Một số biện pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy học bài vẽ tranh chân dung cho học sinh lớp 4

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HOÁ

PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỈM SƠN

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

MỘT SỐ BIỆN PHÁP NHẰM NÂNG CAO
CHẤT LƯỢNG DẠY HỌC BÀI VẼ
TRANH CHÂN DUNG CHO HỌC SINH LỚP 4
TRƯỜNG TIỂU HỌC HÀ LAN

Người thực hiện: Lê Hùng Thắng
Chức vụ: Giáo viên
Đơn vị công tác: Trường Tiểu học Hà Lan
SKKN thuộc lĩnh vực môn: Mĩ Thuật

THANH HÓA NĂM 2019


MỤC LỤC
NỘI DUNG

TRANG

1. MỞ ĐẦU

1

1.1. Lý do chọn đề tài

1

1.2. Mục đích nghiên cứu

1

1.3. Đối tượng nghiên cứu

1

1.4. Phương pháp nghiên cứu

1

2. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

3

2.1. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm

3

2.2. Thực trạng công tác giảng dạy bài vẽ tranh chân dung ở trường
tiểu học Hà Lan trước khi áp dụng sáng kiến

6

2.3. Một số biện pháp dạy học bài vẽ tranh chân dung đã áp dụng

8

2.4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm

11

3. KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ

12

3.1. Kết luận

12

3.2. Kiến nghị

13

TÀI LIỆU THAM KHẢO

14

DANH MỤC SÁNG KIẾN ĐÃ XẾP LOẠI


1. MỞ ĐẦU
1.1. Lý do lựa chọn đề tài
Trải qua hàng trăm thế kỷ tồn tại và phát triển từ trong hang động nguyên
thuỷ tới các xu hướng đương đại, các hoạ sĩ đã thể nghiệm rất nhiều lối vẽ với
đủ chất liệu thích hợp để làm giàu kho tàng mĩ thuật thế giới.
Sự phát triển hội hoạ không theo đường thẳng mà thông qua sự lắt léo đặc
thù, không thể đồng nhất giữa các cách nhìn khác nhau và thời đại khác nhau.

Mối “bất hoà” giữa hội hoạ “hiện thực” và hội hoạ “trừu tượng” thị giác truyền
thống sửng sốt trước hình thái sáng tạo nghệ thuật lạ mắt, kỳ quặc.
Mĩ thuật là một môn học độc lập trong chương trình học của bậc tiểu học
với mục tiêu giáo dục tiểu học là: Giáo dục tiểu học nhằm giúp học sinh hình
thành những cơ sở ban đầu cho sự phát triển đúng đắn và lâu dài về đạo đức, trí
tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kỹ năng cơ bản để tiếp tục học trung học cơ sở, bởi
nghệ thuật luôn mở ra con đường mới và lý thú cho nền văn minh nhân loại.
Cũng như bao loại hình nghệ thuật khác, nền nghệ thuật tạo hình không ngừng
ban tặng cho các thế hệ thưởng ngoạn, mỹ thuật nhiều mỹ cảm manh mẽ, với
học sinh tiểu học khi được học mĩ thuật sẽ có những cảm nhận riêng của mình.
Với bản thân tôi là một giáo viên trực tiếp dạy bộ môn Mĩ thuật, luôn
mong muốn nâng cao chất lượng dạy và học Mĩ thuật nói chung và chất lượng
học bài vẽ tranh chân dung nói riêng, nên tôi chọn đề tài: “Một số biện pháp
nhằm nâng cao chất lượng dạy học bài vẽ tranh chân dung cho học sinh lớp
4 trường Tiểu học Hà Lan” nhằm giúp cho các em học sinh vẽ bài tranh chân
dung được đẹp hơn và các em thêm yêu môn học.
1.2. Mục đích nghiên cứu
Giống như bao thể loại tranh khác, tranh chân dung cũng có những nét
riêng, độc đáo, sự độc đáo của tranh chân dung là ở chỗ ngoài việc biểu đạt một
con người cụ thể còn thể hiện được nội tâm và suy nghĩ của con người đó bằng
sự cảm nhận của người vẽ và bằng tình cảm của người vẽ nói chung và của học
sinh nói riêng.
Đề xuất một số biện pháp dạy học bài vẽ tranh chân dung cho học sinh
lớp 4. Nhằm nâng cao chất lượng dạy và học mĩ thuật nói chung và chất lượng
bài vẽ của học sinh trong trường nói riêng.
Là một giáo viên dạy bộ môn mĩ thuật ở lứa tuổi tiểu học tôi cần trau dồi
và bổ sung thêm nhiều kiến thức về tranh chân dung để truyền thụ cho các em
một cách dễ hiểu nhất. Và thông qua bài học các em học sinh thêm yêu mến với
bộ môn nghệ thuật tạo hình.
1.3. Đối tượng nghiên cứu

