Phát triển năng lực hợp tác trong dạy học chủ đề ứng dụng thống kê trong thực tiễn chương trình đại số lớp 10 ban cơ bản

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

LỤC MỲ DUNG

PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỢP TÁC TRONG DẠY HỌC CHỦ ĐỀ
“ỨNG DỤNG THỐNG KÊ TRONG THỰC TIỄN”,CHƢƠNG TRÌNH
ĐẠI SỐ LỚP 10 BAN CƠ BẢN

LUẬN VĂN THẠC SĨ SƢ PHẠM TOÁN

HÀ NỘI-2017


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

LỤC MỲ DUNG

PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỢP TÁC TRONG DẠY HỌC CHỦ ĐỀ
“ỨNG DỤNG THỐNG KÊ TRONG THỰC TIỄN”,
CHƢƠNG TRÌNH ĐẠI SỐ LỚP 10 BAN CƠ BẢN

LUẬN VĂN THẠC SĨ SƢ PHẠM TOÁN
Chuyên ngành: LÝ LUẬN VÀ PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC
(BỘ MÔN TOÁN)
Mã số: 8 14 01 11
Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. Nguyễn Chí Thành

HÀ NỘI- 2017

LỜI CẢM ƠN
Với tình cảm chân thành và lòng biết ơn sâu sắc tôi xin trân trọng cảm
ơn Ban giám hiệu, khoa Phƣơng pháp dạy học Toán, Phòng Quản lý khoa
học, các Thầy, Cô giáo trƣờng Đại học Giáo dục của Đại học Quốc Gia Hà
Nội đã tham gia giảng dạy và tƣ vấn giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và
nghiên cứu luận văn.
Đặc biệt tôi xin đƣợc trân trọng bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến PGS.TS
Nguyễn Chí Thành - ngƣời Thầy trực tiếp hƣớng dẫn - đã tận tình chỉ bảo,
giúp tôi định hƣớng đề tài, phƣơng pháp nghiên cứu khoa học cũng nhƣ tận
tình giúp đỡ tôi trong suốt quá trìnhnghiên cứu và hoàn thành luận văn này.
Tôi cũng xin chân thành cảm ơn lãnh đạo, cán bộ, giáo viên, học sinh
một số trƣờng THPT trên Quận Long Biên, học sinhTrung tâm GDNNGDTX Quận Long Biên, cùng gia đình bạn bè và các đồng nghiệp đã động
viên giúp đỡ, đóng góp ý kiến, cung cấp tài liệu, số liệu và tạo điều kiện để tôi
hoàn thành khóa học và luận văn này.
Dù đã cố gắng rất nhiều, song luận văn chắc chắn không thể tránh khỏi
những thiếu sót. Kính mong các Thầy giáo, cô giáo và các bạn đồng nghiệp
giúp đỡ, đƣa ra những chỉ dẫn quý báu cho tôi để luận văn đƣợc hoàn thiện
hơn.
Hà Nội, tháng 11 năm 2017
Tác giả

Lục Mỵ Dung

i


DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Viết tắt

Viết đầy đủ

CNTT

Công nghệ thông tin

DH

Dạy học

DHHT

Dạy học hợp tác

ĐG

Đánh giá

ĐHSP

Đại học sƣ phạm

ĐHSP TP HCM

Đại học sƣ phạm thành phố Hồ Chí Minh

GD - ĐT

Giáo dục đào tạo

GDNN-GDTX

Giáo dục nghề nghiệp giáo dục thƣờng xuyên

GDTX

Giáo dục thƣờng xuyên

GV

Giáo viên

HS

Học sinh

HTHT

Học tập hợp tác

KT

Kiểm tra

KT-ĐG

Kiểm tra đánh giá

NLHT

Năng lực hợp tác

NLHTHT

Năng lực học tập hợp tác

NXB

Nhà xuất bản

PPDH

Phƣơng pháp dạy học

SGK

Sách giáo khoa

THPT

Trung học phổ thông

Tr.

Trang

tr.

