Đảng bộ huyện yên khánh (tỉnh ninh bình) lãnh đạo phát triển kinh tế nông nghiệp từ năm 2005 đến năm 2015

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2
KHOA GIÁO DỤC CHÍNH TRỊ

======

NGUYỄN THỊ THU HÀ

ĐẢNG BỘ HUYỆN YÊN KHÁNH
(TỈNH NINH BÌNH) LÃNH ĐẠO PHÁT
TRIỂN KINH TẾ NÔNG NGHIỆP TỪ
NĂM 2005 ĐẾN NĂM 2015

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Chuyên ngành: Lịch sử Đảng cộng sản Việt Nam

HÀ NỘI - 2019


TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2
KHOA GIÁO DỤC CHÍNH TRỊ

======

NGUYỄN THỊ THU HÀ

ĐẢNG BỘ HUYỆN YÊN KHÁNH
(TỈNH NINH BÌNH) LÃNH ĐẠO PHÁT
TRIỂN KINH TẾ NÔNG NGHIỆP TỪ
NĂM 2005 ĐẾN NĂM 2015
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Chuyên ngành: Lịch sử Đảng cộng sản Việt Nam

Người hướng dẫn khoa học

TS. NGÔ THỊ LAN HƯƠNG

HÀ NỘI - 2019


LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành khóa luận tốt nghiệp, tác giả xin gửi lời cảm ơn chân thành
và sâu sắc nhất tới TS Ngô Thị Lan Hương, đã tận tình dạy dỗ, hướng dẫn tác
giả trong suốt quá trình nghiên cứu, hoàn thành khóa luận. Tác giả cũng xin gửi
lời cảm ơn tới Ban giám hiệu, các Thầy cô giáo trong khoa Giáo dục chính trị,
các thầy cô chuyên đề Lịch sử Đảng cộng sản Việt Nam - trường Đại học Sư
phạm Hà Nội 2 - nơi tác giả học tập. Cảm ơn gia đình, người thân, bạn bè đã
luôn động viên, khuyến khích tác giả trong suốt quá trình học tập và thực hiện
khóa luận.
Xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, ngày 10, tháng 04, năm 2019
Sinh viên

Nguyễn Thị Thu Hà


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan khóa luận là kết quả nghiên cứu của riêng tôi. Các tài liệu
và số liệu trích dẫn trong khóa luận là hoàn toàn trung thực và có nguồn gốc rõ
ràng.
Hà Nội, ngày 10, tháng 04, năm 2019
Sinh viên

Nguyễn Thị Thu Hà


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
UBND: Uỷ ban nhân dân
HĐND: Hội đồng nhân dân
HTX: Hợp tác xã
CNH, HĐH: Công nghiệp hóa, hiện đại hóa
NXB: Nhà xuất bản
NTM: Nông thôn mới
XHCN: Xã hội chủ nghĩa


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU............................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài............................................................................................ 1
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ............................................................................. 2
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu................................................................. 4
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu.................................................................. 4
5. Phương pháp nghiên cứu................................................................................ 5
6. Đóng góp khóa luận ....................................................................................... 5
7. Kết cấu ........................................................................................................... 6
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN KINH
TẾ NÔNG NGHIỆP.............................................................................................. 7
1.1. Cơ sở lý luận ............................................................................................... 7
1.1.1. Các khái niệm cơ bản............................................................................ 7
1.1.2. Tầm quan trọng của kinh tế nông nghiệp đối với sự phát triển kinh
tế - xã hội ở huyện Yên Khánh Ninh Bình ..................................................... 8
1.2. Cơ sở thực tiễn .......................................................................................... 10
1.2.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội của huyện Yên Khánh ............... 10

1.2.2 . Tình hình phát triển kinh tế nông nghiệp dưới sự lãnh đạo của
Đảng bộ huyện Yên Khánh trước 2005 ........................................................ 13
CHƯƠNG 2: QUÁ TRÌNH ĐẢNG BỘ HUYỆN YÊN KHÁNH LÃNH
ĐẠO PHÁT TRIỂN KINH TẾ NÔNG NGHIỆP (2005 – 2015)....................... 16
2.1. Chủ trương lãnh đạo của Đảng ................................................................. 16
2.1.1. Chủ trương lãnh đạo của Trung ương Đảng ....................................... 16
2.1.2. Chủ trương của Đảng bộ Tỉnh ............................................................ 19
2.1.3. Chủ trương lãnh đạo của Đảng bộ huyện Yên Khánh........................ 27
2.2. Quá trình Đảng bộ huyện chỉ đạo phát triển kinh tế nông nghiệp............ 30
2.2.1. Chỉ đạo ban hành chính sách phát triển nông nghiệp ......................... 30
2.2.2. Chỉ đạo ứng dụng vào khoa học, kĩ thuật sản xuất nông nghiệp........ 33


2.2.3. Chỉ đạo chuyển dịch cơ cấu ................................................................ 36
CHƯƠNG 3: NHẬN XÉT VÀ MỘT SỐ KINH NGHIỆM ............................... 39
3.1. Nhận xét .................................................................................................... 39
3.1.1. Ưu điểm............................................................................................... 39
3.2.2. Hạn chế ............................................................................................... 42
3.2. Những kinh nghiệm chủ yếu..................................................................... 44
KẾT LUẬN ......................................................................................................... 49
TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................................................... 51


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Nghiên cứu vào trong tiến trình phát triển của lịch sử, nông nghiệp là
ngành sản xuất vật chất được hình thành đầu tiên của xã hội loài người. Cùng
với sự phát triển của các ngành công nghiệp, dịch vụ, nông nghiệp luôn giữ vị trí
là một ngành kinh tế lớn có vai trò đặc biệt quan trọng trong nền kinh tế quốc
dân của hầu hết các nước trên thế giới.

