TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2
KHOA GIÁO DỤC TIỂU HỌC
=====0o0=====
NGUYỄN THỊ ANH MINH
BIỆN PHÁP RÈN LUYỆN
KĨ NĂNG ĐỌC SÁCH CHO HỌC SINH LỚP 2
THÔNG QUA DẠY HỌC MÔN ĐẠO ĐỨC
C u
V
M s
ọ
2 22
2
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Chuyên ngành: G áo ụ
N
ờ
ớ
o
ọ
ọ
GS TS V A
TS P
HÀ NỘI, 2 8
Đ
Tuấ
u
H
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2
KHOA GIÁO DỤC TIỂU HỌC
=====0o0=====
NGUYỄN THỊ ANH MINH
BIỆN PHÁP RÈN LUYỆN
KĨ NĂNG ĐỌC SÁCH CHO HỌC SINH LỚP 2
THÔNG QUA DẠY HỌC MÔN ĐẠO ĐỨC
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Chuyên ngành: G áo ụ
N
ờ
ọ
ớ
o
PGS TS N u ễ Dụ Qu
HÀ NỘI, 2 8
ọ
LỜI CẢM ƠN
Với lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc, tôi xin chân thành cảm ơn Ban
chủ nhiệm khoa Giáo dục Tiểu học, trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2, cùng
những thầy cô đã trực tiếp giảng dạy, truyền thụ kiến thức cho tôi, tận tình
giúp đỡ và tạo điều kiện để tôi được tiếp xúc và tìm hiểu về việc nghiên cứu
khoa học, giúp tôi có cách nhìn khái quát hơn về giáo dục đạo đức cho học
sinh Tiểu học, là tiền đề để tôi hoàn thành bài tốt nghiệp này.
Đồng thời, tôi xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu cùng các giáo viên
khối 2 trường Tiểu học Tân Dân A đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong việc
cung cấp các số liệu và thông tin về trường tiểu học.
Tôi xin tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS. TS Nguyễn Dục Quang - người
đã tận tình hướng dẫn và cho tôi biết thêm những kiến thức về nghiên cứu
khoa học cũng như về các biện pháp giáo dục đạo đức cho học sinh, giúp tôi
có một nền tảng tốt để trở thành một giáo viên Tiểu học.
Trong quá trình nghiên cứu, tôi không thể tránh khỏi những thiếu sót và
hạn chế. Kính mong nhận được sự góp ý của Thầy, Cô và toàn thể bạn đọc để
bài nghiên cứu của tôi được hoàn thiện hơn!
Tôi xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, ngày 15 tháng 5 năm 2018
S
v
t ự
ệ
Nguyễn Thị Anh Minh
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đề tài nghiện cứu: “Biện pháp rèn luyện kĩ năng đọc
sách cho học sinh lớp 2 thông qua dạy học môn Đạo đức” là kết quả mà tôi đã
trực tiếp tìm hiểu và nghiên cứu. Trong quá trình nghiên cứu, tôi có sử dụng
và tham khảo tài liệu của các tác giả. Đó là cơ sở để tôi rút ra những vấn đề
cần tìm hiểu ở đề tài của mình. Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu
của riêng tôi, hoàn toàn không trùng khớp với kết quả của các tác giả.
Nếu sai, tôi xin chịu trách nhiệm hoàn toàn.
Hà Nội, ngày 15 tháng 5 năm 2018
S
v
t ự
ệ
Nguyễn Thị Anh Minh
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1
1. Lí do chọn đề tài ........................................................................................ 1
2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................. 3
3. Khách thể nghiên cứu ................................................................................ 3
4. Đối tượng nghiên cứu ................................................................................ 3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................ 3
6. Phạm vi nghiên cứu ................................................................................... 3
7. Phương pháp nghiên cứu ........................................................................... 4
8. Giả thuyết khoa học ................................................................................... 5
9. Cấu trúc đề tài ............................................................................................ 5
Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA VIỆC RÈN LUYỆN KĨ NĂNG ĐỌC
