Đổi mới giáo dục lý luận chính trị trong các học viện, nhà trường kỹ thuật quân sự hiện nay theo tư tưởng hồ chí minh

HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH

VŨ VĂN TUẤN

ĐỔI MỚI GIÁO DỤC LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ TRONG
CÁC HỌC VIỆN, NHÀ TRƯỜNG KỸ THUẬT QUÂN SỰ
HIỆN NAY THEO TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH

LUẬN ÁN TIẾN SĨ
CHUYÊN NGÀNH HỒ CHÍ MINH HỌC

HÀ NỘI - 2019


HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH

VŨ VĂN TUẤN

ĐỔI MỚI GIÁO DỤC LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ TRONG
CÁC HỌC VIỆN, NHÀ TRƯỜNG KỸ THUẬT QUÂN SỰ
HIỆN NAY THEO TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH

LUẬN ÁN TIẾN SĨ
CHUYÊN NGÀNH HỒ CHÍ MINH HỌC
Mã số: 62 31 02 04

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
1. PGS, TS Trần Minh Trưởng

2. TS Văn Thị Thanh Mai

HÀ NỘI – 2019


i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các
số liệu, kết quả nêu trong luận án là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng và
được trích dẫn đầy đủ theo quy định.
TÁC GIẢ

Vũ Văn Tuấn


ii

DANH MỤC CÁC CỤM TỪ VIẾT TẮT
1. CMCN 4.0: Cách mạng công nghiệp lần thứ tư

3. CNTT

: Công nghệ thông tin

4. CNXH

: Chủ nghĩa xã hội

5. GD&ĐT

: Giáo dục và đào tạo

6. GDLLCT

: Giáo dục lý luận chính trị

7. HV-NT

: Học viện - Nhà trường

8. KHCN

: Khoa học công nghệ

9. KHKT

: Khoa học kỹ thuật

10. KHXH&NV: Khoa học xã hội và nhân văn
11. KTQS

: Kỹ thuật quân sự

12. LLCT

: Lý luận chính trị

13. NCKH

: Nghiên cứu khoa học

14. XHCN

: Xã hội chủ nghĩa


iii

MỤC LỤC
MỞ ĐẦU
Chương 1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN
LUẬN ÁN
1.1. Những công trình nghiên cứu về giáo dục lý luận chính trị nói chung
1.2. Những công trình nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục lý
luận chín trị và vận dụng vào thực tiễn hiện nay
1.3. Nhận xét về các công trình nghiên cứu đã công bố và những vấn đề
đặt ra cho luận án
Tiểu kết chương 1
Chương 2. TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ GIÁO DỤC LÝ LUẬN
CHÍNH TRỊ
2.1. Một số khái niệm liên quan
2.2. Nội dung tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục lý luận chính trị
Tiểu kết chương 2
Chương 3. THỰC TRẠNG GIÁO DỤC LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ TRONG
CÁC HỌC VIỆN, NHÀ TRƯỜNG KỸ THUẬT QUÂN SỰ
3.1. Khái quát về hệ thống tổ chức và đặc thù của giáo dục lý luận chính trị
trong các học viện, nhà trường kỹ thuật quân sự
3.2. Thực trạng giáo dục lý luận chính trị trong các học viện, nhà trường kỹ
thuật quân sự theo tư tưởng Hồ Chí Minh
Tiểu kết chương 3

Chương 4. YÊU CẦU VÀ GIẢI PHÁP ĐỔI MỚI GIÁO DỤC LÝ LUẬN
CHÍNH TRỊ TRONG CÁC HỌC VIỆN, NHÀ TRƯỜNG KỸ
THUẬT QUÂN SỰ THEO TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH
4.1. Những nhân tố tác động và yêu cầu đổi mới giáo dục lý luận chính trị
trong các học viện, nhà trường kỹ thuật quân sự hiện nay
4.2. Giải pháp đổi mới giáo dục lý luận chính trị trong các học viện, nhà
trường kỹ thuật quân sự hiện nay theo tư tưởng Hồ Chí Minh
Tiểu kết chương 4
KẾT LUẬN
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC

Trang
1
6
6
16
27
33
35
35
45
64
65
65
76
98
100

100
106
144
145
148
149
160


1

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh rất chú trọng vai trò của lý luận cách mạng đối
với phong trào cách mạng và ví nó như “kim chỉ nam”, như “ngọn đuốc” soi đường
thắng lợi cho sự nghiệp cách mạng. Việc chú trọng công tác giáo dục lý luận chính trị
(GDLLCT) của Hồ Chí Minh không chỉ do “sức mạnh vật chất” của lý luận đối với sự
nghiệp cách mạng, mà còn do Người rất thấu hiểu thực trạng “trình độ lý luận và chính
trị rất thấp”[62, tr.110] cùng với căn bệnh “kém lý luận, hoặc khinh lý luận, hoặc lý
luận suông” của Đảng ta, dẫn đến hậu quả là cán bộ “phải mò mẫm từng bước, luôn
luôn vấp váp”[62, tr.113]. Đề cao vai trò của lý luận, cho rằng “Không có lý luận thì
lúng túng như nhắm mắt mà đi”[63, tr.274], do vậy, GDLLCT được Người coi là nội
dung cực kỳ quan trọng trong công tác tư tưởng của Đảng.

Từ khi ra đời đến nay, Đảng Cộng sản Việt Nam luôn coi trọng lý luận và xác
định GDLLCT là một bộ phận vô cùng quan trọng trong công tác tư tưởng lý luận
của Đảng. Vì vậy, giáo dục chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh với tính
chất là trang bị cơ sở, nền tảng tư tưởng, thế giới quan và phương pháp luận khoa
học phải trở thành nội dung cốt lõi nhất, trung tâm nhất của GDLLCT nhằm hình
thành nhân cách, bản lĩnh cho đội ngũ cán bộ, đảng viên và quần chúng nhân dân.

Đặc biệt, trước những biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị trong một bộ phận
cán bộ, đảng viên gần đây ngày càng rõ nét, biểu hiện như: “Nhận thức sai lệch về ý
nghĩa, tầm quan trọng của lý luận và học tập lý luận chính trị; lười học tập chủ
nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, chủ trương, đường lối, nghị quyết của
Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước”[29, tr.28], điều đó càng làm cho việc đổi
mới GDLLCT trở nên cấp bách và có ý nghĩa trong giai đoạn hiện nay.
Trong tư tưởng Hồ Chí Minh, chính trị và quân sự luôn gắn bó chặt chẽ, song
hành và tác động lẫn nhau. Chính trị định hướng cho quân sự, quân sự phục tùng và
phục vụ chính trị, như Người đã khẳng định: “Quân sự mà không có chính trị như
cây không có gốc, vô dụng lại có hại”[65, tr.217]. Quán triệt quan điểm này, trong
các học viện, nhà trường (HV-NT) quân sự, GDLLCT được xác định là một nội
dung cốt lõi trong xây dựng quân đội về chính trị, là một trong những nhiệm vụ


2
trọng tâm góp phần xây dựng quân đội chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại,
bảo vệ vững chắc Tổ quốc, giữ vững độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh
thổ; bảo vệ Đảng và Nhà nước, nhân dân và chế độ xã hội chủ nghĩa (XHCN); ngăn
ngừa, đẩy lùi và làm thất bại mọi âm mưu, thủ đoạn chống phá của các thế lực thù
địch, không để bị động, bất ngờ trong mọi tình huống.
Sĩ quan tốt nghiệp tại các HV-NT kỹ thuật quân sự (KTQS), ngoài việc nắm
chắc chuyên môn, nghiệp vụ thì đòi hỏi trước tiên phải có đạo đức cách mạng, nhân
cách phù hợp và khả năng lý luận tương xứng để giải quyết những vấn đề thực tiễn
cách mạng đặt ra. Trong điều kiện tác chiến hiện đại, để có thể đối phó với các loại
vũ khí tối tân, hiện đại, thông minh với sức công phá và hủy diệt lớn lại càng đòi
hỏi đội ngũ kỹ sư, sĩ quan KTQS phải có đủ bản lĩnh chính trị, trình độ chuyên môn
kỹ thuật đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của thực tiễn chiến đấu. Do vậy, GDLLCT
trở thành một bộ phận quan trọng, không thể thiếu trong suốt quá trình đào tạo ở các
HV-NT KTQS.
Trước diễn biến phức tạp và khó lường của tình hình quốc tế và khu vực; tác