Trang

ii


MỤC LỤC
LỜI CẢM ƠN .................................................................................................... i
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT ................................. ii
DANH MỤC CÁC BẢNG.............................................................................. vi
DANH MỤC HÌNH ........................................................................................ vii
MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1
CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ DẠY HỌC HỢP TÁC TRONG DẠY
HỌC CHỦ ĐỀ“ỨNG DỤNG THỐNG KÊ TRONG

THỰC TIỄN”,

CHƢƠNG TRÌNH ĐẠI SỐ LỚP 10 BAN CƠ BẢN ....................................... 7
1.1. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu ............................................................... 7
1.1.1. Nghiên cứu về dạy học hợp tác ............................................................... 7
1.1.2. Nghiên cứu về dạy học nội dung thống kê trong THPT ......................... 8
1.2. Những khái niệm cơ bản về dạy học hợp tác ............................................. 8
1.2.1. Một số quan điểm về dạy học hợp tác .................................................... 8
1.2.2. Đặc trƣng của dạy học hợp tác ................................................................ 9
1.3. Các hình thức của dạy học hợp tác .......................................................... 10
1.4. Tổ chức dạy học hợp tác .......................................................................... 11
1.4.1. Quá trình dạy học hợp tác theo nhóm ................................................... 11
1.4.2. Ƣu điểm và hạn chế của dạy học hợp tác ............................................. 11
1.4.3. Khi nào sử dụng hình thức dạy học hợp tác.......................................... 13
1.4.4. Các cách thành lập nhóm ...................................................................... 13
1.4.5. Các thành viên và nhiệm vụ của các thành viên trong nhóm ............... 14
1.4.6. Vai trò của giáo viên ............................................................................. 14
1.4.7. Một số lƣu ý khi tiến hành dạy học nhóm............................................. 15

1.5. Năng lực hợp tác ...................................................................................... 15
1.5.1. Quan niệm về năng lực hợp tác ............................................................. 15
1.5.2. Biểu hiện của năng lực hợp tác ............................................................. 16
1.6. Dạy học theo chủ đề với chủ trƣơng đổi mới giáo dục hiện nay ............. 17
1.6.1. Thế nào là dạy học theo chủ đề ............................................................. 17
iii


1.6.2. Ƣu thế của dạy học chủ đề so với dạy học theo cách tiếp cận truyền
thống hiện nay ................................................................................................. 17
1.6.3. Tại sao nên quan tâm đến dạy học theo chủ đề trong tiến trình đổi mới
giáo dục hiện nay............................................................................................. 18
1.7. Kết luận chƣơng 1 .................................................................................... 18
CHƢƠNG 2: CƠ SỞ THỰC TIỄN ................................................................ 20
2.1. Chủ đề “Thống kê” trong bậc trung học phổ thông ................................. 20
2.1.1. Mục đích dạy học thống kê ................................................................... 20
2.1.2. Nội dung thống kê trong các bậc học .................................................... 20
2.1.3. Một số thay đổi trong nội dung dạy học phần chƣơng V - Thống kê, Đại
số 10 ................................................................................................................ 22
2.1.4. Các dạng bài tập trong nội dung thống kê Đại số 10 ............................ 22
2.1.5. Phân phối chƣơng trình nội dung thống kê sau khi giảm tải ................ 23
2.2. Đối tƣợng học sinh ở Trung tâm GDTX .................................................. 23
2.3. Một phần thực trạng việc dạy học thống kê ............................................. 25
2.3.1. Thực trạng việc dạy học thống kê trong các trƣờng THPT nói chung . 25
2.3.2. Thực trạng việc dạy thống kê trong một số trƣờng THPT trên địa bàn
Quận Long Biên .............................................................................................. 26
2.4. Thực trạng của việc dạy học theo phƣơng pháp hợp tác ......................... 28
2.4.1. Thực trạng việc triển khai dạy học hợp tác của giáo viên .................... 28
2.4.2. Thực trạng việc học hợp tác của học sinh ............................................. 28
2.4.3. Thực trạng việc dạy học hợp tác chủ đề thống kê ................................ 28