SÁCH CHO HỌC SINH TIỂU HỌC ............................................................... 6
1.1. Một số vấn đề về kĩ năng đọc sách cho học sinh lớp 2 .......................... 6
1.1.1. Kĩ năng đọc sách .............................................................................. 6
1.1.2. Biểu hiện của kĩ năng đọc sách ...................................................... 10
1.2. Một số vấn đề dạy môn Đạo đức lớp 2 trong trường Tiểu học ............ 10
1.2.1. Một số khái niệm ............................................................................ 10
1.2.2. Mục tiêu dạy học môn Đạo đức lớp 2 ............................................ 11
1.2.3. Nội dung môn Đạo đức lớp 2 ......................................................... 11
1.2.4. Các phương pháp dạy học môn Đạo đức lớp 2Error! Bookmark not defined.
1.2.5. Chuẩn kiến thức kĩ năng môn Đạo đức lớp 2 (theo từng bài)Error! Bookmark
1.3. Đặc điểm học sinh Tiểu học ................................................................. 13
1.3.1. Đặc điểm tâm lí .............................................................................. 13
1.3.2. Đặc điểm sinh lí.............................................................................. 14
1.4. Một số ví dụ tổ chức hoạt động học trong giờ Đạo đức 2Error! Bookmark not de
Kết luận chương 1 ........................................................................................ 15
Chương 2. THỰC TRẠNG VIỆC RÈN LUYỆN KĨ NĂNG ĐỌC SÁCH
CHO HỌC SINH LỚP 2 ................................................................................. 17
2.1. Giới thiệu về khảo sát ........................................................................... 17
2.1.1. Mục đích khảo sát .......................................................................... 17
2.1.2. Nội dung khảo sát ........................................................................... 17
2.1.3. Phương pháp khảo sát .................................................................... 17
2.2. Kết quả khảo sát.................................................................................... 18
2.2.1. Nhận thức của giáo viên và cha mẹ học sinh về việc rèn luyện
kĩ năng đọc sách cho học sinh lớp 2 ........................................................ 18
2.3. Những thuận lợi và khó khăn khi vận dụng biện pháp rèn luyện kĩ
năng đọc sách cho học sinh lớp 2 (thông qua dạy học môn Đạo đức 2) ..... 20
2.3.1. Thuận lợi ........................................................................................ 20
2.3.2. Khó khăn......................................................................................... 21
Kết luận chương 2. ....................................................................................... 22
Chương 3. BIỆN PHÁP RÈN LUYỆN KĨ NĂNG ĐỌC SÁCH CHO
HỌC SINH LỚP 2 .......................................................................................... 24
3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp rèn luyện kĩ năng đọc sách cho học
sinh lớp 2...................................................................................................... 24
3.1.1. Đảm bảo mục tiêu giáo dục ........................................................... 24
3.1.2. Đảm bảo tính vừa sức .................................................................... 24
3.1.3. Phù hợp với thực tiễn dạy học ở trường Tiểu học hiện nay ........... 25
3.2. Một số biện pháp rèn luyện kĩ năng đọc sách cho học sinh ................. 25
3.2.1. Phối hợp với cha mẹ học sinh tổ chức đọc sách cho con trong
gia đình hiệu quả. ..................................................................................... 25
3.2.2. Lựa chọn không gian đọc sách đảm bảo hiệu quả ......................... 27
3.2.3. Bố trí thời gian hợp lí để đọc sách ................................................. 30
3.2.4. Kết hợp sử dụng các phương tiện trong đọc sách.......................... 31
3.2.5. Những phương pháp đọc sách ....................................................... 33
3.3. Thực nghiệm biện pháp ........................................................................ 37
3.3.1. Mục đích thực nghiệm .................................................................... 37
3.3.2. Nội dung thực nghiệm .................................................................... 37
3.3.3. Phương pháp thực nghiệm ............................................................. 37
3.3.4. Tiến hành thực nghiệm ................................................................... 37
Kết luận chương 3 ........................................................................................ 42
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ......................................................................... 43
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................... 60
PHỤ LỤC
MỞ ĐẦU
1. Lí o
ọ đề t
Đạo đức là “cái gốc” của con người. Khi sinh thời, Bác Hồ đã dạy:
“Người có tài mà không có đức là người vô dụng, người có đức mà không có
tài thì làm việc gì cũng khó”. Đất nước ta đang trên đà phát triển theo hướng
công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Cùng với đó, nền giáo dục cũng rất được coi
trọng, với định hướng “giáo dục và đào tạo thế hệ trẻ trở thành những người
có tri thức vững vàng, có cơ thể khỏe mạnh và một tâm hồn trong sáng”. Như
vậy, giáo dục đạo đức cho học sinh ngay từ cấp Tiểu học là vấn đề không chỉ
nhà trường Tiểu học quan tâm mà còn là vấn đề cả xã hội quan tâm.
Mục tiêu Giáo dục Tiểu học là: “Nhằm giúp học sinh hình thành những
cơ sở ban đầu cho sự phát triển đúng đắn và lâu dài về đạo đức, trí tuệ, thẩm
mĩ và có những kĩ năng cơ bản để học sinh tiếp tục học Trung học cơ sở”
[1_Điều 27].
Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nói: “Trong dạy học phải coi trọng cả đức lẫn
tài, trong đó đức là cái gốc quan trọng, là nền tảng cho việc hình thành và
phát triển nhân cách cho học sinh”. Qua đây, ta thấy vai trò vô cùng quan
trọng của việc giáo dục đạo đức cho học sinh Tiểu học. Ở lứa tuổi này, các em
rất dễ tiếp thu những cái hay, cái đẹp. Nhưng đồng thời cũng dễ bị “suy thoái
về đạo đức, mờ nhạt về lí tưởng, theo lối sống thực dụng, thiếu hoài bão lập
thân, lập nghiệp về tương lai bản thân và đất nước” [2.Tr 4_Đại hội VIII], đặc
biệt là trong thời đại bùng nổ công nghệ thông tin như hiện nay. Tuy công
nghệ cung cấp nhiều lợi ích cho xã hội, nhưng bên cạnh đó, chúng ta cũng
không có thể phủ nhận rằng công nghệ là một “chất gây nghiện vô hình” đang
chi phối con người hàng ngày, hàng giờ, khi mà hằng ngày bên cạnh chúng ta
lúc nào cũng có điện thoại di động, máy nghe nhạc, truyền hình cáp,
Internet… những điều kiện cực kì tốt cho video, trò chơi điện tử hay
1
facebook, zalo… Trẻ em cũng vậy, nếu cha mẹ và thầy cô giáo không giám
sát tốt, các em rất dễ rơi vào “cạm bẫy” của thế giới công nghệ. Thực tế cho
thấy rằng, không ít những gia đình đang trong tình trạng “mỗi người một
chiếc điện thoại”, “mỗi người có một thế giới riêng”, bất kể đó là người lớn
hay trẻ em! Sẽ ra sao nếu các thành viên trong gia đình bạn bất đắc dĩ lại
chính là những nhân vật trong bức tranh đó? Tình cảm và mối quan hệ giữa
mọi người trong gia đình sẽ trở nên như thế nào? Đạo đức của các em sẽ ra
sao?... Đó chính là thực tế đáng báo động mà chúng ta cần khắc phục ngay lúc
này. Chính vì thế, cần đề xuất những biện pháp nhằm định hướng đúng hành
vi cho các em. Một trong số đó là cần nâng cao hiệu quả dạy học Đạo đức
trong nhà trường Tiểu học.
Vậy có những biện pháp nào giúp nâng cao hiệu quả dạy học Đạo đức
trong nhà trường Tiểu học? Chúng ta có thể dạy học thông qua lí thuyết,
dạy học thông qua trải nghiệm, dạy học thông qua đóng vai- xử lí tình
huống, thông qua các môn học khác trong nhà trường… và còn rất nhiều
kênh hữu ích khác. Tôi xin đưa ra một biện pháp mà tôi rất tâm đắc, đó là:
“Biện pháp rèn luyện kĩ năng đọc sách cho học sinh lớp 2 thông qua dạy
học môn Đạo đức”.