động của chiến lược “diễn biến hòa bình” và sự chống phá của các thế lực thù địch;
thách thức của toàn cầu hóa và sự phát triển như vũ bão của khoa học công nghệ
(KHCN); sự tác động tiêu cực của nền kinh tế thị trường cùng những tồn tại, hạn
chế, bất cập trong thực tiễn đổi mới hơn 30 năm qua về nhận thức tư tưởng, lý luận
chưa được giải quyết kịp thời, trực tiếp là những mâu thuẫn, bất cập đang diễn ra ở
các HV-NT KTQS… đòi hỏi phải giải quyết kịp thời thông qua hoạt động đổi mới
toàn diện và triệt để. Qua đó giúp nâng cao khả năng lý luận cách mạng, bản lĩnh
chính trị, phẩm chất và nhân cách cho đội ngũ sĩ quan chuyên môn KTQS tương lai.
Vì những lý do trên, tác giả lựa chọn đề tài “Đổi mới giáo dục lý luận chính
trị trong các học viện, nhà trường kỹ thuật quân sự hiện nay theo tư tưởng Hồ Chí
Minh” làm luận án nghiên cứu của mình.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
2.1. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở phân tích làm rõ tư tưởng Hồ Chí Minh về GDLLCT, đánh giá
thực trạng, chỉ ra nguyên nhân, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm đổi mới GDLLCT
trong các HV-NT KTQS hiện nay.


3
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Tổng quan về các công trình nghiên cứu có liên quan đến Luận án; trên cơ
sở nhìn nhận những vấn đề đã nghiên cứu, tham khảo, kế thừa để xác định những
vấn đề đặt ra đối với việc đổi mới GDLLCT hiện nay.
- Làm sáng tỏ nội dung cơ bản trong tư tưởng Hồ Chí Minh về GDLLCT.
- Đánh giá thực trạng GDLLCT cho học viên đào tạo dài hạn sĩ quan trong
các HV-NT KTQS, chỉ ra nguyên nhân thành tựu, hạn chế.
- Xác định các nhân tố tác động, yêu cầu, nhiệm vụ mới đặt ra và nguyên tắc
đổi mới, trên cơ sở những bất cập, hạn chế mà thực tiễn đang đặt ra, đề xuất hệ
thống giải pháp đổi mới mang tính toàn diện và đồng bộ nhằm nâng cao chất lượng
GDLLCT cho học viên đào tạo dài hạn sĩ quan trong các HV-NT KTQS hiện nay.

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Hoạt động GDLLCT cho học viên đào tạo dài hạn sĩ quan trong hệ thống các
HV-NT KTQS hiện nay bao gồm: mục đích, vị trí, vai trò; nội dung chương trình;
hình thức, phương pháp; công tác kiểm tra, đánh giá kết quả; giáo trình, tài liệu, cơ
sở vật chất và môi trường bảo đảm cho GDLLCT tại các HV-NT KTQS.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
- Về nội dung: Nghiên cứu nội dung giáo dục chính khóa - ngoại khóa, trong
thời khóa biểu - ngoài thời khóa biểu có liên quan đến lý luận chính trị (LLCT) cho
học viên đào tạo dài hạn sĩ quan với 15 môn (thực hiện theo Quyết định số 917/QĐCT ngày 30/6/2010 của Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị), trong đó tập trung ở 8 môn
cơ bản đó là: 05 môn thuộc nhóm “Chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh”
trong phần giáo dục đại cương (Triết học Mác - Lênin, Kinh tế chính trị Mác Lênin, Chủ nghĩa xã hội khoa học, Tư tưởng Hồ Chí Minh, Lịch sử Đảng Cộng sản
Việt Nam); 02 môn thuộc nhóm “Khoa học xã hội và nhân văn” trong phần giáo dục
đại cương (Nhà nước pháp luật, Tâm lý học và giáo dục học quân sự); 01 môn thuộc
phần kiến thức chuyên ngành (Công tác đảng, công tác chính trị).
- Về không gian: Tập trung nghiên cứu hoạt động GDLLCT cho học viên đào
tạo dài hạn sĩ quan của 5 HV-NT KTQS, bao gồm: 01 học viện trực thuộc Bộ Quốc
phòng đào tạo sĩ quan - kỹ sư, cán bộ KTQS làm công tác nghiên cứu khoa học


4
(NCKH), chuyển giao công nghệ, sản xuất chế thử, quản lý và khai thác các trang
thiết bị, khí tài quân sự, bảo đảm kỹ thuật chung cho toàn quân (Học viện KTQS);
03 trường sĩ quan trực thuộc các binh chủng đào tạo sĩ quan làm công tác bảo đảm
kỹ thuật theo chuyên môn của từng binh chủng (Trường sĩ quan Thông tin, Trường
sĩ quan Công binh, Trường sĩ quan Phòng hóa); 01 trường sĩ quan thuộc Tổng cục
Kỹ thuật đào tạo sĩ quan làm công tác bảo đảm kỹ thuật chung cho toàn quân
(Trường sĩ quan Kỹ thuật Vinhempic).
- Về thời gian: Nghiên cứu hoạt động GDLLCT cho học viên đào tạo dài hạn
sĩ quan của các HV-NT KTQS bắt đầu từ Đại hội XI, khi Đảng ta đề ra đường lối

đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo (GD&ĐT) năm 2011 đến 2018.
4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu
4.1. Cơ sở lý luận
Luận án được thực hiện trên cơ sở lý luận là chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng
Hồ Chí Minh và quan điểm của Đảng, Nhà nước, quân đội về GDLLCT.
4.2. Phương pháp nghiên cứu
Để thực hiện nhiệm vụ của luận án, tác giả sử dụng phương pháp liên ngành
KHXH&NV (phương pháp nghiên cứu đặc thù của chuyên ngành Hồ Chí Minh
học) để làm rõ nội dung, ý nghĩa, giá trị của tư tưởng Hồ Chí Minh về GDLLCT.
Đồng thời, kết hợp với các phương pháp khác như:
- Phương pháp logic - lịch sử: Dùng để xác định mối quan hệ giữa cái chung
và cái riêng, giữa tính phổ biến với tính đặc thù của vấn đề nghiên cứu trong bối
cảnh và tiến trình lịch sử cụ thể liên quan đến đề tài.
- Phương pháp phân tích - tổng hợp: Dùng để thu thập và khai thác thông tin
từ các nguồn tài liệu có sẵn liên quan; đánh giá các văn bản, tài liệu tổng thuật, mô
tả khái quát nội dung văn bản để phục vụ cho nhiệm vụ của đề tài.
- Phương pháp so sánh: Dùng đánh giá những vấn đề liên quan đến nhiều đối
tượng khác nhau nhằm chỉ ra sự khác biệt, tính đặc thù của từng vấn đề nghiên cứu.
- Phương pháp điều tra xã hội học: Dùng để lựa chọn mẫu khảo sát; thiết kế
bảng hỏi, quan tâm đến tính phổ thông của các loại câu hỏi; lựa chọn đối tượng,
phạm vi khảo sát để bảo đảm tính diện và điểm của kết quả điều tra.


