sang kiến kinh nghiệm mỷ thuật

Tìm hiểu một số nét đặc trng ngôn ngữ tạo hình ở học sinh THCS,
thông qua phân môn vẽ tranh
phòng gdđt Gio linh
Tr ờng THCS Trung Sơn
SANG KIE N KINH NGHI EM
tìm hiểu một số nét đặc trng
ngôn ngữ tạo hình ở học sinh THCS thông qua
phân môn vẽ tranh
. Ngời thực hiện : Nguyễn Thị Thu Hiền
. Tổ : Năng khiếu
----------oooOooo---------
Lời nói đầu
Mỗi ngời mỗi nghề đều mang những đặc thù,đặc trng riêng của từng ngành
nghề sao cho phù hợp với từng năng lực sở trờng của mình.Nghề dạy học đợc coi là
một nghề cao quý bởi sản phẩm chủ yếu là nhân cách con ngời. Muốn trở thành con
ngời hửu ích,đều phải dựa vào sự giáo dục của nhà trờng.
Dạy học đã khó, dạy mỹ thuật càng khó hơn. Bởi ngoài việc dạy học sinh
những kiến thức cơ bản thì việc học mỹ thuật còn phải đem lại niềm vui cho mọi ng-
ời, làm cho mọi ngời nhìn ra cái đẹp, thấy cái đẹp ở trong mình, và xung quanh mình
trở nên gần gủi đáng yêu hơn. đồng thời học mỹ thuật giúp mọi ngời tự tạo ra cái
đẹp theo ý mình, theo cách hiểu cách lý giải của bản thân. Làm cho cuộc sống thêm
tơi vui hạnh phúc.
Dạy và học mĩ thuật ở thcs không nhằm đào tạo họa sĩ hay ngừơi làm nghệ
thuật mà nhằm giáo dục thị hiếu thẩm mỹ cho học sinh. chủ yếu tạo điều kiện cho
học sinh tiếp xúc làm quen và thởng thức cái đẹp, tập tạo ra cái đẹp vận dụng cái đẹp
vào trong cuộc sống hằng ngày. Để làm đợc điều đó cần hiểu về cách nhìn cách cảm
nhận, lý giải hiện tợng sự vật....của học sinh hay nói cách khác là ngôn ngữ tạo hình
của học sinh thcs trong bộ môn mĩ thuật, mà cụ thể ở đề tài nghiên cứu này đợc
tìm hiểu thông qua phân môn vẽ tranh.
Việc tìm hiểu đặc trng ngôn ngữ tạo hình ở học sinh thcs sẽ giúp cho giáo
viên giảng dạy đánh giá một cách tích cực đúng đắn, gây hứng thú cho cả ngời học

và ngời dạy, tìm ra đợc phơng pháp, cách thức giảng dạy phù hợp đối tợng, lứa
tuổi.tuy nhiên dạy nh thế nào? dạy thật tốt hay bình thờng còn phụ thuộc ý thức học
tập của mỗi chúng ta.
Giáo viên: Nguyễn Thị Thu Hiền Trờng: THCS Trung Sơn
1
Tìm hiểu một số nét đặc trng ngôn ngữ tạo hình ở học sinh THCS,
thông qua phân môn vẽ tranh
a/. đặt vấn đề
Với mong muốn trở thành ngời giáo viên dạy tốt, dạy giỏi, hoàn thành tốt công
tác nhiệm vụ cần có rất nhiều yếu tố. Đó là chuyên môn nghiệp vụ, kiến thức kinh
nghiệm, và lòng say mê yêu nghề yêu trẻ.
Đáp ứng nhu cầu phát triển của xã hội cã về kinh tế, chính trị, văn hoá, an ninh,
quốc phòng. Những năm vừa qua Đảng và nhà nớc ta luôn quan tâm đến sự phát triển
của giáo dục, đặc biệt là chất lợng của nó. cùng với nhu cầu phát triển ngày càng cao
của con ngời về đức dục, trí dục và thể dục, thì mỹ dục cũng không ngừng đợc phát
triển và dần có vai trò quan trọng trong đời sống của mỗi con ngời và nhất là thế hệ
trẻ, mà đối tợng nghiên cứu ở đây là học sinh THCS.
