SKKN đổi mới không gian lớp học góp phần thúc đẩy đổi mới phương pháp dạy học trong môn lịch sử

MỤC LỤC

1. MỞ ĐẦU ................................................................................................................................................................................................... 2
1.1 Lý do chọn đề tài .................................................................................................................................................................... 2
1.2 Mục đích nghiên cứu của SKKN ....................................................................................................................... 2
1.3 Đối tượng nghiên cứu ................................................................................................................................................2
1.4 Phương pháp nghiên cứu .............................................................................................................................................. 2
1.5 Điểm mới của SKKN..................................................................................................................................................3
2. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ................................................................................................3
2.1 Cơ sở lý luận của SKKN ............................................................................................................................................ 3
2.2 Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng SKKN ......................................................................................3
2.2.1 Cách bố trí lớp học hiện nay ......................................................................................................................... 3
2.2.2 Tổ chức dạy học theo lớp học hiện nay ..........................................................................................4
2.3 Các SKKN hoặc các giải pháp đã sử dụng để giải quyết vấn đề................................7
2.3.1 Khảo sát chất lượng đầu năm và kết quả điều tra tâm lý...........................................7
2.3.2 Cách bố trí lớp học và tác dụng của nó ..........................................................................................8
2.3.3 Tổ chức triển khai SKKN đến giáo viên và học sinh ................................................11
2.3.4 Sự thay đổi trong cách thiết kế bài giảng .................................................................................11
2.3.5 Tổ chức dạy học theo mô hình lớp học mới .........................................................................15
2.4. Hiệu quả của SKKN đối với hoạt động giáo dục với bản thân, đồng
nghiệp và nhà trường ................................................................................................................................................................ 18
3. Kết luận, kiến nghị ..................................................................................................................................................................... 19
3.1 Kết luận ..............................................................................................................................................................................19
3.2 Kiến nghị .........................................................................................................................................................................20
Tài liệu tham khảo

1


ĐỔI MỚI KHÔNG GIAN LỚP HỌC GÓP PHẦN THÚC ĐẨY ĐỔI MỚI
PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TRONG MÔN LỊCH SỬ Ở TRƯỜNG THCS

CHU VĂN AN – NGA SƠN.
1. Mở đầu.
1.1 Lí do chọn đề tài.
Như chúng ta đã biết hiện nay việc đổi mới phương pháp dạy học (PPDH)
đã đi vào thực tế ở các trường học. Chúng ta đã áp dụng nhiều phương pháp,
cách thức đổi mới để làm nổi bật vai trò của người học. Tuy vậy cách mà chúng
ta đang làm chưa có thể làm cho hoạt động học của học sinh được thể hiện rõ vai
trò là người chủ động tìm hiểu và lĩnh hội kiến thức thực sự. Bởi cách chúng ta
đang đổi mới chỉ mới chú tâm đến quan hệ giữa thầy và trò, còn quan hệ giữa trò
và trò chưa được chú trọng. Trên thực tế đổi mới PPDH chỉ đạt được kết quả khi
người học được trao đổi với nhau…
Trong các phương pháp đổi mới dạy học, người dạy đã có nhiều cách đổi
mới tuy vậy tôi thấy chúng ta chưa chú tâm đến cách bố trí lớp học mà theo tôi
nghĩ đổi mới PPDH phải đi liền với đổi mới không gian lớp học.
1.2. Mục đích nghiên cứu.
Nâng cao hơn nữa nhận thức của người thầy trong việc đổi mới PPDH.
Đổi mới PPDH không chỉ diễn ra trong việc đổi mới phương pháp soạn giảng
mà đổi mới “toàn diện và đồng bộ” từ chương trình, từ phương pháp của giáo
viên, từ cách học, cách tư duy của trò (như từ trước đến nay chúng ta đang làm)
đến thay đổi không gian lớp học như SKKN đã đề cập. Tức là, thay đổi từ vị trí,
tư thế ngồi của người thầy và trò, từ cách tiếp cận SGK, làm việc với phương
tiện dạy học, đến thái độ tình cảm và chuyển biến nhận thức của học sinh từ tiết
học đến đời sống. Bởi thiết nghĩ cuộc sống mới là đích đến của mọi sự học ...
1.3. Đối tượng nghiên cứu.
Học sinh lớp 9A, 9B năm học 2018 – 2019, phòng học, SGK...
1.4. Phương pháp nghiên cứu.
Sử dụng phương pháp so sánh đối chiếu giữa lớp thực nghiệm (lớp 9A) và
lớp đối chứng (lớp 9B), để thấy được sự chủ động của học sinh trong việc học
2

