Quản lý hoạt động tư vấn học tập cho học sinh ở các trường trung học phổ thông thành phố cao bằng, tỉnh cao bằng

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

NGUYỄN VĂN THẮNG

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TƯ VẤN HỌC TẬP CHO HỌC
SINH Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
THÀNH PHỐ CAO BẰNG - TỈNH CAO BẰNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2019


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

NGUYỄN VĂN THẮNG

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TƯ VẤN HỌC TẬP CHO HỌC
SINH Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
THÀNH PHỐ CAO BẰNG - TỈNH CAO BẰNG
Ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 8.14.01.14

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Thành Kỉnh

THÁI NGUYÊN - 2019

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi dưới sự
hướng dẫn tận tình của TS. Nguyễn Thành Kỉnh. Các thông tin và kết quả
nghiên cứu trong luận văn là trung thực và chưa được công bố trong bất kỳ
công trình nào khác.
Thái Nguyên, tháng 6 năm 2019
Tác giả luận văn
Nguyễn Văn Thắng

i


LỜI CẢM ƠN
Với tình cảm chân thành, em xin bày tỏ lòng biết ơn và sự kính trọng tới
Lãnh đạo trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên, các Thầy giáo Cô
giáo đã tham gia giảng dạy và cung cấp những kiến thức cơ bản, sâu sắc, tạo
điều kiện giúp đỡ em trong quá trình học tập và nghiên cứu tại nhà trường.
Đặc biệt, em xin gửi lời cảm ơn sâu sắc nhất đến TS Nguyễn Thành
Kỉnh, người đã trực tiếp hướng dẫn khoa học và tận tình giúp đỡ em trong quá
trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn.
Tác giả cũng xin gửi lời cảm ơn Lãnh đạo Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh
Cao Bằng; BGH, các thầy cô giáo, các em học sinh của 03 trường THPT trên
địa bàn Thành phố Cao Bằng: trường THPT Thành phố, trường THPT Bế Văn
Đàn, trường THPT Cao Bình cùng bạn bè, người thân đã tạo điều kiện cả về
thời gian, vật chất, tinh thần cho tác giả trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu
và hoàn thành luận văn.
Trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn, mặc dù bản
thân em đã luôn cố gắng nhưng chắc chắn không tránh khỏi những khiếm
khuyết. Kính mong được sự góp ý, chỉ dẫn của các thầy, các cô và các bạn đồng

nghiệp.
Em xin trân trọng cảm ơn!
Thái Nguyên, tháng 6 năm 2019
Tác giả luận văn
Nguyễn Văn Thắng

ii


MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN.................................................................................................i
LỜI CẢM ƠN......................................................................................................ii
MỤC LỤC ..........................................................................................................iii
DANH MỤC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT ...........................................................iv
DANH MỤC CÁC BẢNG..................................................................................v
DANH MỤC BIỂU ĐỒ .....................................................................................vi
MỞ ĐẦU.............................................................................................................1
1. Lý do chọn đề tài .............................................................................................1
2. Mục đích nghiên cứu .......................................................................................2
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ................................................................3
4. Nhiệm vụ nghiên cứu ......................................................................................3
5. Giả thuyết khoa học.........................................................................................3
6. Phạm vi nghiên cứu .........................................................................................3
7. Phương pháp nghiên cứu.................................................................................4
8. Cấu trúc của luận văn ......................................................................................5
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TƯ VẤN
HỌC
TẬP CHO HỌC SINH Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

...........6

1.1.

Tổng quan nghiên cứu vấn đề .................................................................6

1.1.1. Những nghiên cứu ở nước ngoài .............................................................6
1.1.2. Một số nghiên cứu ở trong nước .............................................................8
1.2.

Các khái niệm cơ bản ............................................................................11

1.2.1. Quản lý ..................................................................................................11
1.2.2. Hoạt động học tập, hoạt động học tập của học sinh THPT...................12
1.2.3. Hoạt động tư vấn ...................................................................................15
1.2.4. Hoạt động tư vấn học tập cho HS THPT ..............................................18
1.2.5. Quản lý hoạt động tư vấn học tập cho học sinh THPT .........................19
1.3.

Một số vấn đề về hoạt động tư vấn học tập cho HS ở trường THPT....19

1.3.1. Đặc điểm hoạt động học tập của HS ở trường THPT ...........................19
1.3.2. Vai trò của hoạt động tư vấn học tập cho HS THPT ............................21
iii


1.3.3. Nội dung tư vấn học tập cho HS THPT ................................................21
1.3.4. Hình thức tư vấn học tập cho học sinh ở trường THPT ........................22
1.4.

Quản lý hoạt động tư vấn học tập cho học sinh ở trường THPT ..........24

1.4.1. Lập kế hoạch tư vấn học tập cho học sinh ở trường THPT ..................24
1.4.2. Tổ chức hoạt động tư vấn học tập cho học sinh ở trường THPT .....26
1.4.3. Chỉ đạo thực hiện kế hoạch quản lý hoạt động tư vấn học tập cho
học sinh..................................................................................................28
1.4.4. Kiểm tra, đánh giá hoạt động tư vấn học tập cho học sinh ...................29
1.5.

Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động tư vấn học tập cho học
sinh ở trường THPT ................................................................................30

1.5.1. Năng lực của cán bộ quản lý nhà trường...............................................30
1.5.2. Kiến thức kỹ năng tư vấn giáo dục của giáo viên .................................31
1.5.3. Nội dung và kế hoạch hoạt động của nhà trường..................................31
1.5.4. Nội dung chương trình nhà trường........................................................32
1.5.5. Điều kiện cơ sở vật chất của nhà trường ...............................................32
1.5.6. Điều kiện kinh tế xã hội của địa phương...............................................32
1.5.7. Hệ thống văn bản quản lý, văn bản huớng dẫn .....................................32
1.5.8. Sự quan tâm của chính quyền tại địa phương .......................................33
Kết luận chương 1 .............................................................................................34
Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TƯ VẤN HỌC TẬP
CHO HỌC SINH Ở CÁC TRƯỜNG THPT THÀNH PHỐ CAO
BẰNG, TỈNH CAO BẰNG.......................................................35
2.1.

Khái quát chung về trường các trường THPT thành phố Cao Bằng,
tỉnh Cao Bằng ........................................................................................35

2.2.

Tổ chức khảo sát....................................................................................37

2.2.1. Mục tiêu khảo sát...................................................................................37
2.2.2. Phạm vi và đối tượng khảo sát ..............................................................37
2.2.3. Nội dung khảo sát..................................................................................37
2.2.4. Phương pháp khảo sát............................................................................38

iv


2.3.

Thực trạng hoạt động tư vấn học tập cho học sinh ở các trường
THPT thành phố Cao Bằng, tỉnh Cao Bằng ..........................................38

2.3.1. Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý và đội ngũ giáo viên về
hoạt động tư vấn học tập cho học sinh ở trường THPT ........................38
2.3.2. Thực trạng hoạt động tư vấn học tập cho học sinh THPT
..........................41
2.4.

Thực trạng quản lý hoạt động tư vấn học tập cho học sinh ở các trường
THPT thành phố Cao Bằng, tỉnh Cao Bằng ............................................46

2.4.1. Thực trạng lập kế hoạch quản lí hoạt động tư vấn học tập cho học
sinh THPT .............................................................................................46
2.4.2. Thực trạng tổ chức thực hiện kế hoạch quản lí hoạt động tư vấn học
tập cho học sinh THPT ..........................................................................48
2.4.3. Thực trạng chỉ đạo quản lí hoạt động tư vấn học tập cho học sinh
THPT.....52
2.4.4. Thực trạng kiểm tra, đánh giá hoạt động tư vấn học tập cho học sinh

THPT .....................................................................................................56
2.4.5. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động tư vấn học tập cho
học sinh ở các trường THPT thành phố Cao Bằng, tỉnh Cao Bằng ......59
2.5.

Đánh giá chung thực trạng quản lý hoạt động tư vấn học tập cho học
sinh ở các trường THPT thành phố Cao Bằng, tỉnh Cao Bằng .............60

2.5.1. Ưu điểm .................................................................................................60
2.5.2. Hạn chế ..................................................................................................61
2.5.3. Nguyên nhân của những hạn chế ..........................................................62
Kết luận chương 2 .............................................................................................63
Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TƯ VẤN HỌC TẬP
CHO HỌC SINH Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ
THÔNG THÀNH PHỐ CAO BẰNG TỈNH CAO BẰNG ..............64
3.1.

Nguyên tắc đề xuất biện pháp ...............................................................64

3.1.1. Đảm bảo tính mục tiêu giáo dục............................................................64
3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa ..........................................................64
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn........................................................64
3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống.........................................................65

v


3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả, tính toàn diện .................................65
3.1.6. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi............................................................66
3.2.

Biện pháp quản lý hoạt động tư vấn học tập cho học sinh ở các trường
THPT thành phố Cao Bằng, tỉnh Cao Bằng ............................................66

3.2.1. Nâng cao nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về tầm quan trọng
của hoạt động tư vấn học tập cho học sinh THPT
...................................67
3.2.2. Chỉ đạo kế hoạch tư vấn học tập cho học sinh phù hợp với điều kiện tổ
chức của nhà trường, điều kiện địa phương và nhu cầu của học
sinh.........................................................................................................69
3.2.3. Chỉ đạo bồi dưỡng nâng cao năng lực tư vấn học tập cho giáo viên
THPT.....72
3.2.4. Tăng cường sự chỉ đạo, kiểm tra, giám sáthoạt động tư vấn học tập cho
học sinh của giáo viên THPT ..................................................................76
3.2.5. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, kinh phí phục vụ hoạt động tư
vấn học tập cho học sinh .......................................................................79
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp
..............................................................82
3.4.

Khảo sát tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp .....................83

3.4.1. Mục đích khảo nghiệm ..........................................................................83
3.4.2. Đối tượng khảo nghiệm.........................................................................83
3.4.3. Nội dung khảo nghiệm ..........................................................................83
3.4.4. Phương pháp khảo nghiệm....................................................................83
3.4.5. Kết quả khảo nghiệm.............................................................................84
Kết luận chương 3 .............................................................................................89
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ .................................................................90
1. Kết luận .........................................................................................................90

2. Khuyến nghị ..................................................................................................91
TÀI LIỆU THAM KHẢO ..............................................................................93
PHỤ LỤC

vi


DANH MỤC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT
GD&ĐT

: Giáo dục và đào tạo

THPT

: Trung học phổ thông

THCS

: Trung học cơ sở

CBQL

: Cán bộ quản lý

QLGD

: Quản lý giáo dục

TVHT

: Tư vấn học tập

GVCN

: Giáo viên chủ nhiệm

GV

: Giáo viên

HS

: Học sinh

CSVC

: Cơ sở vật chất

CNTT

: Công nghệ thông tin

CNH-HĐH : Công nghiệp hóa – Hiện đại hóa
KT-XH

: Kinh tế - Xã hội

ĐH

: Đại học

TP HCM

: Thành phố Hồ Chí Minh

TT KHXH-NVQG: Trung tâm Khoa học xã hội - Nhân văn Quốc gia

4


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1.
Bảng 2.2.
Bảng 2.3.