1.3.1 Đối tượng nghiên cứu
- Một số biện pháp dạy học vẽ tranh chân dung.
- Học sinh lớp 4.
1.3.2 Phạm vi nghiên cứu
- Nghiên cứu về tranh chân dung của các hoạ sĩ nói chung đặc biệt nghiên
cứu tranh chân dung của học sinh tiểu học vẽ.
1.4. Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp nghiên cứu xây dựng cơ sở lí thuyết.
1


- Phương pháp thu thập thông tin, điều tra khảo sát thực tế.
- Thu thập tài liệu, sưu tầm tranh chân dung của hoạ sĩ và của học sinh
tiểu học.
- Phương pháp mô tả, phân tích và tổng hợp.
- Phương pháp thực hành, vận dụng.
- Phương pháp thống kê, xử lí số liệu, tổng kết đánh giá.

2


2. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
2.1. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm
* Thế nào là tranh chân dung?
- Khái niệm tranh chân dung.
Tranh chân dung là tranh vẽ một người hoặc một mẫu người nào đó như
tranh chân dung các anh hùng dân tộc, các nhà khoa học, nhà tri thức có công
với đất nước hoặc là tranh chân dung của người thân, bạn bè, có khi là một mẫu
người mình thích, có khi là tự hoạ...
Tranh chân dung nhất thiết phải miêu tả con người có thực chứ không

phải do con người vẽ tưởng tượng hoặc bịa đặt ra. Nếu có sự tưởng tượng với ý
nghĩa sáng tạo thì tranh chân dung ấy cũng phải dựa vào con người có thực, con
người mà người vẽ đã được nhìn thấy, biết tới hoặc đã quen thân.
- Thể loại tranh chân dung:
Thể loại tranh chân dung rất đa dạng có chân dung tự hoạ, chân dung
nhóm hoặc chân dung có phong cách làm nền...
Có thể chia tranh chân dung thành 3 loại:
Chân dung vẽ gương mặt con người (gồm đầu, mặt. cổ và có thêm một
phần vai) thường được đặc tả rất chi tiết, đặc biệt là đôi mắt và cái miệng.
Với loại tranh này, ngoài những yếu tố như các nét vẽ và cách cắt cúp gương
mặt (chính diện, nghiêng hoặc quay) đôi mắt và cái miệng có một ý nghĩa
quan trọng trong việc thể hiện thần thái hoặc mọi diễn biến cảm xúc tâm lý
của nhân vật.

Chân dung nửa người (từ đầu, mặt đến ngực hoặc đến thắt lung, thậm
chí đến đầu gối). Loại chân dung này ngoài việc diễn tả gương mặt nhân vật
còn được hoạ sĩ chú ý miêu tả trang phục của nhân vật để phô diễn vẻ đẹp của
cơ thể.
3


Chân dung toàn thân: Đối với loại tranh này người vẽ rất quan tâm đến
dáng hình và các động tác của nhân vật; cử chỉ, thái độ ứng xử qua động tác và
dáng điệu còn biểu đạt cả mối tương quan, quan hệ tâm lý giữa các nhân vật
trong tranh.

- Đối tượng tranh chân dung
Tranh chân dung là một thể loại rất khó vẽ vì đối tượng diễn tả chính là
con người, mà con người thường rất phức tạp và tinh tế, ở mỗi thời kỳ lịch sử sẽ
tạo ra những bức chân dung khác nhau về đối tượng.

4


Ở thời trung cổ, đối tượng chủ yếu trong tranh chân dung là thánh thần,
đức chúa trời, những mẫu người phù hợp với tôn giáo, có tròng mắt mở to như
vừa ngơ ngác vừa đắm chìm trong thế giới thần linh. Một mẫu người luôn hướng
tới thế giới vĩnh cửu trên thiên đường.
Ở thời kỳ Phục hưng đối tượng được chọn là những thiên thần, các giáo
sĩ, chiến binh...
Từ thế kỷ 18 - 19 đến nay, các đối tượng trong tranh có phần đa dạng hơn.
Các hoạ sĩ đã khai thác triệt để sắc thái, nội tâm và hoàn cảnh sống của nhân vật
từ những người quyền quý trong xã hội, những nhà tri thức, công nhân, nông
dân, cho đến những kẻ sống dưới mức nghèo khổ của xã hội như gái điếm, kẻ ăn
xin, những người lang thang cơ nhỡ...
Một bức chân dung đẹp phải đạt được hai yếu tố: đẹp về ngoại hình và
đẹp cả về nội tâm nhân vật. Có ý nghĩa là về mặt hình thức phải giống đối
tượng, mặt khác nhân vật ấy trông sinh động, có hồn phản ánh được nét đặc
trưng nhất của tính cách và tâm trạng. Ngoài những phẩm chất trên, tác phẩm
chân dung còn phản ánh được cả tính giai cấp, tính xã hội và tính thời đại của
nhân vật.
* Lịch sử hình thành và phát triển của tranh chân dung.
Trong lịch sử nghệ thuật thế giới, thể loại tranh chân dung có từ lâu đời và
phát triển mạnh. Việc vẽ tranh và làm tượng chân dung là một nhu cầu lớn của
các thời đại, các tầng lớp và cá nhân nhất là tầng lớp giàu có. Nếu chúng ta biết
rằng các thợ chụp ảnh chân dung ngày nay bận rộn như thế nào thì chúng ta
cũng không thể ngạc nhiên khi thấy số lượng những bức tranh chân dung nhiều
không kể xíêt của các hoạ sĩ đã vẽ vào thời trước. Do đó, trước khi phát minh ra
máy chụp hình, vẽ chân dung là công việc của mỗi hoạ sĩ đều phải làm được.
Có thể nói từ thời phục hưng trở đi tranh chân dung đã phát triển mạnh.
Đó là có thời kỳ giai cấp tư sản ngày càng lớn mạnh, nhân cách con người

