Quản lý đánh giá kết quả học tập của học sinh trung cấp theo tiếp cận năng lực

i

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
VIỆN KHOA HỌC GIÁO DỤC VIỆT NAM

ĐÀO THANH HẢI

QUẢN LÝ ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP
CỦA HỌC SINH TRUNG CẤP THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

HÀ NỘI, 2019


v

MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC CHỮ CÁI VIẾT TẮT ............................................................... x
DANH MỤC BẢNG .................................................................................................. xi
DANH MỤC HÌNH ................................................................................................... xi
MỞ ĐẦU ..................................................................................................................... 1
1. Lí do chọn đề tài ..................................................................................................... 1
2. Mục đích nghiên cứu.............................................................................................. 4
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ..................................................................... 4
4. Giả thuyết khoa học ............................................................................................... 4
5. Nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................................................. 5
6. Phạm vi nghiên cứu................................................................................................ 5
7. Phương pháp nghiên cứu ...................................................................................... 5
8. Luận điểm bảo vệ ................................................................................................... 7
9. Đóng góp mới của luận án ..................................................................................... 7

10. Cấu trúc của luận án ............................................................................................ 7
CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC
TẬP CỦA HỌC SINH TRUNG CẤP THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC .................. 8
1.1. Tổng quan nghiên cứu các vấn đề về quản lý đánh giá kết quả học tập của
học sinh trung cấp theo tiếp cận năng lực ........................................................ 8
1.1.1. Hướng nghiên cứu về đánh giá kết quả học tập .............................................. 8
1.1.2. Hướng nghiên cứu về quản lý đánh giá kết quả học tập của học sinh theo
tiếp cận năng lực ........................................................................................... 13
1.2. Một số khái niệm liên quan .............................................................................. 19
1.2.1. Quản lí ........................................................................................................... 19
1.2.2. Đánh giá ........................................................................................................ 20
1.2.3. Kết quả học tập ............................................................................................. 21
1.2.4. Năng lực ........................................................................................................ 22
1.2.5. Trung cấp ...................................................................................................... 24
1.2.6. Đánh giá kết quả học tập theo tiếp cận năng lực .......................................... 25
1.2.7. Quản lý đánh giá kết quả học tập theo tiếp cận năng lực ............................. 26
1.3. Đánh giá kết quả học tập của học sinh trung cấp theo tiếp cận năng lực ........ 30
1.3.1. Vị trí, vai trò và nguyên tắc đánh giá kết quả học tập của học sinh trung cấp
theo tiếp cận năng lực ................................................................................... 30
1.3.1.1. Vị trí đánh giá ......................................................................................... 30


vi

1.3.1.2. Vai trò đánh giá ...................................................................................... 31
1.3.1.3. Nguyên tắc đánh giá ............................................................................... 32
1.3.2. Sự khác nhau giữa đánh giá kết quả học tập theo truyền thống và theo tiếp
cận năng lực .................................................................................................. 33
1.3.3. Các loại hình, phương pháp và công cụ đánh giá kết quả học tập theo tiếp
cận năng lực .................................................................................................. 36

1.3.3.1. Các loại hình đánh giá kết quả học tập theo tiếp cận năng lực .............. 36
1.3.3.2. Các phương pháp đánh giá kết quả học tập theo tiếp cận năng lực ....... 39
1.3.3.3. Công cụ đánh giá kết quả học tập theo tiếp cận năng lực ...................... 43
1.4. Quản lí đánh giá kết quả học tập theo tiếp cận năng lực .............................. 47
1.4.1. Lập kế hoạch đánh giá kết quả học tập ......................................................... 48
1.4.2. Chỉ đạo đánh giá kết quả học tập .................................................................. 50
1.4.3. Tổ chức thực hiện đánh giá kết quả học tập ................................................. 51
1.4.4. Kiểm tra/giám sát đánh giá kết quả học tập .................................................. 55
1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động quản lý đánh giá kết quả học tập theo
tiếp cận năng lực................................................................................................ 56
1.5.1. Nhận thức của học sinh, giáo viên và cán bộ quản lý ................................... 56
1.5.2. Tinh thần trách nhiệm, chủ động đổi mới đánh giá ...................................... 58
1.5.3. Điều kiện cơ sở vật chất, trang thiết bị và kinh phí phục vụ ........................ 59
1.5.4. Mối quan hệ giữa mục tiêu, chương trình, chuẩn đầu ra với năng lực người
học 60
CHƯƠNG 2. THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP
CỦA HỌC SINH TRUNG CẤP THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC ....................... 64
2.1. Định hướng và chủ trương, chính sách, văn bản qui định về việc tổ chức
đánh giá kết quả học tập của học sinh trung cấp theo tiếp cận năng lực .... 64
2.1.1. Định hướng phát triển đánh giá kết quả học tập của học sinh trung cấp ...... 64
2.1.2. Chủ trương, chính sách, văn bản qui định về việc tổ chức đánh giá kết quả
học tập của học sinh trung cấp ...................................................................... 66
2.2. Khái quát qui hoạch mạng lưới và đào tạo trình độ trung cấp trong hệ
thống giáo dục nghề nghiệp .............................................................................. 72
2.2.1. Qui hoạch mạng lưới cơ sở GDNN .............................................................. 72
2.2.2. Qui mô tuyển sinh và đào tạo ....................................................................... 73
2.3. Khái quát về quá trình khảo sát ...................................................................... 73
2.3.1. Mục đích khảo sát ......................................................................................... 73
2.3.2. Nội dung khảo sát ......................................................................................... 74
2.3.3. Đối tượng, địa bàn kháo sát .......................................................................... 74

2.3.4. Phương pháp điều tra, khảo sát ..................................................................... 74
2.4. Kết quả khảo sát ................................................................................................ 74


vii

2.4.1. Thực trạng đội ngũ giáo viên của trường trung cấp ...................................... 74
2.4.2. Thực trạng đánh giá kết quả học tập của học sinh trung cấp theo tiếp cận
năng lực ......................................................................................................... 79
2.4.2.1. Vị trí, vai trò của đánh giá kết quả học tập ............................................ 79
2.4.2.2. Các loại hình, phương pháp và công cụ đánh giá kết quả học tập ......... 81
2.4.2.3. Công cụ đánh giá kết quả học tập .......................................................... 84
2.4.3. Thực trạng quản lý đánh giá kết quả học tập của học sinh trung cấp theo tiếp
cận năng lực .................................................................................................. 87
2.4.3.1. Lập kế hoạch đánh giá kết quả học tập .................................................. 88
2.4.3.2. Chỉ đạo đánh giá kết quả học tập ........................................................... 91
2.4.3.3. Tổ chức thực hiện đánh giá kết quả học tập ........................................... 94
2.4.3.4. Thực trạng việc kiểm tra/giám sát đánh giá kết quả học tập .................. 99
2.4.4. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động quản lý đánh giá kết quả
học tập theo tiếp cận năng lực..................................................................... 100
2.4.4.1. Nhận thức và tinh thần trách nhiệm của học sinh, giáo viên và cán bộ
quản lý .................................................................................................. 100
2.4.4.2. Điều kiện cơ sở vật chất, trang thiết bị và kinh phí phục vụ ................ 104
2.4.4.3. Mối quan hệ giữa mục tiêu, chương trình, chuẩn đầu ra với năng lực
người học .............................................................................................. 108
2.5. Đánh giá chung về thực trạng quản lý đánh giá kết quả học tập của học
sinh trung cấp theo tiếp cận năng lực ........................................................... 109
2.5.1.

Điểm mạnh ........................................................................................... 109

2.5.2.

Điểm yếu .............................................................................................. 110

2.5.3.

Thời cơ và thách thức ........................................................................... 110

2.5.4.

