Biện pháp nâng cao chất lượng huấn luyện quân sự cho sinh viên ngành giáo dục quốc phòng và an ninh trường đại học sư phạm hà nội 2

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2
TRUNG TÂM GIÁO DỤC QUỐC PHÒNG & AN NINH
*****************************

NGUYỄN HOÀI NAM

BIỆN PHÁP NÂNG CAO NĂNG LỰC
HUẤN LUYỆN QUÂN SỰ CHO SINH
VIÊN NGÀNH GIÁO DỤC QUỐC
PHÒNG VÀ AN NINH TRƯỜNG ĐẠI
HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Chuyên ngành: Giáo dục quốc phòng và an nimh

HÀ NỘI – 2018


TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2
TRUNG TÂM GIÁO DỤC QUỐC PHÒNG & AN NINH
*****************************

NGUYỄN HOÀI NAM

BIỆN PHÁP NÂNG CAO NĂNG LỰC
HUẤN LUYỆN QUÂN SỰ CHO SINH
VIÊN NGÀNH GIÁO DỤC QUỐC
PHÒNG VÀ AN NINH TRƯỜNG ĐẠI
HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Chuyên ngành: Giáo dục quốc phòng và an ninh
Người hướng dẫn

TRUNG TÁ.THS : PHẠM TRUNG SƠN

HÀ NỘI - 2018


LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành đề tài này, bên cạnh sự cố gắng, nỗ lực của bản thân, tôi
luôn nhận được sự giúp đỡ, chỉ bảo nhiệt tình của các thầy giáo trong Trung
tâm giáo dục quốc phòng và an ninh Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2, nhất
là thầy Trung tá Phạm Trung Sơn, người đã tận tình chỉ bảo, hướng dẫn tôi
trong suốt thời gian tôi làm khóa luận.
Tôi xin chân thành cảm ơn đến các thầy giáo trong Trung tâm giáo dục
quốc phòng và an ninh Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2 đã tạo mọi điều
kiện thuận lợi trong thời gian tôi làm khóa luận.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, ngày

tháng

Sinh viên

Nguyễn Hoài Nam

năm


LỜI CAM ĐOAN
Để nhận được kết quả cao trong bài khóa luận sắp tới. Tôi xin cam
đoan đây là đề tài nghiên cứu của cá nhân tôi. Các số liệu, kết quả trong khóa

luận là trung thực và chưa được công bố ở bất kỳ đề tài khoa học nào trước
đó. Nếu có sai sót, tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm.
Hà Nội, ngày tháng năm
Sinh viên

Nguyễn Hoài Nam


BẢNG CHỮ VIẾT TẮT

TT

KÝ HIỆU VIẾT TẮT

CHỮ VIẾT ĐẦY ĐỦ

1

GDQP&AN

Giáo dục quốc phòng và an ninh

2

HLQS

Huấn luyện quân sự

3

GD-ĐT

Giáo dục và đào tạo


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài ........................................................................................... 1
2. Mục đích nghiên cứu ..................................................................................... 2
3. Nhiệm vụ nghiên cứu. ................................................................................... 2
4. Đối tượng nghiên cứu.................................................................................... 2
5. Phạm vi nghiên cứu ....................................................................................... 2
6. Phương pháp nghiên cứu............................................................................... 2
7. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn....................................................................... 3
8. Bố cục khóa luận ........................................................................................... 3
NỘI DUNG....................................................................................................... 5
Chương 1. THỰC CHẤT VÀ NHƯNG NHÂN TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN
VIỆC PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HUẤN LUYỆN QUÂN SỰ CỦA
SINH VIÊN SƯ PHẠM NGÀNH GDQPAN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ
PHẠM HÀ NỘI 2 ............................................................................................ 5
1.1. Thực chất phát triển năng lực huấn luyện quân sự của sinh viên
ngành GDQP&AN Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2 ............................. 5
1.1.1. Quan điểm năng lực và năng lực huấn luyện quân sự........................ 5
1.1.1.1 Quan niện về năng lực .......................................................................... 5
1.1.1.2 Thực chất về năng lực huấn luyện quân sự .......................................... 7
1.1.2. Quan niệm phát triển năng lực huấn luyện quân sự của sinh viên
ngành GDQP&AN Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2 ............................. 10
1.1.2.1. Đặc điểm của sinh viên ngành GDQP&AN Trường Đại học Sư phạm
Hà Nội 2 .......................................................................................................... 11
1.1.2.2 Quan niệm phát triển năng lực huấn luyện quân sự của sinh viên

ngành GDQP&AN Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2 hiện nay .................. 12


1.2. Những nhân tố tác động đến phát triên năng lực huấn luyện quân sự
của sinh viên ngành GDQP&AN Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2 .... 22
1.2.1. Phát triển năng lực huấn luyện quân sự của sinh viên ngành
GDQP&AN Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2 phụ thuộc vào việc đổi mới
giáo dục - đào tạo của Nhà trường................................................................ 22
1.2.2. Phát triển năng lực huấn luyện quân sự của sinh viên ngành
GDQP&AN Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2 phụ thuộc vào môi trường
sư phạm quân sự của Trung tâm .................................................................. 25
1.2.3. Phát triển năng lực huấn luyện quân sự của sinh viên ngành
GDQP&AN Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2 phụ thuộc vào năng lực
chủ quan của chính bản thân người học ...................................................... 28
Tiểu kết chương 1 .......................................................................................... 33
Chương 2: THỰC TRẠNG VÀ BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC
HUẤN LUYỆN QUÂN SỰ CỦA SINH VIÊN NGÀNH GDQP&AN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2 .............................................. 34
2.1. Thực trạng phát triển năng lực huấn luyện quân sự của sinh viên
ngành GDQP&AN Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2 ........................... 34
2.1.1.Thực trạng việc đổi mới GD-ĐT nhằm phát triển năng lực huấn luyện
quân sự của sinh viên ngành GDQP&AN Trường Đại học Sư phạm Hà
Nội 2 ................................................................................................................ 34
2.1.2.Thực trạng xây dựng môi trường sư phạm quân sự đáp ứng nhu cầu
phát triển năng lực huấn luyện quân sự ngành GDQP&AN Trường Đại
học Sư phạm Hà Nội 2 ................................................................................... 36
2.1.3. Thực trạng năng lực của sinh viên ngành GDQP&AN Trường Đại học
Sư phạm Hà Nội 2 trong phát triển năng lực huấn luyện quân sự................... 38