Bảng 2.4.
Bảng 2.5.
Bảng 2.6.
Bảng 2.7.
Bảng 2.8.
Bảng 2.9.
Bảng 2.10.
Bảng 2.11.

Bảng 2.12.
Bảng 2.13.
Bảng 2.14.
Bảng 3.1.

Bảng 3.2.

Quy mô học sinh các trường THPT thành phố Cao Bằng năm học
2017 - 2018 ....................................................................................... 35
Xếp loại học lực học sinh các trường THPT thành phố Cao Bằng
năm học 2017 - 2018 ........................................................................ 35
Xếp loại hạnh kiểm học sinh các trường THPT thành phố Cao Bằng
năm học 2017 - 2018 ...................................................................................
36
Số lượng CBQL, giáo viên và nhân viên các trường THPT thành
phố Cao Bằng năm học 2017 - 2018 ................................................ 36
Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý và đội ngũ giáo viên về
tầm quan trọng của hoạt động tư vấn học tập cho học sinh ............. 38
Thực trạng nhận thức của CBQL và giáo viên về nội dung tư vấn
học tập cho học sinh THPT .............................................................. 40
Kết quả khảo sát của CBQL và giáo viên về đánh giá thực trạng
nôi dung tư vấn học tập cho học sinh THPT .................................... 41
Kết quả khảo sát của CBQL và giáo viên về thực trạng hình thức
tư vấn học tập cho học sinh THPT ................................................... 43
Kết quả khảo sát học sinh về thực trạng hình thức tư vấn học tập
cho học sinh THPT ........................................................................... 44
Kết quả khảo sát của CBQL và giáo viên về thực trạng lập kế
hoạch quản lí hoạt động tư vấn học tập cho học sinh....................... 46
Kết quả khảo sát của CBQL và giáo viên về thực trạng tổ chức thực
hiện kế hoạch quản lí hoạt động tư vấn học tập cho học sinh
THPT....... 49
Kết quả khảo sát của CBQL và giáo viên về thực trạng chỉ đạo
quản lí hoạt động tư vấn học tập cho học sinh THPT ...................... 54
Kết quả khảo sát của CBQL và giáo viên về thực trạng kiểm tra,
đánh giá hoạt động tư vấn học tập cho học sinh THPT.................... 57
Kết quả khảo sát của CBQL và giáo viên về thực trạng các yếu tố

ảnh hưởng đến hoạt động tư vấn học tập cho học sinh THPT ......... 59
Đánh giá của CBQL và giáo viên về mức độ cần thiết của các biện
pháp quản lý hoạt động tư vấn học tập cho học sinh ở các trường
THPT ................................................................................................ 84
Đánh giá của CBQL và giáo viên về tính khả thi của các biện pháp
quản lý hoạt động tư vấn học tập cho học sinh ở các trường THPT......
86
5


DANH MỤC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 3.1. Đánh giá của CBQL và giáo viên về mức độ cần thiết của các biện
pháp quản lý hoạt động tư vấn học tập cho học sinh ở các trường
THPT ................................................................................................ 85
Biểu đồ 3.2. Đánh giá của CBQL và giáo viên về tính khả thi của các biện pháp
quản lý hoạt động tư vấn học tập cho học sinh ở các trường THPT......
87

6


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trong những năm gần đây, cùng với quá trình đổi mới đất nước, đổi mới
chất lượng giáo dục ở cấp THPT và chất lượng giáo dục đào tạo nói chung ở
nước ta đã có sự khởi sắc, đã đạt được những thành tựu nhất định. Trình độ hiểu
biết, năng lực tiếp cận tri thức mới của học sinh, sinh viên và giáo viên được
nâng cao, chất lượng giáo dục đại học từng bước được nâng lên, đào tạo được
đội ngũ đông đảo cán bộ khoa học kỹ thuật, đã có những cống hiến quan trọng
trong hầu hết các lĩnh vực kinh tế, xã hội.