Nguyên nhân......................................................................................... 111

Kết luận chương 2 .................................................................................................. 114
CHƯƠNG 3. GIẢI PHÁP QUẢN LÝ ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA
HỌC SINH TRUNG CẤP THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC .............................. 116
3.1. Nguyên tắc căn bản để xây dựng các giải pháp ............................................ 116
3.1.1. Đảm bảo tính khoa học ............................................................................... 116
3.1.2. Đảm bảo tính hệ thống ................................................................................ 117
3.1.3. Đảm bảo tính cần thiết và khả thi ............................................................... 118
3.1.4. Đảm bảo tính đồng bộ ................................................................................. 119
3.1.5. Đảm bảo tính hiệu quả ................................................................................ 120
3.2. Các giải pháp quản lý đánh giá kết quả học tập của học sinh trung cấp theo
tiếp cận năng lực.............................................................................................. 121


viii

3.2.1. Bồi dưỡng nâng cao trình độ kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh
trung cấp theo tiếp cận năng lực ................................................................... 121

3.2.1.1. Mục tiêu ................................................................................................ 121
3.2.1.2. Nội dung ............................................................................................... 121
3.2.1.3. Cách thức tổ chức thực hiện ................................................................. 124
3.2.1.4. Điều kiện thực hiện .............................................................................. 128
3.2.2. Xây dựng kế hoạch thực hiện đánh giá kết quả học tập của học sinh trung
cấp theo tiếp cận năng lực ........................................................................... 129
3.2.2.1. Mục tiêu ................................................................................................ 129
3.2.2.2. Nội dung ............................................................................................... 129
3.2.2.3. Cách thức tổ chức thực hiện ................................................................. 129
3.2.2.4. Điều kiện thực hiện .............................................................................. 130
3.2.3. Tăng cường chỉ đạo đánh giá kết quả học tập của học sinh trung cấp theo
tiếp cận năng lực ......................................................................................... 131
3.2.3.1. Mục tiêu ................................................................................................ 131
3.2.3.2. Nội dung của biện pháp ........................................................................ 131
3.2.3.3. Cách thức tổ chức thực hiện ................................................................. 132
3.2.3.4. Điều kiện thực hiện .............................................................................. 133
3.2.4. Tổ chức triển khai đánh giá kết quả học tập của học sinh trung cấp theo tiếp
cận năng lực ................................................................................................ 133
3.2.4.1. Mục tiêu ................................................................................................ 133
3.2.4.2. Nội dung ............................................................................................... 133
3.2.4.3. Cách thức tổ chức thực hiện ................................................................. 134
3.2.4.4. Điều kiện thực hiện .............................................................................. 137
3.2.5. Thường xuyên giám sát hỗ trợ, kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học
sinh trung cấp theo tiếp cận năng lực.......................................................... 137
3.2.5.1. Mục tiêu ................................................................................................ 137
3.2.5.2. Nội dung ............................................................................................... 137
3.2.5.3. Cách thức tổ chức thực hiện ................................................................. 138
3.2.5.4. Điều kiện thực hiện .............................................................................. 140
3.3. Mối quan hệ giữa các giải pháp đánh giá kêt quả học tập của học sinh
trung cấp theo tiếp cận năng lực .................................................................... 140

3.4. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các giải pháp ................... 142
3.4.1. Mục đích khảo nghiệm................................................................................ 142
3.4.2. Nội dung khảo nghiệm ................................................................................ 142
3.4.3. Đối tượng khảo nghiệm .............................................................................. 142


ix

3.4.4. Công cụ và tiêu chí đánh giá ....................................................................... 143
3.4.5. Kết quả khảo nghiệm .................................................................................. 145
3.4.6. Tương quan giữa tính cần thiết và tính khả thi của giải pháp ..................... 148
3.5. Thử nghiệm giải pháp ..................................................................................... 149
3.5.1. Mục đích, đối tượng và phạm vi thử nghiệm .............................................. 149
3.5.2. Nội dung thử nghiệm .................................................................................. 150
3.5.3. Qui trình tổ chức thử nghiệm ...................................................................... 150
Kết luận chương 3 .................................................................................................. 156
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ........................................................................ 157
1. Kết luận ............................................................................................................ 157
2. Khuyến nghị ..................................................................................................... 158
2.1. Đối với Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội ........................................... 158
2.2. Đối với các trường trung cấp ...................................................................... 158
2.3. Đối với đội ngũ cán bộ, giáo viên ............................................................... 159
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU ........................................... 160
TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................................................... 161
PHỤ LỤC ................................................................................................................ 167


x

DANH MỤC CÁC CHỮ CÁI VIẾT TẮT

CBQL

Cán bộ quản lý

CNH

Công nghiệp hóa

DN

Doanh nghiệp

ĐG

Đánh giá

ĐT

Đào tạo

GD&ĐT

Giáo dục và Đào tạo

GV

Giáo viên

HĐH

Hiện đại hóa

HS

Học sinh

KQHT

Kết quả học tập

KT

Kiểm tra

NXB

Nhà xuất bản

NLTH

Năng lực thực hiện

QL

Quản lý

PP

Phương pháp

TCCN

Trung cấp chuyên nghiệp

TCNL

Tiếp cận năng lực

TS

Tiến sỹ

ThS

Thạc sỹ

CN

Cử nhân


xi

DANH MỤC BẢNG

Bảng 1.1. So sánh đánh giá kết quả học tập (thực hành nghề) theo truyền thống và
theo tiếp cận năng lực ................................................................................................34
Bảng 1.2. Các cấp độ mục tiêu nhận thức ..................................................................45
Bảng 1.3. Các cấp độ mục tiêu về kỹ năng ................................................................46

Bảng 1.4. Các cấp độ mục tiêu về thái độ ..................................................................47
Bảng 1.5. Mô hình quản lí đánh giá KQHT theo tiếp cận năng lực ..........................48
Bảng 2.1. Số lượng đội ngũ cán bộ ............................................................................75
Bảng 2.2. Nhiệm vụ giảng dạy hiện nay ....................................................................77
Bảng 2.3. Mẫu bảng đánh giá quy trình .....................................................................86
Bảng 2.4. Số lượng và diện thích cơ sở vật chất ......................................................105
Bảng 3.1. Kết quả khảo nghiệm tính cần thiết của các giải pháp ............................145
Bảng 3.2. Kết quả khảo nghiệm tính khả thi của các giải pháp ...............................146
Bảng 3.3. Tính tương quan của mức độ cần thiết và mức độ khả thi ......................148

DANH MỤC HÌNH

Hình 1.1. Quản lí đánh giá KQHT theo chức năng....................................................26
Hình 1.2. Quản lí đánh giá KQHT theo quá trình ......................................................28
Hình 1.3. Vị trí hoạt động đánh giá KQHT trong quá trình dạy-học.........................31
Hình 1.4. Phương pháp đánh giá kết quả học tập ......................................................40


xii

DANH MỤC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 2.1. Chức vụ của đội ngũ cán bộ ................................................................. 76
Biểu đồ 2.2. Trình độ học vấn ................................................................................... 76
Biểu đồ 2.3. Thâm niên giảng dạy và quản lý ........................................................ 105
Biểu đồ 2.4. Mức độ sử dụng thường xuyên các loại hình và phương pháp đánh giá
KQHT của CBQL & GV .......................................................................................... 81
Biểu đồ 2.5. Mức độ sử dụng thường xuyên các loại hình và phương pháp đánh giá
KQHT của HS ........................................................................................................... 81
Biểu đồ 2.6. Mức độ sử dụng thường xuyên các phương pháp đánh giá KQHT của
HS .............................................................................................................................. 82