2.1.4. Nguyên nhân thực trạng phát triển năng lực huấn luyện quân sự cho
sinh viên ngành GDQP&AN Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2 hiện nay
......................................................................................................................... 42
2.1.4.1. Nguyên nhân của những ưu điểm ...................................................... 42
2.1.4.2. Nguyên nhân của những hạn chế. ...................................................... 45
2.2. Biện pháp phát triển năng lực huấn luyện quân sự của sinh viên
ngành GDQP&AN Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2 ........................... 47
2.2.1 Đẩy mạnh đổi mới GD-ĐT nhằm phát triển năng lực huấn luyện
quân sự của sinh viên ngành GDQP&AN Trường Đại học Sư phạm Hà
Nội 2 hiện nay................................................................................................. 47
2.2.1.1 Đổi mới, hoàn thiện nội dung, chương trình dạy học ......................... 47
2.2.1.2. Đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy học, phương pháp huấn luyện
quân sự hiện nay theo hướng phát huy tính năng động chủ quan của sinh viên
ngành GDQP&AN Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2 hiện nay ................... 51
2.2.2. Xây dựng và phát huy môi trường sư phạm quân sự tạo điều kiện
thuận lợi cho phát triển năng lực quân sự của sinh viên ngành GDQP&AN
Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2 hiện nay .............................................. 52
2.2.2.1. Xây dựng mối quan hệ tốt đẹp giữa các tổ chức và cá nhân sinh viên
giữa các cá nhân với nhau hướng vào phát triển năng lực quân sự của sinh
viên ngành GDQP&AN Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2 ......................... 52
2.2.2.2. Quan tâm đầu tư, xây dựng cơ sở vật chất bảo đảm đầy đủ, đáp ứng
với yêu cầu giáo dục-đào tạo, phát triển năng lực huấn luyện quân sự của
sinh viên ngành GDQP&AN Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2 ................. 54
2.2.2.3. Xây dựng môi trường học tập trong Trung tâm kết hợp chặt chẽ giữa
“xây” và “chống”. .......................................................................................... 54


2.2.3. Phát huy tính năng động chủ quan của sinh viên trong học tập, huấn
luyện nhằm phát triển năng lực huấn luyện quân sự của sinh viên ngành
GDQP&AN Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2 hiện nay ......................... 55

2.2.3.1. Quan tâm giáo dục, nâng cao nhận thức, xác định tốt động cơ, thái
độ, trách nhiệm trong việc phát triển năng lực lượng quân sự của sinh viên
ngành GDQP&AN Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2................................. 56
2.2.3.2. Bồi dưỡng kỹ năng tự huấn luyện thành tri thức, kỹ năng, kỹ xảo cho
sinh viên ngành GDQP&AN Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2 trong quá
trình đào tạo .................................................................................................... 56
2.2.3.3. Thông qua tổ chức hoạt động thực tiễn để phát triển năng lực huấn
luyện quân sự của sinh viên ngành GDQP&AN Trường Đại học Sư phạm Hà
Nội 2 ................................................................................................................ 57
Tiểu kết chương 2 .......................................................................................... 60
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ...................................................................... 61
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 63
PHỤ LỤC 2


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Giáo dục quốc phòng và an ninh là một bộ phận của nền giáo dục quốc
dân, thống nhất nhận thức về nhiệm vụ bảo vệ tổ quốc, xây dựng xã hội chủ
nghĩa có sự phát triển toàn diện cả về thể chất và tinh thần.Việc nâng cao chất
lượng giảng dạy bộ môn giáo dục quốc phòng và an ninh cho sinh viên là
nhiệm vụ hết sức quan trọng trong hệ thống giáo dục quốc dân, góp phần bồi
dưỡng cho thế hệ trẻ những kiến thức cơ bản về đường lối quân sự, quốc
phòng của Đảng. Nhà nước ta và kỹ năng quân sự để sẵn sàng tham gia lực
lượng vũ trang khi cần thiết, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trong
tình hình mới.
Việc nâng cao năng lực huấn luyện quân sự cho sinh viên là nhiệm vụ
rất quan trọng, cấp bách trong chiến lược đào tạo con người mới xã hội chủ
nghĩa, nhằm giáo dục cho thế hệ trẻ nói chung, sinh viên nói riêng và lòng yêu
nước, yêu chủ nghĩa xã hội, ý thức tổ chức kỷ luật, tinh thần tập thể, tư duy và

kiến thức quân sự,chuẩn bị nhân lực và đào tạo nhân tài cho nhiệm vụ bảo vệ
Tổ quốc là một trong những nội dung giáo dục toàn diện trong Trung tâm,góp
phần hình thành nhân cách con người mới xã hội chủ nghĩa. Mặt khác, đối với
giảng viên tham gia giảng dạy bộ môn GDQP&AN, công việc giảng dạy phải
gắn liền với nghiên cứu khoa học. Đây là con đường ngắn nhất để không
ngừng tích lũy kiến thức, nâng cao trình độ, mài sắc tư duy, góp phần tìm ra
hình thức, biện pháp thích hợp để truyền đạt tri thức tới người học.
Vì vậy, bên cạnh những nội dung lý thuyết thì những bài tập huấn
luyện cũng tạo ra môi trường hết sức quan trọng cho việc vừa học, vừa rèn
luyện đối với sinh viên. Đặc biệt là sinh viên chuyên ngành GDQP&AN. Để
hiểu sâu sắc hơn về vấn đề, em đã nghiên cứu đề tài “Biện pháp nâng cao