tập và chủ động trong việc hòa nhập làm việc với nhóm mới, lớn hơn là sự thay
đổi kỹ năng sống của học sinh trong trường lớp và đời sống ở lớp thực nghiệm
với lớp đối chứng...
Đây là SKKN của bản thân đã nghiên cứu từ năm 2004 đến nay được viết
thành SKKN, được thực hiện, triển khai đến toàn bộ giáo viên nhà trường và lớp
thực nghiệm ở Trường THCS Nga An và nay là Trường THCS Chu Văn An
trong môn Lịch sử. SKKN đã được HĐKHN xếp loại B cấp tỉnh năm 2013. Qua
công tác giảng dạy ứng dụng bản thân tôi thấy có sự chuyển biến rõ rệt nhìn từ
phía học sinh nên phát triển thêm. Hiện nay, đang phối hợp với PGD để triển
khai đến giáo viên trong huyện học tập và rút kinh nghiện cho bản thân lấy cơ sở
để phát triển thành NCKHSPUD.
1.5. Điểm mới của SKKN.
Thay đổi mô hình lớp học cũng như cách tiếp cận SGK.
2. Nội dung sáng kiến kinh nghiệm.
2.1.

Cơ sở lý luận của sáng kiến kinh nghiệm.

Học sinh cần nhận thức rõ vai trò của mình trong việc chủ động tìm hiểu
kiến thức. Ngoài nguồn kiến thức là SGK cần mở rộng tìm hiểu các kênh tài liệu
khác nhau.
Giáo viên thể hiện rõ vai trò là trọng tài, người hướng dẫn…đồng thời
cần xác định đúng mục đích, yêu cầu của bài giảng để đưa ra được phương pháp
hay, cách tiếp cận vấn đề theo hướng mở lấy học sinh làm trung tâm.
Phòng GD, nhà trường và các tổ chức đoàn thể đẩy mạnh thanh kiểm tra,
triểm khai chuyên đề, thao giảng học hỏi kinh nghiệm qua đó thúc đẩy giáo viên
không ngừng học hỏi đổi mới PPDH.
2.2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm.
2.2.1. Cách bố trí lớp học hiện nay.

Hiện nay, chúng ta thường thấy lớp học được bố trí với một phần là bục
giảng và một phần là không gian lớp học. Phần là bục giảng thường được bố trí
ở trên là nơi để bàn ghế giáo viên, bảng đen, phần còn lại của lớp học được bố

3


trí khoảng 10 bộ bàn ghế cho học sinh theo 2 dãy (với bộ bàn ghế 4 chỗ ngồi) và
4 dãy (với bộ bàn ghế 2 chỗ ngồi).

Cách bố trí lớp học hiện nay.
2.2.2. Tổ chức dạy học theo lớp học hiện nay.
Cốt lõi của việc dạy và học chính là quan hệ giữa thầy và trò. Người thầy
tổ chức tốt được mối quan hệ giữa thầy và trò thì tiết học sẽ thành công. Chúng
ta đã tổ chức nhiều chuyên đề đổi mới phương pháp dạy học và trên thực tế đa
số giáo viên đã áp dụng đổi mới phương pháp trong dạy học. Tuy nhiên phương
pháp có mới nhưng cách thức vẫn là cũ. Nói như vậy là bởi lẽ giáo viên đã đổi
mới phương pháp, cụ thể trong giáo án nhưng khi tổ chức thực hiện lại thực hiện
với một không gian lớp học cũ nên có thể nói phương pháp thay đổi nhưng cách
thức không thay đổi. Cụ thể hơn trong kiểu dạy học truyền thống giáo viên là
nguồn kiến thức duy nhất, phần lớn thời gian trên lớp dành cho giáo viên thuyết
trình, giảng giải, học sinh thụ động tiếp thu kiến thức thông qua nghe và ghi lại
lời giáo viên, học sinh chỉ làm việc một mình trên lớp, ở nhà hoặc với giáo viên
khi được kiểm tra… Còn phương pháp dạy học phát huy tính tích cực của học
sinh, ngoài bài giảng của giáo viên, học sinh được tiếp xúc với nhiều nguồn kiến
thức khác. Học sinh ngoài tự nghiên cứu còn trao đổi thảo luận với các bạn trong
lớp, trong tổ, trao đổi ngoài giờ, học sinh đề xuất ý kiến, thắc mắc, trao đổi với
giáo viên...

4

Việc thảo luận, trao đổi diễn ra trong một không gian lớp học cũ.
Nhưng điều đáng nói là việc học sinh tự nghiên cứu, thảo luận, trao đổi lại
diễn ra trong một không gian lớp học cũ nên không thể phát huy được hết tính
tích cực chủ động của người học như mong muốn, đó là chưa kể việc có thêm
động tác thay đổi chỗ ngồi để thảo luận nhóm... Trong bài giảng nếu có nhiều
hoạt động thảo luận nhóm thì lớp học sẽ lộn xộn và mất nhiều thời gian.