Biểu đồ 2.7. Mức độ quan trọng trong quản lý nội dung đánh giá KQHT của HSTC
theo TCNL ................................................................................................................ 88
Biểu đồ 2.8. Mức độ quan trọng của việc xây dựng mục tiêu trong lập kế hoạch đánh
giá KQHT .................................................................................................................. 89
Biểu đồ 2.9. Mức độ quan trọng của chuẩn đầu ra – môn học trong lập kế hoạch
đánh giá KQHT ......................................................................................................... 89
Biểu đồ 2.10. Mức độ quan trọng của việc xây dựng tiêu chí trong lập kế hoạch đánh
giá KQHT .................................................................................................................. 90
Biểu đồ 2.11. Mức độ chỉ đạo thực hiện đánh giá KQHT ........................................ 91
Biểu đồ 2.12. Mức độ tổ chức thực hiện đánh giá KQHT của HS TC theo TCNL .. 94
Biểu đồ 2.13. Mức độ quan trọng của các khâu đánh giá KQHT của HS TC theo
TCNL (CBQL&GV) ................................................................................................. 95
Biểu đồ 2.14. Mức độ quan trọng các khâu đánh giá KQHT của HS TC theo TCNL
(Học sinh) .................................................................................................................. 95
Biểu đồ 2.15. Mức độ kiểm tra/ giám sát đánh giá KQHT của HSTC theo TCNL .. 99
Biểu đồ 2.16. Mức độ nhận thức của CBQL, GV về việc đánh giá KQHT của HS TC
theo TCNL .............................................................................................................. 101
Biểu đồ 2.17. Mức độ nhận thức của HS về việc đánh giá KQHT ......................... 101
Biểu đồ 2.18. Số lượng cơ sở vật chất .................................................................... 105
Biểu đồ 2.19. Diện tích cơ sở vật chất .................................................................... 106
Biểu đồ 2.20. Nguyên nhân và hạn chế trong việc quản lý đánh giá KQHT của HS
TC theo TCNL ........................................................................................................ 111
Biểu đồ 2.21. Nguyên nhân và hạn chế trong việc quản lý đánh giá KQHT của HS
TC theo TCNL ........................................................................................................ 113
Biểu đồ 3.1. Giá trị trung bình của mức độ cần thiết và mức độ khả thi của giải pháp
................................................................................................................................. 147
Biểu đồ 3.2. Giá trị trung bình của các tiêu chí đầy đủ thông tin ........................... 152
Biểu đồ 3.3. Giá trị trung bình của các tiêu chí kịp thời ......................................... 153
Biểu đồ 3.4. Giá trị trung bình của các tiêu chí chính xác ...................................... 154

1

MỞ ĐẦU

1. Lí do chọn đề tài
Kể từ cách mạng tháng Tám 1945, giáo dục nghề nghiệp ở nước ta đã đi
qua một chặng đường dài hơn nửa thế kỷ, trải qua một số giai đoạn, ngày càng
đa dạng và tiến bộ hơn. Tuy nhiên phải đến gần 65 năm sau (từ khi Cục Khảo thí
và Kiểm định chất lượng giáo dục của Bộ Giáo dục và Đào tạo được thành lập),
công tác đánh giá học lực của học sinh mới được chú trọng hơn, đặc biệt có sự
quan tâm tích cực từ các cấp lãnh đạo đến các chuyên gia (trong và ngoài nước)
nghiên cứu về lĩnh vực đánh giá chất lượng giáo dục.
Chiến lược phát triển giáo dục 2011-2020 cũng khẳng định “Tập trung vào
quản lý chất lượng giáo dục”. Bên cạnh đó phải đổi mới nội dung, phương pháp
dạy học, thi, kiểm tra và đánh giá chất lượng giáo dục: “Trên cơ sở đánh giá
chương trình GD phổ thông hiện hành và tham khảo chương trình tiên tiến các
nước, thực hiện đổi mới chương trình và sách giáo khoa từ sau năm 2015 theo
định hướng phát triển năng lực học sinh, đảm bảo tính thống nhất trong toàn
quốc” [tr11,8].
“Tiếp tục đổi mới phương pháp dạy học và đánh giá kết quả học tập, rèn
luyện theo hướng phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo và năng lực
tự học của người học. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông
trong dạy và học... Đổi mới kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông, kỳ thi tuyển
sinh đại học, cao đẳng theo hướng đảm bảo thiết thực, hiệu quả, khách quan và
công bằng; kết hợp kết quả kiểm tra đánh giá trong quá trình giáo dục với kết
quả thi.” [tr12,8]
Trong những năm gần đây, Bộ GD&ĐT và Bộ LĐ, TB&XH đã quan tâm
và chú trọng nhiều đến công tác đánh giá kết quả học tập học sinh, việc ứng dụng
phương pháp trắc nghiệm khách quan trong thi cử được triển khai rộng khắp

trong hầu hết các kỳ thi từ tuyển sinh đầu vào đến các đề thi học kỳ và thi tốt
nghiệp (đầu ra). Năm 2006, Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành Quyết định số
13/2006/QĐ-BGDĐT ngày 18/4/2006 về việc Ban hành Quy chế đào tạo trung


2

cấp chuyên nghiệp theo hình thức vừa làm vừa học; Tiếp đó, năm 2007 Bộ Giáo
dục và đào tạo ban hành Quyết định 40/2007/QĐ-BGDĐT ngày 1/8/2007 về việc
ban hành Quy chế đào tạo trung cấp chuyên nghiệp hệ chính quy. Theo đó, các
cơ sở giáo dục nghề nghiệp thực hiện đào tạo theo học chế mềm dẻo, kết hợp
niên chế với môn học, niên chế với học phần, môn học với module... Đây có thể
được xem là bước khởi đầu cho việc định hướng chuyển sang đào tạo theo học
chế tín chỉ trong các trường TC sắp tới. Công tác kiểm tra đánh giá học lực học
sinh cũng được chú trọng cho phù hợp với sự thay đổi này.
Theo Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 khóa XI ngày 4/11/2013
về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo đã khẳng định: "Đổi mới căn
bản hình thức và phương pháp thi, kiểm tra và đánh giá kết quả giáo dục, đào
tạo, bảo đảm trung thực, khách quan: “Việc thi, kiểm tra và đánh giá kết quả giáo
dục, đào tạo cần từng bước theo các tiêu chí tiên tiến được xã hội và cộng đồng
giáo dục thế giới tin cậy và công nhận. Phối hợp sử dụng kết quả đánh giá trong
quá trình học với đánh giá cuối kỳ, cuối năm học; đánh giá của người dạy với tự
đánh giá của người học; đánh giá của nhà trường với đánh giá của gia đình và
của xã hội. Đổi mới phương thức thi và công nhận tốt nghiệp trung học phổ thông
theo hướng giảm áp lực và tốn kém cho xã hội mà vẫn bảo đảm độ tin cậy, trung
thực, đánh giá đúng năng lực học sinh, làm cơ sở cho việc tuyển sinh giáo dục
nghề nghiệp và giáo dục đại học; Đổi mới phương thức đánh giá và công nhận
tốt nghiệp giáo dục nghề nghiệp trên cơ sở kiến thức, năng lực thực hành, ý thức
kỷ luật và đạo đức nghề nghiệp. Có cơ chế để tổ chức và cá nhân sử dụng lao
động tham gia vào việc đánh giá chất lượng của cơ sở đào tạo.”; “Hoàn thiện hệ

thống kiểm định chất lượng giáo dục. Định kỳ kiểm định chất lượng các cơ sở
giáo dục, đào tạo và các chương trình đào tạo; công khai kết quả kiểm định. Chú
trọng kiểm tra, đánh giá, kiểm soát chất lượng giáo dục và đào tạo đối với các cơ
sở ngoài công lập, các cơ sở có yếu tố nước ngoài. Xây dựng phương thức kiểm
tra, đánh giá phù hợp với các loại hình giáo dục cộng đồng.” [tr6,44]. Đổi mới
cách tuyển dụng, sử dụng lao động đã qua đào tạo theo hướng chú trọng năng
lực, chất lượng, hiệu quả công việc thực tế, không quá nặng về bằng cấp, trước
hết là trong các cơ quan thuộc hệ thống chính trị. Coi sự chấp nhận của thị trường