Với bộ môn mỹ thuật hiện nay nói riêng, giáo viên giảng dạy mỹ thuật còn ít
kinh nghiệm. không có cơ hội thảo luận và nghiên cứu sâu vấn đề. Bởi thời lợng tiết
còn ít, mỗi trờng chỉ có một giáo viên. việc trao đổi và thảo lụân gặp nhiều khó khăn.
Đồng thời đây cũng là bộ môn mối đợc đa vào gần đây nhằm đáp ứng nhu cầu thị
hiếu của con ngời, luôn luôn hớng tới cái đẹp, tìm kiếm và sáng tạo cái đẹp. Nhu cầu
thị hiếu thẩm mỹ của con ngời ngày càng cao cùng với sự phát triển kinh tế xã hội,
cho nên việc nhìn nhận và thởng thức cái đẹp của đại bộ phận nhân dân là vấn đề tất
yếu khách quan, không chỉ là đối với ngời lớn, mà tất cả các đối tợng, từng lớp, lứa
tuổi trong xã hội.
Giảng dạy mỹ thuật ở trờng THCS cũng nhằm mục tiêu trên. trong quá trình
giảng dạy ngời giáo viên cần chú ý đặc điểm lứa tuổi học sinh, mỗi lứa tuổi sẻ có
cách cảm nhận suy nghĩ và lý giải về cái đẹp khác nhau. Ngời lớn có cách cảm nhận
lôgic và khoa học tạo nên một cái đẹp hoàn thiện, còn trẻ em thì có cách cảm nhận

ngây thơ, nhìn sự vật qua lăng kính màu hồng, không vớng bận những nguyên tắc,
trăn trở mà chủ yếu tập trung tình cảm sự yêu thích của mình vào bài vẽ. Cho nên bài
vẽ học sinh thờng đem lại cho ta nhiều cảm xúc và tình cảm mới lạ. Nói là vậy nhng
mỗi lứa tuổi, mỗi mức độ cách cảm nhận của con ngời mỗi đổi thay. Là ngời giáo
viên dạy mỹ thuật cần nắm bắt đợc đặc điểm này của học sinh đễ có phơng pháp
giảng dạy tốt nhất, phát huy đợc năng lực sự đam mê của các em. Đây cũng là lý do
tôi chọn đễ viết sáng kiến nàyTìm hiểu một số nét đặc trng , ngôn ngữ tạo hình ở
học sinh THCS thông qua phân môn vẽ tranh.
Dạy mỹ thuật cũng nh dạy các bộ môn khác đối tợng chủ yếu là học sinh, dạy
cho học sinh theo những nội dung yêu cầu chơng trình đã quy định. Nhng dù dạy bất
cứ cái gì thì cần phải tìm hiểu rõ đối tợng cần truyền đạt là ai, đối tợng nào, truyền
đạt ở mức độ nào.
ở đây đối tợng tìm hiểu là học sinh THCS, mà cụ thể là học sinh THCS Trung
Sơn Lớp 6,7,8. Lứa tuổi từ 11 đến 15 với những đặc điểm tính cách nhận thức riêng.
Bộ môn mỹ thuật là môn học mà kiến thức của nó vừa cụ thể, rõ ràng vừa chung
Giáo viên: Nguyễn Thị Thu Hiền Trờng: THCS Trung Sơn
2
Tìm hiểu một số nét đặc trng ngôn ngữ tạo hình ở học sinh THCS,
thông qua phân môn vẽ tranh
chung trừu tợng , khó thấy khó nhìn, là loại kiến thức có ở xung quanh ta, lấy những
sự vật hiện tợng quanh ta đễ biểu đạt. Điều đó đòi hỏi giáo viên ngoài việc phải nắm
vững kiến thức chuyên môn thì cần phải nắm vững kiến thức ở các bộ môn liên quan
nh tâm lý học lứa tuổi, Xã hội khoa học tự nhiên,... Trong đó cái cốt lỏi cần phải
nắm là đặc trng ngôn ngữ tạo hình của học sinh THCS mà cụ thể ở đề tài nghiên cứu
này nó nằm trong phạm vi phân môn vẽ tranh.