Sự bất cập trong đổi mới phương pháp ở lớp học hiện nay.
Với lớp học hiện nay việc giáo viên tổ chức lớp học góp phần đổi mới
phương pháp dạy học còn nhiều bất cập. Cách bố trí lớp học xưa nay chỉ làm nổi
bật quan hệ giữa thầy và trò chứ chưa làm rõ mối quan hệ giữa trò với trò. Bởi lẽ
khi người thầy giảng bài hay khi người học trả lời câu hỏi thì không gian lớp học
như bị thu hẹp lại. Đó là sự trao đổi, sự đối diện (tôi muốn nhấn mạnh đến từ đối
diện) giữa thầy và trò – người được trả lời với toàn bộ ý nghĩa của nó, còn toàn
bộ lớp học chỉ tham gia vào việc “nghe” chứ chưa được tham gia đầy đủ việc
“nhìn”. Ví dụ một học sinh ở bàn đầu được trả lời câu hỏi thì hành động đó chỉ
diễn ra giữa thầy và trò còn học sinh trong lớp chỉ được “nghe” còn hoạt động
“nhìn” chỉ diễn ra ở sau lưng do đó rất khó để tham gia vào việc học một cách
đầy đủ, nhất là đối với những học sinh ngồi bàn cuối.

5


Đặc biệt với cách bố trí lớp học và tổ chức lớp học như hiện nay đã cho
chúng ta thấy học sinh rất thiếu kỹ năng sống, kỹ năng ứng xử, kỹ năng làm việc
nhóm. Chính vì vậy đã dẫn đến hiện tượng học sinh ngại nói, ngại trình bày, biết
nhưng mà không nói hoặc có nói thì run, mất tinh thần, khả năng diễn đạt kém.

Quan hệ giữa thầy và trò - người được trả lời …
Từ năm học 2011 - 2012 Dự án Mô hình trường học mới tại Việt Nam
(GPE – VNEN) đã được triển khai thử nghiệm trên diện rộng, tại 1.447 trường
tiểu học trên 63 tỉnh, thành phố trong cả nước. Mô hình trường học mới tại Việt
Nam (VNEN) tập trung đổi mới hoạt động giáo dục và hoạt động sư phạm, đáp
ứng yêu cầu đổi mới phương pháp học và đánh giá học sinh tiểu học. Sau khi
triển khai, các nhà trường, giáo viên và cha mẹ học sinh đánh giá Mô hình
VNEN có nhiều ưu điểm và tính khả thi cao.

Dự án Mô hình lớp học mới Vnen được thử nghiệm từ năm 2011 - 2012.
Tuy nhiên bên cạnh những ưu điểm, Mô hình trường học mới Vnen cũng
bộc lộ những tồn tại mà theo tôi nghĩ tồn tại lớn nhất đó là học sinh theo mô
hình lớp học bố trí chỉ được làm việc với nhóm duy nhất điều này chả phải là đi
ngược lại với mong muốn của đổi mới PPDH hay sao? Và như vậy theo tôi lớp
học không được mở rộng ra mà lại thu hẹp lại theo từng nhóm nhỏ. Mặt khác ở
6


lứa tuổi học sinh tiểu học học sinh luôn có tính hiếu động vì vậy chúng ta có thể
đảm bảo cách bố trí lớp học như thế này sẽ không ảnh hưởng đến sự phát triển
cột sống của các em - mầm non mà cả nước nhà đang mong chờ phát triển toàn
diện!

Mô hình lớp học mới Vnen và những bất cập khi triển khai.
2.3. Các SKKN hoặc các giải pháp đã sử dụng để giải quyết vấn đề.
Lớp học - một không gian mở.
2.3.1. Khảo sát chất lượng đầu năm và kết quả điều tra tâm lý.
Kết quả khảo sát chất lượng đầu năm.
Khối 9

HS

Lớp 9A
Lớp 9B
Tổng

36
35
71

Giỏi
SL
2
3
5

Khá
%
5,6
8,6
7,0

SL
7
6
13

%
19,4
17,1

18,3

TB
SL
20
22
42

Yếu
%
55,5
62,9
59,2

SL
5
3
8

%
13,9
8,6
11,3

Kém
SL
%
2
5,6
1

2,8
3
4,2

Kết quả điều tra tâm lý.
Các em 2 lớp 9A, 9B được trắc nghiệm tâm lý đều trả lời các câu hỏi :
- Các em có yêu thích học môn lịch sử không ? Vì sao em yêu thích học
môn lịch sử ? Vì sao em không thích học môn lịch sử ?
- Em có đề xuất gì với thầy giáo về phương pháp giảng dạy môn lịch sử
hiện nay ?
Số HS yêu thích môn sử
Số HS chưa yêu thích môn sử
SL
%
SL
%
Lớp 9A 36
23
63,9
13
36,1
Lớp 9B 35
24
68,6
11
31,4
Tổng
71
47
66,2

24
33,8
Từ kết quả khảo sát chất lượng đầu năm và trắc nghiệm tâm lý tôi thấy
Khối 9