3

lao động đối với người học là tiêu chí quan trọng để đánh giá uy tín, chất lượng
của cơ sở giáo dục đại học, nghề nghiệp và là căn cứ để định hướng phát triển
các cơ sở giáo dục, đào tạo và ngành nghề đào tạo." [tr7,44]
Hiện nay, hầu hết các trường đã chuyển đổi mục tiêu đào tạo trung cấp theo
hướng thực hành. Trong đó, đánh giá kết quả học tập của học sinh là một khâu
quan trọng và cần thiết trong quy trình đào tạo học sinh đang học tập tại các cơ
sở giáo dục nghề nghiệp. Thông qua đánh giá, nhà quản lý giáo dục, thầy cô giáo
biết được họ đang làm tốt cái gì và cần thay đổi cái gì để có thể đào tạo học sinh
tốt hơn. Đồng thời qua đó, học sinh cũng biết được họ tiếp thu được cái gì và cái
gì chưa tiếp thu được. Kết quả học tập giúp cho học sinh hiểu được họ đạt chuẩn
đào tạo và mục tiêu đào tạo ở mức độ nào. Ngoài ra kết quả này còn nói lên khả
năng và chất lượng đào tạo của một trường, cũng như khả năng đáp ứng nhu cầu
sử dụng lao động của các doanh nghiệp...
Tuy nhiên công tác thi, kiểm tra, đánh giá trên thực tế chậm được đổi mới.
Do nội dung chương trình giảng dạy vẫn còn nặng về lý thuyết, phương pháp
dạy học chưa được cải tiến nhiều, chưa phù hợp với đặc thù của giáo dục nghề
nghiệp, mặt khác do chưa có khung trình độ quốc gia về giáo dục thống nhất trên
toàn quốc, nên hoạt động đánh giá kết quả học tập của học sinh còn nhiều bất

cập, các thang đo (tiêu chí, chỉ số…), cách tiến hành thi, kiểm tra còn có chỗ tuỳ
tiện, thậm chí có nơi giáo viên vừa là người giảng dạy vừa là người trực tiếp ra
đề thi, coi thi, nên phần nào chưa đảm bảo tính khách quan trong đánh giá, thêm
vào đó là việc công nhận kết quả đánh giá của các cơ sở đào tạo giáo dục nghề
nghiệp cũng khác nhau, hầu hết đều dựa vào điểm số môn học chứ chưa chú
trọng đến kỹ năng của học sinh. Điều này cho thấy điểm số của học sinh đóng
vai trò rất quan trọng. Nếu các điểm số cho thấy kết quả cuối cùng không phản
ánh đúng được năng lực thực sự của người học sẽ là một vấn đề nghiêm trọng
đối với công tác giáo dục, đào tạo và việc sử dụng nhân lực trong xã hội.
Hiện nay, mạng lưới cơ sở giáo dục TC phân bổ rộng khắp các tỉnh thành
của cả nước, đa dạng hóa về loại hình trường, ngành nghề, phương thức đào tạo
và về nguồn lực.... theo hướng hội nhập với xu thế chung của thế giới. Quy mô


4

đào tạo tăng nhanh, từng bước đáp ứng nhu cầu học tập của người dân. Chất
lượng đào tạo đã có những chuyển biến tốt về nhiều mặt. Các hoạt động đánh
giá, đảm bảo chất lượng bước đầu đã có những tác động tích cực trong công tác
quản lí và đào tạo của các trường trên cả nước. Nhưng hệ thống giáo dục TC của
nước ta hiện nay vẫn chưa tiếp cận nhiều với trình độ tiên tiến của các nước trong
khu vực và trên thế giới, chưa theo kịp yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của đất
nước, chưa thực sự gắn với nhu cầu sử dụng nguồn nhân lực có trình độ TC của
các ngành, địa phương trên cả nước. Chính vì vậy, vấn đề đảm bảo và nâng cao
chất lượng đào tạo TC đang được các cấp, các ngành và xã hội đặc biệt quan
tâm. Để HSTC sau khi tốt nghiệp ra trường có thể làm việc được ngay tại vị trí
sản xuất của doanh nghiệp thì chương trình đào tạo của nhà trường cần phải đáp
ứng được các yêu cầu đối với các vị trí công việc ở DN. Để có thể thực hiện được
điều đó, nhà trường cần xác định mục tiêu, xây dựng chương trình, tổ chức đào
tạo đến kiểm tra đánh giá chất lượng đào tạo.

Chính vì lý do đã trình bày ở trên, tác giả đã lựa chọn đề tài “Quản lý đánh
giá kết quả học tập của học sinh trung cấp theo tiếp cận năng lực”.
2. Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu cơ sở lý luận, thực tiễn quản lý đánh giá KQHT của học sinh
trung cấp theo tiếp cận năng lực và đề xuất các giải pháp quản lý nhằm nâng cao
chất lượng quản lý đánh giá KQHT.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1 Khách thể nghiên cứu
Hoạt động đánh giá KQHT của học sinh trường trung cấp theo tiếp cận năng lực.
3.2 Đối tượng nghiên cứu
Quản lý đánh giá KQHT của học sinh trường trung cấp theo tiếp cận năng lực.
4. Giả thuyết khoa học
Thực trạng quản lý đánh giá kết quả học tập của học sinh trung cấp còn
nhiều hạn chế trong các khâu như: lập kế hoạch đánh giá KQHT, tổ chức chỉ đạo
đánh giá KQHT, kiểm tra/giám sát việc đánh giá KQHT, sao lưu và quản lý thông
tin hậu đánh giá do các trường vẫn triển khai quản lý theo phương thức truyền


5

thống, chưa chi tiết kế hoạch đánh giá hàng năm và toàn khóa, chưa thiết lập
được một cơ cấu tổ chức đánh giá mang tính chuyên nghiệp, việc đánh giá được
giao khoán cho tổ môn và giáo viên, chưa chặt chẽ trong việc thanh tra, kiểm tra
kết quả đánh giá… Nếu đề xuất được các giải pháp quản lý đánh giá kết quả học
tập của học sinh trung cấp theo tiếp cận năng lực phù hợp và có tính khả thi thì
sau khi kết thúc khóa học, học sinh sẽ dễ đạt được chuẩn đầu ra của chuyên
ngành đào tạo.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý đánh giá kết quả học tập của học sinh
trung cấp theo tiếp cận năng lực.

- Nghiên cứu thực tiễn về quản lý đánh giá kết quả học tập của học sinh
trung cấp theo tiếp cận năng lực.
- Đề xuất các giải pháp quản lý đánh giá kết quả học tập của học sinh trung
cấp theo tiếp cận năng lực
- Tổ chức khảo nghiệm các giải pháp kiểm tra tính cần thiết và tính khả thi
của các giải pháp đã đề xuất.
- Tổ chức thử nghiệm giải pháp.
6. Phạm vi nghiên cứu
Luận án tập trung nghiên cứu, phân tích thực trạng về quản lý đánh giá kết
quả học tập của học sinh các trường trung cấp ở Hà Nội theo tiếp cận năng lực
theo qui định đánh giá về học chế tín chỉ để có cơ sở đề xuất các giải pháp cho
phù hợp.
7. Phương pháp nghiên cứu
7.1 Phương pháp luận
- Phương pháp tiếp cận hệ thống
Hệ thống QL đánh giá KQHT của học sinh trung cấp theo TCNL là một hệ
thống có tính đồng bộ, giải quyết các vấn đề QL đánh giá KQHT dựa trên quan
điểm phát triển, mang tính khoa học, hiệu quả và thực tiễn. Do vậy, công tác QL
đánh giá KQHT phải được xây dựng theo quan điểm hệ thống, không chồng chéo
và mâu thuẫn lẫn nhau.