Đặc trng ngôn ngữ tạo hình của hội hoạ nói chung bao gồm nhiều yếu tố, nh tính
không gian tính tạo hình trực tiếp trong đó bao gồm đờng nét hình khối, màu sắc...Và
ngôn ngữ tạo hình của học sinh THCS cũng không nằm ngoài những yếu tố đó.
Học sinh THCS có cách nhìn cách cảm nhận lý giải nh thế nào về những sự vật
hiện tợng xung quanh, về hình khối , màu sắc sự cảm nhận đó có khác gì so với sự

cảm nhận của ngời lớn, của từng lứa tuổi khác nhau. Nó có những điểm thuận lợi khó
khăn gì và những điểm mạnh điểm yếu trong cách nhìn nhận, cảm thụ của học sinh
THCS. Đó là những điều cần phải nghiên cứu tìm hiểu đễ bổ sung vào lợng kiến thức
chuyên môn của ngời giáo viên giảng dạy bộ môn mỹ thuật.
b giải quyết vấn đề
I, sự hình thành và phát triển ngôn ngữ tạo hình.
1, Những nét chung.
Qua lịch sử chúng ta thấy rằng con ngời bắt đầu vẽ từ rất sớm, trớc khi có cã
chữ viết và tiếng nói. Trong các hang động ta bắt gặp những hình vẽ hết sức sống
động, nhng những tác phẩm lúc bấy giờ chỉ nhằm đáp ứng nhu cầu cuộc sống , là trao
đổi thông tin với nhau thay thế cho tiếng nói. Ví dụ: hình vẽ một quả và mũi tên chỉ
vào miệng là quả ăn đợc và những hình ảnh chỉ cái không ăn đợc cái đễ làm công cụ
vv...Nói nh vậy tức là vẽ xuất hiện từ rất sớm nhng con ngời cha ý thức đợc vẽ đẹp ý
nghĩa hình khối màu sắcvà tác dụng của nó đối với đời sống tinh thần, chỉ đơn thuần
vẽ đễ đáp ứng nhu cầu trao đổi thông tin.
Cũng tơng tự nh thế, với trẻ em những nét vẽ ngoằn ngèo và những màu sắc
trắng đỏ xanh đợc trẻ đặt cạnh nhau làm cho trẻ có vẽ thích thú, nhng chúng ta cũng
không thể coi đó là vẽ mà đúng hơn là trẻ đang hoạt động đễ tự hoàn thiện và phát
triển cơ bắp, hoạt động này chỉ dợc xem là hoạt động bản năng. Nó chỉ có thể coi là
hoạt động vẽ khi bắt đầu ý thức đợc vẽ đẹp màu sắc hình khối đờng nét... và hình vẽ
của trẻ ngày càng đợc hoàn thiện hơn, nhiều chi tiết hơn, là phơng tiện đễ diễn tả thế
giới xung quanh đầy màu sắc theo suy nghĩ sự cảm nhận và lý giải của bản thân.
2,cách nhìn và cách cảm nhận.
ở từng lứa tuổi thì sẻ có những cách nhìn và cách cảm nhận khác nhau, tạo nên
những nét đặc trng ngôn ngữ tạo hình riêng của từng lứa tuổi, nó khác với những nhà
hoạ sỉ ngời nghiên cứu, khác với ngời lớn, thầy cô giáo. Cùng với thời gian và sự phát
triển trí tuệ, nét vẽ bài vẽ của trẻ ngày một khác hơn gần giống với thật hơn, vẽ nh thế
nào cho đẹp cho đúng đẫ đợc trẻ quan tâm và tìm hiểu.
Giáo viên: Nguyễn Thị Thu Hiền Trờng: THCS Trung Sơn
3

Tìm hiểu một số nét đặc trng ngôn ngữ tạo hình ở học sinh THCS,
thông qua phân môn vẽ tranh
Và ở mỗi ngời thì sự cảm nhận cách lý giải sự vật hiện tợng cũng khác nhau. ở
mỗi thời điểm khác nhau trẻ 1-2 tuổi sẻ nhìn sự vật khác với trẻ 5-6 tuổi cũng nh 10-
11 tuổi . Sự thay đổi đi cùng với sự phát triển trí tuệ và đối tợng. Có trẻ thích vẽ và
tiếp tục phát triển với khả năng của mình nhng có trẻ lại không, đến một giai đoạn
nào đó lại chuyển hoạt dộng, không còn thích thú với hoạt động vẽ nữa. Điều đó cho
thấy rất nhiều yếu tố ảnh hởng đến cách nhìn cách cảm nhận của trẻ trong đó sự phát
triển, là yếu tố để hình thành ngôn ngữ tạo hình của trẻ trong tờng giai đoạn nói
chung
II Ngôn ngữ tạo hình ở học sinh THCS qua phân môn vẽ tranh.