HS

đây là hai lớp có trình độ học sinh và mức độ yêu thích môn sử tương đương
nhau nhưng kết quả khảo sát và trắc nghiệm chưa cao, chưa đáp ứng được yêu
7


cầu của nhà trường và phụ huynh. Vì vậy tôi quyết định tiếp tục đi sâu đổi mới
PPDH nhằm phát huy hơn nữa tinh thần tự học, chủ động học của học sinh.
2.3.2. Cách bố trí lớp học và tác dụng của nó.
Để thay đổi không gian lớp học tôi đã tiến hành khảo sát lại diện tích lớp
học. Với lớp học hiện nay thì cách bố trí lớp học là chúng ta sẽ xếp lớp học theo
chiều ngang của lớp. Với thực trạng như trên tôi xin đưa ra cách áp dụng để
nâng cao hoạt động của người học như sau:
Bàn ghế lớp học sẽ được xếp theo hình chữ U hoặc chữ C theo chiều
ngang lớp học. Nhưng cách tốt nhất là xếp theo hình chữ C bởi lẽ việc học sinh
ngồi học theo hình chữ C thì đáy của chữ C sẽ dài hơn, học sinh ngồi được nhiều
hơn, trực diện với bảng hơn để thuận tiện khi làm việc với máy chiếu và đảm
bảo sự phát triển của cột sống. Xếp lớp học theo hình chữ U cũng được nhưng
hạn chế xếp hai cạnh của chữ U cao lên sẽ ảnh hưởng đến học sinh vì tư thế ngồi
luôn thay đổi.

Bàn ghế lớp học sẽ được xếp theo hình chữ U hoặc chữ C.
Theo điều tra hiện nay số học sinh các lớp giảm mạnh chỉ trên dưới 30
học sinh thì càng thuận tiện cho việc bố trí thay đổi không gian lớp học. Lớp học

theo sự bố trí như trên, tự nhiên được chia thành 4 đơn vị tổ, học sinh sẽ ngồi
theo đơn vị tổ. Điều này sẽ giúp cho giáo viên dễ quán xuyến lớp, không phải
chia tổ trong những lần thảo luận nhóm tiết kiệm được thời gian và tránh gây ồn.

8


Ngoài ra trong quá trình giảng bài học sinh sau hoạt động tự nghiên cứu
thì người học sẽ trả lời câu hỏi với cách bố trí lớp học như trên thì cả lớp sẽ
được coi là một tổ.
Mặt khác, khi bố trí cách ngồi như trên học sinh được nhìn thấy mặt nhau
trong quá trình trả lời, thảo luận, trao đổi... do đó sự tập trung cao hơn và hoạt
động dạy học được mở rộng ra tất cả học sinh trong lớp vì không gian lớp học
đã được mở rộng..

Về đơn vị tổ theo tôi với các bố trí lớp học như trên thì không có tổ cố
định và cũng không có tổ trưởng và thư ký cố định. Hôm nay học sinh có thể ở
tổ này nhưng hôm sau có thể ở tổ khác, nhóm trưởng và thư ký sẽ được thay
nhau thứ tự trong lớp. Tổ chức được điều này sẽ có ý nghĩa rất lớn trong việc
nâng cao tính tự giác, sự chủ động, tích cực của học sinh cũng như lồng ghép
việc giáo dục được kỹ năng sống cho học sinh trong từng tiết dạy đặc biệt là kỹ
năng làm việc với nhóm mới đây là điều đang rất cần trong thời đại hội nhập
hiện nay...

9


Việc thảo luận, trao đổi diễn ra trong một không gian lớp học mới.
(Tác giả đang tiến hành thực nghiệm mô hình lớp học mới)
Thứ hai, bàn ghế giáo viên có thể sẽ không đặt ở vị trí cũ mà sẽ chuyển

xuống giữa 2/3 lớp học điều này sẽ giúp giáo viên gần học sinh hơn. Ngoài ra
khi người học tham gia vào tiết học nhiều hơn thì người thầy sẽ không còn được
“ngồi” trên ghế nữa mà buộc người dạy phải hoạt động cao hơn sát sao học sinh
hơn, tức người thầy ở thế “động” nhiều hơn, vai trò là trọng tài là người hướng
dẫn thể hiện rõ hơn.
Thứ ba, trên bàn giáo viên ngoài máy chiếu đa năng là phương tiện để
giáo viên đổi mới phương pháp tôi muốn nhấn mạnh đến việc dùng máy chiếu
hắt. Bởi lẽ nếu như máy chiếu đa năng là phương tiện để giáo viên đổi mới
phương pháp thì máy chiếu hắt là phương tiện để người học bày tỏ quan điểm,
kết quả học tập của mình trước thầy giáo, trước lớp qua đó mà giáo dục thêm kỹ
năng sống cho học sinh. Màn chiếu được bố trí cố định trên tường bằng cách
bảng đen được chia thành 3 ô, một phần để ghi nội dung bài giảng, một phần
dùng để làm bảng phụ và một phần để đèn chiếu. Tuy vậy điều này có thể linh
hoạt trong tiết học nhưng phần để đèn chiếu nên là cố định.
Thực tế đặt ra là ở các trường không có đầy đủ các phương tiện dạy học
thì mô hình lớp học có thực hiện được không? Câu trả lời là có! Bởi lẽ máy
chiếu đa năng, máy chiếu hắt chỉ là các phương tiện hỗ trợ cho công tác dạy và
học nếu thiếu các phương tiện này giáo viên sẽ sử dụng bảng phụ, giấy A3,
Ao… để thiết kế. Hiện nay ở các nhà trường THCS thuộc PGD Nga Sơn đều có
10


