
+ Bức tranh thiên nhiên:

Hình ảnh “cánh chim”
Hình ảnh “chòm mây”

- Phần tích hợp giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức: Từ việc phân
tích cảm nhận về bức tranh thiên nhiên trong bài thơ, anh/chị rút ra điều gì cho
bản thân?
- GV: Giáo dục cho các em tình yêu thiên nhiên, biết sống chan hòa với
thiên nhiên
2. Bức tranh cuộc sống con người
- GV nêu câu hỏi:
- Câu hỏi: Bức tranh đời sống được tác giả khắc họa qua hình ảnh nào
/Hình ảnh ấy gợi cho anh/chị suy nghĩ gì?
+ Bức tranh cuộc sống con người:

Hình ảnh “thiếu nữ xay ngô”
Hình ảnh”lò than rực hồng”

- Hướng tích hợp: Thông qua bức tranh cuộc sống con người, anh /chị

học tập được gì từ Bác?

10


- GV: Ẩn đằng sau bức tranh thiên nhiên, cuộc sống con người là hình
ảnh người chiến sĩ cộng sản - Hồ Chí Minh. Hình ảnh ấy hiện lên như thế nào?
(học sinh làm việc cá nhân)
- HS trả lời,nhận xét, bổ sung (có thể nhiều ý kiến, nhận định khác nhau )
- GVchốt: Hình ảnh người chiến sĩ công sản - Hồ Chí Minh: Một tâm hồn
nghệ sĩ dạt dào tình yêu thiên nhiên, con người; một ý chí sắt đá vượt lên mọi
hoàn cảnh; một tinh thần lạc quan, tin tưởng vào tương lai tươi sáng. Bức chân
dung ấy là sự hòa hợp giữa chất thép và chất tình, thi sĩ và chiến sĩ .
- Phần tích hợp: Anh /chị học tập được gì từ con người, tinh thần Hồ Chí
Minh?
- HS trả lời, nhận xét, bổ sung.
3. Đặc sắc nghệ thuật
- GV nêu câu hỏi: Anh/chị hãy nêu những đặc sắc nghệ thuật của bài thơ
“Mộ”?
- HS trả lời, nhận xét, bổ sung và GV chốt kiến thức trọng tâm về nghệ thuật
III. Tổng Kết.
- GV sẽ đưa câu hỏi gợi mở mang tính tổng kết đồng thời lồng câu hỏi
tích hợp giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh:
- Câu hỏi: Đặt trong hoàn cảnh trên đường chuyển lao ”xiềng xích thay
dây trói” anh/chị có nhận xét gì về sự vận động của hình tượng thơ và qua đó
hãy nêu cảm nhận về tâm hồn nhân cách nhà thơ.
- HS thảo luận, ghi vào phiếu học tập trình bày trước lớp (HS làm việc
theo nhóm).
- GV chốt kiến thức:
+ Sự vận động của hình tượng thơ: Từ ánh chiều âm u đến ánh lửa rực

hồng, ấm áp; từ mệt mỏi đến khỏe khoắn; từ buồn đến vui .
+ Tâm hồn và nhân cách nhà thơ: Tinh thần lạc quan yêu đời của một
tâm hồn luôn hướng về sự sống, ánh sáng và tương lai.
- GV yêu cầu học sinh tổng kết lại bài học bằng sơ đồ tư duy.
11


SĐTD

Giọng thơ
bay bổng, dạt
dào cảm xúc

Thể thơ thất
ngôn tứ tuyệt cô
đọng, hàm súc

Nghệ thuật

Hình
ảnh:
Chòm
mây

Bức tranh thiên nhiên
(Tình yêu thiên nhiên)

Nội dung

Mộ

Cổ điển và điển
đại

Hình ảnh:
Cánh chim

Bức tranh đời sống
(Tình yêu cuộc sống)

(Chiều tối)