1


chất lượng huấn luyện quân sự cho sinh viên ngành giáo dục quốc phòng
và an ninh Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2”.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở làm rõ một số vấn đề lý luận và thực tiễn nhằm phát triển
năng lực huấn luyện quân sự cho sinh viên ngành GDQP&AN, đề xuất biện
pháp cơ bản phát triển năng lực huấn luyện quân sự cho sinh viên ngành
GDQP&AN Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2 hiện nay.
3. Nhiệm vụ nghiên cứu.
Làm rõ những thực chất và các nhân tố quy định phát triển năng lực
huấn luyện quân sự cho sinh viên ngành GDQP&AN Trường Đại học Sư
phạm Hà Nội 2.
Đánh giá thực trạng và đề xuất biện pháp cơ bản phát triển năng lực
huấn luyện quân sự cho sinh viên ngành GDQP&AN Trường Đại học Sư
phạm Hà Nội 2 hiện nay.
4. Đối tượng nghiên cứu.

Những vấn đề và bản chất phát triển năng lực huấn luyện quân sự của
sinh viên ngành GDQP&AN Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2.
5. Phạm vi nghiên cứu
Vấn đề nghiên cứu được giới hạn có liên quan đến “ phát triển năng lực
huấn luyện quân sự của sinh viên ngành GDQP&AN ” hệ đại học chính quy 4
năm ở Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2, số liệu khảo sát từ 2012 đến nay.
6. Phương pháp nghiên cứu
6.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận
Nghiên cứu tài liệu giáo trình dạy học, phương pháp dạy học
GDQP&AN, hình thức tổ chức và phương pháp luyện tập các nội dung có
liên quan đến “phát triển năng lực huấn luyện quân sự của sinh viên ngành

2


GDQP&AN”, hệ đại học chính quy 4 năm, từ đó xác định cơ sở lý luận để tổ
chức quá trình huấn luyện nhằm nâng cao chất lượng đào tạo.
6.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn
Phương pháp điều tra, quan sát, đánh giá:
Tiến hành điều tra thực trạng công tác “ huấn luyện quân sự của sinh
viên ngành GDQP&AN ”, hệ đại học chính quy 4 năm, bằng các hình thức dự
giờ, phát phiếu điều tra nhằm thu thập các thông tin nghiên cứu.
Phương pháp sử dụng phiếu hỏi:
Phương pháp sử dụng phiếu hỏi để điều tra, lấy ý kiến phản hồi về việc
sử dụng tình huống trong công tác “huấn luyện quân sự của sinh viên ngành
GDQP&AN”, hệ đại học chính quy 4 năm, từ đó thông qua thực tiễn để kiểm
chứng, để giải quyết việc xác định vấn đề có cơ sở khoa học hay không.
7. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn
7.1. Ý nghĩa khoa học
Thấy được tầm quan trọng của việc nâng cao chất lượng huấn luyện

quân sự cho sinh viên ngành GDQP&AN Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2.
7.2. Ý nghĩa thực tiễn
Giúp sinh viên tiếp thu kiến thức một cách tối ưu, tránh nhàm chán, sử
dụng tình huống trong huấn luyện giúp kích thích sinh viên tập trung vào quá
trình huấn luyện nhanh nhất, giảng viên truyền thụ được nhiều kiến thức nhất,
hiệu quả nhất, làm tài liệu cho quá trình nghiên cứu và giảng dạy về sau.
8. Bố cục khóa luận
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, khóa luận
gồm 2 chương:
Chương 1: Thực chất và những nhân tố tác động đến việc phát triển
năng lực huấn luyện quân sự của sinh viên ngành GDQP&AN Trường Đại
học Sư phạm Hà Nội 2.

3


Chương 2: Thực trạng và biện pháp phát triển năng lực huấn luyện
quân sự của sinh viên ngành GDQP&AN Trường đạu học sư phạm Hà Nội 2
hiện nay.

4


NỘI DUNG
Chương 1
THỰC CHẤT VÀ NHƯNG NHÂN TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN VIỆC PHÁT
TRIỂN NĂNG LỰC HUẤN LUYỆN QUÂN SỰ CỦA SINH VIÊN
NGÀNH GDQP&AN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2
1.1. Thực chất phát triển năng lực huấn luyện quân sự của sinh viên
ngành GDQP&AN Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2

1.1.1. Quan điểm năng lực và năng lực huấn luyện quân sự
1.1.1.1 Quan niện về năng lực
Năng lực là một khái niệm dùng để chỉ về một thuộc tính của con người
trong nhận thức và hoạt động thực tiễn. Tùy thuộc vào các khoa học khác nhau,
các cách tiếp cận mà hiểu năng lực theo nhiều cách. Theo từ điển Tiếng Việt,
năng lực được hiểu là” khả năng,điều kiện chủ quan hoặc tự nhiên sẵn có để
thực hiện một hoạt động nào đó” [5,tr.1171]. Còn huấn luyện quân sự là” hệ
thống các biện pháp dạy và luyện cho cán bộ, chiến sĩ có tri thức, kỹ năng, kỹ
xảo quân sự để hoàn thành nhiệm vụ chiến đấu và nhiệm vụ khác” [4,tr.510].
Hiện nay có nhiều môn khoa học nghiên cứu và tiếp cận vấn đề năng
lực dưới các góc độ khác nhau.
Dưới góc độ tâm lý, có tác giả cho rằng: “năng lực là tổ hợp hoặc tổng
hợp những thuộc tính của cá nhân con người đáp ứng những yêu cầu của hoạt
động và bảo đảm cho hoạt động đạt kết quả cao” [1,tr.90]; “năng lực chính là
một tổ hợp đặc điểm tâm lý của con người, tổ hợp đặc điểm này vận hành
theo một mục đích nhất định tạo ra kết quả của một hoạt động nào đấy”
[7,tr.145]. Trên cơ sở các quan niệm trên, tác giả đã luận giải năng lực gắn
liền với một hoạt động nhất định của con người cụ thể, năng lực được thể hiện
trong hoạt động và bằng hoạt động. Từ đó, tác giả khẳng định mọi hoạt động
của con người phải có sự kết hợp những thuộc tính tâm lý, sinh lý nhất định,