máy chiếu hắt nhưng không được sử dụng, việc triển khai SKKN này sẽ sử dụng
được phương tiện đang cất ở các thư viện. Đặc biệt, giáo viên chỉ mua giấy
trong một lần để học sinh sử dụng thảo luận nhiều lần đỡ tốn kém so với giấy Ao
chỉ sử dụng một lần.
Một vấn đề nữa tôi mạnh dạn đưa ra cách thay đổi theo mô hình lớp học
trên đó là vị trí chỗ ngồi của giáo viên dự giờ. Xưa nay người dự giờ thường
ngồi ở bàn cuối điều này là chỉ phù hợp với đối tượng để quan sát, để đánh giá
nhận xét chính là người dạy. Hiện nay người đi dự giờ không chỉ quan sát người

dạy mà quan trọng hơn là quan sát hiệu quả của phương pháp đó qua cách học,
cách làm việc của người học. Do đó vị trí ngồi của người dự giờ theo tôi tốt nhất
là ở vị trí của bàn giáo viên hiện nay (tức là quay lại quan sát lớp học).
2.3.3. Tổ chức triển khai SKKN đến giáo viên và học sinh.
Trong các năm qua được sự quan tâm của Ban giám hiệu nhà trường
SKKN của tôi đã được tổ chức hội thảo rút kinh nghiệm cấp trường và được nhà
trường tổ chức triển khai ở học tập trước khi triển khai ở lớp học.
Ngoài việc thảo luận trao đổi với giáo viên, để SKKN này đi vào thực tế
phục vụ đối tượng là học sinh bản thân tôi đã tranh thủ thời gian, trao đổi với
học sinh lớp thực nghiệm nội dung SKKN. Vì mục đích của SKKN là tạo ra sự
thay đổi tư duy và gây hứng thú hoc tập cho học sinh, phát triển về kỹ năng
sống, kỹ năng làm việc nhóm, kỹ năng trình bày … Vì vậy, sau khi học sinh
được nghe trình bày về sự thay đổi mô hình lớp học sẽ tạo ra sự thay đổi động
hình trong cách học, chủ động làm chủ kiến thức.
2.3.4. Sự thay đổi trong cách thiết kế bài giảng.
Như đã nói mục đích của sáng kiến là tập trung vào học sinh, làm sao cho
học sinh chủ động làm việc, chủ động lĩnh hội kiến thức nên khi không gian lớp
học đã thay đổi thì phương pháp của giáo viên cũng thay đổi.
Ví dụ khi dạy mục I - Tình hình Nhật Bản sau chiến tranh thế giới thứ hai
(Bài 9 Tiết 11 lớp 9 - Nhật Bản), ở lớp học đối chứng (lớp 9B) chúng ta sẽ tiến
hành như sau.
Tiết 11.

Bài 9. Nhật Bản
11


I. Mục tiêu bài học.
Sau khi hoàn thành bài học, HS cần:
1. Kiến thức

Là nước bại trận nhưng đã vươn lên trở thành một siêu cuờng kinh tế đứng
thứ hai thế giới sau Mĩ.
Chính sách đối ngoại của giới cầm quyền Nhật.
2. Thái độ, tình cảm, tư tưởng
Giáo dục ý chí vươn lên, tinh thần lao động hết mình, tôn trọng kỉ luật của
người Nhật.
3. Kĩ năng
Rèn cho HS phương pháp tư duy: phân tích so sánh, liên hệ.
II. Thiết bị, tài liệu dạy học
Bản đồ Nhật Bản, Châu Á.
Một số tranh ảnh về nước Nhật.
III. Tiến trình tổ chức dạy học
1. Kiểm tra bài cũ:
- Tình hình nước Mĩ sau Chiến tranh thế giới thứ hai?
- Chính sách đối nội và đối ngoại của Mĩ sau Chiến tranh thế giới thứ hai?
2. Giới thiệu bài mới
3. Dạy và học bài mới
Hoạt động của GV và HS
Hoạt động 1: Cá nhân.