Hình ảnh:
Thiếu nữ
xay ngô

Hình ảnh:
Lò than
rực hồng

Tấm gương
đạo đức
HCM
Sống chan hòa
với thiên nhiên
Ý chí nghị lực
phi thường

Sống
chan hòa

với con
người

12


Hoạt động 3: Hoạt động thực hành (7 phút)
- GVcho học sinh thực hành bằng việc viết đoạn văn ngắn (khoảng 5-7 dòng)
với nội dung tích hợp giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh như sau:
- Câu hỏi: Qua bài thơ anh/chị học tập điều gì ở vị lãnh tụ kính yêu của chúng
ta? Anh/chị sẽ vận dụng như thế nào trong cuộc sống để có hiệu quả thiết thực,
nhất là đặt vào trong hoàn cảnh hôm nay giới trẻ đang có rất nhiều cơ hội nhưng
cũng rất nhiều thách thức? Anh /chị có dự định gì cho tương lai?
- GV: Mục định của bài tập thực hành này, người viết muốn rèn luyện thêm cho
các em kĩ năng viết đoạn văn - rất cần thiết cho kỳ thi THPT quốc gia.
- Bài học rút ra sau khi học xong tác phẩm (mỗi HS có cách hiểu và cảm nhận
khác nhau để từ đó rút ra bài học bổ ích cho bản thân)
2.3.4. Bài viết của học sinh trường THPT Nga Sơn (kết quả của hoạt động
thực hành)
Bài của em Lương Thị Ánh Tuyết – lớp 11H
Qua bài thơ “Mộ “, em cảm nhận được sư lạc quan, nghị lực phi thường
của người tù cách mạng dù trong bất cứ hoàn cảnh nào vẫn lạc quan tin tưởng
vào tương lai. Tấm gương của Bác là thế, còn thanh niên chúng ta ngày nay thì
sao? Chúng ta đang sống trong một đất nước hòa bình, phát triển, chúng ta có
rất nhiều cơ hội để phát triển năng lực, lý tưởng của bản thân. Bên cạnh đó
chúng ta cũng có không ít những cám dỗ, cạm bẫy dễ sa vào. Vì vậy, mỗi người
chúng ta phải đặt ra cho mình mục đích sống rõ ràng và cao đẹp, nỗ lực trao
dồi tri thức, đạo đức. Trên con đường đó sẽ có những sai lầm dẫn đến thất bại
nhưng đừng nản chí, coi đó là bài học để bước tới thành công. Lựa chọn con
đường và quá trình phấn đấu là quyền của mỗi người nhưng hãy luôn láy Bác

làm tấm gương để học và noi theo.
Bài của em Trần Thị Phương - 11B
Với bút pháp nghệ thuật đặc sắc, ngôn ngữ linh hoạt, sáng tạo, bài thơ”
Chiều tối” của Hồ Chí Minh đã đi vào lòng người một cách tư nhiên, gần gũi và
mang laị cho tôi bài học vô cùng bổ ích. Dù trong hoàn cảnh lao tù khắc nghiệt,
13


cổ đeo gông chân vướng xiềng Bác vẫn ung dung, lạc quan. Bác hòa mình với
cuộc sống bằng tình yêu thiên nhiên, yêu đời tha thiết, bằng niềm tin và lòng
dũng cảm. Trong xu thế hội nhập hôm nay, thanh niên chúng ta có rất nhiều cơ
hội để khẳng định bản thân. Nhưng bên cạnh đó cũng không ít thách thức.Vì
thế, mỗi chúng ta phải đặt ra lý tưởng sống đúng đắn, luôn có tinh thần cầu
tiến, ham học hỏi chuẩn bị hành trang vững chắc để bước vào đời. Chúng ta
cũng tích cực tham gia các hoạt động xã hội, đoàn thể tại trường,lớp, địa
phương, cùng nhau tuyên truyền vận động bạn bè sống lành mạnh, học tập và
làm theo lời Bác.
Bài của em Trần Đức Lương - 11I
Hồ Chí Minh vị lành tụ kính yêu của dân tộc Việt Nam. Người cũng là nhà
văn, nhà thơ lớn của nền văn học nước nhà. Nhắc đến tên Người - một nhà thơ
ta nhớ ngay đến những vần thơ thép trong tập” Nhật kí trong tù” tiêu biểu là
bài thơ ” Mộ” - bức chân dung tự họa của người chiến sĩ cộng sản- Hồ Chí
Minh trong cảnh tù đầy với một tâm hồn nghệ sĩ dạt dào tình yêu thiên nhiên,
cuộc sống; một ý chí sắt đá vươn lên hoàn cảnh tù đầy khác nghiệt; một tinh
thần lạc quan tin tưởng tương lai. Từ đó đặt ra cho chúng ta nhiều điều đáng
phải suy nghĩ: Chúng ta cần làm gì, làm như thế nào trong thời đại công nghiệp
hóa, hiện đại hóa hôm nay? Bản thân tôi nguyện láy tấm gương của Bác để học
tập và làm theo trên con đường mà mình hướng tới tương lai.
2.4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm.
Thực tế từ bài dạy trên lớp, người viết nhận thấy việc áp dụng dạy học