5
- Phương pháp thống kê: Sử dụng các công cụ toán học với sự hỗ trợ của
phần mềm chuyên dụng SPSS-Version16.0 và phần mềm văn phòng Excel để ra
được bảng số liệu liên quan phục vụ đề tài.
- Phương pháp dự báo: Dùng để xác định những xu hướng phát triển và ảnh
hưởng của các yếu tố có liên quan đến nội dung nghiên cứu của đề tài.
5. Đóng góp mới về khoa học của luận án

Làm sáng rõ quan điểm của Hồ Chí Minh về GDLLCT một cách khoa học và
logic. Chỉ ra những yếu tố đặc thù của GDLLCT trong các HV-NT KTQS, đưa ra hệ
thống giải pháp đổi mới tổng thể, đồng bộ nhằm nâng cao chất lượng GDLLCT cho
học viên đào tạo dài hạn sĩ quan trong các HV-NT KTQS hiện nay.
6. Ý nghĩa của luận án
6.1. Về lý luận
Khẳng định ý nghĩa, giá trị của tư tưởng Hồ Chí Minh về GDLLCT; vị trí,
vai trò, tầm quan trọng của GDLLCT trong các HV-NT KTQS nói riêng và quân
đội nói chung. Cung cấp những luận cứ khoa học cho cấp ủy, chỉ huy các HV-NT
KTQS trong việc lãnh đạo, chỉ đạo hoạt động đổi mới GDLLCT trong thời gian tới.
6.2. Về thực tiễn
Bổ sung làm phong phú thêm nguồn tài liệu cho giảng dạy, học tập và tuyên
truyền về Hồ Chí Minh, góp phần nâng cao chất lượng GDLLCT cho học viên ở các
HV-NT KTQS, cũng như làm tài liệu tham khảo phục vụ cho GDLLCT ở các cơ sở
giáo dục đại học trong và ngoài quân đội.
7. Kết cấu của luận án
Nội dung của Luận án được bố cục thành 4 chương (9 tiết), ngoài ra còn có
phần mở đầu, kết luận, danh mục các công trình nghiên cứu của tác giả đã công bố,
danh mục tại liệu tham khảo và phụ lục.


6

Chương 1
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN
1.1. NHỮNG CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU VỀ GIÁO DỤC LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ
NÓI CHUNG

Bàn về vấn đề này đã có nhiều công trình đề cập, tiêu biểu trong số đó là:
Cuốn sách Góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy và đổi mới nội dung,

chương trình các môn khoa học Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh của tác giả
Lương Gia Ban [8], trên cơ sở những bất cập, hạn chế đang đặt ra trong giáo dục
các môn LLCT để đề xuất một số biện pháp thiết thực nhằm cải thiện tình hình dạy
học các môn LLCT trong các cơ sở giáo dục đại học. Đồng thời, tác giả cũng chỉ ra
sự tác động qua lại giữa nội dung - phương pháp luận - phương pháp dạy học các
môn khoa học này, giúp cho cả người dạy lẫn người học thấy được mối quan hệ mật
thiết đó để từng bước can thiệp, cải thiện chất lượng GDLLCT hiện nay.
Trong cuốn sách Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về dạy và học các môn
Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh trong trường đại học của tác giả Nguyễn Duy
Bắc [10], đã tập trung làm rõ tình hình GDLLCT ở các cơ sở giáo dục đại học trên
địa bàn Hà Nội từ năm 1995 đến năm 2004. Qua khảo sát, đánh giá thực tiễn, tác giả
đã chỉ ra những vấn đề còn bất cập, chưa phù hợp về cả nội dung, chương trình,
phương pháp dạy học, thể hiện sự thiếu thống nhất giữa lý luận và thực tiễn trong
dạy học các môn khoa học Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh cho sinh viên đại
học… tạo tiền đề để xây dựng các giải pháp nâng cao chất lượng và hiệu quả dạy –
học các môn học này.
Cuốn sách Công tác giáo dục lý luận chính trị cho sinh viên hiện nay của tác
giả Trần Thị Anh Đào cùng các cộng sự [29], đang nghiên cứu, giảng dạy về LLCT
ở bậc đại học (chủ yếu ở khu vực Thủ đô và lân cận) đã làm rõ tình hình GDLLCT
cho sinh viên hiện nay trên các mặt như: dạy học các môn LLCT; NCKH về lĩnh
vực LLCT; thi tìm hiểu về lịch sử truyền thống văn hóa; thi Olympic các môn
LLCT; thăm quan, học tập dã ngoại tại các khu di tích lịch sử cách mạng; học tập và
quán triệt nghị quyết của Đảng; học tập chính trị pháp luật; thông tin thời sự… Trên
cơ sở đó chỉ ra vai trò của từng hình thức GDLLCT cho sinh viên cùng mối quan hệ


7
giữa chúng trong tổng thể các hoạt động để trang bị những kiến thức và kỹ năng cần
thiết cho sinh viên.
Bàn về phương pháp truyền thụ kiến thức KHXH&NV, cuốn sách Phương

pháp giảng dạy các môn khoa học xã hội của hai tác giả người LiênXô (cũ) X.G.
Lucônhin và V.V. Xêrêbriannicốp [56] đã xuất phát từ những kinh nghiệm được
tổng kết trong hoạt động giảng dạy KHXH&NV ở các nhà trường quân sự, đúc rút
những phương pháp ưu việt khi giảng dạy các môn KHXH&NV ở bậc đại học.
Thông qua những hoạt động mang tính phương pháp đó, giúp cho người dạy nâng
cao trình độ và nghệ thuật giảng dạy, đồng thời giúp họ trưởng thành hơn khi tích
cực nghiên cứu và thực hành những phương pháp giảng dạy mới.
Ngoài ra, trong cuốn sách Nghệ thuật diễn giảng của tác giả người Liên Xô
(cũ) E. Phancôvích [79], đã trình bày và giới thiệu khá tỉ mỉ về phương thức cơ bản
để truyền bá những quan điểm LLCT, kiến thức khoa học đó chính là “diễn giảng”
trong GDLLCT. Khi bài giảng được chuẩn bị chu đáo và sử dụng phương pháp
thuyết trình phù hợp, sẽ giúp cho thính giả không chỉ có thêm kiến thức mới mà còn
nâng cao và mở rộng khả năng tư duy để có thể lý giải được những hiện tượng phức
tạp của tự nhiên và xã hội. Để giúp cho những người thuyết giảng có được những kỹ
năng cần thiết, thu hút, lôi cuốn người nghe trong quá trình diễn giảng thì họ phải
được đào tạo bài bản và biết chủ động điều chỉnh, cập nhật kịp thời những kiến
thức, kỹ năng mới.
Trước khi Liên Xô tan rã (1991) và sau đó kéo theo sự sụp đổ của hệ thống
các nước XHCN ở Đông Âu – Đánh dấu sự cáo chung của mô hình XHCN hiện
thực trên thế giới – đã có nhiều học giả Liên Xô bàn về công tác tư tưởng lý luận
nói chung, cũng như GDLLCT nói riêng. Đã có khá nhiều trong số đó đã được dịch
sang tiếng Việt, tiêu biểu như một số cuốn sách: Phương pháp luận công tác tư
tưởng của D.A. Vôncôgônốp [120]; Hình thành niềm tin cho thế hệ trẻ của V.A.
Xukhômlinxki [123]; Hoạt động tư tưởng của Đảng Cộng sản Liên Xô của X.I.
Xurơnitrencô [124];… đã tập trung nhấn mạnh một số nội dung chính cần phải giáo
dục như: chủ nghĩa Mác - Lênin; đường lối, chủ trương của Đảng Cộng sản Liên
Xô; chính sách, luật pháp của Liên bang Cộng hòa XHCN Xô Viết; giáo dục bản
chất cách mạng của Đảng và các tổ chức chính trị - xã hội… từ đó, hình thành và