Dưới sự lãnh đạo tài tình của Đảng, công cuộc đổi mới toàn diện đất nước
do Đảng đề ra đã thu được những thành tựu to lớn. Những thành tựu to lớn trên
mặt trận nông nghiệp đã góp phần quan trọng trong việc nâng cao đời sống nhân
dân nói chung và nông dân nói riêng, tăng tích lũy cho nền kinh tế quốc dân,
từng bước xây dựng và hoàn thiện quan hệ sản xuất mới trong nông nghiệp.
Chính những thắng lợi trên lĩnh vực nông nghiệp đã góp phần đưa nước ta ra
khỏi khủng hoảng kinh tế xã hội, giữ vững ổn định chính trị, tạo tiền đề và cơ sở
bước đầu cho công cuộc đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước.
Yên Khánh là một huyện thuộc đồng bằng được bồi đắp phù sa của sông
Đáy nằm ở phía đông, nền kinh tế nổi bật của huyện là nông nghiệp. Những năm
gần đây, kinh tế nông nghiệp của huyện luôn ở vị trí đầu của tỉnh cả về diện tích,
năng suất và sản lượng. . Giá trị sản xuất trên 1ha canh tác đạt 123 triệu đồng,
góp phần tăng thu nhập cho người nông dân. Cơ cấu ngành trồng trọt- chăn nuôi
chuyển dịch theo hướng tích cực. Tốc độ tăng trưởng năm 2013 đạt 3,2%; tổng
giá trị ngành nông, lâm, thuỷ sản đạt 1.844 tỷ đồng. Với sự lãnh đạo tài tình của
Đảng bộ huyện Yên Khánh, nông nghiệp đã có sự phát triển nhanh chóng.
Ngành thủy sản không bị dịch bệnh, phát triển và cho năng suất ổn định. Năng
suất lao động tăng cao, các loại giống cây trồng khác nhau trong trồng trọt đã
được khắc phục không bị sâu bệnh. Chăn nuôi gia súc, gia cầm đạt mức tỉ trọng
cao so với những năm trước.. Tuy nhiên, với sự phát triển ấy vẫn chưa tương
xứng tiềm năng mà Đảng bộ huyện đã đề ra. Một bộ phận trong ngành kinh tế

1


nông nghiệp còn tồn tại những yếu kém và cần phải thay đổi.
Đây cũng chính là cơ sở để tôi lựa chọn đề tài : “Đảng bộ lãnh đạo huyện
Yên Khánh kinh tế nông nghiệp từ năm 2005- 2015”. Trong khóa luận này, tôi
đã nghiên cứu, trình bày về sự phát triển kinh tế nông nghiệp huyện Yên Khánh
và định hướng phát triển của Đảng bộ qua các năm. Từ đó, đưa ra những định

hướng cho những sự phát triển của các năm tới. Đồng thời, tôi cũng muốn giới
thiệu cho các em học sinh có những thông tin về kinh tế nông nghiệp trong tỉnh
mình để thấy được Yên Khánh ngày càng phát triển lớn mạnh.
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Nghiên cứu kinh tế nông nghiệp, nông thôn ở nước ta là một vấn đề lớn,
thu hút được nhiều sự quan tâm của giới nghiên cứu khoa học, các nhà hoạt
động thực tiễn. Trong công cuộc đổi mới đất nước, nhất là những năm gần đây
đã có nhiều công trình nghiên cứu của các nhà khoa học đề cập đến vấn đề này ở
những góc độ khác nhau đã được công bố qua các cuộc hội thảo, sách chuyên
khảo, luận án, luận văn và các bài viết trên các tạp chí. Có thể kể tới các công
trình nghiên cứu tiêu biểu sau:
Thực trạng nông nghiệp, nông thôn và nông dân nước ta của PGS.TS
Nguyễn Sinh Cúc, NXB Thống Kê, Hà Nội, năm 1990. Đây là công trình nghiên
cứu rất tiêu biểu và nổi tiếng đã đạt được những thành tựu và những hạn chế của
nông nghiệp nước ta sau khi thực hiện Nghị quyết 10 của Bộ chính trị và những
tác động không hề nhỏ của nó đối với đời sống của xã hội và nông thôn.
Chính sách phát triển nông nghiệp và nông thôn sau Nghị quyết 10 của Bộ
chính trị do PGS.TS Lê Đình Thắng (chủ biên), NXB Chính trị Quốc gia, Hà
Nội, năm 2000. Trong cuốn sách này, tác giả đã đề cập phân tích và xác định vị
trí, vai trò của sản xuất nông nghiệp và phát triển kinh tế nông thôn ở nước ta
trong giai đoạn phát triển công nghiệp hóa, hiện đại hóa từ sau Nghị quyết 10.
Vì vậy, mà đã có những ý kiến cho phương hướng, giải pháp để tiếp tục đổi mới,
phát triển nông nghiệp, nông thôn nước ta trong thời gian tới.


TS. Đặng Kim Sơn (2008), Nông nghiệp, nông dân, nông thôn Việt Nam Hôm nay và mai sau, Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia, Hà Nội. Tác giả đã rất
khái quát thực trạng các vấn đề về nông nghiệp, nông dân, nông thôn hiện nay,
những thành tựu và những khó khăn, hạn chế còn tồn tại. Xuất phát từ thực tiễn,
tác giả đã mạnh dạn đề xuất những phương hướng và kiến nghị chính sách nhằm
đưa nông nghiệp, nông dân, nông thôn ngày càng phát triển.