theo định hướng phát triển năng lực người học và vận dụng giáo dục tư tưởng
đạo dức Hồ Chí Minh trong tiết học bước đầu đạt được kết quả rất khả quan:
- Về phía học sinh: Các em có một giờ học không bị gò bó về kiến thức
các em lĩnh hội được khá dễ dàng, kể cả những em học lực trung bình trong lớp.
Các em học tích cực, có tinh thần trách nhiệm, khá độc lập và sáng tạo khi xây
dựng bài, đóng góp ý kiến cho tổ. Các em đã có thời gian tìm hiểu trước ở nhà
nên ít nhiều đã có những hiểu biết nhất định về Bác và bài thơ ” Mộ”. Trong
14


quá trình hoạt động trao đổi nhóm các em cũng đã có cơ hội bày tỏ quan điểm
của mình. Bên cạnh đó, việc định hướng của giáo viên cũng giúp các em có
nhận thức rõ hơn về tư tưởng, tâm hồn của tác giả qua bài thơ - một vị lãnh tụ vĩ
đại nhưng cũng rất giản dị, giàu tình thương với tạo vật. Các em cũng có cơ hội
được khám phá hồn thơ của Bác trong những ngày lao tù nơi xứ người. Qua đó
cũng đưa ra những bài học giáo dục cho các em trong cuộc sống về tình yêu
thiên nhiên, yêu cuộc sống, tinh thần lạc quan, niềm tin vào bản thân, sống có lý
tưởng hoài bão và có những hành động thiết thực để thực hiện lý tưởng của
mình.
- Về phía giáo viên: Qua việc tích hợp các phương pháp, cung cấp cho
học sinh những kĩ năng sống có thể ứng dụng vào thực tiễn. Học sinh có thể
cùng giáo viên xây dựng nắm bắt kiến thức, giúp cho bài học không nặng nề lí
thuyết, cũng không nặng nề về thuyết giảng gây nhàm chán cho học sinh, khi đó
giáo viên chỉ là người hướng dẫn còn học sinh sẽ là người chủ động lĩnh hội
kiến thức.
3. Kết luận, kiến nghị
3.1. Kết luận
Từ việc nghiên cứu những vấn đề cơ bản về lí luận và thực trạng hoạt
động dạy học theo định hướng phát triển năng lực người học tôi rút ra một số kết
luận cơ bản sau:

- Đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực người
học không có nghĩa là chỉ sử dụng phương pháp hiện đại, loại bỏ các phương
pháp dạy học truyền thống quen thuộc mà cần bắt đầu từ việc cải tiến để nâng
cao hiệu quả và hạn chế nhược điểm của chúng phát huy tính tích cưc, sáng tạo
của học sinh. Điều đó đòi hỏi người giáo viên phải có năng lực chuyên môn,
năng động sáng tạo trong việc vận dụng linh hoạt các phương pháp dạy học một
cách hiệu quả phù hợp với điều kiện dạy học của nhà trường, của địa phương.
Tuy nhiên, cho dù lựa chọn phương pháp dạy học nào vẫn phải tạo điều kiện cho
người học được khám phá, chủ động, sáng tạo trong việc tìm kiếm kiến thức,
15


giải quyết vấn đề, gắn kiến thức với thực tiễn,…Thay cho học thiên về lí thuyết,
học sinh được trải nghiệm, khám phá kiến thức qua hành động học qua “làm”,
chỉ có như vậy kiến thức học mới được khắc sâu và bền vững.
- Để đào tạo những con người năng động thích nghi tốt với đời sống xã
hội thì việc kiểm tra, đánh giá không thể chỉ dừng lại ở yêu cầu tái hiện lại các
kiến thức, lập lại các kĩ năng đã học mà cần khuyến khích phát triển trí thông
minh, óc sáng tạo trong việc giải quyết các tình huống thực tiễn. Thông qua việc
đánh giá năng lực, học sinh không chỉ được rèn luyện kĩ năng xem xét, phân tích
vấn đề mà trên cơ sở đó tự điều chỉnh cách học, điều chỉnh hành vi phù hợp.
- Các điều kện về cơ sở vất chất, thiết bị dạy học có sự ảnh hưởng lớn đến
việc đổi mới phương pháp day học, đổi mới kiểm tra, đánh giá theo định hướng
phát triển năng lực người học.
Không chỉ chú trọng đổi mới phương pháp dạy học mà mồi giáo viên
chúng ta cần khéo léo lồng ghép giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chính Minh
trong các tiết dạy nếu có thể. Vì đạo đức là gốc, là nền tảng của sự phát triển
nhân cách của con người. Ở mọi thời đại, mọi quốc gia vấn đề đạo đức và giáo
dục đạo đức là nhiệm vụ quan trọng luôn đựơc quan tâm và tạo điều kiện. Ở
nước ta, mục tiêu của nhà trường THPT là đào tạo ra những con người phát triển