6

- Phương pháp tiếp cận chức năng
Các công việc của QL đánh giá KQTH của học sinh trung cấp theo TCNL
được thực hiện trong một chỉnh thể thống nhất, đảm bảo thực hiện theo các chức
năng của quản lý đánh giá KQHT.
- Phương pháp tiếp cận lịch sử
Quá trình nghiên cứu đối tượng, tìm hiểu để phát triển QL đánh giá KQHT

qua thời gian, không gian cụ thể và với những điều kiện phù hợp nhưng vẫn đảm
bảo được các qui luật tất yếu và giữ được những giá trị truyền thống.
7.2 Phương pháp nghiên cứu
* Nhóm phương pháp nghiên cứu lý thuyết, hồi cứu tư liệu
Nghiên cứu sách, tài liệu, các văn bản pháp quy có liên quan đến luận án,
trên cơ sở đó phân tích, tổng hợp, khái quát hóa phục vụ cho cơ sở lý luận và kế
thừa các kết quả nghiên cứu của các công trình có liên quan để có các cứ liệu
giải quyết các vấn đề lý luận mà Luận án đặt ra.
* Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- Phương pháp điều tra: Xây dựng bộ phiếu hỏi để tiến hành khảo sát thực
trạng của vấn đề nghiên cứu.
- Phương pháp điều tra phỏng vấn: Trao đổi trực tiếp một số cán bộ quản
lý, giáo viên, học sinh về những vấn đề liên quan đến vấn đề nghiên cứu.
- Phương pháp chuyên gia: Tổng hợp các ý kiến chuyên gia giáo dục để
xem xét đánh giá, nhận định về tính khả thi và hiệu quả của quản lý đánh giá kết
quả của học sinh trung cấp.
* Phương pháp thử nghiệm
Tiến hành thử nghiệm nhằm kiểm định tính khả thi và hiệu quả của quản lý
đánh giá kết quả học tập của học sinh trung cấp để kiểm chứng một biện pháp
quản lý cụ thể.
* Phương pháp thống kê và xử lý số liệu
Thu nhận thông tin và xử lý bằng các phần mềm SPSS.


7

8. Luận điểm bảo vệ
- Đánh giá KQHT theo tiếp cận năng lực là một trong những nội dung quan
trọng thúc đẩy sự phát triển của hoạt động QL đánh giá KQHT.
- QL đánh giá KQHT theo tiếp cận năng lực là phương thức quản lý hiệu

quả, giúp các nhà QLGD đạt được hiệu quả mong muốn. Nó tác động tới nhà
trường phải thực hiện để đạt được các mục tiêu quản lý đánh giá và nâng cao
chất lượng dạy và học.
9. Đóng góp mới của luận án
- Luận án đã tổng quan được một số vấn đề cơ bản về đối tượng nghiên cứu,
góp phần phát triển cơ sở lý luận về quản lý đánh giá KQHT theo tiếp cận năng lực.
- Hệ thống hóa cơ sở lí luận về quản lý đánh giá KQHT của học sinh trung
cấp theo TCNL.
- Dựa trên cơ sở phân tích, đánh giá thực trạng QL đánh giá KQHT của học
sinh trung cấp theo TCNL, góp phần đổi mới phương thức quản lý đánh giá
KQHT vào công tác QLGD.
- Đề xuất các giải pháp và thử nghiệm giải pháp quản lý đánh giá KQHT
để đổi mới phương thức và tư duy quản lý đánh giá.
- Những kết quả nghiên cứu là cơ sở khoa học cho việc xây dựng các chính
sách QLGD mang tính thực tiễn trong việc quản lý đánh giá KQHT của ngành
giáo dục.
10. Cấu trúc của luận án
- Phần mở đầu
- Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý đánh giá kết quả học của học sinh
trung cấp theo tiếp cận năng lực
- Chương 2: Thực tiễn về quản lý đánh giá kết quả học của học sinh trung
cấp theo tiếp cận năng lực
- Chương 3: Giải pháp quản lý đánh giá kết quả học của học sinh trung cấp
theo tiếp cận năng lực
- Kết luận và kiến nghị


8

CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ

HỌC TẬP CỦA HỌC SINH TRUNG CẤP THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC
1.1. Tổng quan nghiên cứu các vấn đề về quản lý đánh giá kết quả học tập
của học sinh trung cấp theo tiếp cận năng lực
Có thể nói phân hệ giáo dục nghề nghiệp đóng vai trò rất quan trọng trong
hệ thống giáo dục quốc dân, là cầu nối giữa giáo dục phổ thông với giáo dục bậc
cao và là nơi đào tạo và cung cấp nguồn lao động trực tiếp cho thị trường lao động
nên có rất nhiều nghiên cứu về giáo dục nghề nghiệp: như phát triển giáo dục nghề
nghiệp, đáp ứng nhu cầu thị trường lao động, dự báo nguồn nhân lực quốc gia...
Nghiên cứu về giáo dục nghề nghiệp trong bối cảnh phát triển của nền kinh tế thị
trường có định hướng xã hội chủ nghĩa, xu thế hội nhập sâu rộng cùng với sự tiến
bộ mạnh mẽ của khoa học công nghệ đã và đang đặt ra nhiều vấn đề cấp thiết cần
được giải quyết bằng các giải pháp khoa học mang tính khả thi, một trong các vấn
đề đó là công tác kiểm tra đánh giá chất lượng trong giáo dục nghề nghiệp nói
chung và đặc biệt là đánh giá kết quả học tập của học sinh trường trung cấp nói
riêng: Từ khâu ra đề, tổ chức thi, chấm và công nhận kết quả học tập của học sinh
với xu thế như vậy có thể kể ra một vài hướng nghiên cứu như sau:
1.1.1. Hướng nghiên cứu về đánh giá kết quả học tập
Hoàng Đức Nhuận, Lê Đức Phúc “Cơ sở lý luận của việc đánh giá chất
lượng học tập của học sinh phổ thông” [38] đã đưa ra cách hiểu về kết quả học
tập là một khái niệm thường được hiểu theo hai quan niệm khác nhau trong thực
tế cũng như trong khoa học. KQHT là mức độ thành tích mà một chủ thể học tập
đã đạt, được xem xét trong mối quan hệ với công sức, thời gian đã bỏ ra, với mục
tiêu xác định; KQHT còn là mức độ thành tích đã đạt của một học sinh so với
các bạn học khác. Theo quan niệm thứ nhất, kết quả học tập là mức thực hiện
tiêu chí (criterion) và với quan niệm thứ hai, đó là mức thực hiện chuẩn (norm);
Trần Bá Hoành “Đánh giá trong giáo dục” [26]: Tác giả cho rằng Đánh
giá là quá trình hình thành những nhận định, phán đoán về kết quả công việc,
dựa vào sự phân tích những thông tin thu được, đối chiếu với những mục tiêu,
tiêu chuẩn đã đề ra nhằm đề xuất những quyết định thích hợp để cải thiện thực