Sách là một người bạn không thể thiếu đối với con người. Sách còn là
người thầy đưa chúng ta đến với nguồn tri thức vô tận. Đọc sách không chỉ
hình thành ở học sinh những phẩm chất đạo đức tốt đẹp mà còn giúp các em
tránh xa những cám dỗ tiêu cực khó có thể cưỡng lại trong thời đại công nghệ
số. Cha mẹ cùng đọc sách với con giúp mối quan hệ gia đình ngày càng gắn
bó khăng khít… Khẳng định về giá trị và lợi ích to lớn của việc đọc sách, văn
hào Mác-xim Gorki đã nói: “Sách mở ra trước mắt tôi những chân trời mới”
và “Hãy yêu sách, nó là nguồn kiến thức, chỉ có kiến thức mới là con đường
sống”. Biết yêu sách và ham mê đọc sách chính là một đức tính quý báu cần
2
được rèn luyện và sớm hình thành từ tuổi ấu thơ, đặc biệt là ở lứa tuổi của học
sinh lớp 2- giai đoạn đầu Tiểu học.
Vậy làm thế nào để có những kĩ năng đọc sách hiệu quả, giúp hình thành
những phẩm chất đạo đức quý báu cho học sinh lớp 2? Để trả lời cho câu hỏi
đó, tôi xin đưa ra đề tài: “B ệ p áp rè lu ệ
s
lớp 2 t ô
qu
2. Mụ đí
ọ
ĩ
đọ sá
o ọ
ô Đ o đức”
ứu
Đề xuất biện pháp rèn luyện kĩ năng đọc sách cho học sinh lớp 2
thông qua dạy học Đạo đức ở trường Tiểu học trên cơ sở nghiên cứu lí luận và
thực tiễn vấn đề rèn luyện kĩ năng đọc sách cho học sinh lớp 2 thông qua dạy
học môn Đạo đức.
3. K á
t ể
ứu
Quá trình dạy học môn Đạo đức lớp 2 trong trường Tiểu học.
4. Đ
t ợ
ứu
Biện pháp rèn luyện kĩ năng đọc sách cho học sinh lớp 2 thông qua
dạy học Đạo đức ở trường Tiểu học.
5. N ệ
vụ
ứu
5.1. Nghiên cứu cơ sở lí luận của việc rèn luyện kĩ năng đọc sách cho
học sinh tiểu học.
5.2. Nghiên cứu thực trạng của việc rèn luyện kĩ năng đọc sách cho học
sinh lớp 2.
5.3. Đề xuất biện pháp rèn luyện kĩ năng đọc sách cho học sinh lớp 2.
6. P
v
ứu
Có rất nhiều kĩ năng mà học sinh Tiểu học cần được rèn luyện và giáo dục,
đồng thời có rất nhiều cách để trang bị cho các em những kĩ năng đó. Tuy nhiên,
do thời gian có hạn và điều kiện chưa cho phép nên trong đề tài này, tôi chỉ tìm
hiểu và nghiên cứu một số biện pháp rèn luyện kĩ năng đọc sách cho học sinh
3
lớp 2 thông qua dạy học môn Đạo đức ở trường Tiểu học, thực trạng vấn đề này
ở trường Tiểu học Tân Dân A, huyện Sóc Sơn, Hà Nội.
7. P
p áp
ứu
7.1. Phương pháp nghiên cứu lí luận, tài liệu tham khảo, văn bản
Sử dụng các phương pháp phân tích, tổng hợp, so sánh, khái quát hóa
các tài liệu tham khảo có liên quan đến đề tài, làm điểm tựa để tìm hiểu và
nghiên cứu cho đề tài của mình.
7.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- Phương pháp quan sát
+ Mục đích: nhằm thu thập thông tin về thực trạng nhu cầu, thói quen, kĩ
năng đọc sách của học sinh, đồng thời quan sát các biện pháp mà giáo viên
thường sử dụng trong giờ học Đạo đức.
+ Cách tiến hành: quan sát học sinh và giáo viên trong các tiết học Đạo đức.
- Phương pháp điều tra, phỏng vấn, đàm thoại, trò chuyện
+ Mục đích: Nhằm thu thập thông tin, số liệu về thực trạng rèn luyện kĩ
năng đọc sách cho học sinh thông qua dạy học môn Đạo đức 2.
+ Cách tiến hành: Để điều tra, tôi sử dụng phiếu điều tra với các câu hỏi
dạng trắc nghiệm và xin ý kiến đóng góp dành cho hai đối tượng là giáo viên,
cha mẹ học sinh và học sinh lớp 2. Đồng thời, qua trao đổi, trò chuyện trực
tiếp, tôi có điều kiện để hiểu rõ hơn về nội dung câu trả lời của các đối tượng
được hỏi.
7.3. Phương pháp xử lí thông tin
- Mục đích: Đưa ra các kết quả điều tra được, làm cơ sở để chứng minh
cho đề xuất của đề tài và căn cứ để đưa ra kết luận khái quát.
- Cách tiến hành: Xử lí các thông tin, số liệu thu thập được bằng phương
pháp thống kê toán học, thể hiện trên các biểu đồ.
4
8. G ả t u ết
o
ọ
Nếu các biện pháp rèn luyện kĩ năng đọc sách cho học sinh lớp 2 được
áp dụng thì sẽ góp phần nâng cao hiệu quả dạy học môn Đạo đức lớp 2 trong
trường Tiểu học.
9. Cấu trú đề t
Đề tài nghiên cứu gồm 3 phần:
Mở đầu
1. Lí do chọn đề tài
2. Mục đích nghiên cứu
3. Khách thể nghiên cứu
4. Đối tượng nghiên cứu
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
6. Phạm vi nghiên cứu
7. Phương pháp nghiên cứu
8. Giả thuyết khoa học
9. Cấu trúc đề tài
Nộ
u
Chương 1: Cơ sở lí luận của việc rèn luyện kĩ năng đọc sách cho học sinh tiểu học.
Chương 2: Thực trạng của việc rèn luyện kĩ năng đọc sách cho học sinh lớp 2.