1) Khả năng cảm nhận của học sinh THCS.
1.1 Đặc điểm tâm lý
Lứa tuổi học sinh THCS tuổi từ 11-15 đang theo học từ lớp 6-9, là lứa tuổi bớng
bỉnh khó bảo với sự mậnh mẽ về tâm sinh lý, biểu hiện tình cảm rõ ràng, sự yêu, sự
ghét đồng thời có biểu hiện của sự e thẹn ngại ngùng, ảnh hởng đến kết quả bài vẽ
của các em. Trong quá trình làm bài các em thơng che bài vẽ của mình không để thây
cô giáo thấy, đồng thời cảm giác mình đã lớn nên các em muốn độc lập trong bài vẽ
cua mình muốn thể hiện bản lĩnh của bản thân rằng mình sẽ làm đợc, sẽ vẽ đợc nhng
khi bắt tay vào bài vẽ thì đa số các em không thể hiện đợc ý tởng của mình, vì sao?
Sự phát triển thể chất tâm lý, trí tuệ mạn mẽ nhng không đồng đều. Đa phần
các em còn bỡ ngỡ vụng về trong khi vẽ, điều chỉnh hình vẽ nét bút không theo suy
nghĩ cua bản thân. và lứa tuổi này còn ở tuổi an tuổi ngũ ham thích vui chơi hoạt
động, do đó trong bài vẽ đặc biệt là các bức tranh dề tài thể hiện rõ dấu ấn của sự trẻ
trung hồn nhiên ngây thơ, ngộ nghĩnh và hết sức chân thành.
ở học sinh THCS đa số các em thích vẽ theo suy nghĩ, ý thích của mình hơn là
vẽ theo sự hớng dẫn của giáo viên. Nghĩ gì và vẽ nấy, đặt bút vào là vẽ không theo
trình tự khuôn khổ các bớc vẽ. chính vì vậyngời giáo viên cần hiểu và hớng dẫn các
em dần dần, để các em nắm bắt và thấy đợc tác dụng của việc vẽ tranh đúng đem lại
cho bài vẽ của mình có một kết quả tốt.

1.2 khả năng cảm nhận trong phân môn vẽ tranh của học sinh
THCS.
Học sinh THCS có ngôn ngữ tạo hình có gì đó rất đơn giãn nhng cũng rất sáng
tạo phong phú. các em thờng vẽ tranh theo nhiều nội dung đề tài khác nhau, một số
emm cũng tìm cho mình đợc nội dung và cách thể hiện rất dí dỏm, có nhiều bố cục
lạ, đẹp mắt nhng cũng không ít bố cục thể hiện sự lõng lẽo vụng về, lúng túng của các
em tong khi xay dựng bố cục. Về hình tợng thì đa phần các em cha có suy nghĩ tìm
tòi về dáng, hình, động tác và nhất là những đặc điểm điển hình tong từng loại đề tài
hay nội dung mà các em chọn. Bởi hình tợng các em chọn để vẽ còn chung chung,
thiếu cái động, tĩnh, thiếu chiều sâu bức tranh. Các em vẽ tranh đơn giãn chỉ là kể, tả
lại những hoạt động, động tác của nhân vật, nguời hay vật hay một quang cảnh nào
đó. Đa số học sinh thể hiện màu sắc trong tranh thờng rực rỡ đôi khi trở nên đối lập
Giáo viên: Nguyễn Thị Thu Hiền Trờng: THCS Trung Sơn
4
Tìm hiểu một số nét đặc trng ngôn ngữ tạo hình ở học sinh THCS,
thông qua phân môn vẽ tranh
về màu sắc khiến cho tranh trở nên khô cứng ngay cả tranh về đề tài thơ mộng.