được tôn trọng. Con người có thể tự do phát triển trong mọi lĩnh vực. Có rất
nhiều nhà buôn, học giả và những người giàu làm cho nhu cầu tranh chân dung
ngày càng lớn. Đã xuất hiện những hoạ sĩ chuyên vẽ chân dung như Holbein,
Moroni, Drues...
Những bức chân dung nổi tiếng đã đi vào lịch sử mĩ thuật thế giới như tác
phẩm “laJoconde” của leonar de Vinci. Ca ngợi vẻ đẹp và nụ cười bí hiểm của
người thiếu phụ trong tranh, bức tranh “Đức mẹ Maria và chủa hài đồn” của
Raphaen ca ngợi vẻ đẹp về sự thánh thiện của tình mẫu tử, còn tác phẩm “
Người đàn bà xa lạ” của Kramska hoạ sĩ Nga miêu tả vẻ đẹp kiêu sa của người
thiếu phụ Nga.
Ở Hà Lan đã xuất hiện hàng loạt tên tuổi các hoạ sĩ như Rubens.
Rembrandt chân dung nổi tiếng như Reoir với “chân dung nữ diễn viên
Janxamarri” hay “Thiếu nữ với chiếc quạt”, Van Gogh với nhiều chân dung tự
hoạ”, Cézanne với “người thiếu nữ đội chiếc mũ len” hay “Lucie và bạn cùng
hội viên”... Đặc biệt Picasso với bức chân dung tuyệt đẹp “Gertrude Stein”
Picasso vẽ rất nhiều tranh chân dung. Năm 1996, viện bảo tàng Mĩ thuật hiện đại
NewYork đã mở một triển lãm mang tên “Picasso và tranh chân dung” đó là tác
phẩm chuyên vẽ về chân dung của ông trong suốt bảy thập niên.
5


Tại Việt Nam, trong kho tàng nghệ thuật truyền thống, số lượng tranh
chân dung hầu như rất ít, căn bản là chân dung thờ cúng. Ví dụ chân dung
Nguyễn Trãi (lụa).
Năm 1952, Trường Cao đẳng Mĩ thuật Đông Dương ra đời, chấm dứt nền
nghệ thuật khuyết danh thì loại tranh chân dung mới phát triển và ngày càng phổ
biến. Chúng ta có rất nhiều tác phẩm đẹp như: “Thiếu nữ bên hoa huệ” của hoạ
sĩ Tô Ngọc Vân; “Em Thuý” của hoạ sĩ Trần Văn Cẩn, “Thiếu nữ bên hoa sen”
của hoạ sĩ Nguyễn Sáng, “Em Liên” của hoạ sĩ Huỳnh Văn Gấm, “Tự họa” của
họa sĩ Bùi Xuân Phái...

Vậy là trải qua một quá trình lâu dài gắn liền với sự phát triển của nhân
loại tranh chân dung đã xuất hiện theo nhu cầu cuộc sống của con người, đáp
ứng nhu cầu thực tế và nhu cầu tinh thần của con người nó đã tồn tại và phát
triển đến ngày này, góp phần không nhỏ vào nền Mĩ Thuật của Thế Giới cũng
như của Việt Nam.
2.2. Thực trạng công tác giảng dạy bài vẽ tranh chân dung ở trường tiểu
học Hà Lan trước khi áp dụng sáng kiến
a. Cách suy nghĩ, sự nhìn nhận của học sinh đối với tranh chân dung.
Trái ngược với cách suy nghĩ, nhìn nhận của người lớn. Nếu tranh của
người lớn thường mang tính thị giác: Bức tranh thu lại thế giới bên ngoài như
6