Mặc dù đã đạt được những thành tựu trên, nhưng hệ thống Giáo dục và
Đào tạo nước ta vẫn còn nhiều yếu kém, bất cập so với yêu cầu phát triển của
đất nước trong thời kỳ CNH-HĐH. Để giải quyết các tồn tại đó đòi hỏi chúng ta
phải thay đổi quan niệm, nhận thức về giáo dục, phải hướng tới chất lượng giáo
dục, điều đó đồng nghĩa với việc phải chú trọng nâng cao trách nhiệm quản lý
và tăng cường các biện pháp quản lý, trong đó có quản lý hoạt động tư vấn học
tập cho học sinh ở trong các trường THPT.
Mặt khác giáo dục THPT giữ vai trò quan trọng trong việc tạo dựng mặt
bằng dân trí, đào tạo nguồn nhân lực, bồi dưỡng nhân tài đáp ứng những yêu
cầu phát triển KT-XH của một quốc gia. Đặc biệt trong thời đại ngày nay, với
tốc độ phát triển như vũ bão của khoa học và công nghệ, việc nhanh chóng hoà
nhập vào cộng đồng khu vực và thế giới, đòi hỏi giáo dục phổ thông của chúng
ta phải có những bước tiến mới mạnh mẽ, trong đó nhấn mạnh tầm quan trọng
của hoạt động tư vấn học tập giúp học sinh phát triển toàn diện đạo đức, trí tuệ,
thể chất, thẩm mỹ và các kỹ năng cơ bản nhằm hình thành nhân cách con người
Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
Quản lý hoạt động tư vấn học tập cho học sinh ở các trường THPT đóng
vai trò rất quan trọng trong việc nâng cao chất lượng giáo dục trong các nhà
trường. Hoạt động tư vấn học tập đòi hỏi sự phối kết hợp giữa nhà trường, gia

1


đình và xã hội trong việc giúp học sinh giải quyết các khó khăn trong học tập,
trong định hướng chọn nghề, cũng như tư vấn tâm sinh lý cho các em học sinh,
giúp các em có thái độ tích cực trong việc học tập của bản thân.
Hiện nay, các trường THPT thành phố Cao Bằng, tỉnh Cao Bằng đang
thực hiện hoạt động đổi mới giáo dục, trong đó các trường đang tăng cường
hoạt động tư vấn học tập cho học sinh, thông qua đó nâng cao chất lượng học
tập trong các nhà trường. Nhìn chung chất lượng giáo dục ở các trường THPT

thành phố Cao Bằng đã có sự khởi sắc và đã đạt được những thành tựu nhất
định. Tuy nhiên trình độ hiểu biết, năng lực tiếp cận tri thức mới của học sinh
còn yếu, giáo viên chưa có kỹ năng tư vấn học tập cho học sinh được nâng cao,
chất lượng giáo dục chưa được cải thiện nhiều.
Quản lý hoạt động tư vấn học tập cho học sinh ở trường THPT mặc dù đã
có một số nhà khoa học giáo dục nghiên cứu và đã được áp dụng vào thực tế,
song xét tư nhiều góc độ, nhiều phương diện thì chưa được đề cập một cách đầy
đủ và sâu sắc. Việc quản lý hoạt động tư vấn học tập cho học sinh ở các trường
THPT Cao Bằng, tỉnh Cao Bằng chưa đáp ứng được yêu cầu về đổi mới và nâng
cao chất lượng giáo dục toàn diện trong nhà trường. Xuất phát tư những lý do
trên tôi chọn vấn đề "Quản lý hoạt động tư vấn học tập cho học sinh ở các
trường trung học phổ thông thành phố Cao Bằng - tỉnh Cao Bằng” làm đề tài
nghiên cứu luận văn thạc sỹ.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu các vấn đề lý luận và thực tiễn của quản lý hoạt
động tư vấn học tập cho học sinh ở các trường THPT thành phố Cao Bằng, tỉnh
Cao Bằng luận văn đề xuất biện pháp quản lý hoạt động động tư vấn học tập
cho học sinh ở các trường THPT thành phố Cao Bằng, tỉnh Cao Bằng góp phần
cải thiện hoạt động học tập của học sinh THPT nói riêng, chất lượng giáo dục
học sinh THPT ở thành phố Cao Bằng nói chung.

2


3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Quản lý hoạt động tư vấn học tập cho học sinh ở các trường THPT.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Biện pháp quản lý hoạt động tư vấn học tập cho học sinh ở các trường
THPT thành phố Cao Bằng tỉnh Cao Bằng.

4. Nhiệm vụ nghiên cứu
Xây dựng cơ sở lý luận về quản lý hoạt động tư vấn học tập cho học sinh
ở trường THPT.
Khảo sát thực trạng công tác quản lý hoạt động tư vấn học tập cho học
sinh ở các trường trung học phổ thông thành phố Cao Bằng - tỉnh Cao Bằng.
Đề xuất biện pháp quản lý hoạt động tư vấn học tập cho học sinh ở các
trường trung học phổ thông thành phố Cao Bằng - tỉnh Cao Bằng.
5. Giả thuyết khoa học
Công tác quản lý hoạt động tư vấn học tập cho học sinh ở các trường
THPT có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao chất lượng giáo dục trong các
nhà trường. Hiện nay các trường THPT thành phố Cao Bằng bước đầu đã áp
dụng các biện pháp quản lý hoạt động tư vấn học tập, bước đầu đã đạt được
những kết quả đáng khích lệ, tuy nhiên còn bộc lộ những hạn chế nhất định
như: Nhận thức của CBQL và giáo viên về tầm quan trọng của hoạt động tư vấn
học tập cho học sinh còn hạn chế, các trường hầu như chưa xây dựng bộ phận
chuyên môn phụ trách hoạt động tư vấn học tập cho học sinh... Nếu đề xuất
được các biện pháp quản lý hoạt động tư vấn học tập cho học sinh ở các trường
THPT thành phố Cao Bằng có căn cứ khoa học, phù hợp với tình hình thực
tiễn, thông qua đó sẽ góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện ở các
trường THPT thành phố Cao Bằng trong giai đoạn hiện nay.
6. Phạm vi nghiên cứu
Đề tài được triển khai nghiên cứu trong phạm vi 03 trường THPT trên địa
bàn thành phố Cao Bằng, tỉnh Cao Bằng, cụ thể như sau: trường THPT Thành
phố Cao Bằng; Trường THPT Bế Văn Đàn; Trường THPT Cao Bình.