Những đề tài đợc các em a thích nhất là thờng là tranh phong cảnh, bởi vì đó là những
thứ gần gũi đợc các em quan sát thu nhận một cách thờng xuyên thể hiện trí tởng t-
ợng ghi nhớ của các em hết sức phong phú đa dạng. nghệ thuật ngôn ngữ tạo hình
cũng từ đó mà đợc hình thành. Bộc lộ với những đặc trng riêng của từng lứa tuổi.
Chất liệu mà các em thẻ hiện chủ yếu là bút dạ là màu nớc ngoài ra còn có bút
sáp và màu bột chính vì thế mà tranh các em thờng là nhng gam màu rất sống động, t-
ơi vui. Vì vậy đa phần những bài vẽ của các em có sự chênh lệch về gam màu đậm
nhạt rất lớn. nhng nhình chung các em đã thể hiện đợc đâu là hình ảnh chính, là phụ
để tô màu.
2. hứng thú học tập trong phân môn vẽ tranh ở học sinh THCS
Nhìn chung phân môn này đợc đông đảo học sinh a thích bởi tính tự do ít gò
bó, nói nh vậy nhng dù ít dù nhiều thì vẽ tranh cũng phải tiến hành theo các bớc,và
cũng có những cách thức riêng mà tuỳ vào đặc điểm ngôn ngữ tạo hình của từng lứa

tuổi giai đoạn mà có cách thể hiện và sử dụng khác nhau, tuy nhiên ở đây chúng ta
tìm hiểu lứa tuổi học sinh THCS trong phạm vi phân môn vẽ tranh và với những nội
dung cụ thể sau.
I.1 Về bố cục
Bài vẽ tranh đề tài của các em học sinh trờng THCS Trung Sơn chủ yếu khối
6,7,8 . Điểm chung nổi bật của các em khi tiến hành bài vẽ là không tuân theo trình
tự các bớc vẽ, nhiều em vẽ thẳng hình vào giấy nghỉ gì là thể hiện ra mà không chú
ý đến bố cục sắp xếp chính phụ, dẫn đến bố cục bị to bị lệch, có em thì bố cục lỏng
lẻo, có em lại chật chội vv... dẫn đến kết quả bài vẽ không cao. ý thức về bố cục của
các em cha đợc rõ ràng. Bố cục nh thế nào là đẹp ? Và nh thế nào là bố cục? có nhiều
em hiểu rằng bố cục là sự sắp xếp các mãng chính phụ sao cho hợp lý , các mãng
không đều nhau, mãng chính trớc, mãng phụ sau, nhng khi làm bài lại bỏ qua một
bên không cần biết chính phụ là gì. Điều đó cho thấy giữa thực hành và lý thuyết còn
cả một khoảng cách lớn đối với các em có lẻ yhực hành là một chuyện, lý thuyết lại
là một chuyện khác cái cốt yếu là mình thích mình vẽ, nói thế nhng củng có một số
em ý thức đợc bố cục đẹp và hợp lý đa lại kết quả cao cho bài vẽ.
I.2 Về đờng nét.
Đa số các em đã biết kết hợp giữa nét công mềm mại đễ vẽ ngời và nét thẳng đễ
vã nhà cửa, và một số cảnh vật, kết hợp những nét công mềm mại và những nét thẳng
chắc khoẻ. Tuy nhiên đễ bát đầu bài vẽ các em thờng đi ngay vào những nét vẽ chính
không có sự phác nét trớc, nét vẽ thiếu sự dứt khoát linh hoạt và còn lỡng lự, khô
khan nét vẽ cứng. Đặc biệt khi vẽ khuôn mặt hay chân tay của ngời thì đa phần các
em chỉ vẽ mô phổng tợng trng là chủ yếu. nhng đó cũng là cái riêng ở lứa tuổi các
em, làm cho bức tranh của các em có vẽ gì đó ngộ nghĩnh, dí dỏm hồn nhiên.
Vì vậy mà ngời giáo viên phải biết đợc đặc trng đờng nét ở lứa tuổi của các em
đễ có cách nhận xét đánh giá cho phù hợp, tuy nhiên cũng cần có phơng pháp nắm
Giáo viên: Nguyễn Thị Thu Hiền Trờng: THCS Trung Sơn
5