8
củng cố niềm tin tuyệt đối của đảng viên và quần chúng vào Đảng Cộng sản và giai
cấp công nhân.
Đề tài NCKH Tình hình giảng dạy, học tập các môn khoa học Mác - Lênin,
tư tưởng Hồ Chí Minh trong các trường đại học, cao đẳng và chủ trương, giải pháp
cho thời gian tới của Ban Tuyên giáo Trung ương (chủ trì) [3], đã tập trung vào 2
nhóm đối tượng chính là người dạy và người học các môn LLCT ở bậc cao đẳng,
đại học. Đối với lực lượng giảng viên LLCT, bên cạnh các ưu điểm nổi bật là trình
độ được gia tăng (thông qua văn bằng, chứng chỉ), song điểm tồn tại lớn nhất chính
là “sức ì” của họ trong cập nhật tri thức mới, trong đổi mới tư duy, thay đổi phương
pháp… vẫn khá lớn. Còn đối với sinh viên, hiện nay đa số không thấy hứng thú với
những môn LLCT, cá biệt, không ít sinh viên còn có tâm lý coi các môn học này là
môn phụ (thường xảy ra ở các trường khối kỹ thuật) nên ảnh hưởng xấu đến hoạt
động dạy học LLCT. Trên cơ sở đó các tác giả đề xuất những biện pháp thiết thực
góp phần cải thiện tình hình dạy học các môn LLCT trong thời gian tới.
Quan tâm tới công tác quản lý hoạt động GDLLCT, đề tài NCKH Nâng cao
chất lượng và hiệu quả công tác chỉ đạo, quản lý việc giảng dạy các bộ môn khoa
học Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh trong các trường đại học, cao đẳng của tác
giả Nguyễn Tiến Hoàng (chủ nhiệm) [37] đã trực tiếp đề cập đến nghiệp vụ quản lý,
chỉ đạo của các cơ quan chuyên môn ở Trung ương đối với hoạt động giảng dạy
LLCT tại các trường đại học, cao đẳng. Các tác giả đề tài đã chỉ ra những mặt hạn
chế trong công tác này như: sự thiếu thống nhất và đồng bộ giữa các cơ quan trong
chỉ đạo, hướng dẫn nghiệp vụ; sự quan liêu trong công tác nắm bắt tình hình thực
tiễn dạy học LLCT ở các trường đại học, cao đẳng; sự buông lỏng trong kiểm soát
chất lượng dạy học; sự thiếu kiên quyết trong xử lý các vi phạm trong quá trình
triển khai GDLLCT… Từ đó, đề tài đưa ra những biện pháp hiệu quả để giải quyết
tình trạng trên phù hợp với yêu cầu mới của công tác quản lý GDLLCT tại các cơ sở
giáo dục đại học, cao đẳng hiện nay.
Trong đề tài NCKH Chất lượng đào tạo, bồi dưỡng giảng viên lý luận chính
trị ở Việt Nam hiện nay của tác giả Trương Ngọc Nam (chủ nhiệm) [73], đã trình

bày tổng quát về một số mục tiêu, nhiệm vụ cơ bản trong đào tạo, bồi dưỡng giảng
viên LLCT hiện nay; phân tích sự tác động của các yếu tố ảnh hưởng đến chất


9
lượng giảng viên LLCT; đề xuất các nhóm tiêu chí cụ thể, chi tiết, toàn diện nhằm
nâng cao chất lượng của “sản phẩm đầu ra” ở các cơ sở đào tạo giảng viên LLCT.
Trong đề tài NCKH KX 10-09 Đổi mới nội dung, chương trình đào tạo
giảng viên lý luận chính trị các trường đại học cao đẳng của tác giả Tô Huy Rứa
(chủ nhiệm) [84]. Tác giả đã bắt đầu từ những bất cập, khó khăn trong triển khai
thực hiện những vấn đề liên quan đến quá trình đào tạo giảng viên LLCT trong hệ
thống trường Đảng, chỉ ra một số mâu thuẫn, bất cập về thời gian đào tạo; số lượng
môn học chuyên ngành; thời gian dành cho kiến tập, thực tập; những bất cập giữa
khối các học phần cơ bản với khối các học phần chuyên ngành; bất cập giữa lý
thuyết với thực hành;… Trên cơ sở yêu cầu và năng lực của từng cơ sở đào tạo, tác
giả đề xuất bộ khung chương trình mới nhằm giải quyết một cách tổng thể những
vướng mắc, hạn chế liên quan phục vụ cho đào tạo giảng viên LLCT hiện nay.
Bàn về vấn đề phương pháp, đề tài NCKH Đổi mới phương pháp giảng dạy,
học tập các môn khoa học Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh các trường đại học,
cao đẳng khối ngành kỹ thuật do Trường Đại học Bách khoa Hà Nội (chủ trì) [108],
đã phân tích, đánh giá, làm rõ tính chất đặc thù của đối tượng sinh viên kỹ thuật
(Đại học Bách khoa Hà Nội, Đại học Xây dựng, Đại học Thủy lợi, Đại học Giao
thông vận tải…) như tổng thời gian đào tạo kỹ sư dài tới 5 năm nhưng thời lượng
dành cho học tập các môn LLCT lại không nhiều; tư duy logic thiên về khoa học tự
nhiên nên thường thiếu sự “lãng mạn”, “bay bổng” của các lĩnh vực KHXH&NV;
tâm lý ngại học LLCT… chi phối đến hoạt động dạy – học. Bên cạnh đó, phương
pháp dạy học còn nhiều bất cập, chưa phù hợp với môi trường và điều kiện giáo dục
hiện đại; chưa áp dụng những công nghệ tiên tiến, thiết bị hiện đại vào dạy học; còn
nặng về truyền thụ kiến thức một chiều mà chưa chú trọng giáo dục phát triển kiến
thức toàn diện, cùng những kỹ năng mềm cho sinh viên… Từ đó, đề tài đưa ra

những biện pháp cụ thể, thiết thực để đổi mới phương pháp của cả giảng viên và
sinh viên khối trường kỹ thuật đối với các môn LLCT.
Đề tài NCKH mã số KX 10-08 Đổi mới công tác giảng dạy các môn khoa
học Mác - Lênin ở Việt Nam - Những vấn đề chung của Nguyễn Hữu Vui (chủ
nhiệm) [121], đã trình bày một cách tổng quát về đội ngũ giảng viên Mác - Lênin,
về những phương pháp giảng dạy truyền thống thường được sử dụng và khẳng định:


10
để đổi mới hoạt động GDLLCT một cách hiệu quả cần phải bắt đầu từ việc đổi mới
tư duy, nhận thức của đội ngũ giảng viên về phương pháp giảng dạy. Do vậy, cần
thường xuyên bồi dưỡng, nâng cao năng lực nhận thức, năng lực chuyên môn cho
đội ngũ cán bộ giảng dạy, nhằm tác động tích cực ngược trở lại đối với việc đổi mới
phương pháp giảng dạy các môn LLCT.
Trong kỷ yếu hội thảo khoa học cấp Quốc gia Nâng cao chất lượng đào tạo
giảng viên lý luận chính trị ở Việt Nam hiện nay của Ban Tuyên giáo Trung ương –
Bộ GD&ĐT – Học viện Báo chí và Tuyên truyền [6], đã tập trung nghiên cứu, bàn
về ba vấn đề cơ bản sau: 1) Khẳng định vai trò, vị thế quan trọng của lực lượng
giảng viên LLCT trong sự nghiệp cách mạng; 2) Đánh giá thực trạng và chỉ rõ
nguyên nhân của những hạn chế, bất cập trong quá trình đào tạo; 3) Đưa ra những
biện pháp cụ thể để cải thiện chất lượng của hoạt động này trong các trường đại học
hiện nay. Nội dung của Hội thảo đã cho thấy bức tranh khá toàn diện, nhất là những
giải pháp khá phong phú, thiết thực gắn với hoạt động đào tạo giảng viên LLCT ở
nước ta, góp phần nâng cao chất lượng của hoạt động này trong các cơ sở đào tạo
đại học có liên quan.
Cuốn kỷ yếu hội thảo khoa học cấp Quốc gia Thực trạng và giải pháp đổi
mới, nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập các môn khoa học Mác - Lênin, tư
tưởng Hồ Chí Minh trong các trường đại học và cao đẳng của Ban Tư tưởng – Văn
hóa Trung ương [7], các tác giả đã tập trung nghiên cứu, làm rõ các yếu tố liên quan
đến hoạt động dạy và học các môn khoa học Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh;

phân tích thực trạng giảng dạy, học tập các môn khoa học Mác - Lênin, tư tưởng Hồ
Chí Minh trong các trường đại học, cao đẳng. Trên cơ sở đó, các tham luận đã đưa
ra những biện pháp thiết thực để góp phần cải thiện chất lượng dạy học các môn
LLCT, trong đó cải thiện chất lượng giảng viên được coi là điều kiện cơ bản, có ý
nghĩa quyết định đến chất lượng và hiệu quả giảng dạy các môn học khoa học Mác Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh.
Trong kỷ yếu hội thảo khoa học cấp Đại học Quốc gia Giảng dạy các môn lý
luận chính trị ở các trường đại học Việt Nam trong bối cảnh hội nhập quốc tế của
Đại học Quốc gia Hà Nội [23], tập hợp nhiều bài viết của các tác giả là những nhà
nghiên cứu, chuyên gia đầu ngành trong lĩnh vực GDLLCT; trong đó, đề cập nhiều