Nội dung kiến thức cần đạt
I. Tình hình Nhật Bản sau chiến

GV giới thiệu bản đồ Nhật Bản sau tranh.
Chiến tranh thế giới thứ hai.
GV nêu câu hỏi: Hãy cho biết tình hình - Sau chiến tranh, Nhật Bản mất
Nhật Bản sau Chiến tranh thế giới thứ hết thuộc địa, kinh tế bị tàn phá,
hai?

khó khăn bao trùm: thất nghiệp,

HS dựa vào nội dung SGK để trả lời câu thiếu lương thực…
hỏi.

- Đất nước bị quân đội nước ngoài

GV nhận xét, bổ sung và kết luận.

chiếm đóng.
12


Hoạt động 2: Nhóm, cá nhân.
GV cho HS thảo luận nhóm với câu hỏi:

- Nhật Bản tiến hành một loạt cải

Nhật Bản đã có những cải cách gì? Nội cách dân chủ: ban hành Hiến pháp
dung và ý nghĩa của những cải cách đó?

mới, thực hiện cải cách ruộng đất,

GV hướng dẫn HS trả lời câu hỏi và nhấn giải giáp các lực lượng vũ trang,
mạnh: Cải cách trên các lĩnh vực kinh tế , ban hành các quyền tự do dân
hiến pháp, quân đội.

chủ…

HS dựa vào nội dung SGK để thảo luận - ý nghĩa: Chuyển từ chế độ
và trình bày kết quả.

chuyên chế sang chế độ dân chủ,

GV nhận xét, bổ sung và kết luận.

tạo nên sự phát triển thần kì về

kinh tế.
Ngược lại khi dạy mục I – Tình hình Nhật Bản sau chiến tranh thế giới thứ
hai (Bài 9 Tiết 11 lớp 9 - Nhật Bản), ở lớp học thực nghiệm (lớp 9A) chúng ta sẽ
tiến hành như sau.
Tiết 11.

Bài 9. Nhật Bản

I. Mục tiêu bài học.
Sau khi hoàn thành bài học, HS cần:
1. Kiến thức
Là nước bại trận nhưng đã vươn lên trở thành một siêu cuờng kinh tế đứng
thứ hai thế giới sau Mĩ.
Chính sách đối ngoại của giới cầm quyền Nhật.
2. Thái độ, tình cảm, tư tưởng
Giáo dục ý chí vươn lên, tinh thần lao động hết mình, tôn trọng kỉ luật của
người Nhật.
3. Kĩ năng
Rèn cho HS phương pháp tư duy: phân tích so sánh, liên hệ.
II. Thiết bị, tài liệu dạy học
Máy chiếu, bảng phụ ...
Bản đồ Nhật Bản, Châu Á.
Một số tranh ảnh về nước Nhật.

13


III. Tiến trình tổ chức dạy học
1. Kiểm tra bài cũ.
Giáo viên không thực hiện theo cách thông thường mà yêu cầu học sinh
gấp SGK lại dựa vào nội dung mục I - Tình hình nước Mĩ sau chiến tranh thế
giới thứ hai để đặt những câu hỏi liên quan đến nội dung bài học (tùy thuộc nội
dung yêu cầu). Vì đã được tiến hành học trong không gian lớp học mới nên học
sinh đó chủ động trong học tập vì vậy đây là một câu hỏi khó nhưng trong quá
trình tự học, học sinh cũng đó tự đặt câu hỏi để giải quyết, nên học sinh lớp
thực nghiệm có thể đưa ra các câu hỏi như:
- Trình bày sự phát triển kinh tế Mĩ sau chiến tranh thế giới thứ hai?
- Vì sao sau chiến tranh thế giới thứ hai Mĩ trở thành nước tư bản giàu mạnh
nhất?
- Nguyên nhân nào làm cho nền kinh tế Mĩ suy giảm?
Sau khi học sinh đặt câu hỏi, giáo viên yêu cầu một em nhận xét câu hỏi,
giáo viên chốt và gọi một em trả lời câu hỏi. Như vậy, cũng trong cùng một thời
gian trong lớp học thực nghiệm giáo viên có thể kiểm tra được 3 học sinh.
2. Giới thiệu bài mới
3. Dạy và học bài mới
Hoạt động của giáo viên
Hoạt động của học sinh
- Giáo viên giới thiệu hai nội dung cơ bản mà I. Tình hình Nhật Bản sau
học sinh phải nắm được trong quá trình tìm chiến tranh.
hiểu mục I - Tình hình Nhật Bản sau chiến
tranh đó là: Học sinh biết được tình hình và
những cải cách dân chủ ở Nhật Bản sau chiến
tranh thế giới thứ hai?