9

trạng, điều chỉnh nâng cao chất lượng và hiệu quả công việc [tr.5,26]. Đánh giá
là một mắt xích trọng yếu trong quá trình đánh giá. Nó không chỉ dừng lại ở việc
giải thích thông tin về trình độ kiến thức, kĩ năng hoặc thái độ của học sinh mà còn
gợi ra những định hướng "bổ khuyết sai sót hoặc phát huy kết quả [tr.18, 26].
Lê Văn Hồng “Cơ sở lý luận của việc đánh giá kết quả học tập của học
sinh trong giáo dục nghề nghiệp” [25] theo đó tác giả đã nêu và phân tích các cơ
sở lý luận về đánh giá bao gồm các khái niệm liên quan đến đánh giá kết quả học
tập, cơ sở tâm lý học, cơ sở giáo dục học về đánh giá, đặc biệt là tác giả đã trình
bày và phân tích các mức độ trong thang đánh giá của Bloom B.S. Có thể nói cho
tới nay thì các đánh giá theo Bloom B.S vẫn là một trong các cách đánh giá được
dùng trong kiểm tra, đánh giá kết quả của học sinh trong giáo dục nghề nghiệp
vì nó thể hiện sự tương đồng về mặt chuyên môn, nếu đem áp dụng vào trong
đánh giá các giờ học thực hành ta sẽ thấy rõ sự tương đồng với thực tế. Ngoài ra
khi xét về mặt thái độ người ta quan tâm đến thái độ lao động nghề nghiệp, với
các tiêu chí đánh giá là: lòng yêu nghề, tinh thần trách nhiệm, dám nghĩ dám làm,
tính kỷ luật, tính trung thực, tác phong công nghiệp, tinh thần làm việc nhóm...
Tuy nhiên, thái độ là một lĩnh vực rất phức tạp và rất khó đánh giá”. Trong thực
tiễn, người ta thường đánh giá thái độ theo các mức độ là: Tốt; Khá; Trung bình;
Kém.
Mặc dù vậy nhưng nhìn chung các tác giả trên cũng chỉ mới đi sâu vào
các khái niệm liên quan đến đánh giá kết quả học tập của học cũng như các cơ
sở khoa học về đánh giá (cơ sở tâm lý học, cơ sở giáo dục học, cơ sở pháp lý…)
và cũng chỉ dừng lại ở việc đánh giá theo điểm số trên lớp (theo cách truyền
thống) chứ chưa đề cập đến vấn đề đánh giá kết quả học tập của người học theo
năng lực thực hiên.
Đề tài “Đo lường và đánh giá thành quả học tập trong giáo dục đại
học" [36] của Lê Đức Ngọc. Tác giả đã đưa ra một số khái niệm về đo lường,

kiểm tra, đánh giá trong giáo dục và nêu các đặc trưng của một bài trắc nghiệm
tốt. Phương pháp trắc nghiệm với bài thi kiểu chọn trả lời là một loại kiểm tra
đánh giá tiếp thu môn học có nhiều ưu điểm như: thí sinh không học tủ, học lệch


10

được, học phải đủ các phần của môn học, không cắt xén được chương trình; Thí
sinh phải tập trung làm bài với tốc độ cao và thận trọng; Có thể áp dụng các loại
hình thi trắc nghiệm cho qui mô đào tạo lớn do có thể chấm bài nhanh, chính
xác. Tuy vậy, phương pháp trắc nghiệm cũng có những nhược điểm như không
lượng giá được đầy đủ năng lực diễn giải và năng lực tư duy logic của người thi
nên cần kết hợp nhiều loại hình kiểm tra đánh giá trong quá trình đào tạo.
Cũng theo hướng này thì tác giả Đặng Bá Lãm, người đã có nhiều năm
nghiên cứu sâu về khoa học giáo dục nói chung và kiểm tra đánh giá giáo dục
đại học nói riêng. Trong đó tiêu biểu có cuốn sách "Kiểm tra - Đánh giá trong
dạy - học đại học" [33]. Cuốn sách đã đề cập đến vai trò của kiểm tra - đánh giá,
đưa ra một số cơ sở lý luận và thực tiễn về kiểm tra đánh giá trong giáo dục đại
học và qui trình kiểm tra - đánh giá trong dạy - học đại học. Trong cuốn sách này
tác giả cho thấy sự kết hợp những phương pháp giảng viên quen thực hiện trong
giảng dạy. Nhưng điều mấu chốt trong qui trình kiểm tra - đánh giá là xây dựng
bảng đặc tính trong đó cụ thể hóa mối liên hệ giữa nội dung kiểm tra với mục
tiêu thông qua trọng số của từng chủ đề và xây dựng ngân hàng đề thi đối với
từng môn học. Nhìn chung tác giả đã đặt nền móng cho việc đánh giá giáo dục
dạy - học trong giáo dục đại học, nhưng chưa đề cập đến việc đánh giá kết quả học
tập của người học theo năng lực.
Nhưng người đi tiên phong trong lĩnh vực đánh giá kết quả học tập của
học trong giáo dục nghề nghiệp phải kể đến là Benjamin Bloom (1956) theo đó
tác giả cho rằng học tập có thể làm thay đổi người học ở 3 phương diện: Nhận
thức; Kỹ năng và Thái độ. Các phương diện lại chia thành nhiều bậc khác nhau

bắt đầu từ hành vi đơn giản nhất đến phức tạp nhất. Về nhận thức được chia thành
các cấp độ từ thấp đến cao tương ứng với cấp 1 là thấp nhất và cấp 6 là cao nhất:
1. Biết được (knowkedge), 2. Thông hiểu (comprehention), 3. Vận dụng
(Application), 4. Phân tích (Analysis), 5. Tổng hợp (synthesis), 6. Đánh giá
(Evaluation); Về kỹ năng được chia thành các cấp độ từ thấp đến cao tương ứng
với cấp 1 là thấp nhất và cấp 5 là cao nhất: 1. Bắt chước (perception), 2. Làm
được (set), 3. Làm chính xác (guide response), 4. Làm biến hoá (mechanism), 5.


11

Làm thuần thục (Complex over response); Về thái độ: Vì thái độ là một khái
niệm tương đối trìu tượng nên Benjamin Bloom đã đưa ra các tiêu chí đánh giá
như: lòng yêu nghề, tinh thần trách nhiệm, dám nghĩ dám làm, tính kỷ luật, tính
trung thực, tác phong công nghiệp, tinh thần làm việc nhóm...tuy nhiên, thái độ
là một lĩnh vực rất phức tạp và rất khó đánh giá.
Tóm lại, thông qua một số khái niệm trên, xem kết quả học tập của HS là
gồm kiến thức, kỹ năng và thái độ với những bậc phân chia như theo thuyết của
Benjamin Bloom HS đạt được sau một quá trình học tập và rèn luyện, việc đánh
giá kết quả học tập của HS là một quá trình gồm 03 giai đoạn chính như đã nêu
trên. [33]
Theo Prabhakar Raizada với cuốn "Evaluation of Students Progress in
Vocational Education" [69] thì tác giả đã nghiên cứu hệ thống đánh giá áp dụng
cho các khóa học nghề tại các tiểu bang khác nhau vẫn trong mô hình truyền
thống của khóa học. Không có sự sắp xếp hệ thống để đánh giá liên tục trong các
khóa học nghề. Tài liệu này được thiết kế để giúp giáo viên dạy nghề, các tổ chức
và các quản trị viên để thực hiện các chương trình đánh giá học sinh một cách hệ
thống hơn. Nó bao gồm sự cần thiết các khái niệm về đánh giá, quy trình đánh
giá, thử nghiệm các thiết bị và kỹ thuật, hồ sơ thẩm định và báo cáo, kiểm tra
thiết kế và giấy tờ câu hỏi mẫu trong khu vực.