mắt mà người lớn nhìn thấy kích thước, tỉ lệ, màu sắc, hình thể... thì đối với các
em học sinh cảm nhận về thế giới của những phản ứng hệ thần kinh vận động,
rất giống thế giới của người mù.
Mọi thứ các em vẽ đều thể hiện bằng những biểu tượng thuộc về xúc giác
như thể các em đang sờ thấy thứ đó hay đếm được thứ đó bằng những đầu ngón
tay. Các em không vẽ một vật giống như vật đó xuất hiện trước mắt thay vào đó
các em sẽ tự hồi tưởng lại cảm giác khi nhận biết lại hình dáng, số lượng, chỗ u
lên hay lõm xuống và sự vận động của vật thể bằng xúc giác.
Các em vẽ một bức tranh chân dung với đôi mắt vòng tròn vì tròng mắt
hình cầu, với một mớ những đường thẳng bù xù là tóc vì các em thấy tóc như
những đường thẳng mảnh. Mũi là hình tam giác hay hình móc câu với hai lỗ ở
bên dưới.

Đó là cảm nhận bằng những ngón tay. Miệng có răng và tai thì chìa ra.
Các em vẽ bàn tay với 5 cái móc nghéo vì em đếm được 5 ngón tay và để vẽ bàn
chân các em vẽ cuối cái chân là những ngón chân nhỏ. Cái quan trọng nhất khi

vẽ quần áo các em cho là những cái cúc (nút) vì chúng cứng, đẹp hoặc vì nhớ
khi các em mặc vào hoặc cởi ra...
Những gì mà các em vẽ không phải thế giới mà các em thấy nhưng đó
chính thế giới cái mà các em biết và thể hiện bằng nét vẽ.
b. Thực trạng công tác giảng dạy bài vẽ tranh chân dung cho học sinh lớp 4
Chương trình mĩ thuật bậc tiểu học là chương trình đồng tâm, nghĩa là bài
vẽ tranh chân dung các em được học từ lớp 1 đến lớp 4 đều có nhưng với mỗi
lớp yêu cầu của bài khác nhau.
Ví dụ với lớp 1, 2 chỉ yêu cầu học sinh đặt được hình vẽ cân đối trong
trang giấy. Đến lớp 3 ngoài việc đặt hình vẽ cân đối trong trang giấy các em vẽ
được đủ các bộ phận trên khuôn mặt tương đối với khuôn mặt.
Lớp 4 thì các em vẽ được một khuôn mặt đủ chi tiết, cân đối, vẽ màu kín
khuôn mặt... Nhưng thực tế bên cạnh những em học sinh vẽ được hình khuôn
mặt cân đối, đẹp trong trang giấy ngay từ lớp 1 - 2 thì vẫn còn rất nhiều em học
sinh chưa hiểu hết về tranh chân dung, về cách vẽ tranh chân dung... nên đến lớp 3,
lớp 4 mà bài vẽ vẫn còn nhỏ so với trang giấy hoặc rất vất vả khi vẽ các bộ phận
trên khuôn mặt.
7


- Trước hết tôi phân loại đối tượng học sinh qua chất lượng khảo sát đầu
năm học 2018 - 2019. Cụ thể như sau:
Tổng số học
sinh
SL
TL
28
100%

Hoàn thành tốt

SL
5

TL
17,8 %

Hoàn thành
SL
15

TL
53,7%

Chưa hoàn thành
SL
8

TL
28,5 %

Nguyên nhân:
- Các em chưa hiểu hết về tranh chân dung.
- Các em chưa hiểu và chưa nắm rõ cách vẽ tranh chân dung.
- Các em ít được xem tranh chân dung.
- Các em ít được vẽ tranh chân dung.
- Các em có suy nghĩ môn Mĩ Thuật chỉ là môn phụ không quan trọng
nên không cần chú tâm.
- Các em không thích vẽ.
Đề xuất biện pháp.
Trước thực trạng như vậy với cương vị là một giáo viên chủ nhiệm lớp