2.5. Kết luận chƣơng 2 .................................................................................... 29
CHƢƠNG 3: MỘT SỐ BIỆN PHÁP DẠY HỌC NHẰM PHÁT TRIỂN
NĂNG LỰC HỢP TÁC CHO HỌC SINH THÔNG QUA DẠY HỌC CHỦ
ĐỀ “ ỨNG DỤNG THỐNG KÊ TRONG THỰC TIỄN” .............................. 30
3.1. Nguyên tắc chung về các biện pháp dạy học nhằm phát triển năng lực hợp
tác .................................................................................................................... 30
3.2. Một số biện pháp nhằm phát triển năng lực hợp tác ................................ 30
iv


3.2.1. Biện pháp 1: Tổ chức các hoạt động nhóm tạo môi trƣờng tƣơng tác
cho học sinh ..................................................................................................... 30
3.2.2. Biện pháp 2: Xây dựng nội dung dạy học gắn liền với thực tiễn ......... 33
3.2.3. Biện pháp 3: Sử dụng các phƣơng tiện dạy học hỗ trợ, xây dựng môi
trƣờng hợp tác ................................................................................................. 37
3.2.4. Biện pháp 4: Xây dựng nội dung kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của
học sinh theo hƣớng phát triển năng lực học tập hợp tác ............................... 40
3.3. Giáo án minh họa dạy học theo hƣớng phát triển năng lực hợp tác cho
học sinh ........................................................................................................... 43
3.4. Kết luận chƣơng 3 .................................................................................... 48
CHƢƠNG 4: THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM ................................................... 49
4.1. Mục đích của thực nghiệm sƣ phạm ........................................................ 49
4.2. Nội dung của thực nghiệm sƣ phạm ........................................................ 49
4.3. Đối tƣợng thực nghiệm ............................................................................ 49
4.4. Tổ chức thực nghiệm................................................................................ 49
4.5. Giáo án thực nghiệm ................................................................................ 49
4.6. Đánh giá kết quả thực nghiệm sƣ phạm ................................................... 70
4.6.1. Đánh giá các hoạt động của học sinh trong lớp .................................... 70
4.6.2. Đánh giá định tính ................................................................................. 73
4.6.3. Đánh giá kết quả thực nghiệm qua phiếu lấy ý kiến của HS, qua phỏng

vấn GV và HS ................................................................................................. 77
4.7. Kết luận chƣơng 4 .................................................................................... 78
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................. 80
1. Kết luận ....................................................................................................... 80
2. Khuyến nghị ................................................................................................ 80
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................... 82
PHỤ LỤC ........................................................................................................ 85

v


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 4.1. Bảng phát thải khí CO2 của Nhật chọn theo một
dấu hiệu nào đó do nhóm tự chọn lựa (ví dụ nhƣ số anh chị em ruột của
từng gia đình; thời gian dành cho việc học Toán ở nhà của mỗi học
sinh; chiều cao của mỗi ngƣời trong lớp; điểm kiểm tra Toán của từng
học sinh trong kì kiểm tra gần nhất;…).
2. Trình bày, phân tích, xử lí các số liệu thống kê đã thu thập đƣợc.
3. Rút ra kết luận và đề xuất các kiến nghị.”
Các em có đƣợc thực hành làm bài tập nhóm nhƣ trên không?
 Có

 Không

* Với các câu hỏi sau các em có thể tích vào nhiều lựa chọn.
Câu 6. Các em gặp những khó khăn gì khi học nội dung thống kê?


Nội dung lý thuyết khó hiểu



Công thức toán phức tạp



Nhiều phần lý thuyết phải xem lại



Dạng toán khác hẳn so với các bài toán thông thƣờng



Đòi hỏi nhiều thời gian để hoàn thành bài tập

Khó khăn khác…………………………………………………………
Câu 7. Các em biết “Ứng dụng thống kê trong thực tiễn” gồm.