11
nội dung khác nhau như: thực trạng hoạt động dạy học LLCT; những thành tựu và
hạn chế, bất cập đang đặt ra; biện pháp điều chỉnh kết cấu nội dung, chương trình
môn học, tài liệu và cách thức dạy học LLCT tại các trường đại học ở Việt Nam
trong điều kiện hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng hiện nay.
Kỷ yếu hội thảo khoa học cấp Quốc gia Nâng cao chất lượng giảng dạy, học
tập các môn lý luận chính trị trong các trường đại học, cao đẳng của Đại học Quốc
gia TP Hồ Chí Minh – Bộ GD&ĐT – Uỷ ban nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh
[24], đã nêu bật những thành quả đáng khích lệ trong nghiên cứu, giảng dạy và học
tập các môn LLCT; làm sáng tỏ những luận điểm cơ bản của chủ nghĩa Mác Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối cách mạng của Đảng Cộng sản Việt Nam.
Trên cơ sở đó đi đến nhận định: Đội ngũ giảng viên và các nhà nghiên cứu về LLCT
đã bám sát thực tiễn tình hình xã hội (nhất là các điểm nóng, những vấn đề bức xúc
trong thực tiễn tổ chức triển khai hoạt động GDLLCT), chủ động tìm tòi, đổi mới về
cả nội dung, chương trình, giáo trình, phương pháp dạy – học… phù hợp với tình
hình và điều kiện thực tiễn, gắn với định hướng đào tạo và NCKH của từng trường
đại học. Việc học tập và nghiên cứu các môn LLCT của sinh viên bước đầu có sự
chuyển biến theo chiều hướng tích cực như: chủ động học tập trên giảng đường; tự
nghiên cứu tại thư viện, phòng truyền thống, các khu di tích và bảo tàng lịch sử cách
mạng; tích cực trao đổi, thảo luận, tương tác với giảng viên khi tiếp nhận và xử lý

thông tin trong quá trình học tập và rèn luyện. Tuy nhiên, hoạt động dạy – học các
môn LLCT hiện vẫn còn bộ lộ không ít hạn chế, bất cập như: chương trình giảng
dạy chưa thực sự tạo gắn kết, giữa nội dung giáo trình, tài liệu với cuộc sống, giữa
lý luận với thực tiễn; còn tồn tại tư duy bảo thủ, giáo điều, những cách tiếp cận cũ
trước những vấn đề mới, trước sự vận động, biến đổi nhanh chóng của thực tiễn…
nên chưa đáp ứng kịp đòi hỏi đặt ra của sự nghiệp đổi mới.
Luận án Vấn đề chất lượng đội ngũ giảng viên lý luận chính trị trong các
trường đại học, cao đẳng ở nước ta hiện nay, của tác giả Vũ Thanh Bình [12], trên
cơ sở xác định giảng viên là bộ phận chủ đạo, giữ vai trò nòng cốt trong GDLLCT,
luận án đưa ra cơ sở lý luận và thực tiễn có liên quan; xác định các tiêu chí bảo đảm
chất lượng và sử dụng làm công cụ phục vụ cho việc đánh giá chất lượng giảng viên
LLCT trong các cơ sở giáo dục đại học, cao đẳng. Từ đó, tác giả đưa ra hệ thống


12
quan điểm, biện pháp cải thiện chất lượng đội ngũ giảng viên LLCT trong các
trường đại học, cao đẳng ở Việt Nam thời gian tới.
Trong luận án Đảng lãnh đạo đào tạo giảng viên lý luận chính trị cho các
trường đại học, cao đẳng từ năm 2001 đến năm 2015 [35], tác giả Nguyễn Thị Hiền
đã sử dụng phương pháp lịch sử và logic để phân tích những yếu tố tác động đến sự
lãnh đạo của Đảng, những chủ trương chỉ đạo của Đảng về đào tạo giảng viên
LLCT giai đoạn 2001-2006 làm tiền đề. Từ đó, phân tích tình hình mới, chủ trương
cùng những quan điểm chỉ đạo của Đảng về đào tạo giảng viên LLCT cho các
trường đại học, cao đẳng trong giai đoạn 2007-2015; rút ra những nhận xét và kinh
nghiệm lãnh đạo quý báu về đào tạo giảng viên LLCT giai đoạn 2001-2015. Qua đó,
khẳng định vai trò lãnh đạo toàn diện của Đảng trong công tác GD&ĐT, trực tiếp là
đào tạo giảng viên LLCT cả trong lịch sử, hiện tại và tương lai.
Luận án Xây dựng đội ngũ thủ trưởng chính trị ở các trung, sư đoàn bộ binh
Quân đội nhân dân Lào giai đoạn hiện nay của tác giả Salụi Sắcbunlon [87], đã đề
cao vai trò của đội ngũ cán bộ chính trị ở cấp trung, sư đoàn trong Quân đội nhân

dân Lào. Qua đó, khẳng định người thủ trưởng chính trị cần hội tụ đủ cả đức lẫn tài
để xứng đáng là người chủ trì công tác đảng, công tác chính trị, cũng như tiến hành
các hoạt động GDLLCT cho cấp dưới, nhằm bảo đảm thống nhất ý chí và hành
động trong toàn đơn vị để có thể hoàn thành thắng lợi mọi nhiệm vụ được giao.
Luận án đã đưa ra được những biện pháp thiết thực (trong đó, có giải pháp nâng cao
phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống, rèn luyện bản lĩnh chính trị ở mọi lúc, mọi
nơi; thường xuyên đẩy mạnh học tập LLCT, cập nhật tình hình thời sự cho đội ngũ
thủ trưởng chính trị) nhằm xây dựng đội ngũ thủ trưởng chính trị trong các đơn vị
bộ binh cấp trung, sư đoàn của quân đội nhân dân Lào vững mạnh, đáp ứng yêu cầu
ngày càng cao của nhiệm vụ bảo vệ đất nước trong tình hình mới.
Trong luận án Đổi mới giáo dục lý luận chính trị cho cán bộ chủ chốt trong
hệ thống chính trị cấp xã các tỉnh khu vực Nam Bộ [100], tác giả Lê Hanh Thông đã
khảo sát thực trạng hoạt động GDLLCT ở một số trường chính trị trên địa bàn; đánh
giá nguyên nhân mạnh, yếu ảnh hưởng tới chất lượng GDLLCT. Trên cơ sở đó, đưa
ra một giải pháp thiết thực nhằm đổi mới những nội dung liên quan, góp phần cải
thiện chất lượng GDLLCT trên địa bàn các tỉnh thành khu vực Nam bộ.