3


Thời gian nghiên cứu luận văn: Tư năm 2018 đến năm 2019.
7. Phương pháp nghiên cứu

7.1. Các phương pháp nghiên cứu lý luận
- Phân tích tổng hợp những vấn đề lý luận về công tác quản lý hoạt động
tư vấn học tập của học sinh.
- Hệ thống hoá, khái quát hoá một số vấn đề lý luận, liên quan tới đề tài
nghiên cứu.
7.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi: Sử dụng hệ thống các câu hỏi và
phiếu điều tra theo mẫu nhằm thu thập số liệu về thực trạng công tác quản lý
hoạt động học tập và các biện pháp quản lý hoạt động học tập ở các trường
THPT thuộc khu vực Thành phố Cao Bằng, tỉnh Cao Bằng. Tư đó, tìm ra
những ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân của thực trạng.
- Phương pháp quan sát: Quan sát các biện pháp quản lý hoạt động tư vấn
học tập.
- Phương pháp tổng kết kinh nghiệm: Tìm hiểu kinh nghiệm của cán bộ
quản lý, giáo viên về việc quản lý hoạt động tư vấn học tập cho học sinh.
- Phương pháp chuyên gia: Tổ chức thảo luận chuyên đề, lấy ý kiến các
chuyên gia về một số kết quả nghiên cứu lý luận và thực tiễn.
- Phương pháp phỏng vấn: Phỏng vấn Hiệu trưởng, Phó hiệu trưởng, giáo
viên các trường THPT thành phố Cao Bằng... về thực trạng quản lí hoạt động tư
vấn học tập cho học sinh ở các trường THPT thành phố Cao Bằng làm căn cứ
đề xuất những biện pháp quản lí hiệu quả.
7.3. Phương pháp thống kê toán học
Sử dụng phương pháp thống kê toán học để xử lý các số liệu thu nhận
được tư các phương pháp nghiên cứu khác.

4


8. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, kiến nghị, tài liệu tham khảo và phụ lục,

nội dung luận văn được trình bày trong 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận của việc quản lý hoạt động tư vấn học tập cho
học sinh ở trường THPT.
Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động tư vấn học tập cho học sinh ở
các trường THPT trên địa bàn thành phố Cao Bằng, tỉnh Cao Bằng.
Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động tư vấn học tập cho học sinh ở
các trường THPT trên địa bàn thành phố Cao Bằng, tỉnh Cao Bằng.

5


Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TƯ VẤN
HỌC TẬP CHO HỌC SINH Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Những nghiên cứu ở nước ngoài
Nghiên cứu về tư vấn cho học sinh trong nhà trường đã được đề cập
nghiên cứu trong các công trình nghiên cứu của các nhà khoa học trên thế giới.
Bàn về những nghiên cứu về tư vấn cho người học có thể kế đến những nghiên
cứu như
sau:
Đầu thế kỷ 20, tác giả Carl Roger có tầm ảnh hưởng rất lớn, là nhà tâm lý
học, tâm lý trị liệu hàng đầu, đưa ngành tư vấn tâm lý lên địa vị quan trọng với
phương pháp tư vấn thân chủ trọng tâm và học trò là trung tâm trong tư vấn học
tập. Theo tác giả, tư vấn học tập trong các nhà trường nhằm lắng nghe, động
viên giúp đỡ giải quyết các khó khăn trong học tập và chia sẻ tâm tư tình cảm,
giải toả stress, cải thiện môi trường giáo dục, con người nhân ái, nhân văn được
tôn trọng. Tư vấn học tập bắt đầu được nâng lên tư mục tiêu tập trung phát triển
nghề nghiệp sang tập trung vào các vấn đề cá nhân và xã hội của học sinh, sinh
viên, song song với sự lớn mạnh của các trào lưu nâng cao pháp quyền xã hội

và dân sự ở Mỹ [37].
Trên thế giới vấn đề TVHT đã được đề cập nhiều trong các hội thảo hay
công trình khoa học. Những lý thuyết bài bản của hoạt động TVHT được đề cập
trong Tạp chí Hiệp hội TVHT quốc gia Mỹ (viết tắt là NACADA - National
Academic Adviring Association). Vai trò của hoạt động này đã được khẳng
định ngay trên trang bìa số đầu tiên của Tạp chí, John H. Borgard (1981):
Chúng ta cần một cái gì nhiều hơn để hoạt động. TVHT không chỉ hỗ trợ cho
việc giảng dạy và nghiên cứu, mà còn đạt được chức năng giáo dục thật sự hơn.
“Một cái gì đó nhiều hơn chính là nền tảng lý thuyết tiếp cận cho hoạt động của
TVHT”. Tác giả nhấn mạnh vai trò của hoạt động TVHT trong việc nâng cao
chất lượng giáo dục trong các trường THPT [38].
6