5


người có năng lực phải đáp ứng được các yêu cầu của hoạt động và đảm bảo
cho hoạt động đạt kết quả cao. Như vậy, khi quan niệm năng lực là tổng hợp
những phẩm chất tâm lý và sinh lý của cá nhân đáp ứng với yêu cầu hoạt
động nào đó, diễn ra thành thạo, nhanh chóng đạt kết quả cao.
Dưới góc độ xã hội học : nhiều công trình nghiên cứu đặt con người
trong sự tác động bởi yếu tố tự nhiên và yếu tố xã hội, yếu tố tự nhiên là mặt

sinh học, tư chất; yếu tố xã hội là môi trường xã hội, quan hệ xã hội, điều kiện
sống và hoạt động của con người. Cơ sở xã hội đối với sự hình thành và phát
triển năng lực là hoạt động giáo dục và học tập; tự giáo dục, tự rèn luyện, tự
tu dưỡng của từng cá nhân, hoạt động lao động, giao tiếp của con người trong
môi trường gia đình và xã hội. Năng lực bao hàm cả khả năng vận dụng kiến
thức, kinh nghiệm để tiến hành hoạt động có hiệu quả, người có kiến thức,
kinh nghiệm chưa hẳn là người có năng lực; ngược lại, người có năng lực
nhất định phải có kiến thức, kinh nghiệm và khả năng vận dụng kiến thức vào
hoạt động thực tiễn mang lại hiệu quả cao. Do đó, năng lực được hiểu là khả
năng của con người, khả năng này kết hợp với phẩm chất đạo đức, tạo nên
phong cách của con người, để thực hiện có hiệu quả một hoạt động nào đó.
Dưới góc độ triết học: có tác giả cho rằng: “Năng lực là tổng hòa các
yếu tố vật chất và tinh thần tạo cho con người khả năng nhận thức và hành
động trong cải biến hoàn cảnh sống của mình” [7,tr.19]. Từ đó tác giả đã chỉ rõ
vai trò của cả hai yếu tố trên trong mỗi con người, cũng nhưng trong quá trình
nhận thức và hoạt động thực tiễn để quan niệm về năng lực của con người.
Quan niệm trên về năng lực cho thấy, tác giả có cách tiếp cận và cách
diễn đạt khác nhau, nhưng đều chỉ ra những dấu hiệu chung về năng lực là:
tổng hợp các yếu tố vật chất và yếu tố tinh thần của con người, bảo đảm cho
con người hoạt động một nghề nghiệp nào đó đạt kết quả cao. Qua đó, dù là
yếu tố vật chất hay tinh thần của con người, dù là yếu tố chủ quan của chủ thể

6


đều là tổng hợp các yếu tố tồn tại trong một chỉnh thể thống nhất với các yếu
tố như: tri thức, bản lĩnh, tố chất,... Triết học quan niệm về năng lực không
mâu thuẫn với những quan điểm trên mà còn chỉ ra được những khía cạnh bản
chất nhất về năng lực con người.
Vì vậy, có thể khái quát: “ Năng lực là tổng hòa các yếu tố chủ quan

của chủ thể, hợp thành khả năng và điều kiện nội tại để chủ thể đạt chất
lượng, hiệu quả cao trong hoạt động nhất định ”.
1.1.1.2 Thực chất về năng lực huấn luyện quân sự
Thực chất năng lực là khả năng của con người đối với hoạt động nhất
định. Đó là khả năng hiểu, biết, hành động (thực hiện) một hoạt động nào đó.
Năng lực của con người tồn tại dưới hai dạng, năng lực tiềm tàng (tiềm năng)
và năng lực hiện hữu (năng lực thực tế). Muốn đánh giá năng lực phải căn cứ
vào các khả năng, ở cả hai hình thức biểu hiện và kết quả hoạt động. Như vậy,
năng lực là tổng hợp các yếu tố chủ quan của chủ thể, bao gồm một hệ thống
các yếu tố, cả yếu tố vật chất và yếu tố tinh thần. Các yếu tố cấu thành năng
lực tồn tại trong một thể thống nhất biện chứng. Mỗi yếu tố có một vị trí vai
trò riêng, nếu thiếu một trong các yếu tố ấy đều ảnh hưởng trực tiếp và rất lớn
đến năng lực của con người.
Tư chất: (thể chất và tố chất), đó là các yếu yếu tố về điệu kiện sức
khỏe, về năng khiếu, tố chất mang tính bẩm sinh. Năng lực là đặc điểm của cá
nhân thể hiện ở mức độ thông thạo, tức là có thể thực hiện một cách thành
thạo và chắc chắn một hay một số dạng hoạt động nào đó. Cho nên, năng lực
gắn liền với những phẩm chất về trí nhớ, tính nhạy cảm, trí tuệ, tính cách của
cá nhân. Để có năng lực đối với hoạt động nào đó, nếu chủ thể có tư chất đáp
ứng, phù hợp với hoạt động thì khi được đào tạo khả năng sẵn có của họ sẽ có
điều kiện phát triển tốt, giúp họ nhanh chóng hình thành được năng lực đáp
ứng với yêu cầu của hoạt động. Tư chất là điều kiện tự nhiên cần thiết để hình