Chương 3: Biện pháp rèn luyện kĩ năng đọc sách cho học sinh lớp 2.
Kết luậ v
u ế
ị
5
C
CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA VIỆC RÈN LUYỆN
KĨ NĂNG ĐỌC SÁCH CHO HỌC SINH TIỂU HỌC
1.1. Một s vấ đề về ĩ
đọ sá
o ọ s
lớp 2
1.1.1. Kĩ năng đọc sách
Một số khái niệm
Kỹ năng là một dạng hoạt động cụ thể của chủ thể thực hiện thuần thục
một hay một chuỗi hành động trên cơ sở hiểu biết (kiến thức hoặc kinh
nghiệm) nhằm tạo ra kết quả mong đợi [19].
Sách là một loạt các tờ giấy có chữ hoặc hình ảnh được viết tay hoặc
in ấn, được buộc hoặc dán với nhau về một phía. Một tờ trong cuốn sách
được gọi là một trang sách. Sách ở dạng điện tử được gọi là sách điện
tử hoặc e-book
[19]
.
Sách chứa đựng các giá trị văn hóa tinh thần (các tác phẩm sáng tác hoặc
tài liệu biên soạn) thuộc các hình thái ý thức xã hội và nghệ thuật khác nhau,
được ghi lại dưới các dạng ngôn ngữ khác nhau (chữ viết, hình ảnh, âm thanh,
kí hiệu,...) của các dân tộc khác nhau nhằm để lưu trữ, tích lũy, truyền bá
trong xã hội (theo Wikipedia).
Kĩ năng đọc sách là một dạng hoạt động cụ thể của một người thực hiện
việc đọc sách để tìm hiểu, ghi nhớ và tích lũy các kiến thức, kĩ năng cho bản
thân một cách hiệu quả.
Đọc sách cùng con là hoạt động mà người lớn (bố mẹ hoặc thầy
cô...) tương tác với trẻ để giúp trẻ tiếp cận với thế giới xung quanh thông
qua trang sách. Từ đó không chỉ cung cấp cho trẻ những biểu tượng,
hình ảnh về các sự vật, hiện tượng, cung cấp vốn từ vựng, giúp trẻ hoàn
thiện ngôn ngữ mà còn có thể khơi gợi óc sáng tạo, trí tưởng tượng của
6
trẻ, tạo điều kiện cho trẻ phát triển một cách toàn diện
[5]
.
Đọc hay đọc hiểu là một quá trình "nhận thức" phức tạp của việc giải
mã các biểu tượng để tạo ra ý nghĩa. Đọc sách là cách tiếp thu ngôn ngữ, giao
tiếp và chia sẻ thông tin và ý tưởng. Giống như ngôn ngữ, nó là một sự tương
tác phức tạp giữa các văn bản và người đọc được định hình bởi kiến thức của
người đọc, kinh nghiệm, thái độ, và cộng đồng ngôn ngữ, vốn phụ thuộc vào
văn hóa và xã hội cụ thể. Quá trình đọc đòi hỏi phải liên tục thực hành, phát
triển, và tinh chỉnh. Ngoài ra, đọc đòi hỏi sự sáng tạo và phân tích bình
luận[19].
Đọc sách, theo nghĩa riêng tư nhất, là hành vi cá nhân tự thẩm thấu, làm
đầy, phá vỡ và thay đổi ngưỡng nhận thức cũng như tâm thức của bản thân.
Việc thôi thúc ham muốn đọc sách ở mỗi cá nhân là điều có thể làm được
thông qua nhiều cách thức. Lý tưởng nhất là bồi dưỡng năng lực tự tìm kiếm,
tự nảy sinh nhu cầu đến với sách bằng cách tiếp xúc với sách vở từ thuở ấu
thơ. Song, nếu không đạt được điều lý tưởng đó, cũng không hẳn là khi lớn
lên con người ấy sẽ không bao giờ đọc sách [5].
Đọc sách có ảnh hưởng như thế nào đối với trẻ?
Rosie Nguyễn trong Tuổi trẻ đáng giá bao nhiêu? có viết: “Sách là cả
thế giới - Nếu mượn được cỗ máy thần kì của Doraemon, nếu được quay về
quá khứ, nếu có thể nhắn nhủ với tuổi trẻ của tôi một điều thôi, thì điều mà tôi
lựa chọn là: Đọc sách nhiều nữa đi, đồ ngốc ạ!”. Bởi, những cuốn sách không
chỉ đong đầy kỉ niệm tuổi thơ trẻ, để những năm tháng thơ bé trôi qua trong
những câu chuyện trong trẻo và bình yên, mà nó còn là cái nền tảng của cuộc
sống, thế giới trẻ thơ cứ thế được xây đắp nên với lòng tốt và sự nhân hậu, sự
giữ lời hứa, lòng can đảm, sự kiên nhẫn, tính phiêu lưu mạo hiểm, tinh thần
vượt khó...
Xin được trích gọn lại một phần trong cuốn sách này: Long Ứng Đài, Bộ
7
trưởng Bộ Văn hóa Đài Loan, một nhà văn, từng viết cho con mình một lá thư
dài về sách. Cuối thư, bà viết: “Mẹ yêu cầu con chăm chỉ đọc sách, không
phải vì mẹ muốn con thành tựu hơn người khác, mà bởi vì, mẹ muốn con có
nhiều hơn nữa quyền lựa chọn cho tương ai, lựa chọn có ý nghĩa, có thời gian
làm việc, chứ không phải là bị ép mưu sinh” [16].
Và quả thật, sách là một công cụ giúp ta đạt được điều đó. Sách cho ta
kiến thức, cho ta động lực, cho ta mơ về những nơi xa hơn. Sách giúp mở ra
một thế giới tốt đẹp hơn, những con người tốt hơn, và cả một phiên bản tốt
hơn của chính ta. Nói không ngoa, sách là cả thế giới.