Phát hiện các quy luật thống kê trong tự nhiên và xã hội



Phản ánh tình hình về đối tƣợng nghiên cứu



Ứng dụng trong việc sản xuất kinh doanh, kinh tế xã hội



Ứng dụng trong nhiều ngành khoa học khác



Ứng dụng để thu thập và tính toán trong đời sống hàng ngày

Ứng dụng khác ...................................................................................................
Mong muốn của các em trong việc học nội dung thống kê này
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................

92


NỘI DUNG KHẢO SÁT VỀ DẠY HỌC HỢP TÁC
Phương pháp dạy học hợp tác là cách thức hoạt động và giao lưu hợp tác
của thầy trò gây nên hoạt động giao lưu của trò nhằm đạt được mục tiêu dạy
học về kiến thức và kĩ năng xã hội.
Câu 1. Các em cho biết mức độ thƣờng xuyên mà các em đƣợc học theo
phƣơng pháp hợp tác.


Không bao giờ



Hiếm khi



Thỉnh thoảng



Thƣờng xuyên



Rất thƣờng xuyên

* Với các câu hỏi sau các em có thể tích vào nhiều lựa chọn.
Câu 2 . Các em thƣờng đƣợc học tập hợp tác theo các hình thức nào?


Hợp tác trong các nhóm nhỏ



Thi trò chơi theo đội



Học ghép



Kiểm tra theo nhóm



Học tập theo dự án



Chia sẻ theo cặp

Câu 3. Các em thƣờng đƣợc học theo phƣơng pháp dạy học hợp tác khi nào?


Các tiết dạy bình thƣờng



Khi thao giảng



Khi có ngƣời dự giờ



Khi thi giáo viên dạy giỏi

Câu 4. Các em thƣờng học tập hợp tác trong những tiết học nào?


Tiết học lý thuyết



Tiết luyện tập



Tiết ôn tập chƣơng



Tiết thực hành

93


Câu 5. Các em thƣờng đàm nhiệm vị trí nào trong các tiết dạy học hợp tác ?


Nhóm trƣởng



Thƣ ký



Tính toán



Thuyết trình



Giám sat



Trình bày số liệu



Vai trò khác

Câu 6. Mức độ hợp tác của các em trong các tiết dạy học hợp tác ?


Tham gia rất tích cực



Tham gia tích cực



Tham gia chƣa tích cực

Câu 7. Theo các em những năng lực nào sau đây thể hiện năng lực hợp tác?


Chủ động tham gia vào nhiệm vụ



Đƣa ra đƣợc các ý kiến, quan điểm của cá nhân dựa trên việc
hiểu vấn đề



Lắng nghe các quan điểm khác nhau



Chấp nhận sự khác biệt



Đƣa ra nhận xét đúng đắn về ý kiến của ngƣời khác



Phê bình, góp ý cho các thành viên khác dựa trên tinh thần xây
dựng và hợp tác

 Khuyến khích, động viên sự tham gia của thành viên khác


Cùng thống nhất quan điểm lựa chọn giải pháp



Phân công nhiệm vụ cụ thể để giải quyết vấn đề



Chấp nhận nhiệm vụ đƣợc giao



Hoàn thành nhiệm vụ đƣợc giao



Kiềm chế khi xảy ra mâu thuẫn, xung đột



Cùng nhau giải quyết xung đột, mẫu thuẫn

Khác:………………………………………….

94


Câu 8. Theo các em việc học tập hợp tác giúp ích cho các em nhƣ thế nào?


Giúp em tăng cƣờng sự tự tin



Giúp em hiểu các bạn hơn



Giúp em rèn luyện kĩ năng giao tiếp



Giúp em có tƣ duy linh hoạt hơn



Giúp em hiểu sâu vấn đề

 Giúp em chú ý đến ý thức trách nhiệm với nhóm


Giúp bầu không khí lớp học thân thiện, đoàn kết hơn



Giúp huy động trí tuệ của nhiều ngƣời trong thời gian ngắn



Giúp em biết cách cùng nhau hợp tác để giải quyết các vấn đề
xảy ra



Giúp em biết cách chung sống hòa thuận với mọi ngƣời



Giúp em biết chấp nhận sự khác biệt trong xã hội đa phân hóa



Giúp em chuẩn bị những phẩm chất và năng lực hợp tác cho

công dân tƣơng lai
Lợi ích khác:………………………………………….
Trân trọng cảm ơn ý kiến của các em!