7


thành và phát triển năng lực. Song, các yếu tố về tư chất chỉ là cơ sở, tiền đề
đầu tiên tạo thêm điều kiện thuận lợi cho hoạt động cũng như quá trình hình
thành và phát triển năng lực của các chủ thể.
Vốn tri thức: là những hiểu biết chủ thể đã tích lũy được, kết quả phản

ánh tích cực, sáng tạo hiện thực khách quan thông qua hoạt động của chủ thể
nhận thức và sự lĩnh hội kinh nghiệm loài người trong quá trình lao động sản
xuất, đấu tranh cách mạng và hoạt động tư duy. Trong cấu trúc năng lực, vốn
tri thức chiếm vị trí nền tảng, là cơ sở hình thành kỹ năng - kỹ xảo.
Kỹ năng: là khả năng thực hiện có kết quả một hành động nhất định
trên cơ sở tri thức có được.
Kỹ xảo: là khả năng thực hiện một cách tự động hoá một thao tác hay
một công việc nhất định, nó thể hiện sự thành thạo trong hoạt động của con
người. Kỹ năng được lặp đi, lặp lại nhiều lần trở thành hoạt động tự động hóa
- kỹ xảo. Vì vậy, có thể nói kỹ năng - kỹ xảo là tri thức trong hoạt động, nó là
thành phần rất quan trọng của năng lực. Hay nói cách khác, năng lực được thể
hiện ở kỹ năng - kỹ xảo. Mỗi lĩnh vực hoạt động cụ thể, đòi hỏi phải có kỹ
năng - kỹ xảo hành động phù hợp.
Các yếu tố cấu thành năng lực tồn tại trong một thể thống nhất biện
chứng. Mỗi yếu tố có một vị trí, vai trò riêng, nếu thiếu một trong các yếu tố
ấy đều ảnh hưởng trực tiếp và rất lớn đến năng lực của con người. Đồng thời,
tùy thuộc vào yêu cầu đòi hỏi của từng lĩnh vực hoạt động cụ thể mà vai trò
của các yếu tố đó không ngang bằng nhau. Nhưng cho dù ở lĩnh vực nào, yếu
tố vốn tri thức cũng luôn giữ vai trò quyết định nhất đến sự hình thành và phát
triển của năng lực. Trong lĩnh vực quân sự, do tính chất đặc thù của nó, nên
bên cạnh tính quyết định rất cao của yếu tố trí thức, các yếu tố về kỹ năng - kỹ
xảo hoạt động, yếu tố tư chất (nhất là sức khỏe) cũng đặc biệt quan trọng.

8


Ngoài ra, phẩm chất nhân cách của chủ thể cũng quan hệ trực tiếp đến sự hình
thành và phát triển của năng lực.
Do luôn gắn với chủ thể, với hoạt động nhất định nên năng lực có tính
phong phú, muôn vẻ. Mỗi con người, ngoài năng lực chung còn có các năng

lực riêng như: năng lực hoạt động chính trị, năng lực lãnh đạo, năng lực chỉ
huy, năng lực quản lý, năng lực sư phạm, năng lực nghiên cứu khoa học; năng
lực hoạt động nghệ thuật, năng lực huấn luyện... Trong đó, năng lực huấn
luyện là một loại năng lực chuyên biệt - năng lực nghề nghiệp, phản ánh sự
tương thích giữa những yếu tổ chủ quan của chủ thể với những yêu cầu do
chủ thể đặt ra, được thể hiện trong xu hướng, tài nghệ và phong cách của chủ
thể. Nói đến năng lực huấn luyện là nói đến khả năng, sự vững vàng và
chuyên sâu về kiến thức chuyên môn; sự linh hoạt, nhạy bén trong ứng xử các
tình huống huấn luyện với tư cách là chủ thể huấn luyện cả về kỹ thuật lẫn
chiến thuật.
Năng lực huấn luyện bị quy định bởi nhiều yếu tố, trong đó các yếu tố
chủ quan của chủ thể như trình độ đào tạo và quá trình trải nghiệm thực tiễn
nghề nghiệp huấn luyện là quan trọng nhất, có vai trò chi phối các yếu tố
khác. Từ những quan niệm trên đây, có thể khái quát: “ Năng lực huấn luyện
là tổng hòa các yếu tố thuộc về chủ quan của chủ thể hoạt động huấn luyện tư
chất, vốn tri thức, kỹ năng, kỹ xảo nghề nghiệp hợp thành khả năng, điều kiện
nội tại bảo đảm cho hoạt động huấn luyện của chủ thể đạt hiệu quả cao ”.
Năng lực huấn luyện không giống với các loại năng lực khác, ở đó có
sự thâm nhập lẫn nhau giữa năng lực với phẩm chất. Nói đến năng lực huấn
luyện là đã hàm chứa trong đó các phẩm chất đạo đức, nhân cách nhà huấn
luyện. Các phẩm chất đó thẩm thấu vào quan điểm, hành vi và tự nó có sức
thuyết phục, hỗ trợ cho các kĩ năng hoạt động nghề nghiệp, tạo thành năng lực
nhà huấn luyện. Những nhà huấn luyện giỏi, tài năng luôn là người có đức độ,