kiêm nhiệm dạy môn Mĩ thuật, tôi mạnh dạn đề ra một số biện pháp cụ thể nhằm
nâng cao chất lượng dạy học bài vẽ tranh chân dung.
Tôi thực hiện trong các bài dạy vẽ tranh chân dung tại lớp 4B trường tiểu
học Hà Lan.
2.3. Một số biện pháp dạy học bài vẽ tranh chân dung đã áp dụng
Biện pháp 1:
Sử dụng tác phẩm chân dung của các hoạ sĩ trong quá trình giảng dạy để
đạt hiệu quả tốt.
Mục tiêu:
- Giúp học sinh hiểu thế nào là tranh chân dung.
- Các em hiểu hơn về cách sắp xếp hình vẽ trong trang giấy.
- Giúp các em thấy được vẻ đẹp của tranh chân dung.
Nội dung:
- Giới thiệu cho các em hiểu thế nào là tranh chân dung?
- Cho các em xem tranh chân dung do các hoạ sĩ vẽ.
Cách tiến hành:
Như trên đã nói, chúng ta thấy rằng cách suy nghĩ, cách nhìn nhận của các
em về thế giới bên ngoài rất khác với người lớn. Vậy làm thế nào để đưa các bức
tranh chân dung do các hoạ sĩ vẽ vào làm tư liệu, đồ dùng dạy học cho học sinh
đạt hiệu quả tốt. Đó là công việc và cách xử lý của từng giáo viên dạy mĩ thuật.
Ở chương trình học mĩ thuật tiểu học các em được học các bài vẽ chân
dung như “chân dung bạn”, “chân dung người thân trong gia đình”, “chân dung
chú bộ đội”... ở những bài học này muốn lôi cuốn học sinh vào bài vẽ, giáo viên
phải kết hợp đưa ra cho học sinh xem một số tác phẩm tranh chân dung của các
hoạ sĩ tiêu biểu. Với tác phẩm đó giáo viên cần phân tích được cái hay, cái đẹp,
cần nêu lên được vai trò của tác phẩm đó đối với nền mĩ thuật nói riêng và trong
cuộc sống nói chung.
8

Việc giới thiệu với các em học sinh về các tác phẩm tranh chân dung của các
hoạ sĩ nổi tiếng này giúp cho giáo viên tự thấy mình luôn phải học hỏi, sưu tầm tài
liệu, tranh chân dung cũng như người giáo viên phải có sự hiểu biết nhất định về
cuộc đời, thân thế, sự nghiệp của tác giả, những hoạ sĩ nổi tiếng trong lĩnh vực vẽ
tranh chân dung và biết về hoàn cảnh ra đời một số tác phẩm của những hoạ sĩ đó,
để đến khi đứng trước các em học sinh người giáo viên sẽ cho các em xem và hiểu
hơn một số kiến thức cơ bản về tranh chân dung của các hoạ sĩ lớn.
Việc cho các em học sinh xem những tác phẩm nổi tiếng của các hoạ sĩ
không phải để yêu cầu các em phải vẽ đẹp, vẽ giống như tranh của các hoạ sĩ mà
đơn thuần chỉ phần nào giúp các em hiểu hơn về nghệ thuật vẽ tranh chân dung,
phần nào cảm nhận được vẻ đẹp của bức tranh để từ đó các em sẽ thích thú khi
vẽ tranh là thành công ban đầu của người giáo viên. Việc thành công hơn nữa là
các em vẽ ra được những bức tranh đẹp theo suy nghĩ và cảm nhận của các em,
đẹp về cách trình bày bài trong trang giấy, đây chính là những bước đầu tiên để
hình thành trong các em về việc sắp xếp hình vẽ trên tranh.
Kết quả:
Qua quá trình tìm tòi, thu thập tài liệu, giáo viên đã có thêm những kiến
thức cơ bản về nghệ thuật vẽ tranh chân dung, có thêm những bức tranh chân
dung đẹp của các hoạ sĩ nổi tiếng trong bộ sưu tập, thêm những bài báo, bài viết
hay về các tác giả cũng như các tác phẩm đó.
- Bài vẽ của học sinh đã có sự sắp đặt về hình vẽ trong trang giấy.
- Các em đã hiểu tranh chân dung là tranh vẽ về cái gì và các em thấy
được vẻ đẹp của tranh chân dung.
Biện pháp 2:
- Minh hoạ cách sắp xếp hình vẽ trong trang giấy để học sinh dễ nhận thấy
bố cục đẹp và chưa đẹp.
Mục tiêu:
- Học sinh nắm vững cách sắp xếp bố cục hình vẽ trong trang giấy.
- Vẽ được bài có hình vẽ sắp xếp cân đối trong trang giấy.
Nội dung:

- Học sinh quan sát và tìm chọn những bức tranh có bố cục (hình vẽ) cân
đối trong trang giấy.
- Trò chơi “Đi tìm báu vật”.
Cách tiến hành:
Sau phần giới thiệu bài và phần xem một số tác phẩm đẹp, vào phần
hướng dẫn cách vẽ giáo viên cho học sinh xem một loạt những tranh vẽ chân
dung với những cách sắp xếp khác nhau và cho học sinh chọn theo câu hỏi “Em
thích những bức tranh nào? Vì sao?
Học sinh sẽ lựa chọn và trả lời theo cảm nhận riêng của mình. Khi học
sinh trả lời, giáo viên sẽ hướng vào phần đẹp về hình vẽ, đẹp về màu sắc, đẹp về
cách sắp xếp hình vẽ trong bức tranh (bố cục) và đẹp theo ý thích của học sinh.
Tuyên dương những bài vẽ có bố cục đẹp để nhấn mạnh cho học sinh thấy ý
nghĩa của việc sắp xếp hình ảnh trong tranh.
Sau khi học sinh vẽ bài xong, giáo viên thu tranh và bổ sung thêm một số
bức tranh đã sưu tầm, chia thành 2 - 3 tập tranh. Lớp chia thành 2, 3 nhóm cho
9


học sinh chơi trò chơi “đi tìm vật báu” yêu cầu ‘vật báu” ở đây là những bức
tranh chân dung đẹp cả về hình ảnh, màu sắc và bố cục.
Tuyên dương nhóm nào chọn được nhiều tranh chân dung đẹp.