- Học sinh nghe, quan sát và

- Giáo viên sử dụng Hình 17 - Lược đồ Nhật trả lời câu hỏi. Với những câu
Bản sau chiến tranh thế giới thứ hai để dạy toàn hỏi yêu cầu trả lời trên lược
bộ mục này, trước khi khai thác kênh hình, giáo đồ thì học sinh sẽ trả lời trên
viên cho học sinh quan sát toàn bộ lược đồ, đặt lược đồ.
một số câu hỏi để các em trả lời như:
14


+ Nhật Bản nằm ở khu vực nào? Giáp với các
vùng nào?
+ Nhật Bản gồm có bao nhiêu đảo lớn? Toàn bộ
diện tích của Nhật Bản là bao nhiêu?
+ Điều kiện tự nhiên của Nhật Bản như thế
nào?
+ Vì sao sau chiến tranh, kinh tế Nhật Bản lại
bị tàn phá nặng nề ?

- Học sinh ghi nội dung vào

+ Những nguyên nhân nào giúp cho nền kinh tế vở.
Nhật Bản phục hồi và phát triển nhanh chóng?
- Giáo viên đưa ra kết luận cơ bản để học sinh
nắm.
Sau khi dạy xong bài tôi tiến hành kiểm tra 15 phút câu hỏi là: Em hãy
cho biết tình hình nước Nhật sau chiến tranh thế giới thứ hai? Nêu những cải
cách dân chủ của Nhật Bản sau chiến tranh thế giới thứ hai?
Kết quả là: ở lớp đối chứng (lớp 9B) với 35 học sinh chỉ cho ra 1 kết
quả duy nhất đó chính là nội dung mà giáo viên ghi bảng. Ngược lại với lớp thực

nghiệm (lớp 9A) với 36 học sinh kết quả là nội dung thì có 1 (theo kiến thức
chuẩn) nhưng có rất nhiều cách trình bày khác nhau. Thiết nghĩ đây chả phải là
kết quả mà chúng ta - những người đang làm nghề trồng người theo đuổi sao?
2.3.5. Tổ chức dạy học theo mô hình lớp học mới.

- Lớp học một không gian mở.
15


- Khi người học trả lời câu hỏi với cách bố trí lớp học như trên thì cả
lớp sẽ được coi là một tổ.

- Vị trí và cách bố trí bàn ghế giáo viên.

- Bảng đen.

16


- Học sinh trả lời trong lớp.

- Học sinh thảo luận trong lớp.

- Học sinh làm việc với máy chiếu hắt.

17


- Hoạt động dạy học không chỉ diễn ra giữa thầy và trò – người được
trả lời câu hỏi mà mở rộng ra tất cả học sinh trong lớp vì không gian lớp học

đã được mở rộng..

- Học sinh tự học, tự làm lĩnh hội kiến thức.
2.4 Hiệu quả.
Tổ chức dạy học theo lớp học cũ

Tổ chức dạy học theo lớp học thực
nghiệm
Việc dạy học... thể hiện sự tôn

Việc dạy học tập trung vào quan hệ

giữa thầy giáo – người tổ chức, hướng trọng, sự lôi cuốn mọi người học vào
dẫn với 1 học sinh - người được trả lời.
nội dung.
Vị trí bàn nghế giáo viên có tính chất
Những quy định trên bục giảng
“tĩnh” nên giáo viên có thể “ngồi” dẫn được phá vỡ người thầy ở thế “động”
đến hoạt động của giáo viên bị bó hẹp nhiều hơn, vai trò là trọng tài là người
trên bục giảng.
Kết quả kiểm chứng.

hướng dẫn thể hiện rõ hơn.

- Kết quả khảo sát chất lượng học kỳ I. Năm học 2017 - 2018 (theo đề Sở Giáo
dục và đào tạo Thanh Hóa)

Khối 9
Lớp 9A
(TN)

Lớp 9B

HS
36

Giỏi
SL
%
8

22,3

Khá
SL
%

SL

%

16

12

33,3

44,4

TB

Yếu
SL
%
0

Kém
SL
%

0

35
5
14,3 13 37,2 16 45,7
1
2,8
(ĐC)
Tổng
71 13 18,4 29 40,8 28 39,4
1
1,4
- Kết quả khảo sát chất lượng học kỳ II. Năm học 2017 - 2018

(theo đề Sở

Giáo dục và đào tạo Thanh Hóa)
18


Khối 9

Lớp 9A
(TN)
Lớp 9B
(ĐC)
Tổng

HS

Giỏi
SL
%

Khá
SL
%

TB

36

11

30,6

17

47,2

8

22,2

35

7

20,1

15

42,8

13

37,1

71

18

25,3

32

45,1

21

29,6

SL

%

Yếu
SL
%

Kém
SL
%

- Kết quả điều tra trắc nghiệm tâm lý

Số HS yêu thích môn sử
Số HS chưa yêu thích môn sử
SL
%
SL
%
Lớp 9A 36
32
88,9
4
11,1
Lớp 9B 35
26
74,3
9
25,7