PGS.TS Nguyễn Văn Bích (2007), Nông nghiệp nông thôn Việt Nam sau
hai mươi năm đổi mới quá khứ và hiện tại, Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia, Hà
Nội. Tác phẩm có ý nghĩa quan trọng trong việc đánh giá một cách gần như toàn
diện lịch sử phát triển nông nghiệp, nông thôn và nông dân nước ta trong thế kỷ
XX, nhất là 20 năm đổi mới.
Những công trình nghiên cứu trực tiếp liên quan đến sự phát triển của kinh
tế nông nghiệp Yên Khánh như:
Luận văn tốt nghiệp nghiên cứu phát triển sản xuất và tiêu thụ nấm ăn ở
huyện Yên Khánh, tỉnh Ninh Bình của Phạm Thị Hoa trường Đại học nông
nghiệp Hà Nội khoa Kinh tế và phát triển nông thôn, năm 2009. Ở đây, tác giả
đã đi sâu vào nghiên cứu địa bàn nghiên cứu và phương pháp nghiên cứu. Qua
đó, đi vào thực tế cụ thể vào tình trạng sản xuất nấm và phương pháp phát triển
cho nông nghiệp tốt hơn.
Luận văn thạc sĩ Các giải pháp phát triển nông nghiệp bền vững trên địa
bàn huyện Yên Khánh của Nguyễn Thị Thu Hương trường Đại học Lâm nghiệp
khoa Kinh tế nông nghiệp, năm 2013. Luận văn này nói về các cơ sở lý luận về
phát triển nông nghiệp của vùng, đưa ra các số liệu các phương pháp để phân
tích tình hình nông nghiệp ở nước ta.
Tất cả các công trình trên đã cung cấp nhiều nội dung, phương pháp tiếp
cận về vấn đề nông nghiệp, nông dân, nông thôn và đề cập đến sự lãnh đạo của
Đảng về phát triển kinh tế nông nghiệp, nông thôn ở những mức độ nhất định.
Tuy nhiên, đến nay chưa có công trình khoa học nào nghiên cứu toàn diện và hệ


thống về quá trình Đảng bộ huyện Yên Khánh lãnh đạo phát triển kinh tế nông
nghiệp từ năm 2005 đến năm 2015. Mặc dù vậy, kết quả nghiên cứu của những
công trình trên là nguồn tư liệu quý giá giúp tác giả có cơ sở để hoàn thành khóa
luận.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
* Mục đích nghiên cứu

Thông qua quá trình nghiên cứu, khóa luận đã làm sáng rõ chủ trương,
đường lối và sự lãnh đạo tổ chức thực hiện của Đảng bộ huyện Yên Khánh trong
quá trình lãnh đạo phát triển kinh tế nông nghiệp từ năm 2005 đến 2015, đồng
thời cụ thể hóa những ưu điểm, hạn chế. Qua đó, tác giả rút ra những nhận xét,
đánh giá về ưu điểm, hạn chế của quá trình Đảng bộ huyện Yên Khánh lãnh đạo
phát triển kinh tế nông nghiệp từ năm 2005 đến 2015. Từ đó, tác giả nêu lên một
số kinh nghiệm nhằm phát huy hơn nữa năng lực lãnh đạo của Đảng bộ huyện
Yên Khánh đối với nhiệm vụ xây dựng và phát triển kinh tế địa phương.
* Nhiệm vụ nghiên cứu
Để đạt được mục đích trên, đề tài có nhiệm vụ sau:
+ Hệ thống hóa quá trình chỉ đạo đường lối phát triển kinh tế nông nghiệp
trong Nghị quyết của Đảng nói chung và Nghị quyết của Đảng bộ huyện Yên
Khánh nói riêng.
+ Phân tích quá trình Đảng bộ huyện Yên Khánh vận dụng quan điểm, chủ
trương của Đảng để lãnh đạo phát triển kinh tế nông nghiệp từ năm 2005 đến
2015.
+ Rút ra những ưu điểm, hạn chế và một số kinh nghiệm nhằm nâng cao
hiệu quả lãnh đạo của Đảng bộ huyện Yên Khánh trong quá trình phát triển kinh
tế nông nghiệp theo đường lối của Đảng trong những năm tiếp theo.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu: Khóa luận tập trung làm rõ quá trình Đảng bộ
huyện Yên Khánh lãnh đạo phát triển kinh tế nông nghiệp từ năm 2005 đến năm
2015.
- Phạm vi nghiên cứu


+ Về nội dung: Khóa luận đi sâu nghiên cứu sự lãnh đạo của Đảng bộ
huyện Yên Khánh trong quá trình vận dụng sáng tạo chủ trương phát triển kinh
tế nông nghiệp của Đảng vào tình hình cụ thể của địa phương.
+ Về thời gian: Khóa luận giới hạn phạm vi thời gian nghiên cứu từ năm

2005 đến năm 2015.
+ Về không gian: Khóa luận tập trung nghiên cứu trong phạm vi không
gian trên địa bàn huyện Yên Khánh.
5. Phương pháp nghiên cứu
+ Phương pháp luận: Khóa luận sử dụng các quan điểm của Đảng Cộng sản
Việt Nam về phát triển nông nghiệp, nông thôn là phương pháp luận để tác giả
nghiên cứu các vấn đề liên quan đến đề tài.
+ Phương pháp nghiên cứu cụ thể: Trong quá trình thực hiện đề tài,
phương pháp lịch sử và phương pháp logic là hai phương pháp chủ yếu mà tác
giả luôn vận dụng vào đề tài. Ngoài ra, phương pháp phân tích - tổng hợp,
phương pháp thống kê, so sánh,…cũng được vận dụng để làm sáng tỏ nội dung
nghiên cứu.
6. Đóng góp khóa luận
+ Trên cơ sở hệ thống các nguồn tài liệu, tiếp thu những kết quả của các
công trình nghiên cứu, khóa luận là công trình nghiên cứu đầu tiên, trình bày có
hệ thống về quá trình Đảng bộ huyện Yên Khánh lãnh đạo phát triển kinh tế
nông nghiệp từ năm 2005 đến năm 2015.
+ Khóa luận khẳng định Đảng bộ huyện Yên Khánh trong quá trình lãnh
đạo đã đưa ra những thành tựu đạt được, đưa ra những hạn chế, khó khăn và rút
ra những kinh nghiệm để vận dụng vào việc đề ra phương hướng phát triển
ngành nông nghiệp cho huyện.
+ Sản phẩm của khóa luận là nguồn tài liệu tham khảo bổ sung vào kho tư
liệu Lịch sử Đảng bộ địa phương trong thời kỳ đổi mới.