Kết quả:
- Học sinh chọn được những bài vẽ đẹp về cách sắp xếp bố cục
- Học sinh vẽ được bức tranh chân dung có bố cục đẹp.
- Học sinh thích tham gia trò chơi, thích vẽ tranh chân dung.
Biện pháp 3:

10

- Sưu tầm và cho học sinh xem những tranh chân dung của học sinh (bài
của học sinh năm trước), tranh vẽ của thiếu nhi.
Mục tiêu:
- Học sinh thấy được vẻ đẹp của tranh thiếu nhi.
- Học sinh thích vẽ và vẽ được tranh chân dung theo sáng tạo và cách nhìn
của chính các em.
Nội dung:
- Cho học sinh xem tranh chân dung của thiếu nhi và giới thiệu về vẻ đẹp
của những bức tranh đó.
- Gợi mở trí nhớ cũng như sự sáng tạo của học sinh khi vẽ tranh chân dung.
Cách tiến hành:
- Sau phần hướng dẫn cách vẽ, giáo viên cho học sinh xem tranh chân dung
của thiếu nhi. Phân tích cho các em tự nhận thấy cùng một đề tài mỗi người sẽ
cảm nhận và vẽ một cách khác nhau. Ví dụ như tranh “chân dung bạn em” mỗi
bạn một khác, tranh chân dung “bà em” cũng vậy... Cho học sinh tự nhận thấy
ngoài khác nhau về khuôn mặt, các đặc điểm của khuôn mặt, các tranh chân dung
còn khác nhau về cách vẽ, khác nhau về màu sắc, khác nhau về bố cục...
- Sau khi quan sát các bức tranh giáo viên hướng dẫn các em vào bài học
bằng những câu hỏi gợi mở trí nhớ cũng như sức sáng tạo như “Hôm nay em sẽ
vẽ chân dung ai?”, “Người em định vẽ khuôn mặt như thế nào, người đó có đặc
điểm gì em nhớ nhất? Người đó hay mặc áo màu gì?”
Chính trong quá trình trả lời câu hỏi của giáo viên các em đã phần nào
hình dung được hình vẽ trong bức tranh của mình.
Kết quả:
- Trong quá trình giảng dạy giáo viên không khắt khe áp đặt cho học sinh
phải vẽ một bức chân dung giống hệt người thực ở tỉ lệ, màu sắc... mà để các em
thoải mái sáng tạo theo cái nhìn của các em.
- Các em đã tự nhớ lại, tự vẽ được cho mình những bức tranh chân dung
theo sáng tạo của mình.

- Đây là phần ghi chép tổng hợp từng phần bài dạy vẽ tranh chân dung:
Sĩ số 28

Bố cục

Tô màu

Sáng tạo

Yêu thích vẽ tranh
chân dung

Đầu năm học

21% HTT

25% HTT

28,5% HTT

Đạt 60% HS

Cuối năm học

50% HTT

50% HTT

75% HTT

Đạt 95% HS

2.4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm
Qua việc dạy học bài vẽ tranh chân dung, học sinh lớp tôi phụ trách luôn
luôn học bài với tâm thế tự tin và thoải mái, thái độ học tập của các em rất vui
vẻ. Hầu hết các em nắm vững kiến thức ngay tại lớp. Học sinh trong mỗi giờ học
rất tích cực, các em chuyển từ thụ động sang chủ động chiếm lĩnh kiến thức,
thích thú với những hình thức học tập mới lạ. Ngoài ra những kỹ năng sử dụng
trong môn Mĩ thuật của các em phát triển tương đối tốt. Những học sinh có năng
khiếu thì ngày càng tự tin năng động, có trách nhiệm cao trong việc học tập còn
11


những học sinh thụ động thì trở nên tích cực hơn, bắt đầu biết chia sẻ, hợp tác
với các bạn để hoàn thành nhiệm vụ học tập.
Về phía bản thân luôn cảm thấy nhẹ nhàng hơn khi đứng lớp vì kiến thức
được các em tiếp thu tích cực, chủ động thông qua bài học.
Kết quả đạt được cụ thể:
Giai đoạn
khảo sát

Tổng số
học sinh

Hoàn thành tốt

Hoàn thành

Chưa hoàn
thành

SL

TL

SL

TL

SL

TL

SL

TL

Đầu năm học

28

100%

5

17,8%

15

53,7%

8

28,5%

Cuối HK1

28

100%

7

25 %

16

57,1%

5

17,9 %

Giữa HK2

28

100%

9

32,1%

18

64,3%

1

3,6 %

Kết quả khảo sát cho thấy hình thức dạy học này đã phần nào khắc phục
nhược điểm học tập thụ động của học sinh, giúp học sinh hứng thú, chủ động, tỉ
lệ học sinh hoàn thành tốt môn Mĩ thuật nói chung và bài vẽ tranh chân dung nói
riêng tăng lên rõ rệt so với đầu năm. Giáo viên từ đó cũng có thể phát huy tính
sáng tạo trong giảng dạy.