13
Luận án Phát huy vai trò đội ngũ giảng viên trong đổi mới giảng dạy các
môn lý luận chính trị ở các trường đại học, cao đẳng Việt Nam hiện nay của tác giả
Nguyễn Quang Trung [107], đã khẳng định rõ: trong giai đoạn cách mạng hiện nay,
đội ngũ giảng viên LLCT chính là những người tiên phong trong sự nghiệp đổi mới,
bởi lẽ sự nghiệp đổi mới phải bắt đầu từ đổi mới tư duy lý luận (trong đó chủ yếu là
tư duy LLCT), đến đổi mới hoạt động LLCT (trong đó cơ bản là hoạt động
GDLLCT). Trên cơ sở đó, tác giả luận án đã phân tích thực trạng, chỉ ra những vấn
đề còn bất cập, hạn chế và đưa ra các biện pháp phù hợp để nâng cao trách nhiệm
của đội ngũ này trong đổi mới GDLLCT ở các cơ sở giáo dục đại học hiện nay.
Nhóm các bài báo của những tác giả người Trung Quốc, người Lào gồm:
Bài viết “Ba phương pháp luận trong nghiên cứu vấn đề Trung Quốc hóa triết

học mácxít” của tác giả Uông Tín Nghiễn [77], đã trình bày những vấn đề lý luận
như: mở rộng tầm nhìn, xác định rõ nội hàm một cách hoàn chỉnh và ý nghĩa sâu xa
của vấn đề Trung Quốc hóa triết học mácxít; mở rộng lĩnh vực, nắm vững nội dung
phong phú của vấn đề Trung Quốc hóa triết học mácxít; chỉ ra phương pháp sáng
tạo, tổng kết quy luật để đưa việc nghiên cứu vấn đề Trung Quốc hóa triết học
mácxít lên tầm lý luận.
Bài báo “Những gợi ý từ tuyến đầu giảng dạy lý luận mácxít” của dịch giả
Nguyễn Đức Sâm [85], đã chỉ rõ những khó khăn, hạn chế trong công tác GDLLCT
ở bậc đại học tại Trung Quốc thông qua số liệu dẫn chứng của một số trường tiêu
biểu như: Đại học Bắc Kinh, Đại học Thanh Hoa, Đại học Nam Khai, Đại học Nhân
dân Trung Quốc, Đại học Nông nghiệp Trung Quốc, Đại học Kinh tế - Mậu dịch Đối ngoại Trung Quốc, Đại học Kinh tế - Tài chính - Pháp luật Trung Quốc… Từ
đó, tác giả đưa ra một số biện pháp thiết thực nhằm tháo gỡ khó khăn, vướng mắc
tại các “nút thắt” của quá trình GDLLCT, góp phần Cải thiện chất lượng giảng dạy
LLCT trong các cơ sở giáo dục đại học, cao đẳng ở Trung Quốc hiện nay.
Trong bài “Vai trò của người thầy trong điều kiện mới” của tác giả Sạmút
Thongsômphanít [99], trên cơ sở chỉ rõ vai trò cực kỳ quan trọng của đội ngũ giảng
viên trong sự nghiệp GD&ĐT nói chung, cụ thể là trong GDLLCT, khi mà vị trí
“trung tâm” hiện nay không còn thuộc về họ, song vai trò của họ không hề giảm mà
ngược lại ngày càng được đề cao. Tác giả đã đề xuất một số tiêu chí cơ bản mà


14
người giảng viên LLCT cần phải đạt được để xứng đáng với vị thế mới của mình để
từ đó nỗ lực phấn đấu vươn lên và tích cực đóng góp cho sự nghiệp giáo dục trong
điều kiện mới hiện nay.
Bài viết “Tổng thuật về những điểm nóng về lý luận ở Trung Quốc năm
2006” của dịch giả Nguyễn Thị Tuyết [116], đã đề cập những vấn đề bất cập về lý
luận đang được giới nghiên cứu quan tâm trên nhiều khía cạnh, nhiều lĩnh vực khác
nhau như triết học, kinh tế học, chính trị học, luật học, tâm lý học, sử học… Trong
đó, lĩnh vực triết học được đặt lên hàng đầu, khi phải giải quyết những mối quan hệ

lớn trong quá trình phát triển như: quan hệ giữa triết học macxit với các trường phái
triết học mới; quan hệ giữa học thuyết Mác với các lý luận mới ra đời hiện nay.
Nhóm các bài báo về đổi mới GD&ĐT đại học, cao đẳng gồm: “Một cách
tiếp cận về đổi mới tư duy giáo dục toàn diện”[78]; “đổi mới căn bản, toàn diện giáo
dục đại học theo tinh thần Nghị quyết Trung ương 8 (khóa XI)”[82];… đã tập trung
giải quyết những nội dung mang tính vĩ mô của lĩnh vực GD&ĐT hiện nay, trong đó
nhấn mạnh vị trí, vai trò của GD&ĐT; chú trọng xây dựng triết lý giáo dục; đổi mới
tư duy trong GD&ĐT… nhằm quán triệt và triển khai thực hiện thắng lợi Nghị
quyết Hội nghị Trung ương 8 (khóa XI) về Đổi mới căn bản, toàn diện GD&ĐT để
tạo ra lực lượng lao động có đủ phẩm chất, năng lực phục vụ cho sự nghiệp công
nghiệp hóa, hiện đại hóa hiện nay.
Về giải pháp đổi mới, nâng cao chất lượng GDLLCT có một số bài đề cập
đến như: “Dạy và học các môn lý luận chính trị ở các trường đại học, cao đẳng Thực trạng và giải pháp”[20]; “Để thực hiện tốt chương trình đổi mới giáo dục lý
luận Mác - Lênin ở các trường đại học và cao đẳng”[47]; “Từng bước đổi mới nhằm
nâng cao chất lượng đào tạo giảng viên lý luận chính trị ở nước ta hiện nay”[50];
“Trách nhiệm của giảng viên trong giảng dạy các môn lý luận chính trị ở nước ta
hiện nay”[52]; “Giải pháp nâng cao chất lượng công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ
giảng viên lý luận chính trị trong thời kỳ mới”[76]; “Một số giải pháp nâng cao chất
lượng giáo dục lý luận chính trị trong các trường đại học hiện nay”[98]; “Vấn đề đổi
mới tư duy và triết lý giảng dạy các môn lý luận chính trị”[105]; “Giải pháp nâng
cao chất lượng giáo dục lý luận chính trị cho sinh viên đáp ứng yêu cầu thời kỳ đổi
mới”[109]; “Thực hiện nguyên tắc thống nhất giữa lý luận và thực tiễn trong giảng


15
dạy lý luận chính trị”[117];... đã tập trung nghiên cứu, phân tích công tác tư tưởng
lý luận và hoạt động GDLLCT; trong đó, đề cập đến việc đổi mới công tác tổ chức
cán bộ đối với đội ngũ giảng viên trực tiếp nghiên cứu, giảng dạy LLCT trong các
trường đại học, cao đẳng hiện nay và coi đó là yếu tố căn bản nhất, quyết định đến
chất lượng GDLLCT hiện nay.

Nhóm các bài báo về đổi mới phương pháp dạy – học LLCT gồm: “Đổi mới
phương pháp dạy học các môn lý luận chính trị ở đại học, cao đẳng theo định hướng
năng lực”[9]; “Vận dụng Bản đồ tư duy vào giảng dạy môn Đường lối cách mạng
của Đảng Cộng sản Việt Nam”[22]; “Đổi mới chương trình và phương pháp giảng
dạy các môn lý luận chính trị trong giáo dục đại học ở Việt Nam hiện nay”[36];
“Phương pháp của giảng viên và điều kiện học tập của sinh viên khi chuyển sang
đào tạo theo tín chỉ”[83]; “Xây dựng phương pháp học tập tích cực – hoạt động
nhóm – góp phần vào việc nâng cao chất lượng đào tạo đại học”[89]; “Rèn luyện
các kỹ năng cơ bản để học tốt các môn lý luận chính trị”[115];… đã bàn sâu về việc
đổi mới phương pháp dạy và học LLCT trong các trường đại học, cao đẳng (nhất là
khối những trường đào tạo ra đội ngũ giảng viên LLCT) với mục tiêu nâng cao tính
chủ động, tích cực trong quá trình nhận thức của sinh viên trong đào tạo theo học
chế tín chỉ hiện nay.
Tóm lại, nội dung nghiên cứu về GDLLCT trong những năm gần đây đã có
nhiều công trình nghiên cứu khai thác ở những góc độ khác nhau, cho thấy nhiều
nhà khoa học, nhà giáo dục và nhà quản lý giáo dục đã tích cực, trăn trở với hoạt
động đổi mới nhằm không ngừng cải thiện chất lượng của hoạt động này trong hệ
thống giáo dục quốc dân hiện nay.
Có thể nói, ở những khía cạnh tiếp cận khác nhau, các công trình nghiên cứu
này đã cho thấy vị trí, vai trò, tầm quan trọng của các môn LLCT, cùng những đóng
góp to lớn của hoạt động GDLLCT đối với việc hình thành nhân cách cho sinh viên.
Khi những giá trị nhân bản của LLCT thấm sâu vào mỗi sinh viên, sẽ tạo chuyển
biến trong nhận thức và hành động, từ đó biến thành động lực tinh thần mạnh mẽ,
giúp cho sinh viên hoàn thành công việc học tập, rèn luyện; đồng thời, hình thành
những phẩm chất đạo đức, tư duy khoa học, phương pháp công tác… cần thiết cho
bản thân, góp phần hoàn thành nhiệm vụ được giao.