7. Kết cấu
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Tài liệu tham khảo và phần phụ lục, nội
dung luận văn được chia thành 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển kinh tế nông nghiệp
Chương 2: Quá trình Đảng bộ huyện Yên Khánh lãnh đạo phát triển kinh tế

nông nghiệp
Chương 3: Nhận xét và một số kinh nghiệm


NỘI DUNG
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN
KINH TẾ NÔNG NGHIỆP
1.1. Cơ sở lý luận
1.1.1. Các khái niệm cơ bản
*Khái niệm kinh tế
Theo giáo trình Tiếng Việt kinh tế
Kinh tế là tổng thể các yếu tố sản xuất, các điều kiện sống của con người,
các mối quan hệ chặt chẽ trong quá trình sản xuất và tái sản xuất xã hội. Nói đến
kinh tế chúng ta không thể không nhắc đến vấn đề sở hữu và lợi ích.
Nghĩa rộng hơn chỉ “toàn bộ các hoạt động sản xuất, trao đổi, phân phối,
lưu thông” của cả một cộng đồng người, một quốc gia trong một khoảng thời
gian nhất định, hầu hết là một năm.
*Khái niệm nông nghiệp
Có rất nhiều cách hiểu về “nông nghiệp”. Có thể đưa ra một vài định nghĩa
khác nhau về “nông nghiệp” như sau:
Theo Từ điển kinh tế của NXB Sự thật, Hà Nội, 1997 thì: “Nông nghiệp là
một trong những ngành kinh tế quan trọng của nền kinh tế quốc dân, một trong
những bộ phận sản xuất chủ yếu của sản xuất vật chất, sản xuất thực phẩm cho
người dân và nguyên liệu cho công nghiệp. Nông nghiệp bao gồm hai tổng hợp
ngành: ngành trồng trọt và ngành chăn nuôi” [1;tr.3]
Hay theo cuốn giáo trình Hệ thống nông nghiệp, NXB Nông nghiệp, Hà
Nội, 1999 đưa ra khái niệm: “Nông nghiệp là một loại hoạt động của con người
được tiến hành chủ yếu để sản xuất ra lương thực, sợi, chất đốt cũng như nhiều
loại nguyên liệu khác bằng sự cân nhắc kỹ lưỡng và sử dụng có điều khiển cây
trồng và vật nuôi. Nông nghiệp là một ngành sản xuất vật chất cổ nhất có lịch sử

cách đây ít nhất 10.000 năm, khi mà các bộ lạc nguyên thủy ở đầu thời kỳ đồ đá
mới” [1;tr.4]


Trên cơ sở kế thừa các tài liệu tham khảo, tác giả đưa ra cách hiểu về khái
niệm nông nghiệp như sau: “Nông nghiệp là ngành sản xuất vật chất chủ yếu của
nền kinh tế”. Hiểu theo nghĩa hẹp, nông nghiệp bao gồm: “trồng trọt, chăn nuôi
và dịch vụ nông nghiệp”. Hiểu theo nghĩa rộng, nông nghiệp gồm có nông
nghiệp theo nghĩa hẹp, lâm nghiệp và ngư nghiệp. Trong phạm vi của luận văn,
tác giả tiếp cận ngành nông nghiệp theo nghĩa rộng. Cách tiếp cận này sẽ làm
cho việc nghiên cứu của luận văn phù hợp với chính sách phát triển nông nghiệp
của Việt Nam hiện nay.
* Khái niệm kinh tế nông nghiệp
Theo Từ điển Tiếng Việt, NXB Đà Nẵng, Trung tâm Từ điển học, Hà Nội
- Đà Nẵng, 1997: “Kinh tế nông nghiệp được hiểu là những nguồn lợi thu được
từ lĩnh vực sản xuất, kinh doanh, dịch vụ nông nghiệp”.[2;tr.8]
Trong tổng thể các ngành kinh tế của một quốc gia, nông nghiệp có vai trò
không thể thiếu đối với sự sinh tồn, phát triển của con người trong quốc gia ấy
và đối với sự tăng trưởng của nhiều ngành kinh tế khác. Nguồn lợi thu được từ
lĩnh vực sản xuất, kinh doanh, dịch vụ nông nghiệp trong một thời kỳ nhất định
có thể bị giảm đi hoặc tăng lên do sự tác động của nhiều nhân tố chủ quan và
khách quan. Trong trường hợp nguồn lợi tăng lên, ta gọi đó là sự phát triển, tăng
trưởng của kinh tế nông nghiệp.
Do đó sự lãnh đạo của Đảng nói chung và các Đảng bộ địa phương nói
riêng muốn đưa lại hiệu quả phải dựa trên sự nhận thức đầy đủ và đúng đắn
những yếu tố và quy luật ấy.
1.1.2. Tầm quan trọng của kinh tế nông nghiệp đối với sự phát triển kinh tế xã hội ở huyện Yên Khánh Ninh Bình
Với sự thay đổi trong các thành tựu đã làm bức tranh toàn cảnh kinh tế - xã
hội Việt Nam trong hơn 25 năm đổi mới có nhiều sự khác biệt, nổi bật lên vai
trò hết sức quan trọng của ngành nông nghiệp.

Thứ nhất, nông nghiệp có vai trò quan trọng trong việc cung cấp các yếu tố


“đầu vào” cho công nghiệp và khu vực thành thị.
Khu vực nông nghiệp không chỉ sản xuất ra sản phẩm tiêu dùng trực tiếp
cho con người mà còn cung cấp nguồn nguyên liệu quý cho nhiều ngành công
nghiệp như: công nghiệp chế biến, công nghiệp nhẹ, tiểu thủ công
nghiệp…nhằm đạt nguồn thu nhập lớn. Trong giai đoạn đầu của sự nghiệp công
nghiệp hóa, hầu hết dân cư sống bằng nghề nông thì nông nghiệp thực sự là
nguồn nhân lực có vai trò quan trọng cho khu vực công nghiệp và thành thị.
Thứ hai, đối với các nước đang phát triển thì nông nghiệp là ngành sản xuất
vật chất cơ bản, có vai trò to lớn trong việc phát triển kinh tế.
Nông nghiệp phát triển ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển của nền kinh
tế đất nước, góp phần đáng kể vào quá trình tích lũy cho nền kinh tế quốc dân.
Những nước đang phát triển đa số chiếm tỉ lệ nghèo với đại bộ phận dân chúng
sống chủ yếu bằng nghề nông.
Trong thực tế, ngay cả những nước có nền nông nghiệp phát triển cao, mặc
dù tỷ trọng giá trị sản phẩm nông nghiệp không lớn, nhưng khối lượng sản phẩm
nông nghiệp vẫn không ngừng tăng lên và giữ vai trò quan trọng trong nền kinh
tế quốc dân.
Thứ ba, nông nghiệp được coi là ngành đem lại nguồn thu nhập ngoại tệ
lớn.
Xu hướng chung của các nước đang trong quá trình công nghiệp hóa là ở
giai đoạn đầu giá trị xuất khẩu nông sản chiếm tỷ lệ cao trong tổng kim ngạch
xuất khẩu và tỷ trọng này ngày càng giảm cùng với sự phát triển cao của nền
kinh tế.
Các loại nông, lâm, hải sản dễ dàng gia nhập thị trường quốc tế hơn so với
các hàng hóa công nghiệp. Vì vậy, ở các nước đang phát triển nguồn xuất khẩu
để có ngoại tệ chủ yếu dựa vào các loại nông, lâm, thủy sản.
Thứ tư, nông nghiệp và nông thôn là thị trường tiêu thụ rộng lớn của công