9


có nhân cách phát triển phù hợp với chuẩn mực văn hóa, đạo đức xã hội.
Năng lực huấn luyện không chung chung mà gắn với những lĩnh vực, nghề
nghiệp, hoạt động chuyên môn nhất định. Bởi lẽ, mỗi lĩnh vực hoạt động xã

hội đều đòi hỏi phẩm chất, năng lực chuyên môn của chủ thể. Những phẩm
chất, năng lực đó chỉ có thể được hình thành, phát triển thông qua quá trình
giáo dục - đào tạo và hoạt động thực tiễn của chính ngành nghề, lĩnh vực đó.
Từ những quan niệm về năng lực, năng lực huấn luyện, có thể khái
quát: “ Năng lực huấn luyện quân sự là tổng hòa các yếu tố thuộc về chủ thể
hoạt động huấn luyện quân sự như: tư chất, vốn tri thức, kĩ năng, kĩ xảo
phẩm chất nhân cách, hợp thành khả năg điều kiện nội tại bảo đảm cho
hoạt động huấn luyện quân sự đạt hiệu quả cao ”.
Thông thường, khi nói đến năng lực huấn luyện là người ta muốn nói
đến năng lực của những người thầy giáo dạy trong Trung tâm. Nhưng nói đến
năng lực huấn luyện quân sự, không chỉ nói đến năng lực của những giảng
viên mà còn là năng lực của người cán bộ, sĩ quan, sinh viên. Như vậy, không
phải chỉ những người làm nghề dạy nói chung, giảng viên trong Trung tâm
quân sự nói riêng mới có và cần phải có năng lực huấn luyện quân sự. Mà
năng lực HLQS là một bộ phận có trong hệ thống phẩm chất nhân cách của
mọi giảng viên, cán bộ, sĩ quan, sinh viên. Năng lực HLQS bao gồm tổ hợp
những yếu tố chủ quan góp phần tạo nên giá trị nhân cách, quy định tính tích
cực, tự giác và tính mô phạm của giảng viên, cán bộ, sinh viên, đối với hoạt
động huấn luyện trong lĩnh vực quân sự, là nhân tố cơ bản quy định chất
lượng các hoạt động này. Chính vì vậy, phát triển năng lực HLQS là một vấn
đề rất quan trọng và cần phải được tiếp cận một cách khoa học.
1.1.2. Quan niệm phát triển năng lực huấn luyện quân sự của sinh
viên ngành GDQP&AN Trường Đại học Sư phạm Hà Nội

10


1.1.2.1. Đặc điểm của sinh viên ngành GDQP&AN Trường Đại học Sư
phạm Hà Nội 2
Ngành GDQP&AN là một ngành sư phạm thuộc Trường Đại học Sư

phạm Hà Nội 2, số lượng sinh viên chính quy là hơn 300 sinh viên. Hiện nay,
Trung tâm đã đào tạo được hai khóa ra trường (K38, K39) và đang đào tạo
bốn khóa (K40, K41, K42, K43). Số lượng sinh viên ngày càng đông nên các
hoạt động ở Trung tâm được đẩy mạnh và chất lượng đào tạo tốt hơn. Ngoài
ra, Trung tâm còn giảng dạy và cấp chứng chỉ quốc phòng cho sinh viên của
một số trường cao đẳng và đại học trên địa bàn Hà Nội và Vĩnh Phúc.
Sinh viên là những thanh niên ở mọi miền của Tổ quốc có đủ điều kiện
về sức khỏe, tốt nghiệp phổ thông trung học, đã vượt qua kì thi tuyển sinh
theo quy định Bộ GD-ĐT với điểm chuẩn nhất định theo quy chế tuyển sinh
hàng năm. Sinh viên ngành GDQP&AN có đầy đủ những đặc điểm về phẩm
chất đạo đức. Họ đều có những đặc điểm chung giống nhau ví dụ như: sôi nổi,
ham hiểu biết, thích tìm tòi, tìm đến cái mới để phát triển bản thân tốt hơn. Có
thể nói, đó là những điều kiện thuận lợi để bước đầu làm quen với môi trường
học tập, rèn luyện, huấn luyện ở Trung tâm và đó cũng là những tiền đề để
phát huy ngay từ đầu năng lực của mình trong huấn luyện. Sinh viên ngành
GDQP&AN có đầy đủ những phẩm chất của người giảng viên. Trong thực
tiễn huấn luyện của sinh viên ở ngành GDQP&AN, được thực hiện qua các
học phần khác nhau: Từ các học phần đại cương, học phần chuyên ngành, các
học phần phương pháp và giai đoạn thực tập ở các trường phổ thông; thi tốt
nghiệp hoặc làm khóa luận tốt nghiệp cuối khóa. Qua quá trình huấn luyện tại
Trung tâm, mỗi sinh viên không ngừng tích lũy tri thức, rèn luyện ý thức tổ
chức kỉ luật, tinh thần đồng đội, lòng dũng cảm, ý chí quyết tâm, khắc phục
khó khăn, tính cẩn thận, tỉ mỉ, sáng tạo, đọc lập, tự chủ vụ và biểu hiện cụ thể

11


của nó bằng ý thức, động cơ, thái độ, trách nhiệm, kết quả huấn luyện của mỗi
sinh viên.
Bên cạnh những điểm mạnh, ở họ còn là những hạn chế nhất định cần