Một nghiên cứu được tiến hành trên 1200 người giàu có nhất thế giới
cho thấy: Điểm chung giữa những người này là họ tự giáo dục bản thân thông
qua việc đọc sách. Bill Gates, Steve Jobs, Warren Buffet đều là những người
đọc sách rất chuyên cần. Đọc sách không chắc giúp ta thành đạt trên đường
đời, nhưng không có nó, hầu như ta không thể thành người. Hay như George
R. R. Martin có nói: “Người đọc sách sống một nghìn cuộc sống trước khi
anh ta chết, còn người không đọc chỉ sống một đời”. Sách thật kì diệu. Bởi
vậy, không đọc sách mỗi ngày là một thiệt thòi lớn!
Facgueline Kennedy viết: “Có rất nhiều cách để mở rộng thế giới của
một đứa trẻ. Nhưng sách thường là cách tốt nhất” [21]. Sách không chỉ là cánh
cửa về thế giới của những bà tiên, ông bụt, của những tưởng tuợng phong
phú. Sách không chỉ giúp trẻ phát triển ngôn ngữ, giúp trẻ có vốn từ phong
phú, sử dụng từ ngữ chính xác, sách cũng không chỉ giúp trẻ hình thành tư
duy logic, giao tiếp tốt hơn, có nền tảng học tập tốt hơn. Sách còn giúp thắt
chặt tình cảm, mối quan hệ giữa bố mẹ và con, giữa cô và trò, giữa những
người bạn trong và ngoài lớp. Đọc sách tạo cơ hội để chúng ta gần nhau hơn,
tương tác và tập trung trong cùng một hoạt động. Đọc sách còn giúp các em
có những thói quen tích cực, tập trung và kỉ luật. Các em sẽ không cảm thấy
8
quá khó khăn khi bước vào những tiết học cần ngồi trật tự để lắng nghe bài
giảng. Đồng thời, các em sẽ tránh xa được những trò chơi giải trí, tiêu khiển
như điện tử, hay dùng tivi, điện thoại... Thậm chí, trẻ còn chủ động chọn sách
thay cho những thú vui kể trên.
Đọc sách thế nào để hiệu quả? (Kĩ năng đọc)
- Trước khi đọc nội dung cuốn sách cần:
Xác định mục đích của việc đọc sách: Giúp xác định phương hướng khai
thác vấn đề trong sách, tập trung vào nội dung quan trọng mình muốn tìm
hiểu, tránh đọc tràn lan gây tốn thời gian.
Xem mục lục: Mục lục phản ánh dàn ý chung, nội dung cơ bản của cuốn
sách, giúp hình dung sơ bộ về nội dung cũng như thứ tự các phần được sắp
xếp logic theo ý đồ tác giả.
Đọc lời tựa: Nên đọc lời tựa để biết cuốn sách nói về vấn đề gì, giúp
hình dung khái quát hơn nội dung cơ bản của cuốn sách và mục đích của tác
giả mong muốn, biết được vấn đề quan trọng nhất mà cuốn sách đề cập đến.
- Bắt đầu đọc nội dung cuốn sách cần: Tích cực tư duy khi đọc, tập
trung khi đọc, ghi chép khi đọc, rèn luyện kĩ thuật đọc. Đối với việc rèn luyện
kĩ thật đọc, cần cố gắng hiểu ý nghĩa của cả đoạn và Tập đọc nhanh, thâu tóm
cái cơ bản của vấn đề. Khi trẻ tự đọc, hướng dẫn cho trẻ đọc bằng mắt và óc,
không đọc bằng miệng; chuyển động mắt theo chiều thẳng đứng khi đọc; đọc
với tốc độ biến đổi).
- Trẻ nhỏ thường mắc sai lầm khi học đọc, cần rèn luyện cho trẻ nhỏ
một cách từ từ và đều đặn, không nên vội vã, vì đây là nền tảng cho việc xây
dựng kĩ năng đọc tốt. Nếu việc đọc diễn ra quá nhanh và khó sẽ khiến trẻ
không có hứng thú với việc đọc. Khi trẻ đã nắm vững từ vựng, ngữ pháp và
cảm thấy thích thú với việc đọc sách, có thể xem xét bắt đầu rèn luyện cho trẻ
nâng cao tốc độ đọc.
9
1.1.2. Biểu hiện của kĩ năng đọc sách
- Trẻ đọc- hiểu nội dung cuốn sách, tóm tắt lại được nội dung cuốn sách
và nói được vấn đề mà trẻ ấn tượng nhất trong sách cùng với bài học mà trẻ
rút ra.
- Hay hỏi những điều mà trẻ chưa hiểu trong sách, hay trao đổi thông
tin trong sách mà trẻ đọc và nắm được.
- Trẻ tích cực tư duy và tập trung khi đọc, tốc độ đọc của trẻ tiến bộ hơn.
- Trẻ đọc có mục đích, có quy trình nhất định (đọc mục lục trước để
nắm được vấn đề rồi mới đọc đến các chương, tránh lãng phí thời gian).
1.2. Một s vấ đề
ô Đ o đứ lớp 2 tro
tr ờ
T ểu ọ
1.2.1. Một số khái niệm
Đạo đức là tổ hợp các nguyên tắc, quy tắc, tiêu chuẩn sinh hoạt chung
trong xã hội để điều chỉnh cách ứng xử của con người trong các lĩnh vực của
đời sống, để xã hội có một trật tự nhất định đảm bảo cho sự tồn tại và phát
triển của nó [10].
Đạo đức ra đời là do nhu cầu thực tiễn cuộc sống để thực hiện chức năng
duy trì mối quan hệ giữa con người với con người, và duy trì trật tự xã hội,
qua đó làm cho xã hội tồn tại và phát triển.
Chủ tịch Hồ Chí Minh từng nói: “Hiền dữ phải đâu là tính sẵn, phần
nhiều do giáo dục mà nên”. Giáo dục đạo đức là quá trình tác động có mục
đích, có kế hoạch nhằm trang bị cho trẻ những tình cảm và hành vi đạo đức
phù hợp với yêu cầu xã hội mà trẻ đang sống. Từ đó, hình thành cho trẻ
những phẩm chất đạo đức. Giáo dục đạo đức có ý nghĩa rất quan trọng trong
toàn bộ sự nghiệp giáo dục con người mới nói chung và thế hệ trẻ nói riêng.