nghiệp.


Lượng cầu đã thay đổi trong khu vực nông nghiệp, nông thôn sẽ có tác
dụng trực tiếp đến sản lượng ở khu vực phi nông nghiệp. Phát triển mạnh mẽ
nông nghiệp làm tăng sức mua từ khu vực nông thôn sẽ dẫn đến cầu về sản
phẩm công nghiệp tăng lên, thúc đẩy sản xuất công nghiệp phát triển.
Phần lớn ở các nước đang phát triển, sản phẩm công nghiệp bao gồm 2 loại
đó là tư liệu sản xuất và tư liệu tiêu dùng. Nó tiêu thụ chủ yếu dựa vào thị
trường trong nước mà đầu tiên là khu vực nông nghiệp và nông thôn.
Chính vì vậy, đối với quá trình phát triển kinh tế - xã hội của mỗi quốc gia,
thì nông nghiệp có vai trò, vị trí hết sức quan trọng. Trong điều kiện hiện nay, ở
đa số các nước đều cho rằng: Một quốc gia nếu muốn có một nền kinh tế quốc
dân vững chắc thì không thể thiếu một nền nông nghiệp phát triển và tiên tiến
được. Thực tế ở Việt Nam và nhiều nước đã chứng minh khi nền nông nghiệp
phát triển vững chắc sẽ giúp nền kinh tế phát triển ổn định, giảm nhanh tình
trạng hay cải cách kinh tế của nhiều quốc gia. Để thực hiện được vai trò và
khẳng định được vị trí của mình thì nông nghiệp cần có hướng phát triển phù
hợp. Trong đó phát triển nông nghiệp theo hướng CNH, HĐH là điều cần thiết
và tất yếu.
1.2. Cơ sở thực tiễn
1.2.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội của huyện Yên Khánh
* Điều kiện tự nhiên
Đất đai, theo số liệu thống kê thì tổng diện tích đất tự nhiên của huyện là
2

1.392 km gồm các loại đất phù sa, đất Feralitic thích hợp trong việc sản xuất lúa
là chính. Với loại đất này, sẽ giúp cho nên nông nghiệp phát triển được nhiều
giống cây trồng mới đạt năng suất cao. Nhiều tài nguyên đất được phân bố rải
rác ở các vùng đồi núi thấp ở các xã dùng để sản xuất gạch ngói và nguyên liệu

nghề đúc.[3;tr.4]
Khí hậu, huyện Yên Khánh thuộc vùng khí hậu cận nhiệt đới ẩm gió mùa.
Tuy không rõ rệt như các vùng nằm phía trên vành đai nhiệt đới. Lượng mưa


trung bình hàng năm: 1700 – 1800 mm, nhiệt độ trung bình 23,5 độ C, số giờ
nắng trong năm 1600 – 1700 giờ. Độ ẩm tương đối trung bình từ 80 – 85 %[3;
tr.5].
Sông ngòi và nguồn nước, Yên Khánh có mạng lưới sông ngòi khá dày,
nguồn nước mặt khá phong phú, với tổng chiều dài gần 85km, phân bố rộng
khắp trong huyện, mật độ sông là 0,53km/km2, các sông thường theo hướng Tây
Bắc – Đông Nam ra biển; trong đó các trục sông chính: Sông Đáy, sông Vạc,
sông Mới, sông Dưỡng Điền, sông Năm xã, sông Tiên Hoàng,…
Sông Mới là con sông ngang lớn nhất khu Nam Ninh Bình, nối sông Đáy
với sông Vạc, với chiều dài khoảng 10000m. Mặt sông về mùa kiệt rộng từ 3040m. Sông Đáy bắt nguồn từ Hát Môn chay qua địa phận Yên Khánh từ cống
Đồng Quan đến cống Tiên Hoàng với tổng chiều dài 38 km. Đây là con sông
cung cấp nước cho tỉnh Ninh Bình nói chung và huyện Yên Khánh nói riêng và
cũng là con sông tiêu thoát lũ cho huyện.[3;tr.6]
Sông Vạc là ranh giới giữa huyện Yên Khánh và huyện Yên Mô của tỉnh
Ninh Bình, đi qua địa phận huyện Yên Khánh với chiều dài là 13,3 km, chiều
rộng trung bình 50- 60m ở phía thượng lưu và 60- 70m ở phía hạ lưu. Đây cũng
là con sông cung cấp và tiêu nước chủ yếu của huyện, với nguồn nước mặt khá
dồi dào. Sông Tiên Hoàng nối sông Mới tại cống Cầu Đầm tại cửa Tiên Hoàng
dài 11 km, rộng 10- 12m. Sông có nhiệm vụ tưới mùa kiệt và tiêu mùa lũ.
Nguồn nước do các sông này cung cấp đảm bảo đủ nước tưới sản xuất nông
nghiệp và là nguồn cung cấp nước sinh hoạt chủ yếu cho người dân trong huyện.
Sinh vật, huyện Yên Khánh tài nguyên sinh vật rất phong phú và đa dạng
nhiều loại sinh vật để làm cảnh, làm thuốc và một vài sinh vật tạo ra những năng
suất lao động cao hơn. Nhờ có những sinh vật mà vấn đề về phát triển kinh tế
nông nghiệp phát triển mạnh[3; tr.9].”