chú ý trong quá trình phát triển năng lực huấn luyện quân sự. Là những người
trẻ, họ mang trong mình hoài bão của cuộc sống nhưng kinh nghiệm vốn sống
còn ít, bản lĩnh chưa thực sự vững vàng dễ bị hoàn cảnh tác động. Sinh viên
ngành GDQP&AN có tuổi đời khoảng 18 đến 23 tuổi, đây là lứa tuổi luôn có
ước mơ, được học tập, rèn luyện trong môi trường sư phạm để trở thành
người giảng viên tương lai. Phần lớn, họ là học sinh phổ thông mới rời ghế
nhà trường, vì vậy cuộc sống kỷ luật với họ còn chưa quen, kinh nghiệm còn
ít, trước môi trường và điều kiện mới dễ bị tác động ảnh hưởng cả tích cực và
tiêu cực. Vì vậy để nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ, phải gắn liền
với trang bị kiến thức, bồi dưỡng bản lĩnh chính trị, kinh nghiệm sống, đấu
tranh với các biểu hiện tiêu cực, sai trái. Kinh nghiệm thực tiễn quân sự, thực
tiễn nghề nghiệp còn ít và thiếu. Họ là những thanh niên học sinh, lần đầu tiên
bước vào học tập, hoạt động ở môi trường mới - môi trường sư phạm quân sự.
Vì vậy, đây là lĩnh vực hoàn toàn mới lạ với chính họ.
1.1.2.2 Quan niệm phát triển năng lực huấn luyện quân sự của sinh
viên ngành GDQP&AN Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2 hiện nay
Trước những đòi hỏi mới của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc
hiện nay, mỗi sinh viên trong quá trình học tập, rèn luyện tích lũy kiến thức
và kinh nghiệm để trở thành người giảng viên tương lai không ngừng học
tập, trau dồi để làm giàu thêm trí thức, kỹ năng, chuyên môn nghề nghiệp cho
bản thân mình đáp ứng yêu cầu cao sau khi ra trường là người giảng viên,
người thiết kế nội dung chương trình giáo án quốc phòng và an ninh. Với
cương vị đầu tiên là người giảng viên có điều kiện phát triển nền các chức vụ
cao hơn trong nhà trường Sư phạm.

12


Như vậy, nói đến năng lực HLQS của sinh viên ngành GDQP&AN là
nói đến năng lực huấn luyện của người giảng viên GDQP&AN đã và đang

được hoàn thành phát triển hoàn thiện dưới sự tác động của các chủ thể trong
quá trình GD - ĐT của Trung tâm và sự nỗ lực của bản thân mỗi sinh viên.
Từ đó có thể quan niệm: “ Năng lực lượng quân sự của sinh viên ở
ngành GDQP&AN là tổng hợp các yếu tố chủ quan: tư chất, vốn tri thức,
kỹ năng, kỹ xảo, phẩm chất nhân cách đáp ứng với yêu cầu hoạt động
luyện quân sự của người sinh viên những kỹ năng cần có của người giảng
viên GDQP&AN theo mô hình mục tiêu đào tạo của Trung tâm ”.
Cho nên:
Yếu tố tư chất: (thể chất, tố chất) của sinh viên đáp ứng với yêu cầu hoạt
động huấn luyện theo mục tiêu đào tạo của Trung tâm có những yêu cầu rất
cao, khắt khe hơn so với các đối tượng sinh viên khác. Nếu người sinh viên
không có sức khỏe tốt thì không thể đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ. Chỉ khi
nào họ có một cơ thể khỏe mạnh, có sức chịu đựng, sự bền bỉ, dẻo dai; có bộ óc
tỉnh táo, thông minh, sáng tạo, họ mới có thể hoàn thành nhiệm vụ luyện theo
chức trách, giúp cho họ nâng cao chất lượng huấn luyện quân sự.
Vốn tri thức: Của sinh viên ngành GDQP&AN đáp ứng với yêu cầu
hoạt động luyện theo mục tiêu đào tạo của Trung tâm là tất cả những hiểu biết
của người sinh viên. Đây là sản phẩm của nhận thức, một trong những yếu tố
cơ, nên tạo cấu thành ý thức huấn luyện của họ. Theo mục tiêu, chương trình,
nội dung đào tạo, đến khi ra trường, vốn tri thức đó bao gồm tri thức khoa học
cơ bản, tri thức khoa học cơ sở, tri thức khoa học chuyên ngành, các tri thức
khoa học sư phạm chung như: tâm lý học sư phạm, giáo dục học sư phạm,
phương pháp huấn luyện, tổ chức huấn luyện, sự trải nghiệm trong đời sống
và hoạt động thực tiễn quân sự. Kết cấu tri thức của người giảng viên theo
mục tiêu đào tạo của Trung tâm có sự thống nhất chặt chẽ giữa tri thức khoa
13


học cơ bản, tri thức khoa học cơ sở, tri thức khoa học chuyên ngành; đảm bảo
sự kết hợp giữa diện rộng chiều sâu và độ tinh; giữa tri thức lý luận chính trị quân sự và kinh nghiệm thực tiễn; giữa tính ổn định tương đối và tính khả

biến của tri thức, vốn sống, kinh nghiệm trong một lĩnh vực hoạt động cụ thể,
được cá nhân tích lũy trở thành “tài sản riêng”, những trải nghiệm có được
trong đời sống và giảng dạy thực tiễn, đặc biệt những trải nghiệm trong hoạt
động quân sự luôn có vai trò đặc biệt quan trọng.
Kỹ năng - kỹ xảo : Của sinh viên ngành GDQP&AN đáp ứng với yêu
cầu của người giảng viên GDQP&AN bao gồm các kỹ năng thiết kế giáo án,
thiết kế chương trình huấn luyện, nội dung huấn luyện; kỹ năng tổ chức hoạt
động thực tiễn huấn luyện; kỹ năng huấn luyện... Để có thể huấn luyện theo
chương trình huấn luyện quy định, trước hết, bản thân mỗi sinh viên nắm
vững và thành thạo những kiến thức, kỹ năng - kỹ xảo hoạt động huấn luyện
quân sự, đặc biệt là kỹ năng - kỹ xảo của các môn kỹ thuật, chiến thuật. Họ có
thể truyền đạt kiến thức và trau dồi kỹ xảo cho học sinh, sinh viên. Đó là khả
năng của người giảng viên, trang bị cho người học những kiến thức chính trị
và quân sự sâu sắc, giữ vững sự gắn bó chặt chẽ giữa những kiến thức ấy với
các hoạt động thực tiễn.
Năng lực huấn luyện quân sự không giống với các loại năng lực khác ở
chỗ sự thâm nhập lẫn nhau giữa năng lực với phẩm chất. Do đó, phẩm chất
nhân cách của người giảng viên tác động to lớn đến chất lượng, hiệu quả hoạt
động huấn luyện quân sự. Ngoài các yếu tố cơ bản như: tư chất, trình độ tri
thức, kỹ năng - kỹ xảo đáp ứng yêu cầu hoạt động huấn luyện họ cần phải có
những phẩm chất chính trị - tư tưởng, tâm lý, đạo đức và kỷ luật tốt... Hệ
thống các phẩm chất này tạo nên nhân cách của một người giảng viên
GDQP&AN, cũng như năng lực huấn luyện quân sự của họ.