95


PHỤ LỤC 3
PHIẾU ĐÁNH GIÁ CÁC THÀNH VIÊN TRONG NHÓM
Tên bài học:…………………………………………….
Nội dung: ………………………………………………….
Cách cho điểm các thành viên trong nhóm
1. Tham gia làm bài tích cực và hoàn thành tốt nhiệm vụ: A
2. Tham gia làm bài và hoàn thành nhiệm vụ: B
3. Tham gia làm bài ít, chƣa hoàn thành nhiệm vụ: C

Stt

Họ tên

Công việc đƣợc giao

Mức hoàn

Giáo viên

thành

đánh giá

1
2
3
4
5
6
7
8

Thƣ ký
(kí và ghi rõ họ tên)

Nhóm trƣởng
(kí và ghi rõ họ tên)

96

PHỤ LỤC 4
PHIẾU ĐÁNH GIÁ HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP CỦA HỌC SINH
NHÓM……………….
(Phiếu dành cho GV đánh giá HS)
Tên bài học:…………………………………………….
Nội dung: ………………………………………………….
Stt

Họ tên, công

Tích cực

việc đã làm

hoạt động

Hoàn

Giúp đỡ các

thành công

bạn trong

việc

nhóm

1
2

3
4
5
6
7
8

97

Phân chia
công việc

Đề xuất ý
kiến, đƣa ra
giải pháp


PHỤ LỤC 4
PHIẾU KHẢO SÁT SỰ HÀI LÕNG CỦA NGƢỜI HỌC
VỀ DẠY HỌC HỢP TÁC TRONG NỘI DUNG THỐNG KẾ
(Dùng để khảo sát học sinh khi kết thúc nội dung thống kê)
Nhằm góp phần nâng cao chất lƣợng dạy học trong nhà trƣờng trung
tâm GDNN- GDTX Việt Hƣng, cũng nhƣ góp phần nâng cao chất lƣợng dạy
học nội dung thống kê rất mong các em cho biết những ý kiến của mình sau
khi học xong các bài học về thống kê theo phƣơng pháp dạy học hợp tác.
Đề nghị khoanh tròn vào các chữ số tƣơng ứng trong bảng hỏi theo thang
đánh giá:
3 = đồng ý;
Stt

2 = phân vân;

1 = không đồng ý

Nội dung khảo sát

Ý kiến trả lời
của ngƣời học

1
2

Em cảm thấy hào hứng trong các tiết học về
thống kê theo phƣơng pháp dạy học hợp tác
Em đƣợc thể hiện mình và tăng sự tự tin khi
hoạt động nhóm

3

Hoạt động nhóm giúp các bạn đoàn kết hơn

4

Khi học tập theo nhóm giúp em có tinh thần
trách nhiệm hơn

5

Em không bị áp lực về môn học và điểm số

6

Khi học tập theo nhóm giúp em hiểu vấn đề
một cách nhanh chóng

7

3

2

1

3

2

1

3

2

1

3

2

1

3

2

1

3

2

1

3

2

1

Em đƣợc đảm nhận nhiều vai trò khi hoạt
động nhóm hơn so với hoạt động nhóm trƣớc
đây

98


8

Em tích cực tham gia hoạt động nhóm và hoàn
thành nhiệm vụ đƣợc giao

9

3

2

1

3

2

1

3

2

1

Em có thêm những hiểu biết về các kiến thức
xã hội và thấy đƣợc ứng dụng của thống kê
trong thực tiễn

10

Em thấy hoạt động hợp tác không mang lại
hiệu quả cao trong học tập

Các em có thể cho biết thêm những mong muốn của em sau học phần
này
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
Trân trọng cảm ơn ý kiến của các em!

99


PHỤ LỤC 5
BÀI LÀM HỌC TẬP HỢP TÁC CỦA HỌC SINH

100


101


102