* Điều kiện kinh tế - xã hội
Thị trường tiêu thụ, thị trường là một trong những nguồn lực phát triển


nông nghiệp mà huyện có lợi thế nhất. Căn cứ vào quy mô dân số và tốc độ tăng
trưởng kinh tế, huyện là thị trường tiêu thụ lúa lớn cả về số lượng lẫn chất
lượng. Đây cũng là huyện có ngành công nghiệp chế biến thực phẩm lớn trong
tỉnh. Năm 2010, toàn huyện có tới 663 cơ sở sản xuất, chế biến thực phẩm và đồ
uống. Nhu cầu nguyên liệu từ nông nghiệp để cung cấp cho ngành này là rất lớn.
Thị trường là lợi thế nhưng đồng thời là thách thức lớn đối với nông nghiệp của
huyện. Với việc cung cấp lương thực, thực phẩm cho dân cư trên địa bàn, cạnh
tranh với nông sản của các địa bàn lân cận trong tỉnh. Huyện Yên Khánh sẽ thúc
đẩy ngành nông nghiệp đi vào phát triển theo chiều sâu, nâng cao chất lượng để
đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của dân cư.
Dân số lao động, với quy mô dân số năm 2008 là gần 920 nghìn người. So
với dân số khu vực đồng bằng Sông Hồng, dân số tỉnh Ninh Bình chiếm 5,7%
và bằng 1,3% dân số cả nước.
Mật độ dân số của tỉnh (khoảng 676 người/km2) thấp hơn mật độ trung
bình của vùng, dự kiến dưới 1 triệu người đến 2015 và đang nằm trong “thời kỳ
dân số vàng”, là ưu thế không nhỏ để cung cấp nguồn lao động dồi dào, thuận
lợi trong quản lý và không gây sức ép lớn đối với phát triển kinh tế.
Yên Khánh có tỷ lệ lao động thất nghiệp đô thị khá thấp (3,6%), chất lượng
nguồn nhân lực được đánh giá là khá so vùng ĐBSH cũng như cả nước. Nguồn
lao động khá về cả số lượng, chất lượng và đang ở thời kỳ đầu với tổng lao động
năm 2009 chiếm 51,3% dân số (khoảng 480,4 nghìn ). Vì vậy, đây là một nhân
tố rất quan trọng để phát triển kinh tế, đặc biệt là đối với các ngành, lĩnh vực thủ
công mỹ nghệ và công nghiệp nhẹ sử dụng nhiều lao động.
Cơ sở vật chất nông nghiệp, cùng với việc xây dựng cơ sở hạ tầng, Yên
Khánh cũng xác định, xây dựng NTM trên hết vẫn là nâng cao thu nhập, cải
thiện đời sống người dân. Theo đó ngay từ những ngày đầu thực hiện chương

trình NTM, huyện đã tập trung xây dựng các mô hình sản xuất gắn với chuỗi giá
trị giúp gia tăng thu nhập cũng như sản lượng trên một diện tích đất canh tác.


Huyện đã xây dựng 3 mô hình trồng lúa theo hướng VietGAP với 140 ha tại xã
Khánh Thành, lúa làm ra được Công ty CP Giống cây trồng và con nuôi huyện
Yên Khánh thu mua toàn bộ.
1.2.2 . Tình hình phát triển kinh tế nông nghiệp dưới sự lãnh đạo của Đảng
bộ huyện Yên Khánh trước 2005
Huyện Yên Khánh nằm ở cực Nam đồng bằng Bắc Bộ gồm những kiểu
làm nông nghiệp đặc trưng là chăn nuôi đại gia súc, trồng cây ăn quả và nuôi
trồng thủy sản. Mặt khác, ở huyện các hộ nông dân còn trồng lúa, rau màu, cây
công nghiệp ngắn ngày.
Tình hình huyện Yên Khánh trước năm 2005, thì huyện canh tác cũng khó
khăn bởi cơ sở vật chất hạ tầng hầu như chưa được đầu tư, hệ thống đê bao,
kênh mương nên không đáp ứng được yêu cầu, bão lũ thường xuyên đe dọa.
Mạng lưới cung cấp dịch vụ, vật tư nông nghiệp rất mỏng, cơ sở sản xuất nhỏ lẻ,
nông hộ tự túc 70 – 80 % hạt giống , cơ cấu giống nghèo nàn, giống lúa chỉ có
Nông nghiệp 8, Nông nghiệp 5,…
Máy móc lúc đó rất ít và chủ yếu làm đất bằng trâu bò vì vậy mới có câu “
cày gãi, bừa quệt”, trên cánh đồng thi thoảng thấy đầu máy lật đất. Trồng trọt thì
vậy, còn ngành chăn nuôi, nuôi trồng thủy sản chủ yếu mang tính nhỏ lẻ đáp ứng
nhu cầu sinh hoạt của gia đình.
Với đường lối, chủ trương và những biện pháp phát triển đúng đắn, kinh tế
nông nghiệp của huyện đã cơ bản khắc phục được những hạn chế, yếu kém, từng
bước phát huy lợi thế, đạt được những thành tựu quan trọng, giữ vai trò là trụ đỡ
của nền kinh tế. Đầu tiên phải kể đến là phong trào kiên cố hóa kênh mương kết
hợp với giao thông nông thôn phát triển rộng khắp, nhiều trạm bơm điện mới
được xây dựng góp phần đảm bảo tưới tiêu chủ động cho hàng chục nghìn ha
canh tác, hệ thống đê điều được tu bổ vững chắc hơn.