16
Việc khảo sát các công trình trên đã giúp tác giả Luận án nắm được tổng

quan về hoạt động GDLLCT nói chung trong các cơ sở giáo dục đại học, làm cơ sở
cho việc thực hiện nhiệm vụ nghiên cứu đề tài của mình.
1.2. NHỮNG CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ GIÁO
DỤC LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ VÀ VẬN DỤNG VÀO THỰC TIỄN HIỆN NAY

1.2.1. Các công trình nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục lý luận
chính trị
Cuốn sách Đường Cách mệnh – Giá trị lý luận và thực tiễn của tác giả Phạm
Ngọc Anh, Nguyễn Minh Khoa (đồng chủ biên)[1] có một số bài viết đề cập đến
phương pháp giáo dục lý luận cách mạng. Các tác giả khẳng định tính mục đích của
tác phẩm để xác định hình thức thể hiện các nội dung định trình bày, chống lại việc
viết và nói lý luận khó hiểu, nói dài và tô vẽ trang hoàng, không thiết thực. Những
nội dung căn bản về lý luận cách mạng đã được Nguyễn Ái Quốc hóa trở nên hết sức
vắn tắt, dễ hiểu, dễ nhớ. Sau đó lại được Người vận dụng cụ thể và linh hoạt vào
hoàn cảnh nước ta thông qua một loạt câu hỏi nên rất gần gũi với đời sống của nhân
dân, rất thiết thực với những người đang hoạt động cách mạng. Trên cơ sở khai thác
phương pháp tuyên truyền lý luận cách mạng của Nguyễn Ái Quốc đã sử dụng trong
tác phẩm Đường Kách mệnh, vận dụng vào công tác GDLLCT trong điều kiện hiện
nay, tác giả đã đề ra ba biện pháp chủ yếu để nâng cao chất lượng GDLLCT. Điều
đó cho chúng ta nhiều bài học và kinh nghiệm quý báu về phương pháp GDLLCT.
Trong kỷ yếu Hội thảo khoa học Chủ tịch Hồ Chí Minh với vấn đề đào tạo,
huấn luyện cán bộ của Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh [39] có một số tác
giả đã tập trung nghiên cứu làm rõ quan niệm của Hồ Chí Minh về GDLLCT. Các
bài nghiên cứu này đã khẳng định GDLLCT là một trong những mắt khâu cơ bản
của công tác huấn luyện cán bộ, làm rõ khái niệm lý luận, lý luận chính trị và những
nội dung liên quan đến hoạt động học tập lý luận Mác - Lênin, những nội dung liên
quan trực tiếp tới công tác huấn luyện cán bộ của Hồ Chí Minh để khẳng định: trong
các nội dung huấn luyện cán bộ, huấn luyện về lý luận là quan trọng nhất, qua đó
trang bị, củng cố thế giới quan, phương pháp luận, định hướng tư tưởng cho đội ngũ
cán bộ, đảng viên, giúp họ có đủ năng lực, bản lĩnh, phương tiện và phương pháp để

có thể hoàn thành nhiệm vụ cách mạng mà Đảng và nhân dân giao cho.


17
Kỷ yếu hội thảo khoa học cấp Quốc gia 70 năm Tác phẩm Đời sống mới của
Chủ tịch Hồ Chí Minh – Giá trị lý luận và thực tiễn trong phong trào xây dựng
nông thôn mới và đô thị văn minh của Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh Ban Tuyên giáo Trung ương – Ban Dân vận Trung ương – Bộ Nông nghiệp và phát
triển nông thôn [40], với nhiều tham luận của các nhà khoa học bàn về giá trị lý luận
và thực tiễn của tác phẩm, trên nhiều lĩnh vực cụ thể của đời sống xã hội, trong đó
có trường học. Các tham luận đã khẳng định: vai trò đặc biệt quan trọng của giáo
dục đối với vận mệnh của quốc gia, sức mạnh của một dân tộc… và điều đó càng có
ý nghĩa thiết thực khi hiện nay chúng ta đang tiến hành đổi mới giáo dục. Các tham
luận đã đề cập đến nội dung của đời sống mới, trong đó có đời sống mới ở trường
học một cách logic chặt chẽ về vai trò của giáo dục nhà trường; về vai trò của người
dạy và người học; về mục đích giáo dục; về nội dung giáo dục; về phương pháp
giáo dục… để định hướng cho hoạt động dạy và học trong nhà trường phải đảm bảo
tính toàn diện, trong đó chú trọng nhất là giáo dục đạo đức cách mạng; thực hiện
học gắn với hành, lao động gắn với sản xuất và chiến đấu. Bên cạnh đó, quan điểm
đổi mới và phát triển được Hồ Chí Minh thể hiện rõ trong tác phẩm này, được coi
như hạt nhân cốt lõi của phương pháp làm việc biện chứng vì đã xâu chuỗi nhận
thức và hành động đổi mới trong việc xử lý các mối quan hệ và những vấn đề khó
khăn, thức tạp. Chính vì vậy, có thể nói tác phẩm đã đặt nền móng cho tư duy đổi
mới của Đảng Cộng sản Việt Nam từ năm 1986 và kể cả sự nghiệp đổi mới căn bản,
toàn diện GD&ĐT nói chung và đổi mới GDLLCT nói riêng hiện nay.
Kỷ yếu hội thảo khoa học cấp Quốc gia Sửa đổi lối làm việc – Những vấn đề
lý luận và thực tiễn của Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh – Ban Tổ chức
Trung ương - Ban Tuyên giáo Trung ương [41], tập hợp tham luận của các nhà khoa
học bàn về giá trị lý luận và thực tiễn của tác phẩm. Trong đó, đã khẳng định Sửa
đổi lối làm việc chính là cuốn cẩm nang về LLCT, giúp cho mỗi cán bộ, đảng viên
nhận thức và sửa chữa những sai lầm, khuyết điểm, thiếu sót của mình để hoàn

thành nhiệm vụ mà Đảng và nhân dân giao phó. Với 7 nội dung cơ bản liên quan
đến tác phẩm; trong đó, nội dung thứ hai là bài học tăng cường công tác tư tưởng,
lý luận của Đảng, vì xuất phát từ vị trí, vai trò của lý luận đối với sự nghiệp cách
mạng, nên trong quá trình lãnh đạo cách mạng Việt Nam, Đảng ta và Chủ tịch Hồ


18
Chí Minh luôn coi trọng công tác tư tưởng, lý luận. Nội dung cơ bản của tác phẩm
đã tập trung phê phán sâu sắc căn bệnh kém lý luận, khinh lý luận và lý luận
suông… do đó, phải nâng cao nhận thức tư tưởng, giáo dục lý luận khoa học cho
cán bộ, đảng viên trong Đảng. Có thể nói, từ khi ra đời cho đến nay Sửa đổi lối làm
việc vẫn là tác phẩm lý luận mẫu mực về phương pháp làm việc, cũng như phương
pháp GDLLCT.
Bên cạnh đó, một số bài viết đăng tải trên các tạp chí khoa học chuyên ngành
đã đề cập quan điểm của Hồ Chí Minh về GDLLCT như: “Quan điểm của Hồ Chí
Minh về giáo dục lý luận”[21]; “Tư tưởng giáo dục Hồ Chí Minh – Một số nội dung
cơ bản”[34]; “Quan điểm Hồ Chí Minh về giáo dục lý luận chính trị cho thanh
niên”[44]; “Thực hiện nguyên tắc giáo dục theo tư tưởng Hồ Chí Minh”[46]; “Chủ
tịch Hồ Chí Minh về học tập lý luận”[57]; “Tư tưởng Hồ Chí Minh về dạy và học lý
luận chính trị”[74]; “Chủ tịch Hồ Chí Minh với công tác giáo dục lý luận chính
trị”[86]; “Quan điểm Hồ Chí Minh về đào tạo lý luận Mác - Lênin”[91]; “Hồ Chí
Minh với vấn đề tự học”[93]; “Vấn đề chính xác hóa khái niệm giảng dạy các môn
lý luận chính trị”[106]; “Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục lý luận chính trị”[125];
“Quán triệt quan điểm của Hồ Chí Minh về giáo dục lý luận chính trị cho cán bộ,
đảng viên”[126];… Có thể tiếp cận bằng nhiều cách khác nhau, song các bài nghiên
cứu đã tập trung làm rõ những khía cạnh cụ thể liên quan đến GDLLCT, từ mục
đích, vị trí, vai trò của GDLLCT; các lực lượng liên quan đến GDLLCT; nội dung,
chương trình GDLLCT; nguyên tắc và phương pháp GDLLCT; giáo trình và tài liệu
phục vụ GDLLCT; đến cơ sở vật chất, điều kiện môi trường GDLLCT… và luôn
đặt nó trong tổng thể các hoạt động giáo dục khác nhằm phát triển con người toàn