TVHT có vai trò quan trọng đối với sự thành công trong quá trình học tập
của học sinh. Các nhà nghiên cứu trên thế giới luôn quan tâm đến việc xây dựng
một nền tảng vững chắc để hoạt động TVHT có cơ sở hoạt động và hoạt động
một cách hiệu quả. Tuy nhiên, Hiệp hội TVHT Quốc gia Hoa Kỳ, Creamer
(2000) đã khẳng định “Hiện tại vẫn chưa có một lý thuyết chính thống riêng
nào cho hoạt động TVHT” trong cuốn “Sổ tay cho TVHT”. Những cách thức mà
một TVHT cần phải làm để có thể tương tác hiệu quả với người học, để tạo cho
họ một niềm tin, tâm lí mang tính tích cực trong học tập, phát triển bản thân và
xã hội đã được Hiệp hội TVHT Quốc gia Hoa Kỳ tập trung, làm rõ (dẫn theo
[37]).
Những lý thuyết mang tính liên ngành thuộc nhiều ngành khoa học khác
nhau: Khoa học phát triển, khoa học trong lĩnh vực khoa học xã hội nhân văn,...
đều có tác dụng hỗ trợ cho hoạt động của đội ngũ TVHT. Với sự tiếp cận mang
tính đa chiều này, các TVHT sẽ biết được nhiều vấn đề của người học như: Đặc
điểm tâm, sinh, lí của học sinh, sự tương tác xã hội của học sinh,...
Những lý thuyết đem lại hiệu quả cho công tác TVHT là lý thuyết tâm lí xã hội của con người, thuyết phát triển văn hóa xã hội, thuyết phát triển nhu

cầu,... có thể khẳng định rằng, hoạt động TVHT khá phức tạp. Bởi vậy, sự vận
dụng một cách linh hoạt các lí thuyết là một yêu cầu cơ bản. Các nhà nghiên
cứu còn sử dụng các lý thuyết ứng dụng trong giáo dục quản lý, trong công tác
tham vấn,... tất cả những điều đó sẽ giúp cho các TVHT có điều kiện tiếp cận
với học sinh trên nhiều phương diện khác nhau. Đồng thời, các TVHT cũng cần
đặc biệt lưu tâm đến quá trình xã hội hóa cá nhân người học. Quá trình đó liên
quan chặt chẽ đến các vấn đề như: Sắc tộc, tôn giáo, giới tính, người đồng
tính,... (King,
2005, Mc Keweu, 2003). Những vấn đề này đã trở thành các nhân tố góp phần
đa dạng hóa các nhóm học sinh (dẫn theo [35]).
Những lý thuyết phát triển liên quan đến hoạt động của TVHT rất đa
dạng. Nhà nghiên cứu Hendy (1999) cho rằng những lý thuyết ấy là quá nhiều.
7


Ông cũng khẳng định sự đa dạng về lượng ấy nhưng vẫn đưa đến một cách hiểu
chung

8


nhất về hoạt động TVHT trong nhà trường. Giáo viên cần có sự vận dụng một
cách linh hoạt các lý thuyết đó sao cho phù hợp với các môi trường hoạt động
khác nhau (dẫn theo [39]).
1.1.2. Một số nghiên cứu ở trong nước
Tư vấn học tập là vấn đề không còn xa lạ với các nước phát triển nhưng ở
Việt Nam, đây còn là một vấn đề mới và đang nhận được nhiều sự quan tâm,
nghiên cứu và tìm hiểu tư nhiều phía. Những công trình nghiên cứu về công tác
TVHT ở Việt Nam hiện nay chủ yếu được công bố thông qua các bài báo, tham
luận tại các Hội nghị, hội thảo ở trong nước. Cùng với đó, là những kinh

nghiệm mà chúng ta học tập tư nước ngoài, cụ thể như sau:
- Tác giả Ngô Minh Huy đăng trên kỷ yếu Hội thảo khoa học: “Hỗ trợ
tâm lý cho học sinh, sinh viên” do Hội khoa học tâm lý - giáo dục tỉnh Đồng
Nai tổ chức tại bệnh viện Tâm thần II (18-12-2007), tác giả có giới thiệu sơ
lược về lịch sử ngành tư vấn học tập trên thế giới và ở Việt Nam. Tác giả còn đề
cập đến một số vấn đề thực tiễn như nhà tư vấn tập cần phải làm gì, ai có thể
làm tư vấn học tập trong các trường phổ thông và vấn đề phát triển tư vấn học
học tập [20].
Kỷ yếu Hội thảo “Nhu cầu tư vấn học tập ở các trường THPT tại TP Hồ
Chí Minh hiện nay”, Viện nghiên cứu giáo dục, ĐH Sư phạm TP HCM, năm
2003, bao gồm các bài tham luận, báo cáo khoa học của các nhà khoa học giáo
dục, các chuyên gia tư vấn… Các bài viết đã trình bày khá rõ thực trạng nhu
cầu tư vấn học tập ở các trường THPT trên địa bàn TP HCM, tư đó đưa ra một
số nguyên nhân và các giải pháp định hướng cơ bản (dẫn theo [23]).
Năm 2011 trường Đại học Cần Thơ cũng tổ chức một Hội nghị có liên
quan đến công tác TVHT với tên gọi “Nâng cao vai trò của TVHT”. Những vấn
đề về: vai trò, chức năng, nhiệm vụ, thuận lợi, khó khăn, yêu cầu của đội ngũ
CVHT đã được Hội nghị tập trung bàn luận và trong Hội nghị cũng đưa ra một
số biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả của hoạt động TVHT (dẫn theo [32]).