Các máy nông cụ được đưa vào góp phần tăng năng suất lao động. Cơ cấu
tà lúa có nhiều thay đổi. Nếu như năm 1992 cả huyện chỉ có 26% trà xuân muộn
thì đến năm 2001 trà xuân muộn đã thay thế căn bản diện tích trà xuân sớm và


chiếm tới 90%. Cũng như vậy ở vụ mùa, năm 1992 trà lúa mùa sớm, mùa trung
chỉ có 33% thì năm 2001 diện tích là trên 70%.
Năm 1993, huyện chỉ đạo triển khai chương trình cấp I hóa giống lúa. Đồng
loạt các Công ty giống cây trồng trại sản xuất giống lúa được tổ chức lại, hàng
chục HTX nhân, lọc, sản xuất nông nghiệp chủng, HTX nào cũng có đội, nhóm
hộ sản xuất giống lúa cấp I…
Đến năm 1995, giống lúa đã cơ bản đáp ứng yêu cầu sản xuất. Đặc biệt, có
thể nói việc gieo mạ nền, mạ dày xúc, che phủ nilon, cấy mạ non là những tiến
bộ kỹ thuật được áp dụng rất hiệu quả ở Yên Khánh. Các công nghệ này góp
phần đáng kể trong việc tăng năng suất lúa.
Sau 25 năm tái lập, tăng trưởng nông nghiệp luôn duy trì với mức ổn định,
trung bình 2 – 3%/năm. Nhiều lĩnh vực được mở rộng phát triển cả về quy mô,
sản lượng, giá trị, tạo ra số lượng hàng hóa lớn phục vụ cho người tiêu dùng
trong và ngoài huyện. Giá trị sản xuất ngành nông nghiệp năm 2015 đạt gần
8300 tỷ đồng, tăng trên 12 lần so với năm 1991, giá trị sản xuất trên 1 ha canh
tác đạt 105 triệu đồng/năm, tăng 5 lần so với năm 2001. Nhiều nông sản của
huyện Yên Khánh đã được xuất khẩu ra thế giới và được đánh giá cao về chất
lượng như: gạo, dứa, dưa chuột bao tử, ngô ngọt, rau chân vịt,…
Chính sách khuyến nông hỗ trợ phát triển sản xuất vụ đông đã góp phần mở
rộng diện tích cây vụ đông lên hàng chục nghìn ha, tổng giá trị sản xuất đạt 600
– 700 tỷ đồng. Nhiều hộ nông dân đạt được vụ sản xuất chính trong năm, đem
lại hiệu quả kinh tế cao. Nhiều loại cây trồng có giá trị được đưa vào sản xuất
mở rộng như dưa chuột, ớt xuất khẩu, rau, bí xanh,…
Lĩnh vực thủy sản phát triển nhanh cả về nuôi trồng, đánh bắt, diện tích,
năng suất, sản lượng. Tổng sản lượng thủy sản vào khoảng 43,8 nghìn tấn, tăng

gấp 27 lần so với năm 1991.
Chăn nuôi phát triển nhanh, đa dạng, phương thức chăn nuôi có sự chuyển
biến mạnh mẽ từ nông hộ nhỏ lẻ sang trang trại, trang trại tập trung quy mô lớn,
đem lại hiệu quả kinh tế cao. Quy mô đàn bò, đàn lợn, gia cầm đã tăng từ 2 – 5
lần so với năm 1991.


Tuy nhiên, về tổng thể kinh tế nông nghiệp của huyện còn chưa tương
xứng với tiềm năng mà huyện đang có. Các lĩnh vực trồng trọt, chăn nuôi, nuôi
trồng thủy sản vẫn còn nhiều hạn chế chưa được phát huy. Về kĩ thuật, đất canh
tác, hay cơ sở vật chất, máy móc còn lạc hậu chưa được đổi mới. Chính vì vậy,
đây là cơ sở thực tiễn để Đảng bộ Huyện đưa ra chủ trương và chỉ đạo trong giai
doạn tiếp theo tạo sức bật cho kinh tế nông nghiệp phát triển.


CHƯƠNG 2: QUÁ TRÌNH ĐẢNG BỘ HUYỆN YÊN KHÁNH LÃNH
ĐẠO PHÁT TRIỂN KINH TẾ NÔNG NGHIỆP (2005 – 2015)
2.1. Chủ trương lãnh đạo của Đảng
2.1.1. Chủ trương lãnh đạo của Trung ương Đảng
Việt Nam là một đất nước có nền nông nghiệp, đại đa số nhân dân chủ yếu
sống bằng nghề nông, cho nên nông nghiệp có vai trò đặc biệt quan trọng với đất
nước ta. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng nói: “Nước ta là một nước nông nghiệp,
muốn phát triển công nghiệp cũng như phát triển kinh tế nói chung phải lấy
nông nghiệp làm gốc”[5;tr14]. Đóng vai trò chủ đạo trong nền kinh tế quốc dân,
phát triển nông nghiệp luôn là nhiệm vụ quan trọng của Đảng, Nhà nước qua các
giai đoạn lịch sử. Thông qua các kỳ đại hội Đảng, thì Đảng ta càng ghi nhận hơn
về vai trog của nông nghiệp, trên tiền đề đó mà Đảng đã đề ra những chủ trương,
đường lối, định hướng đúng đắn, phù hợp với tình hình, yêu cầu trong từng giai
đoạn phát triển của đất nước.
Ngày 4/3/2005, Ban Bí thư đã đề ra Chỉ thị số 50- CT/TW về việc “ Đẩy

mạnh phát triển và ứng dụng công nghệ sinh học phục vụ sự nghiệp CNH, HĐH
đất nước”. Chỉ thị nhấn mạnh: “Đối với nước ta, một nước nhiệt đới đi lên từ
nông nghiệp, công nghệ sinh học có vai trò đặc biệt quan trọng trong sự nghiệp
CNH, HĐH; là một yếu tố quan trọng góp phần đảm bảo an ninh lương thực”.
Vì vậy, Đảng ta đề ra mục tiêu và nhiệm vụ phát triển công nghệ sinh học như:
“Phải tạo ra giống cây trồng, vật nuôi có năng suất, chất lượng và hiệu quả kinh
tế cao phục vụ tốt nhu cầu chuyển đổi cơ cấu kinh tế, nâng cao chất lượng và
sức cạnh tranh của nông sản hàng hóa, áp dụng rộng rãi công nghệ sinh học
trong công tác bảo vệ và khắc phục ô nhiễm môi trường”[18;tr.2]
Tổng kết 5 năm mà ta thực hiện Nghị quyết Đại hội IX, Đại hội đại biểu
toàn quốc lần thứ X của Đảng. Đại hội nhấn mạnh: “ Vấn đề nông nghiệp, nông
thôn có tầm chiến lược đặc biệt quan trọng. Phải luôn luôn coi trọng đẩy mạnh
CNH, HĐH nông nghiệp, nông thôn, hướng tới xây dựng một nền nông nghiệp