10
1.2.2. Mục tiêu dạy học môn Đạo đức lớp 2
Môn Đạo đức lớp 2 thực hiện các mục tiêu sau:
Mục tiêu về kiến thức: Giúp học sinh có hiểu biết ban đầu và nắm được
những tri thức cơ bản, cần thiết về các chuẩn mực hành vi đạo đức phù hợp
với lứa tuổi và trong quan hệ giữa bản thân với bản thân mình, với bạn bè,
nhà trường, với cộng đồng, với công việc và môi trường xung quanh. Đồng
thời, các em cần hiểu được ý nghĩa của mỗi hành vi đạo đức đó. Từ đó, bước
đầu, các em có niềm tin đạo đức đúng đắn.
Mục tiêu về thái độ, tình cảm: Hình thành từng bước ở các em thái độ tự
trọng, niềm tin vào chuẩn mực đạo đức; biết tự tin, yêu thương, tôn trọng con
người. Học sinh biết bày tỏ những xúc cảm, thái độ phù hợp với những chuẩn
mực hành vi đạo đức: biết đồng tình, ủng hộ, yêu cái thiện, cái đúng, cái tốt
và không đồng tình, phê phán với cái ác, cái sai, cái xấu, cái tiêu cực. Từ đó,
có tình cảm đạo đức bền vững.
Mục tiêu về kĩ năng, hành vi: Hình thành kĩ năng nhận xét, đánh giá hành
vi của bản thân và những người xung quanh theo các chuẩn mực đã được xây
dựng trong bài học; có kĩ năng lựa chọn hành vi ứng xử sao cho phù hợp với
các chuẩn mực đó. Trên cơ sở đó, các em rèn luyện được thói quen đạo đức
tích cực.
1.2.3. Nội dung môn Đạo đức lớp 2
Môn Đạo đức lớp 2 được dạy với thời lượng: 1 tiết/tuần x 35 tuần = 35
tiết với các nội dung sau:
a) Quan hệ với bản thân
- Sống gọn gàng, ngăn nắp, đúng giờ giấc.
- Biết xấu hổ, nhận lỗi và sửa lỗi khi có lỗi.
11
b) Quan hệ với người khác
- Biết trả lại của rơi, thật thà, không ham của rơi.
- Đoàn kết, quan tâm, giúp đỡ bạn bè.
- Lễ độ, lịch sự khi nói lời yêu cầu, đề nghị; khi nhận và gọi điện thoại; khi
đến nhà người khác.
- Thông cảm và giúp đỡ người có hoàn cảnh khó khăn bằng những việc làm
phù hợp với khả năng.
c) Quan hệ với công việc
- Tự giác tham gia làm những việc nhà phù hợp với khả năng.
- Giữ gìn trường lớp sạch đẹp, chăm chỉ làm việc nhà.
- Chăm chỉ học tập.
d) Quan hệ với cộng đồng, đất nước, nhân loại
- Yêu thương những người quanh ta, yêu quê hương đất nước.
- Yêu hòa bình, ghét chiến tranh.
e) Quan hệ với môi trường tự nhiên
- Tôn trọng, giữ gìn trật tự, vệ sinh nơi công cộng.
- Yêu quý, chăm sóc và bảo vệ loài vật có ích.
Tóm lại, chương trình Đạo đức lớp 2 có 14 bài bắt buộc và 1 bài do địa
phương tự chọn sao cho phù hợp với thực tế địa phương:
Bài 1: Học tập, sinh hoạt đúng giờ.
Bài 8: Giữ trật tự vệ sinh nơi công cộng.
Bài 2: Biết nhận lỗi và sửa lỗi.
Bài 9: Trả lại của rơi.
Bài 3: Gọn gàng, ngăn nắp.
Bài 10: Biết nói lời yêu cầu, đề nghị.
Bài 4: Chăm làm việc nhà.
Bài 11: Lịch sự khi nhận và gọi điện thoại.
Bài 5: Chăm chỉ học tập.
Bài 12: Lịch sự khi đến nhà người khác.
Bài 6: Quan tâm, giúp đỡ bạn.
Bài 13: Giúp đỡ người khuyết tật.
Bài 7: Giữ gìn trường lớp sạch đẹp.
Bài 14: Bảo vệ loài vật có ích.
12
1.3. Đ
để
ọ s
T ểu ọ
1.3.1. Đặc điểm tâm lí
Nhận thức là một trong ba mặt cơ bản của đời sống tâm lí con người
(nhận thức, tình cảm, hành động). Qua đó, con người có được hiểu biết về thế
giới xung quanh và chính bản thân mình. Nó gồm nhiều quá trình phản ánh
hiện thực khách quan ở những mức độ khác nhau (cảm giác, tri giác, tư duy,
tưởng tượng...) và đem lại những sản phẩm khác nhau (hình ảnh, biểu tượng,
khái niệm).
Tri giác của các em vẫn mang tính không chủ định. Trẻ thường tập trung
vào một vài chi tiết nào đó của đối tượng và cho đó là tất cả, nhận ra ở các đối
tượng những gì gây cho trẻ xúc cảm, là những gì rực rỡ, chuyển động, mới lạ.
Vì thế, tri giác của trẻ phụ thuộc vào đặc điểm của chính đối tượng. Ở các lớp
đầu tiểu học, tri giác thường gắn với hoạt động thực tiễn của trẻ. Các em tri
giác sự vật có nghĩa là nó phải phù hợp với nhu cầu và những gì giáo viên chỉ
dẫn. Với mỗi câu chuyện, mỗi cuốn sách được kể, được học trong giờ Đạo
đức, hay được đọc cùng cha mẹ khi ở nhà, giáo viên và cha mẹ học sinh cần
hướng các em vào nội dung, bài học rút ra hoặc học sinh có thể tự mình tri
giác một chi tiết, một nhân vật nào trong cuốn sách được đọc, giúp các em có
ấn tượng và nhớ lâu hơn.