12


3. KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ
3.1. Kết luận
Tranh chân dung ra đời từ rất sớm và phát triển qua nhiều thời kỳ đến nay.
Đồng hành cùng sự phát triển đó là các hoạ sĩ, họ không ngừng sáng tạo, vứt bỏ
những cái cũ, mạo hiểm đi tìm những cái mới để tạo ra được những tác phẩm có
giá trị sống mãi với thời gian.
Tranh chân dung thể hiện được tâm tư, tình cảm của con người, tiếng nói
của học sĩ và nhất là nó đã gây được sự ủng hộ, thái độ yêu mến của người
thưởng thức.
Xã hội càng phát triển, sự biểu hiện các tính của mỗi người ngày càng

phong phú đa dạng nên tranh chân dung càng có điều kiện để phát huy những
phẩm chất ưu việt của nó.
Ngày nay, cùng với sự phát triển của xã hội, nhu cầu thưởng thức cái đẹp
của người dân ngày càng cao thì thể loại tranh chân dung càng có điều kiện phát
triển. Cuộc sống của mỗi gia đình sẽ trở nên thi vị, ấm cúng hơn nếu có những
bức tranh chân dung treo tường.
Với môn mỹ thuật nói chung và bài vẽ tranh chân dung nói riêng cũng yêu
cầu phát triển cùng với sự phát triển của xã hội, trên cương vị của giáo viên dạy
mĩ thuật tại trường tiểu học, qua những năm giảng dạy tôi tự nhận thấy còn một
vài vưóng mắc khi dạy bài vẽ tranh chân dung, nên qua thực tế tôi mạnh dạn đưa
ra một vài biện pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy học trong bài vẽ chân dung.
Tôi biết các biện pháp, các sáng kiến tôi áp dụng sẽ không tránh khỏi những hạn
chế. Rất mong các đồng chí đồng nghiệp, các thầy cô giáo góp ý để tôi được
hoàn thiện hơn nữa khi đứng trên bục giảng, giúp các em học sinh tạo ra nhiều
bài vẽ đẹp và thêm yêu môn học.
Trong suốt quá trình thiết kế và tổ chức bài dạy vẽ tranh chân dung tôi
nhận thấy: Giáo viên phải hiểu rõ các bài học vẽ đòi hỏi học sinh phải huy động
trí óc làm việc thực sự nhưng lại được thực hiện dưới hình thức học vui vẻ, thú
vị (học mà chơi - chơi mà học). Trong quá trình học và quá trình lĩnh hội tri thức
cần nhẹ nhàng tự nhiên, không gò bó, giảm thiểu sự căng thẳng cho học sinh.
* Lựa chọn phương pháp dạy học hoặc tổ chức học tập cần đảm bảo các
yêu cầu sau:
- Sử dụng phương pháp dạy học đúng lúc, đúng chỗ, phù hợp với tất cả
các đối tượng học sinh để tăng cường kỹ năng đặc thù môn học.
- Mục đích của bài vẽ phải thể hiện mục tiêu của bài học hoặc một phần
của một hoạt động trong bài.
- Cần chú ý đến đặc thù của từng bài vẽ, lưu ý mối quan hệ giữa vẽ với hệ
thống câu hỏi tìm hiểu, với quan sát hợp lí giúp tiết học đạt hiệu quả cao, không
xáo trộn nhiều không gian lớp học.
- Việc sưu tầm đồ dùng phục vụ cho bài vẽ phải đảm bảo tính khoa học,

thẩm mỹ, phù hợp với đặc điểm tâm lí lứa tuổi học sinh Tiểu học, đồ dùng dễ
kiếm, dễ tìm.
- Chú ý khen thưởng kịp thời, sửa chữa những sai sót (nếu có) của học sinh.
- Không dùng các cách phạt cứng nhắc, không nên chê, trách nặng lời đối
với các em.
13