14


Để có được năng lực HLQS đáp ứng yêu cầu hoạt động huấn luyện của
người giảng viên, sinh viên ngành GDQP&AN phải thông qua đào tạo, bồi
dưỡng, nỗ lực học tập, rèn luyện, tích lũy kiến thức, kỹ năng, kỹ xảo, đặc biệt

là tri thức chuyên ngành và nghiệp vụ huấn luyện - những tiêu chí được quy
định ở mục tiêu, mô hình, chương trình, nội dung đào tạo giảng viên
GDQP&AN của Trung tâm. Nghĩa là phải trải qua quá trình phát triển chứ
không phải tự nhiên mà có.
Trong quan điểm của phép biện chứng duy vật: phát triển là một phạm
trù triết học dùng để khái quát quá trình vận động tiến lên từ thấp đến cao, từ
đơn giản đến phức tạp, từ kém hoàn thiện đến hoàn thiện hơn”. Nét đặc trưng
chủ yếu là cái cũ biến mất và cái mới ra đời trên cơ sở thay thế, kế thừa cái cũ.
như vậy. Khái niệm phát triển theo quan niệm Triết học bao gồm 2 ý nghĩa:
Thứ nhất: chỉ trạng thái, trình độ
Thứ hai: chỉ xu hướng vận động, biến đổi.
Trên cơ sở quan điểm của phép biện chứng duy vật về phát triển và
quan niệm năng lực HLQS đã xác định, tác giả quan niệm:
Phát triển năng lực huấn luyện quân sự của sinh viên ngành
GDQP&AN là quá trình tích cực, tự giác của bản thân sinh viên trong huấn
luyện dưới tác động có chủ đích các chủ thể huấn luyện quân sự trên cơ sở
nắm vững tính quy luật, làm chuyển hóa, hoàn thiện các yếu tố cấu thành
năng lực huấn luyện quân sự của người giảng viên GDQP&AN ở người sinh
viên, đáp ứng với yêu cầu huấn luyện là những kỹ năng cần có của giảng
viên.
Quan niệm phát triển năng lực huấn luyện quân sự của sinh viên ngành
GDQP&AN nổi lên một số dấu hiệu cơ bản sau đây:
Mục đích phát triển năng lực huấn luyện quân sự của sinh viên ngành
GDQP&AN : là để người sinh viên có đủ năng lực thực hiện tốt hoạt động

15


huấn luyện sau này, góp phần hoàn thiện nhân cách người giảng viên theo
mục tiêu, mô hình đào tạo của Trung tâm. Thực chất là làm cho năng lực huấn

luyện quân sự, vốn tri thức, kỹ năng - kĩ xảo, phẩm chất nhân cách đáp ứng
với yêu cầu hoạt động huấn luyện của sinh viên không ngừng hoàn thiện, phát
triển hơn so với hiện nay. Đây là mục đích xuyên suốt, thống nhất, quy định
toàn bộ hoạt động của mọi chủ thể.
Nội dung phát triển năng lực huấn luyện quân sự của sinh viên ngành
GDQP&AN : mang tính toàn diện, nhưng tập trung vào các yếu tố, các khâu,
các bước cơ bản có ý nghĩa quyết định đến phát triển năng lực huấn luyện
quân sự của sinh viên. Trước hết, tập trung phát triển tư chất, vốn tri thức, kỹ
năng - kỹ xảo, phẩm chất nhân cách. Chỉ trên cơ sở đó, người sinh viên mới
phát huy được cao nhất vai trò năng động chủ quan trong tiếp thu, lĩnh hội tri
thức kỹ năng – kỹ xảo kinh nghiệm được truyền thụ và chuyển hóa nó thành
các phẩm chất cần thiết của bản thân trong quá trình đào tạo ở Trung tâm.
Đồng thời, cần tập trung những trang bị tri thức cơ bản toàn diện hệ thống,
chuyên sâu cho sinh viên hiện nay.
Quá trình phát triển năng lực huấn luyện quân sự của sinh viên ngành
GDQP&AN chịu sự tác động có mục đích của các lực lượng tham gia quá
trình GD - ĐT.
Chủ thể phát triển năng lực huấn luyện quân sự của sinh viên ngành
GDQP&AN bao gồm chủ thể lãnh đạo; chủ thể chỉ huy, quản lý; chủ thể
truyền thụ và chủ thể tự phát triển. Mỗi chủ thể có vai trò, vị trí riêng, nhưng
suy cho cùng, bản thân người sinh viên là chủ yếu và trực tiếp quyết định.
Chủ thể lãnh đạo là cấp ủy,chi bộ trong Trung tâm. Chủ thể lãnh đạo có
vai trò quyết định đến việc đề ra chủ trương, biện pháp, mục tiêu phương
hướng, nhiệm vụ phát triển năng lực huấn luyện quân sự của sinh viên. Thông
qua đó có tác động tích cực, mạnh mẽ đến nhận thức, trách nhiệm và hoạt

16