9


Tác giả Nguyễn Bá Đạt “Về tư vấn tâm lý - hướng nghiệp ở trường
THPT”, Tạp chí giáo dục - Bộ GD-ĐT, số 63 (7/2003), trình bày về các vấn đề
có liên quan tới tâm lý và hướng nghiệp của học sinh THPT [11].
Tác giả Nguyễn Phương Hoa “Cần có các chuyên viên tâm lý trong
trường học” đăng trên Tạp chí Tâm lý học - Viện Tâm lý học, TT KHXHNVQG, số 9 (9/2002) nêu ra một số khó khăn về tâm lý mà học sinh thường
gặp tư đó đề xuất các giải pháp cụ thể trong đó có lưu ý đến việc cần thiết phải
có các chuyên viên tâm lý trong trường học nhằm giúp học sinh giải quyết các

thắc mắc và khó khăn gặp phải, tư đó nâng cao chất lượng học tập cho học
sinh trong các nhà trường
[18].
Tác giả Trần Thị Minh Đức và Đỗ Hoàng “Tham vấn học đường - nhìn
từ góc độ giới” đăng trên Tạp chí Tâm lý học, số 11 (11/2006), đây là một bài
viết có giá trị xung quanh vấn đề tư vấn học đường nhìn tư góc độ giới, trong đó
tác giả đã chỉ ra những nét khác biệt cơ bản trong tâm lý của học sinh nam và
nữ. Tư đó có cách tư vấn học tập cho phù hợp với từng đối tượng học sinh [9].
Sau giai đoạn bắt đầu, lí thuyết về TVHT ngày càng được bàn đến nhiều
hơn. Điều này được minh chứng bằng sự ra đời của các công trình nghiên cứu
như:
- Trong cuốn sách “Tư vấn tâm lý học đường”, tác giả Nguyễn Thị Oanh
(Xuất bản 10/2007). Tác giả đã nhấn mạnh đến vai trò của giáo viên trong việc
giải đáp những vấn đề khó khăn trong đời sống gia đình, tình bạn, tình yêu, học
tập và định hướng nghề nghiệp… để giúp các em tự khám phá và làm chủ bản
thân. Thông qua đó giúp học sinh nhận thức được vai trò, động cơ học tập, tư đó
nâng cao được chất lượng giáo dục trong các nhà trường [27].
- Tác giả Trần Thị Minh Đức (2012) đã thực hiện đề tài nghiên cứu đặc
biệt cấp đại học Quốc gia tại trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn Hà
Nội về công tác TVHT trong hai năm tư tháng 4/2010 đến tháng 4/2012 là:
“Xây dựng mô hình hoạt động của CVHT trong đào tạo tín chỉ ở trường đại
học Việt Nam”. Đề tài được thực hiện với sự kết hợp của đại học Khoa học xã
10


hội và Nhân văn Hà Nội với Trung tâm nghiên cứu về phụ nữ của đại học Quốc
gia Hà Nội.

11

Tác giả nhấn mạnh vai trò của công tác tư vấn học tập cho học sinh. Dựa trên
các lí thuyết tiếp cận và các mô hình TVHT của các trường đại học trên thế
giới, đề tài đã xác định mục tiêu, phương thức hoạt động của TVHT trong hệ
thống đào tạo tín chỉ ở Việt Nam. Những đề xuất về việc xây dựng mô hình
TVHT được xem là trọng tâm nghiên cứu của đề tài này [10].
Ngoài ra phải kế đến một số công trình luận văn thạc sĩ về hoạt động tư
vấn học tập như sau:
Năm 2013, tác giả Trương Thị Vân Lý đã phân tích kĩ lưỡng về hoạt
động của TVHT trên phương diện quản lí trong luận văn thạc sĩ của mình với
đề tài: “Quản lí công tác CVHT trong đào tạo theo HCTC ở Học viện Tài
chính”. Trong luận văn này, tác giả đã xây dựng hệ thống lí thuyết vững chắc về
TVHT ở nhiều bình diện khác nhau. Thực trạng quản lí công tác TVHT trong
đào tạo theo ở Học viện Tài chính đã được phân tích cẩn thận và chi tiết. Tư
đó, những biện pháp quản lí công tác TVHT tại trường Học viện Tài chính đã
được tác giả luận văn nêu ra [25].
Năm 2018, tác giả Ngô Xuân Chiến với đề tài luận văn thạc sĩ “Tổ chức
bồi dưỡng kỹ năng tư vấn học đường cho giáo viên ở các trường tiểu học huyện
Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên” tác giả đã có đóng đưa ra được các khái niệm về tư
vấn học đường, kỹ năng tư vấn học đường… trên cơ sở lý luận tác giả đã lượng
hóa và đánh giá được thực trạng hoạt động bồi dưỡng kỹ năng tư vấn học
đường cho giáo viên ở các trường tiểu học huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên. Trên
cơ sở đó đề ra được biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả bồi dưỡng kỹ năng tư
vấn học đường cho học sinh, cũng như nâng cao chất lượng hoạt động tư vấn
học đường trong các nhà trường [6].
Năm 2018, tác giả Nguyễn Xuân Đoàn với đề tài luận văn thạc sĩ “Quản
lí hoạt động bồi dưỡng năng lực tư vấn giáo dục cho giáo viên các trường phổ
thông dân tộc nội trú trung học cơ sở tỉnh Thái Nguyên”, công trình đã đưa ra
được các lý luận chung về tư vấn giáo dục, các năng lực cần có của giáo viên
trong hoạt động tư vấn giáo dục… Thông qua đó, công trình đã đưa ra được 05