- Chọn quản trò có năng lực, phù hợp với yêu cầu của trò chơi sưu tầm
tranh. Chú ý học sinh được tự nhận xét, tự đánh giá theo nhóm.
3.2. Kiến nghị, đề xuất
Qua kết quả nghiên cứu trên tôi có một số ý kiến đề xuất như sau:
* Đối với các cấp quản lí giáo dục:
- Quan tâm hơn nữa đến việc bồi dưỡng, tổ chức các chuyên đề, các hội
thảo về phương pháp, biện pháp dạy học cho giáo viên để nâng cao hiệu quả
trong các giờ học Mĩ thuật, cụ thể là vấn đề bồi dưỡng năng lực tư duy và kĩ
năng môn học cho học sinh.
* Đối với giáo viên:
- Không ngừng nâng cao về trình độ chuyên môn và phương pháp dạy học.
- Thường xuyên nghiên cứu, tham khảo thêm các tài liệu có liên quan đến
chương trình, nội dung giảng dạy môn Mĩ thuật.
- Chú ý đến khả năng diễn đạt bằng hình ảnh của học sinh. Cần tăng
cường sử dụng các phương pháp dạy học “Sử dụng trò chơi”, sưu tầm tài liệu
phù hợp để nâng cao hiệu quả giờ dạy.
* Đối với phụ huynh học sinh:
- Các em học sinh cần được cha mẹ ủng hộ khi học môn Mĩ thuật nói
chung và vẽ tranh nói riêng. Đồ dùng học tập môn Mĩ thuật rất cần thiết nên phụ
huynh cần quan tâm mua sắm đầy đủ cho các em, khuyến khích các em yêu
thích cái đẹp, rèn luyện kĩ năng khéo léo, sáng tạo khi học Mĩ thuật để phát triển
toàn diện nhân cách.

- Các em nên tham gia sưu tầm nhiều tranh vẽ, tự quan sát và rèn các kỹ
năng cần thiết phục vụ cho học tập môn mĩ thuật.
Trên đây là một số biện pháp mà tôi đã vận dụng trong việc tổ chức cho
học sinh trong học tập Mỹ thuật bài vẽ tranh chân dung. Với năng lực cũng như
kinh nghiệm còn hạn chế, tôi rất mong nhận được sự góp ý của Hội đồng khoa
học chấm sáng kiến kinh nghiệm và các đồng chí đồng nghiệp để sáng kiến của
tôi được hoàn thiện hơn.
Trân trọng cảm ơn!
Thanh Hóa, ngày 26 tháng 3 năm 2019

XÁC NHẬN CỦA THỦ TRƯỞNG
ĐƠN VỊ

Tôi xin cam đoan sáng kiến kinh nghiệm
trên là do tôi viết, không sao chép nội
dung của người khác.
Người viết

Lê Hùng Thắng
XÁC NHẬN CỦA PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

14


TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Lịch sử mỹ thuật và mỹ thuật học - NXB Giáo dục, 1998.
2. Để thưởng ngoạn một tác phẩm hội hoạ - NXB Mỹ thuật, 2002.
3. Lịch sử mỹ thuật thế giới - NXB Văn hoá Thông tin.
4. Sách nghệ thuật lớp 1, 2, 3, 4, 5
5. Sách giáo viên nghệ thuật lớp 1, 2, 3, 4, 5

6. Tài liệu bồi dưỡng thường xuyên môn Mỹ thuật - NXB Giáo dục.

15


DANH MỤC
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐƯỢC ĐÁNH GIÁ XẾP LOẠI
Họ và tên tác giả: Lê Hùng Thắng
Chức vụ và đơn vị công tác: Giáo viên trường Tiểu học Hà Lan - Thị xã Bỉm Sơn
Cấp đánh giá
xếp loại

Kết quả đánh
giá xếp loại

Năm học
đánh giá
xếp loại

Một số biện pháp tổ
chức hoạt động ngoài
1
giờ lên lớp ở trường
tiểu học Hà Lan

Phòng GD & ĐT
thị xã Bỉm Sơn

Loại C
cấp thị xã

2013 - 2014

Nâng cao hiệu quả hoạt
2 động ngoài giờ lên lớp
ở tiểu học

Phòng GD & ĐT
thị xã Bỉm Sơn

Loại B
cấp thị xã

2015 - 2016

Một số kinh nghiệm
3 dạy vẽ tranh chân dung
cho học sinh lớp 3

Phòng GD & ĐT
thị xã Bỉm Sơn

Loại B
cấp thị xã

2016 - 2017

Tổ chức trò chơi học
tập trong môn Tiếng
4

Việt Lớp 3, trường Tiểu
học Hà Lan

Phòng GD & ĐT
thị xã Bỉm Sơn

Loại B
cấp thị xã

2017 - 2018

Một số biện pháp nhằm
nâng cao chất lượng
dạy học bài vẽ tranh
5
chân dung cho học sinh
lớp 4 trường Tiểu học
Hà Lan

Phòng GD & ĐT
thị xã Bỉm Sơn

Loại A
cấp thị xã

2018 - 2019

TT

Tên đề tài SKKN

16