- “Phương pháp kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn học trong các
trường đại học” [50] của Trần Thị Thanh Phương đã đưa ra nhiệm vụ của kiểm
tra và đánh giá là xác định được tình hình kiến thức, sự thành thạo các kĩ năng,
nâng cao khả năng tư duy: phân tích, tổng hợp, phán đoán, hệ thống hóa, khái
quát hóa các kiến thức của môn học đã được giảng dạy. Phương pháp KTĐG qua
việc quan sát trên lớp, bài làm tự luận, câu hỏi ngắn, vấn đáp, trắc nghiệm khắc
quan, thi thực hành, sinh viên tự KTĐG và đánh giá đồng đẳng, điểm sách, báo
cáo, sổ tay công tác và bài tập lớn, đồ án, luận văn. Tác giả cho rằng phương
pháp kiểm tra đánh giá chất lượng đề cao việc cụ thể hóa mục tiêu đào tạo thành
các tiêu chí đầu ra hay tiêu chuẩn SV tốt nghiệp từ đó xây dựng chương trình


12

học và qui trình kiểm tra, đánh giá trong đó có xây dựng nội dung, cách thức
đánh giá.
Đã có nhiều công trình nghiên cứu về đo lường, đánh giá kết quả học tập
của học sinh được công bố như: Erwin. T.D, Hopkins K.D, Stanley K.D, Mehrens
W.A, Lehman I.J... các tác giả này đi sâu vào phương pháp đo lường từng lĩnh vực
của mục tiêu giáo dục, phân biệt rõ từng loại đánh giá đặc biệt đề cao hình thức
đánh giá bằng trắc nghiệm khách quan. Đến năm 1998 SJ. Osterlind đã nghiên cứu
về việc xây dựng ngân hàng câu hỏi trắc nghiệm khách quan và đưa ra kỹ thuật sử
dụng MCQ (Multiple Choice Questions- câu hỏi trắc nghiệm khách quan được
nhiều lựa chọn) trong kiểm tra đánh giá và tự đánh giá. [74]
Bên cạnh đó còn có nghiên về kỹ thuật đánh giá lớp học "Classroom
Assessment Techniques" [71] của Thomas A. Angelo và K. Patricia Cross. Đánh
giá lớp học là một hình thức chứ không phải là một cách tiếp cận tổng kết để
đánh giá. Mục đích của nó là để nâng cao chất lượng học tập của sinh viên, không
cung cấp bằng chứng để đánh giá hay phân loại sinh viên. Nó cung cấp cho giảng
viên có thông tin hiện của sinh viên như thế nào và có phản hồi về hiệu quả của

họ và nó mang lại cho sinh viên một thước đo của sự tiến bộ của họ. Đánh giá
lớp học đó được quản lý và phân tích bởi bản thân giáo viên. Mục tiêu của cuốn
sách này là trình bày các kỹ thuật đánh giá lớp học khác nhau và cung cấp cho
giáo viên đại học bản tóm lược những ý tưởng tốt được phát triển bởi các đồng
nghiệp của họ để đánh giá và cải thiện sinh viên được học tập tốt hơn. Giáo viên
có thể chọn những bộ công cụ đánh giá đúng để phù hợp với công việc. Mặt
khác, cuốn sách như là một phương tiện để chia sẻ cách tiếp cận giữa giáo viên
với sinh viên và giữa sinh viên với sinh viên.
Tiếp đến Alexander L.G, Jolene Gear có các nghiên cứu mẫu về đánh giá,
các bài đánh giá của họ được sử dụng rộng rãi trên thế giới và trong kiểm tra
đánh giá trình độ tiếng Anh.
Tài liệu hội thảo vào T3/1994 "Testing and Assessment in Vocational
Education" [72] về Kiểm tra và Đánh giá trong Giáo dục Nghề nghiệp của Quốc
hội Hoa Kỳ - Văn phòng Đánh giá Công nghệ (Office of Technology Assessment


13

- OTA) đặt ra một số vấn đề về cách các chính sách kiểm tra và đánh giá thông
qua các tiểu bang và địa phương có thể đưa ra các ảnh hưởng đến việc thực hiện
các tiêu chuẩn hoạt động, trách nhiệm trong pháp luật liên bang, và cuối cùng là
tính chất và nội dung của giáo dục nghề nghiệp.
Việc kiểm tra, đánh giá đó thể hiện ở một số loại kỹ năng có thể được đánh
giá trong các chương trình dạy nghề, phản ánh nhiều mục tiêu của giáo dục nghề
nghiệp. Theo như mục đích của tài liệu hội thảo này, OTA đã nhóm chúng thành
bốn loại: Loại thứ nhất là những kỹ năng học tập, chủ yếu là các lĩnh vực đọc,
viết và toán học; Ba loại khác là các loại kỹ năng nghề nghiệp: kỹ năng nghề
nghiệp theo hướng cụ thể công việc, kỹ năng làm việc chung, trong đó bao gồm
các kỹ năng việc làm như thái độ tích cực làm việc, cũng như làm việc theo
nhóm, giao tiếp hiệu quả và các loại năng lực làm việc nói chung và kỹ năng kỹ

thuật rộng rãi. Đó là những kỹ năng cốt lõi và dưới bảng xếp hạng của công nghệ,
thông tin và tổ chức cần thiết để thực hiện có hiệu quả trong một ngành công
nghiệp hoặc phạm vi của ngành nghề.
Các tác giả đã cung cấp nhiều thông tin về các khía cạnh của chất lượng
giáo dục đặc biệt là giáo dục phổ thông. Hầu hết các tác giả thường đi sâu vào
một số khía cạnh nào đó chẳng hạn như khâu xây dựng ngân hàng đề thi, xây
dựng các tiêu chí đánh giá, đề xuất phương án thi, hình thức thi cho một số môn
học... chứ chưa đi sâu vào việc đánh giá kết quả học tập của học sinh trung cấp
theo hướng tiếp cận năng lực.
1.1.2. Hướng nghiên cứu về quản lý đánh giá kết quả học tập của học sinh
theo tiếp cận năng lực
Trong tác phẩm “Chất lượng giáo dục những vấn đề lý luận và thực tiễn”
[15] do Nguyễn Hữu Châu chủ biên, phần thứ ba viết về chất lượng giáo dục
nghề nghiệp từ trang 317 đến trang 493 tác giả đã nêu ra bức tranh khá đầy đủ
về giáo dục nghề nghiệp, những vấn đề về chất lượng: thực trạng chất lượng giáo
dục nghề nghiệp, các mô hình quản lý chất lượng giáo dục nghề nghiệp, một số
định hướng và giải pháp phát triển giáo dục nghề nghiệp, trong đó tác giả đã đưa