Ngôn ngữ là phương tiện để tư duy nên “tư duy có liên hệ chặt chẽ với
ngôn ngữ”. Tư duy của học sinh đầu tiểu học là tư duy cụ thể dựa vào những
đặc điểm trực quan của đổi tượng và tiếp nhận các dấu hiệu bên ngoài, đượm
màu sắc xúc cảm. Ngôn ngữ của học sinh tiểu học phát triển mạnh, vốn từ của
các em được tăng lên đáng kể do phạm vi tiếp xúc được mở rộng, khả năng
hiểu nghĩa của từ cũng phát triển hơn. Từ đó, kĩ năng đọc của trẻ được hoàn
thiện hơn.
Về đặc điểm tưởng tượng, trong giờ học, trẻ không chỉ nhớ và suy nghĩ
13
những gì giáo viên hướng dẫn, kể, giảng giải mà còn tự hình dung cho mình
những sự việc, con người, sự vật, hiện tượng mà trẻ chưa được nhìn thấy bao
giờ. Với trẻ, hình ảnh tưởng tượng còn chưa rõ ràng, lúc đầu dựa trên những
cái cụ thể (truyện, tranh...), về sau nó lại được phát triển trên cơ sở của ngôn
từ. Mỗi đứa trẻ là một thế giới hoàn toàn khác nhau, vì thế yếu tố quan trọng
để tạo nên lòng yêu thích sách ở mỗi người lại rất bất ngờ. Không có gì là
chuẩn cả. Đối với Tiến sĩ Giáo dục Nguyễn Thụy Anh, đó là sự tưởng tượng,
ngay từ khi còn nhỏ. Trí tưởng tượng của một đứa trẻ đưa người đọc đi xa
hơn cả những câu chữ của nhà văn, nhưng không có nhà văn thì đứa trẻ đã
không thể đặt chân lên “con thuyền” tưởng tượng ấy [5].
Ở các em, trí nhớ trực quan- hình tượng được phát triển hơn trí nhớ từ ngữlogic. Các em dễ ghi nhớ và nhớ lại tốt những gì được trực tiếp tác động lên.
Tính không chủ định vẫn chiếm ưu thế cả trong ghi nhớ lẫn tái hiện, nhất là ở
các lớp đầu tiểu học. Nên khi ghi nhớ, trẻ dễ nhớ các bài hát, bài thơ, truyện cổ
tích hơn là các tài liệu học tập. Ngoài ra, trẻ dễ nhớ và nhớ lâu những gì làm cho
các em có xúc cảm mạnh (ngạc nhiên, thích thú, sợ hãi...). Các tình tiết trong
sách, truyện có ưu thế trong việc giúp trẻ ghi nhớ bài học hơn.
Chú ý không chủ định được phát triển mạnh và chiếm ưu thế. Tất cả
những gì mới mẻ, bất ngờ, rực rỡ khác thường đều dễ dàng cuốn hút sự chú ý
của trẻ mà không cần bất kì một sự nỗ lực nào của ý chí. Nó càng đặc biệt tập
trung và bền vững hơn khi tài liệu học tập có tính trực quan, sinh động hoặc
khơi gợi ở trẻ những gì rung cảm tích cực [11].
Do đó, vận dụng biện pháp rèn luyện kĩ năng đọc sách cho học sinh
thông qua dạy học môn Đạo đức lớp 2 có rất nhiều ưu thế.
1.3.2. Đặc điểm sinh lí
Cơ thể trẻ em không hoàn toàn giống với người trưởng thành, không
phải là cơ thể người lớn thu nhỏ lại theo tỉ lệ nhất định. Giữa cơ thể trẻ em và
14
cơ thể người lớn có nhiều điểm khác nhau (về kích thước, cân nặng, cấu trúc,
chức năng hoạt động). Sự hoạt động của cơ thể trẻ là sự hoạt động thống nhất
của các cơ quan thành một hệ thống hoàn chỉnh.
Hệ xương của trẻ còn nhiều mô sụn; xương sống, xương hông, xương
chân, xương tay đang trong thời kì phát triển (thời kì cốt hóa) nên dễ bị cong
vẹo, gẫy dập,… Vì thế, trong các hoạt động vui chơi của trẻ, cần hướng các
em tới các hoạt động chơi lành mạnh, an toàn.
Hệ thần kinh là cơ quan điều khiển, giúp cho cơ thể là một khối thống
nhất. Nhờ có phần cao cấp của hệ thần kinh (đặc biệt là vỏ não) mà con người
có hoạt động tư duy và hoạt động tâm lý. Não trẻ có 100 tỉ tế bào và vỏ não
cũng có 6 lớp nhưng các tế bào thần kinh vỏ não chưa được biệt hóa hoàn
toàn. Khi trẻ được khoảng 8 tuổi, các tế bào thần kinh mới biệt hóa hoàn toàn
như ở người lớn. Ngoài ra, ngôn ngữ chỉ đặc trưng cho người, tiếng nói đối
với con người có một giá trị tín hiệu mà các con vật khác không thu nhận
được
[14]
. Như vậy, hệ thần kinh cấp cao của trẻ đang hoàn thiện, tư duy của
các em chuyển dần từ trực quan sang hành động tư duy hình tượng, tư duy
trừu tượng. Hơn nữa, hoạt động chủ đạo của trẻ ở bậc mầm non là vui chơi,
nhưng đến tuổi tiểu học đã có sự thay đổi về chất, hoạt động chủ đạo của các
em chuyển sang hoạt dộng học tập. Dựa vào đó ta có thể thấy rằng, rèn luyện
thói quen đọc sách cho các em trong thời kì này là rất thuận lợi và cần thiết.
1.4. B ệ p áp rè lu ệ
ọ
ĩ
đọ sá
o ọ s
lớp 2 thông qua
ô Đ o đứ
Rèn luyện là luyện tập một cách thường xuyên để đạt tới những phẩm
chất hay trình độ ở một mức nào đó.