hàng hóa lớn, đa dạng, phát triển nhanh và bền vững”. [19;tr.191]
Ngày 5/2/2007, tại Hội nghị lần thứ tư, Ban chấp hành TW Đảng ( khóa X)
đã đề ra Nghị quyết số 08-NQ/TW về “ Một số chủ trương, chính sách lớn để
nền kinh tế Việt Nam phát triển nhanh và bền vững khi Việt Nam là thành viên
của tổ chức Thương mại thế giới”. Nghị quyết của Đảng đã chỉ ra cơ hội, thách
thức của nước ta khi gia nhập WTO, từ đó đưa ra các chủ trương, chính sách lớn
nhằm tận dụng cơ hội, vượt qua thách thức, đưa nền kinh tế nước ta phát triển
nhanh và bền vững theo định hướng XHCN. Trong đó, Đảng nhấn mạnh: “ Cần
bổ sung nguồn lực và tăng cường chỉ đạo phát triển nông nghiệp, nông thôn trên
nguyên tắc đảm bảo an ninh lương thực quốc gia, đẩy mạnh quá trình chuyển
dịch cơ cấu nông nghiệp; hình thành các vùng sản xuất tập trung, ứng dụng
KHCN tiên tiến vào sản xuất…”[19;tr.9]
Cụ thể hóa chủ trương Đại hội lần thứ X của Đảng, Hội nghị Ban chấp
hành Trung ương Đảng lần thứ VII (tháng 7/ 2008) đã đề ra nghị quyết quan
trọng về “nông nghiệp, nông dân, nông thôn” xác định mục tiêu phát triển nông

nghiệp, nông dân, nông thôn đến năm 2015, cùng với đó là những biện pháp
thực hiện ở từng giai đoạn.
Mục tiêu tổng quát mà Đảng đưa ra là: “Không ngừng nâng cao đời sống
vật chất, tinh thần của cư dân nông thôn, hài hòa giữa các vùng, tạo sự chuyển
biến nhanh hơn ở các vùng khó khăn; nông dân được đào tạo có trình độ sản
xuất ngang bằng với các nước tiên tiến trong khu vực và đủ bản lĩnh chính trị,
đóng vai trò làm chủ nông thôn mới. Xây dựng nền nông nghiệp phát triển toàn
diện theo hướng hiện đại, bền vững, sản xuất hàng hóa lớn, có năng suất, chất
lượng hiệu quả và khả năng cạnh tranh cao, đảm bảo vững chắc an ninh lương
thực quốc gia cả trước mắt và lâu dài. Xây dựng nông thôn mới có kết cấu hạ
tầng kinh tế - xã hội hiện đại; cơ cấu kinh tế và các hình thức tổ chức sản xuất
hợp lý, gắn nông nghiệp với phát triển nhanh công nghiệp và dịch vụ, đô thị theo
quy hoach; xã hội nông thôn ổn định giàu bản sắc văn hóa dân tộc; dân trí được


nâng cao, môi trường sinh thái được bảo vệ; hệ thống chính trị ở nông thôn dưới
sự lãnh đạo của Đảng được tăng cường”.[18;tr.125-126]
Mục tiêu đến năm 2015: “Tốc độ tăng trưởng nông, lâm, thủy sản đạt 3,6 5%/năm; việc sử dụng đất nông nghiệp tiết kiệm và hiệu quả; duy trì diện tích
đất, bảo đảm vững chắc, an toàn an ninh lương thực là việc ưu tiên cho quốc gia
trước mắt và lâu dài. Phát triển nông nghiệp đồng thời kết hợp với phát triển
công nghiệp, ngành dịch vụ và ngành nghề nông thôn, giải quyết cơ bản việc
làm, nâng cao thu nhập của cư dân nông thôn gấp trên 2,6 lần so với hiện nay”.
Nâng cao chất lượng cuộc sống của người nông thôn; thực hiện có hiệu
quả, bền vững công cuộc xóa đói, giảm nghèo; nâng cao trình độ giác ngộ và vị
thế chính trị của giai cấp nông dân, tạo điều kiện để nông dân tham gia đóng góp
và hưởng lợi nhiều hơn trong quá trình CNH, HĐH đất nước [18;tr.126-127].
Phát triển toàn diện kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội nông thôn, đầu tiên là
hệ thống thủy lợi đảm bảo cho việc tưới tiêu chủ động cho toàn bộ diện tích đất
lúa mùa vụ, đầu tư mở rộng diện tích tưới cho rau màu, cây công nghiệp, cấp
thoát nước chủ động cho diện tích nuôi trồng thủy sản, làm muối. Đảm bảo giao

thông thuận lợi tới hầu hết các xã và cơ bản có đường lớn ô tô tới các thôn, xóm;
đảm bảo cơ bản điều kiện học tập tốt, chữa bệnh đặc biệt là bệnh hiểm nghèo,
sinh hoạt văn hóa, thể dục thể thao lành mạnh ở hầu hết các vùng nông thôn tiến
gần hơn các đô thị trung bình.
Để thực hiện được những mục tiêu lâu dài trên, Hội nghị xác định mục tiêu
trước mắt đến năm 2011 là: “Tạo chuyển biến mạnh mẽ trong sản xuất nông
nghiệp, kinh tế nông thôn và nâng cao đời sống nhân dân trên cơ sở đẩy mạnh
phát triển nông nghiệp, xây dựng kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội nông thôn, nhất
là ở các vùng có nhiều khó khăn; tăng cường nghiên cứu và chuyển giao khoa
học - công nghệ tiên tiến, tạo bước đột phá trong đào tạo nhân lực; tăng cường
công tác xóa đói giảm nghèo, đặc biệt ở các huyện còn trên 50% hộ nghèo, tập
trung giải quyết các vấn đề xã hội bức xúc, giữ vững ổn định chính trị - xã hội ở