toàn diện “ Có tài mà không có Đức là người vô dụng”. Do đó, công tác giáo
dục đạo đức học sinh là một trong những nhiệm vụ quan trọng trong nhà trường
phổ thông hiện nay. Với kinh nghiệm đứng trên bục giảng, tôi nhận thấy rằng,
việc lồng ghép giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh trong dạy học môn ngữ
văn là rất quan trọng. Qua việc thực hiện, tôi đã thu được kết quả đáng mừng:
Các tiết dạy trở nên sinh động, học sinh hứng thú học tập, tìm hiểu thêm về cuộc
đời hoạt động gian khổ và phẩm chất cao đẹp của Bác. Từ đó giáo dục học sinh
kính yêu Bác và ra sức học tập, rèn luyện, tu dưỡng phẩm chất đạo đức, làm
theo lời Bác dạy.
3.2. Kiến nghị

16


Để nâng cao chất lượng giáo dục, thực hiện mục tiêu của Đảng là giáo
dục, đào tạo thế hệ trẻ “vừa Hồng vừa Chuyên”, thì mỗi giáo viên phải không
ngừng nâng cao tri thức, thực hiện linh hoạt các phương pháp dạy học.
Để giáo dục tư tưởng đạo đức cho học sinh thông qua việc lồng ghép
giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh trong dạy môn ngữ văn, tôi có một số
đề xuất như sau:
- Đối với tổ ngữ văn: Cần phải tổ chức nhiều tiết dạy theo định hướng
phát triển năng lực người học.
- Đối với nhà trường: Cần tổ chức nhiều cuộc thi tìm hiểu về cuộc đời
hoạt động của Bác, học tập và làm theo tấm giương đạo đức Hồ Chí Minh.
- Thư viện nhà trường cần phải trang bị nhiều tư liệu, sách về chủ tịch
Hồ Chí Minh .
Trên đây tôi mạnh dạn nêu lên một vài kinh nghiệm trong việc thực
hiện giảng dạy theo hướng định hướng phát triển năng lực người học và kết hợp
lồng ghép giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh trong dạy học Ngữ văn.
Trong quá trình thực hiện, chắc chắn sẽ không tránh khỏi những thiếu sót, rất

mong nhận được sự đóng góp ý kiến của đồng nghiệp để phục vụ nhiệm vụ dạy
học ngày một tốt hơn.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
XÁ
C NHẬN CỦA THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ

Thanh Hóa,ngày 25tháng 5 năm 2018
Tôi xin cam đoan đây là skkn
của mình, không sao chép nội dung
của người khác
Ký và ghi rõ họ tên

Mai Thị Thúy

17


TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Cuộc đời hoạt động của chủ tịch Hồ Chí Minh ( của Trần Dân Tiên,bài
viết trên báo)
2. Các chuyên đề về tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh (NXB Chính trị quốc
gia)
3. Kể chuyện đạo đức Hồ Chí Minh của giáo sư Hoàng Chí
Bảo( Internet)
4. Sách giáo khoa ngữ văn 11,12 (NXB Giáo dục)
5. Tác phẩm văn học của chủ tịch Hồ Chí Minh( Hà Minh Đức – NXB
Hà Nội)
6. Thiết kế bài giảng ngữ văn 11(Nguyễn Văn Đường – NXB Hà Nội)
7. Tài liệu tập huấn phương pháp và kĩ thuật tổ chức hoạt động học theo

nhóm và hướng dẫn học sịnh tự học ( Bộ GD&ĐT)
Một số cụ từ viết tắt trong sáng kiến
- GV: Giáo viên
- HS: Học sinh
- SĐTD: Sơ đồ tư duy
- THPT: Trung học phổ thông
- CNXH: Chủ nghĩa xã hội
- XHCN: Xã hội chủ nghĩa
- NXB: Nhà xuất bản

18