Biện pháp rèn luyện kĩ năng đọc sách cho trẻ là các biện pháp được trẻ
luyện tập một cách thường xuyên để đạt được những thói quen và kĩ năng đọc
sách, từ đó trẻ có niềm yêu thích với sách, nắm được nội dung cuốn sách và
15
rút ra được những bài học đạo đức từ cuốn sách đó.
Một số biện pháp rèn luyện kĩ năng đọc sách cho học sinh lớp 2:
+ Phối hợp với cha mẹ học sinh tổ chức đọc sách cho con trong gia đình
hiệu quả.
+ Lựa chọn không gian đọc sách đảm bảo hiệu quả.
+ Bố trí thời gian hơp lý để đọc sách.
+ Kết hợp sử dụng các phương tiện trong đọc sách.
+ Kết hợp những phương pháp đọc sách.
+ Thiết kế câu hỏi, bài tập khai thác nội dung cuốn sách được chọn đọc
trong quá trình dạy học môn Đạo đức 2.
Kết luậ
Sau khi nghiên cứu cơ sở lí luận của việc rèn luyện kĩ năng đọc sách cho
học sinh tiểu học, từ mục tiêu học môn Đạo đức 2, các phương pháp dạy học,
nội dung các bài học trong chương trình Đạo đức 2, chúng tôi thấy: Việc áp
dụng biện pháp rèn luyện kĩ năng đọc sách cho học sinh vào chương trình
môn Đạo đức là khả quan và phù hợp. Điều này giúp các em đi vào thế giới
Sách dễ dàng hơn, có hướng dẫn cụ thể từ người lớn, được khám phá cùng
các bạn trong lớp nội dung các cuốn sách. Và điều quan trọng hơn, sau khi
tiếp xúc với sách, các em sẽ xây dựng được thói quen đọc, và tạo được niềm
yêu thích, kĩ năng đọc sách hơn.
16
C
2
THỰC TRẠNG VIỆC RÈN LUYỆN
KĨ NĂNG ĐỌC SÁCH CHO HỌC SINH LỚP 2
2.1. G ớ t ệu về
ảo sát
2.1.1. Mục đích khảo sát
Tìm hiểu về thực trạng và nhận thức về việc rèn luyện kĩ năng đọc sách
cho học sinh lớp 2 thông qua dạy học môn Đạo đức 2, sự phối hợp của giáo
viên, cha mẹ học sinh và thực trạng nhận thức, nhu cầu rèn luyện kĩ năng đọc
sách cảu học sinh.
2.1.2. Nội dung khảo sát
Để phục vụ cho việc nghiên cứu, tôi đã tiến hành khảo sát hai nội
dung sau:
- Thực trạng nhận thức của giáo viên và cha mẹ học sinh về việc rèn
luyện kĩ năng đọc sách cho học sinh lớp 2 thông qua dạy học môn Đạo đức.
- Thực trạng nhận thức và nhu cầu của học sinh về việc rèn luyện kĩ
năng đọc sách.
2.1.3. Phương pháp khảo sát
Để phục vụ cho việc thu thập thông tin, số liệu, tôi sử dụng các phương
pháp như quan sát, dự giừo các tiết học Đạo đức, đàm thoại và điều tra bằng
phiếu điều tra. Tôi phát phiếu điều tra để lấy ý kiến của giáo viên, cha mẹ học
sinh về việc phối hợp và thực hiện biện pháp rèn luyện kĩ năng đọc sách trong
dạy học môn Đạo đức 2. Đồng thời, phát phiếu điều tra để thu thập ý kiến của
học sinh về việc rèn luyện thói quen cũng như nhận thức, hứng thú của học
sinh về việc đọc sách.
Tôi đã trao đổi trực tiếp với một số giáo viên chủ nhiệm và một số phụ
huynh khối lớp 2 để lấy ý kiến và ghi chép lại. Đồng thời, thông qua quan sát
học sinh học tập trong giờ học Đạo đức để thấy được hứng thú của các em
17
trong các tiết học như thế nào. Từ dó, rút ra một vài kết luận cụ thể.
2.1.4. Địa bàn và khách thể khảo sát
Để tiến hành khảo sát thực trạng rèn luyện kĩ năng đọc sách cho học sinh
lớp 2 thông qua dạy học Đạo đức 2, tôi tiến hành khảo sát khối lớp 2 của
trường Tiểu học Tân Dân A, huyện Sóc Sơn, Hà Nội. Cụ thể:
Lớp 2A3: do cô Trịnh Lê Hằng chủ nhiệm với 42 học sinh.
Lớp 2A4: do thầy Nguyễn Văn Thủy chủ nhiệm với 42 học sinh.
Lớp 2A5: do cô Bùi Thị Nhạn chủ nhiệm với 43 học sinh.
2.2. Kết quả
ảo sát
2.2.1. Nhận thức của giáo viên và cha mẹ học sinh về việc rèn luyện kĩ
năng đọc sách cho học sinh lớp 2
Kĩ năng đọc sách là gì?
Để điều tra nhận thức và quan niệm của giáo viên và phụ huynh về việc
đọc sách và rèn luyện kĩ năng đọc sách cho trẻ, tôi sử dụng phiếu điều tra kết
hợp trao đổi, trò chuyện với giáo viên và phụ huynh, thông qua câu hỏi số 1,
2, 3 (phụ lục 1).
Thông qua điều tra, có 83% giáo viên và phụ huynh chọn đáp án A, 17%
giáo viên và phụ huynh chọn đáp án B. Tôi nhận thấy, đa số giáo viên và phụ
huynh đều có nhận thức tích cực về việc rèn luyện kĩ năng đọc sách cho con ở
lứa tuổi này, và cho rằng đọc sách đóng vai trò rất quan trọng đối với việc
hình thành và phát triển nhân cách cho học sinh, từ đó giúp nâng cao hiệu quả
dạy học môn Đạo đức 2. Như vậy, ta có thể vận dụng rộng rãi hơn việc rèn
luyện cho trẻ thói quen và kĩ năng đọc sách, và việc rèn luyện cho trẻ thói
quen, kĩ năng đọc sách cần được quan tâm, chú trọng hơn.
18