12


biện pháp góp phần nâng cao chất lượng hoạt động bồi dưỡng năng lực tư vấn
giáo dục cho giáo viên các trường phổ thông dân tộc nội trú tại tỉnh Thái
Nguyên nói riêng và các trường THPT nói chung [8].
Năm 2018, tác giả Đàm Văn Thấm với đề tài luận văn thạc sĩ “Tổ chức
bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho giáo viên trung học cơ sở huyện
Ba Bể tỉnh Bắc Kạn”. Công trình đã nhấn mạnh được tầm quan trọng của bồi
dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho giáo viên, trên cơ sở đó tác giả đã xác
định được các phương pháp, hình thức bồi dưỡng tư vấn hướng nghiệp cho giáo
viên phù hợp với tình hình thực tế của huyện Ba Bể tỉnh Bắc Kạn. Tác giả đã
đưa ra được 06 biện pháp, có đóng góp quan trọng trong việc nâng cao chất
lượng công tác tổ chức bồi dưỡng kỹ năng tư vấn hướng nghiệp cho giáo viên
trung học cơ sở huyện Ba Bể tỉnh Bắc Kạn [30].
Nhìn chung, các tác giả mới chỉ quan tâm đến tư vấn hướng nghiệp, tư
vấn học đường, cố vấn học tập tại các trường đại học… chưa có công trình nào
cụ thể nghiên cứu về tư vấn học tập trong các trường THPT. Xuất phát tư thực
tiễn đó, tác giải lựa chọn đề tài “Quản lý hoạt động tư vấn học tập cho học sinh
ở các trường THPT thành phố Cao Bằng, tỉnh Cao Bằng” làm đề tài nghiên cứu.
1.2. Các khái niệm cơ bản
1.2.1. Quản lý
Theo Tư điển Tiếng Việt thông dụng (NXB Giáo dục, 1998) thuật ngữ
quản lý được định nghĩa là: “Tổ chức, điều khiển hoạt động của một đơn vị, cơ
quan” [33]. Các nhà nghiên cứu tư các góc độ tiếp cận khác nhau đã đưa ra các
khái niệm khác nhau:
Theo tác giả Nguyễn Ngọc Quang thì: “Quản lý là tác động có mục đích,
có kế hoạch của chủ thể quản lý đến tập thể người lao động nói chung là khách
thể quản lý nhằm thực hiện được mục tiêu dự kiến” [29].

Theo Hà Sĩ Hồ: "Quản lý là một quá trình tác động có định hướng, có
chủ đích, tổ chức, lựa chọn trong số các tác động có thể có dựa trên các thông
tin về

13


tình trạng của đối tượng và môi trường, nhằm giữ cho sự vận hành của đối
tượng được ổn định và làm cho nó phát triển tới mục tiêu đã định" [15].
Theo tác giả Phạm Minh Hạc: "Quản lý là tác động có mục đích, có kế
hoạch của chủ thể quản lý đến tập thể của người lao động nói chung (khách thể
quản lý) nhằm thực hiện mục tiêu dự kiến" [13].
Theo Hà Thế Ngữ và Đặng Vũ Hoạt: “Quản lý là một quá trình định
hướng, quá trình có mục tiêu; quản lý là một hệ thống là quá trình tác động
đến hệ thống nhằm đạt được mục tiêu nhất định. Những mục tiêu này đặc trưng
cho trạng thái mới của hệ thống mà người quản lý mong muốn” [26].
Theo tác giả Nguyễn Văn Lê: “Quản lý là một hệ thống xã hội, là khoa
học và nghệ thuật tác động vào hệ thống đó mà chủ yếu là vào con người nhằm
đạt hiệu quả tối ưu theo mục tiêu đề ra” [24].
Theo tác giả Nguyễn Quốc Chí và Nguyễn Thị Mỹ Lộc thì: “Quản lý là
hoạt động có định hướng, có chủ đích của chủ thể quản lý (người quản lý) đến
khách thể quản lý (người bị quản lý) trong một tổ chức nhằm làm cho tổ chức
vận hành và đạt được mục đích của tổ chức” [3].
Theo Harold Koontz: “Quản lý là một hoạt động thiết yếu, nó đảmbảo sự
phối hợp những nỗ lực của cá nhân nhằm đạt được các mục đích của nhóm.
Mục tiêu của mọi nhà quản lý là nhằm hình thành một môi trường mà trong đó
con người có thể đạt được các mục đích của nhóm với thời gian, tiền bạc, vật
chất và sự bất mãn cá nhân ít nhất. Với tư cách thực hành thì cách quản lý là
một nghệ thuật, còn kiến thức tổ chức về quản lý là mét khoa học” [16].
W. Taylor (1856 - 1951) người Mỹ: “Quản lý là nghệ thuật biết rõ ràng,

chính xác cái gì cần làm và làm cái đó thế nào bằng phương pháp tốt nhất và
rẻ nhất” [12].
1.2.2. Hoạt động học tập, hoạt động học tập của học sinh THPT
Dưới góc độ tâm lý học sư phạm, có thể hiểu: Hoạt động học tập là hoạt
động lĩnh hội của người học sinh; học sinh tự giác, tích cực dưới sự điều khiển
của thầy nhằm chiếm lĩnh khái niệm khoa học [21].

14