14

ra các khái niệm về năng lực như: năng lực chuyên môn, năng lực thực hiện,
năng lực quan hệ con người, năng lực quản lý...
Gần đây cũng có một vài tác giả bước đầu tìm hiểu và nghiên cứu về đào
tạo theo năng lực thực hiện (trong có có cách tiếp cận về đánh giá kết quả học
tập của học sinh theo năng lực thực hiện). Họ đã tìm cách tiếp cận theo các năng
lực thực của người học (khác với cách truyền thống là thường tiếp cận theo mục
tiêu môn học…).
- Bài viết về “Đổi mới kiểm tra – đánh giá trong giáo dục đại học” và
“Qui trình đánh giá thành quả học tập theo cách tiếp cận chuẩn đầu ra” [37]

của Lê Đức Ngọc – Cấn Thị Thanh Hương đã đưa ra một số vấn đề còn tồn tại
trong kiểm tra đánh giá trong giáo dục đại học, vẫn còn đánh giá theo kiểu truyền
thống theo mục tiêu và lý thuyết nhiều và tác giả mong muốn được đổi mới theo
hướng kiểm tra đánh giá theo hướng đánh giá theo năng lực của của sinh viên và
được công nhận bởi Trung tâm kiểm tra đánh giá và có cấp văn bằng chứng chỉ.
- Trong đề tài “Nghiên cứu đánh giá kết quả học tập tin học văn phòng dựa
trên năng lực thực hiện của sinh viên Cao đẳng Kỹ thuật Công nghiệp” [44] của
Vũ Trọng Nghị, tác giả cho rằng dưới góc độ của lý luận dạy học, kết quả của
toàn bộ quá trình dạy học được thể hiện tập trung ở KQHT của sinh viên. Đánh
giá KQHT của người học trước hết phải căn cứ vào mục tiêu dạy học, đây là cách
tiếp cận dựa vào tiêu chí, tức là đánh giá mức độ người học đạt được các mục
tiêu dạy học như thế nào. Lựa chọn và sử dụng phương pháp kiểm tra thích hợp
với từng môn học cụ thể là một trong những biện pháp để nâng cao hiệu quả của
việc đánh giá KQHT của người học.
Nguyễn Đức Trí với nghiên cứu “Xây dựng hệ thống tiêu chuẩn năng lực
nghề nghiệp, đánh giá và cấp chứng chỉ quốc gia” [55]. Tác giả đi sâu nghiên
cứu phương pháp và qui trình xây dựng tiêu chuẩn kỹ năng nghề, đặc biệt là về
hệ thống thống kiểm tra đánh giá và việc cấp văn bằng chứng chỉ. Đánh giá là
một quá trình đo lường, thu thập chứng cứ và đưa ra những phán xét về một
NLTH nào đó đã đạt hay chưa ở người học tại một thời điểm nhất định theo
những yêu cầu thực hiện đã xác định trong tiêu chuẩn kĩ năng nghề hoặc mục


15

tiêu dạy học. Việc đánh giá kết quả học tập của người học dựa vào tiêu chí thực
hiện. Các tiêu chí thực hiện được xác định chủ yếu từ các tiêu chuẩn nghề trong
công nghiệp; chỉ khi nào người học đã “đạt” tất cả các tiêu chí đặt ra thì mới
được công nhận đã học xong chương trình đào tạo.
-

Trong bài viết “Phát triển chương trình giáo dục hướng nghiệp theo

tiếp cận năng lực” [42] của Phan Văn Nhân cho thấy vấn đề tiếp cận theo năng
lực cũng được hướng đến đối tượng học sinh phổ thông trong quá trình phát triển
chương trình giáo dục hướng nghiệp. Việc kiểm tra đánh giá kết quả học tập là
đánh giá khả năng đạt các cấp độ năng lực qui định trong chuẩn của chương trình
(tổng thể, cấp học, môn học) để đảm bảo tính thống nhất. Đánh giá phải xuất
phát từ mục tiêu thực hiện cuối cùng tức là phải tập trung vào đánh giá năng lực
là chính còn kiến thức cũng được đánh giá nhưng không phải là mục đích cuối
cùng, thái độ cũng được coi trọng và cũng được đánh giá thông qua sự quan sát
việc thực hiện của học sinh. Tác giả đã trình bày được những ý tưởng cơ bản và
đưa ra những nội dung, mục tiêu của một chương trình giáo dục hướng nghiệp
được xây dựng theo cách tiếp cận mới.
-

“Đánh giá kết quả học tập theo định hướng năng lực hành nghề của

học sinh trong các cơ sở dạy nghề” [60] của Nguyễn Quang Việt. Đánh giá theo
năng lực được coi là một xu hướng tiếp cận chất lượng hiện nay trong đào tạo và
phát triển nguồn nhân lực đáp ứng nhu cầu của thị trường lao động. Bài viết cho
thấy về bản chất năng lực thực hành nghề và năng lực thực hiện của người lao
động đều thể hiện ở sự hiểu biết công việc, ở năng suất, hiệu quả đã và đang thực
hiện trong nghề hoặc tiềm ẩn để có thể sử dụng trong tương lai.
-

Luận án của Cấn Thị Thanh Hương “Nghiên cứu quản lý kiểm tra,

đánh giá kết quả học tập trong giáo dục đại học Việt Nam” [28] cũng đã hệ
thống hoá cơ sở lý luận về kiểm tra, đánh giá KQHT và vận dụng khoa học quản

lý vào lĩnh vực này. Chức năng, nhiệm vụ và cơ chế phối hợp hoạt động của các
đội ngũ liên quan kể trên cùng với sự phân công, phân cấp tạo nên hệ thống quản
lý KTĐG kết quả học tập của người học trong GDĐH nhằm thực hiện tốt 4 chức
năng quản lý và quản lý được toàn bộ quá trình KTĐG. Khi xem xét hệ thống


16

quản lý KTĐG có 3 nội dung cần quan tâm, đó là quy trình KTĐG, các chức
năng quản lý KTĐG và các yếu tố liên quan, đặc biệt là đội ngũ những người
tham gia vào quản lý KTĐG. Đó là những cơ sở khoa học quan trọng đã được
trình bày trong luận án. Bên cạnh đó tác giả đã tìm hiểu công tác quản lý KTĐG
kết quả học tập ở một số trường ĐH trong và ngoài nước. Xác định thực trạng
quản lý KTĐG kết quả học tập trong GDĐH ở Việt Nam. Nguyên nhân của
những bất cập đó xuất phát từ nhiều phía (GV, CBQL, SV, XH), thể hiện ở: nhận
thức về tầm quan trọng của KTĐG của người làm công tác đánh giá, của người
bị đánh giá và XH chưa thật sự đúng đắn và đầy đủ; nghiệp vụ của những người
làm công tác đánh giá chưa đáp ứng yêu cầu; công tác chỉ đạo của nhà trường
chưa sát sao, chặt chẽ; chính sách quản lý chưa đầy đủ, ít tác dụng khuyến khích
cán bộ, GV thực hiện nghiêm túc và tích cực đổi mới trong KTĐG. Thực trạng
trên cùng với xu hướng phát triển của GDĐH là cơ sở thực tiễn quan trọng để tác
giả đề xuất các giải pháp quản lý KTĐG kết quả học tập trong GDĐH ở Việt Nam.
-

Luận án “Đánh giá kết quả học tập môn giáo dục học của sinh viên đại

học sư phạm theo tiếp cận năng lực” [53] của Nguyễn Thị Thanh Trà đã tổng
hợp, hệ thống hóa và phát triển lý luận về đánh giá KQHT môn Giáo dục học
của sinh viên Đại học Sư phạm theo tiếp cận năng lực. Phân tích đánh giá thực
trạng về đánh giá KQHT môn GDH của sinh viên Đại học Sư phạm theo tiếp cận

năng lực và tìm ra nguyên nhân dẫn đến thực trạng đó. Từ đó đề xuất các biện
pháp đánh giá KQHT môn Giáo dục học của sinh viên Đại học Sư phạm theo
tiếp cận năng lực, trong đó xây dựng hệ thống bài tập thực hành và các rubric
đánh giá các năng lực chung và năng lực dạy học - giáo dục của sinh viên ĐHSP
trong quá trình dạy học môn Giáo dục học.
- Ngoài ra đã có một số luận án nghiên cứu về việc hình thành, phát triển
các năng lực nghề của sinh viên đại học sư phạm kỹ thuật và sinh viên đại học
sư phạm như luận án của các tác giả Vũ Xuân Hùng [27], Cao Danh Chính [16].
Tuy nhiên các luận án này nghiên cứu về phát triển các năng lực nghề của sinh
viên thông qua các hoạt động thực tập sư phạm, hoạt động dạy học và hoạt động
seminar, còn hoạt động đánh giá chưa được đề cập đến.