diện. Đồng thời, một số công trình nghiên cứu trong đó đã đề cập đến quan niệm
của Hồ Chí Minh về GDLLCT và chỉ ra sự khác biệt giữa nó với “giáo dục chính
trị”. Qua đó, xác định rõ nội hàm của GDLLCT là giáo dục những tri thức lý luận
được biểu hiện thành những mệnh đề logic mà nội dung của nó mang tính quy luật,
nguyên lý để định hướng, chỉ đạo hoạt động thực tiễn, giúp cho người học có được
phương pháp luận phù hợp, chứ không phải là giáo dục những tri thức chính trị phổ
thông trong đời sống và trong hoạt động chính trị như trong “giáo dục chính trị”.


19
Có thể nhận thấy, với nội dung nghiên cứu liên quan đến tư tưởng Hồ Chí
Minh về GDLLCT hiện vẫn chưa có nhiều công trình chuyên khảo (dưới dạng đề tài
khoa học hay sách chuyên khảo), mà chủ yếu vẫn chỉ là những bài tham luận tại hội
thảo khoa học hay bài báo đăng trên các tạp chí khoa học chuyên ngành. Tuy chưa
có nhiều nội dung nghiên cứu chuyên sâu, song các công trình trên đã cho tác giả
Luận án thấy rõ hơn những nội dung căn bản về GDLLCT trong tư tưởng Hồ Chí
Minh, để từ đó xây dựng cơ sở lý luận cho đề tài nghiên cứu của mình.
1.2.2. Các công trình nghiên cứu về vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh vào giáo
dục lý luận chính trị cho sinh viên các trường đại học, cao đẳng
Cuốn sách Nâng cao chất lượng giảng dạy, học tập các môn lý luận chính trị
trong các trường đại học, cao đẳng của tác giả Phạm Văn Linh (chủ biên) [55] đã
tập hợp tham luận của nhiều tác giả có uy tín và tâm huyết trăn trở trước những bất
cập trong hoạt động GDLLCT hiện nay; đồng thời, gợi mở những ý tưởng mới cho
sự phát triển tư duy, nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập các môn LLCT ở bậc
đại học. Khi bàn về phương pháp GDLLCT, tác giả Lê Đình Năm với bài “Vận
dụng phương pháp giáo dục của Chủ tịch Hồ Chí Minh vào nâng cao chất lượng dạy
học các môn lý luận chính trị ở các trường đại học và cao đẳng hiện nay”, trên cơ sở
khai thác các quan điểm của Hồ Chí Minh về phương pháp GDLLCT chỉ rõ những
vấn đề mang tính nguyên tắc của Người đã trở thành nguyên lý của nền giáo dục
nước nhà. Đó chính là: Lý luận gắn với thực tế, học kết hợp với hành; gia đình –

nhà trường – xã hội cùng phối hợp trong giáo dục; lấy tự học “làm cốt” để nâng cao
tính chủ động, tích cực của học viên; đảm bảo vừa sức với từng đối tượng, lứa tuổi
học tập để đạt mục đích giáo dục. Từ đó, chỉ ra những ưu điểm và hạn chế về giáo
trình các môn LLCT và phương pháp dạy học LLCT trong giáo dục đại học; đồng
thời đề xuất 4 giải pháp cơ bản để nâng cao chất lượng GDLLCT cho sinh viên.
Đề tài Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục vào giáo dục lý luận
chính trị trong giai đoạn hiện nay của tác giả Ngô Ngọc Thắng [94] đã khái quát và
hệ thống hóa các quan điểm của Hồ Chí Minh về GD&ĐT, vận dụng vào GDLLCT
cho các đối tượng trong các cơ sở giáo dục quốc dân; đưa ra một số biện pháp cải
thiện tình hình GDLLCT cho các đối tượng người học, nhất là sinh viên đại học
hiện nay.


20
Luận án Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh trong giáo dục lý luận chính trị
cho sinh viên các trường đại học ở Hà Nội hiện nay của tác giả Đỗ Minh Tuấn
[110], đã đề cập nhiều vấn đề liên quan trực tiếp đến việc dạy và học 3 môn LLCT
cho sinh viên đại học trên địa bàn Hà Nội với 3 khối trường (kinh tế - kỹ thuật;
KHXH&NV; lực lượng vũ trang). Trong đó, tác giả đã đưa ra khái niệm trung tâm
là “tư tưởng Hồ Chí Minh về GDLLCT”. Đồng thời, tác giả cũng khái quát và trình
bày hệ thống quan điểm của Hồ Chí Minh về GDLLCT với 7 vấn đề, đó là: Triết lý;
nguyên tắc, phương châm; chủ thể; đối tượng; nội dung, chương trình; phương
pháp, hình thức, phương tiện; hiệu quả GDLLCT. Từ đó, tác giả đưa ra 6 tiêu chí cơ
bản để đánh giá thực trạng trên cả thành tựu và hạn chế, từ đó rút ra 5 vấn đề quan
trọng cần phải giải quyết, làm cơ sở đề xuất 6 nhóm giải pháp thiết thực, cơ bản,
đồng bộ kèm theo đó là 3 kiến nghị nhằm tăng cường GDLLCT cho sinh viên ở một
số trường đại học trên địa bàn Hà Nội theo tư tưởng Hồ Chí Minh.
Ngoài ra, còn có một số bài báo về vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh vào hoạt
động GD&ĐT, như: “Triết lý phát triển giáo dục Hồ Chí Minh với vấn đề đổi mới
và phát triển nền giáo dục ở nước ta hiện nay”[33]; “Học tập cách học và dạy lý

luận của Hồ Chí Minh”[48]; “Phương pháp giảng dạy chủ nghĩa Mác - Lênin, tư
tưởng Hồ Chí Minh trong các trường cao đẳng, đại học”[51]; “Quán triệt quan điểm
của Chủ tịch Hồ Chí Minh trong học tập, nâng cao trình độ lý luận chính trị”[75];
“Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh vào quá trình đổi mới nền giáo dục – đào tạo ở
nước ta hiện nay”[112]; “Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục, đào tạo ở nước ta
hiện nay là sự kế thừa và phát triển tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục – đào
tạo”[113]; “Giáo dục các môn lý luận chính trị trong các trường đại học hiện
nay”[122]… đã xuất phát từ yêu cầu cấp thiết của sự nghiệp đổi mới, nhất là đổi
mới căn bản, toàn diện GD&ĐT. Trên cơ sở những chỉ dạy của Hồ Chí Minh về
giáo dục, các tác giả đưa ra một số biện pháp cụ thể, thiết thực để đổi mới công tác
này từ xác định mục tiêu; xây dựng chiến lược; nội dung, chương trình; tích cực
điều chỉnh về phương pháp; đột phá trong công tác kiểm tra, đánh giá; mạnh dạn đổi
mới cơ chế tổ chức quản lý; quan tâm xây dựng tập thể học tập, xã hội học tập.
Có thể thấy một số công trình nghiên cứu trên đây đã thể hiện sự quán triệt
sâu sắc nội dung tư tưởng Hồ Chí Minh về GDLLCT vào giải quyết những vấn đề