Tổng
71
58
81,7
13
18,3
- Kết quả học sinh giỏi môn Lịch sử: Từ năm 2004 đến nay trong các kì
Khối 9

HS

thi học sinh giỏi cấp huyện tôi luôn có học sinh đạt giải cao. Đây chính là nguồn
động viên cho sự đầu tư của tôi trong quá trình lên lớp.
3. Kết luận, kiến nghị.
3.1 Kết luận.
Năm học 2004 - 2005 trong kỳ thi giáo viên giỏi cấp Tỉnh, tôi là người
đầu tiên của tỉnh ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học. Tôi còn nhớ vì là
tiết dạy đầu tiên của tỉnh ứng dụng công nghệ thông tin của tỉnh trong dạy học
nên có nhiều giám khảo đến dự. Tôi bắt dạy ở lớp 6A Trường THCS Điện Biên,
tiết 11, bài 10 - Những chuyển biến trong đời sống kinh tế. Một kỷ niệm làm tôi
nhớ mãi là khi lên lớp dạy thì học sinh nói là không mang sách giáo khoa, điều
này đồng nghĩa với việc học sinh không chuẩn bị bài. Tôi thì mất hết tinh thần,
cô giáo dạy sử, cũng là cô giáo chủ nhiệm đi xuống phòng thư viện và mang về
mấy cuốn sách, tôi nhớ là hai bàn được một cuốn SGK. Mặc dù vậy tôi cho rằng
đây là một tình huống sư phạm mà mình phải xử lý. Đến khi vào tiết dạy tôi
cũng không ngờ rằng chính cách thiết kế giáo án đầy mới mẻ có thể nói là “cách
mạng” lúc bấy giờ lại mang được hiệu quả như vậy và chính học sinh là người
xử lý tình huống này cho tôi. Khi hết giờ thầy Mai Quang Kiêm - chuyên viên
Sở giáo dục đã đứng trước lớp đặt một số câu hỏi như các em có thích tiết học
lịch sử như thế này không? Vì sao thích?... Sau khi nhận được câu trả lời từ phía

19


học sinh thầy kết luận “đây sẽ là những tiết học của tương lai”. Đến năm học
này công tác đổi mới giáo dục đã trải qua nhiều chặng đường, tôi nghĩ mình
cũng không thể đi theo một lối dạy cũ dẫu biết nó vẫn còn những tác dụng đến
mai sau, do đó tôi mạnh dạn cải tiến hơn nữa phương pháp dạy học nói chung và
dạy Lịch sử nói riêng rất mong được sự đóng góp của quý thầy cô. Tôi xin chân
thành cảm ơn!
3.2 Kiến nghị.
Cần nâng cao hơn nữa cơ sở vật chất cho các trường học đảm bảo dạy học
thực hành, tránh dạy chay, dạy theo bản đồ, tranh treo bảng vì không hợp với
thời đại công nghệ 4.0.
Tổ chức các chuyên đề về phưong pháp dạy học mới.
XÁC NHẬN CỦA THỦ TRƯỞNG

Nga Sơn, ngày 10 tháng 4 năm 2019

ĐƠN VỊ

Tôi xin cam đoan đây là SKKN của mình viết,
không sao chép nội dung của người khác.
Mẫu 1 (2)
DANH MỤC

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐÃ ĐƯỢC HỘI ĐỒNG SÁNG KIẾN KINH
NGHIỆM NGÀNH GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HUYỆN, TỈNH VÀ CÁC
CẤP CAO HƠN XẾP LOẠI TỪ C TRỞ LÊN

Họ và tên tác giả: Mai Văn Bình

Chức vụ và đơn vị công tác: Trường THCS Chu Văn An

Cấp đánh giá
xếp loại
TT

1.

Tên đề tài SKKN

Một số biện pháp nâng cao

(Ngành GD cấp
huyện/tỉnh;
Tỉnh...)
Tỉnh

Kết quả
đánh giá
xếp loại
(A, B,
hoặc C)
B

Năm học
đánh giá
xếp loại
2004 20

chất lượng tự học của học

2005

sinh THCS
2.

Khai thác sử dụng công nghệ

Tỉnh

B

2008 2009

Tỉnh

C

2010 2011

Tỉnh

B

2012 2013

Tích hợp các vấn đề liên quan Tỉnh

C

2015 2016

thông tin để nâng cao hiệu
quả giờ học lịch sử.
3.

Lớp học một không gian mở
trong dạy học Lịch sử

4.

Đổi mới không gian lớp học
góp phần thúc đẩy đổi mới
PPDH

5.

đến chủ quyền của Việt Nam
đối với hai quần đảo Hoàng
Sa và Trường Sa trong dạy
học môn Lịch sử lớp 7, lớp 9
ở Trường THCS Chu Văn An

----------------------------------------------------

21