Từ ngữ chỉ động vật trong sử thi ê đê
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.73 MB, 205 trang )
BỘ GIÁO DỤC ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI
NGUYỄN THỊ QUỲNH THƠ
TỪ NGỮ CHỈ ĐỘNG VẬT TRONG SỬ THI Ê-ĐÊ
LUẬN ÁN TIẾN SĨ NGÔN NGỮ
Hà Nội, 2019
BỘ GIÁO DỤC ĐÀO TẠO TRƯỜNG
ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI
NGUYỄN THỊ QUỲNH THƠ
TỪ NGỮ CHỈ ĐỘNG VẬT TRONG SỬ THI Ê-ĐÊ
Chuyên ngành: Ngôn ngữ học
Mã số: 9229020
LUẬN ÁN TIẾN SĨ NGÔN NGỮ
Hà Nội, 2019
i
LỜI C M ĐO N
ẹ
nêu trong luạ
.
T c gi
uạn án
Nguyễn Thị Quỳnh Thơ
ii
LỜI C M ƠN
ạ
ã
ạ
, tôi
, góp ý tạ
-
ạ
ạ
ạ
kiẹn thuạ
ạ
ạ
ã ạ
.
ạc biẹ
.TS
Thị Tâm, nh
i.
i ã
ặng Thị H o Tâm
ạ
ạn
án này.
, hiẹ
ẹt Nam, Viẹ
ạ
- Viẹn Hàn lâm KHXH Viẹ
-
ạ
ẹ
& NV -
Q
ẹ
ã
báu giúp tôi hoàn thành luạn án.
ạ
ẹ
ã
.
Mạ
ã
ạ
.
ạ
Q
ẹn hon.
Nguyễn Thị Quỳnh hơ
3
MỤC LỤC
O
................................................................................................... i
....................................................................................................... ii
MỤC LỤC............................................................................................................ iii
DANH MỤC B NG BIỂU ................................................................................. vi
DANH MỤC BIỂU Ồ ..................................................................................... viii
DANH MỤ
Ồ ........................................................................................... ix
QU
O
U N ÁN....................x
MỞ ĐẦU ...............................................................................................................1
1. Lí do ch
2. Mụ
tài .............................................................................................1
ệm vụ nghiên c u .................................................................2
2.1. Mụ
u................................................................................2
2.2. Nhiệm vụ nghiên c u ...............................................................................2
3
ng, phạm vi và ng liệu kh o sát, nghiên c u....................................3
31
ng nghiên c u ..............................................................................3
3.2. Phạm vi nghiên c u..................................................................................3
4
ơ
th pháp nghiên c u .........................................................3
41
ơ
...............................................................................3
42
ơ
.....................................................4
43
ơ
...........................................................4
4.4. Th pháp th ng kê, phân loại, hệ th ng hóa ............................................4
5
a luận án .....................................................................................4
6. Ý
ận và th c tiễn ............................................................................5
61 Ý
lí luận..........................................................................................5
62 Ý
c tiễn......................................................................................6
7. C u trúc c a luận án .......................................................................................6
4
Chương 1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÍ
LUẬN.....................................................................................................................7
1.1. T ng quan tình hình nghiên c u..................................................................7
1.1.1. Nghiên c u v t ng ch
ộng vật t
1.1.2. Nghiên c u v t ng ch
ộng vật trong s thi Ê-
12
ộ ngôn ng ......................7
.........................12
ơ ở lí luận...............................................................................................16
1.2.1. Lí thuy t v
a t .....................................................................16
1.2.2. Lí thuy t v
ịnh danh ........................................................................22
13
ơ ở ă
c .....................................................................................25
1.3.1. Quan hệ gi a ngôn ng
- ă
1.3.2. Vài nét v dân tộc ÊTi u k
ơ
......................................................25
thi Ê- ................................................27
1.................................................................................................30
Chương 2. ĐẶC ĐIỂM ĐỊNH DANH TỪ NGỮ CHỈ ĐỘNG VẬT TRONG
SỬ THI Ê-ĐÊ......................................................................................................33
2.1. Tiêu chí phân loạ
ộng vật .......................................................................33
2.1.1. Quan niệm phân loạ
ộng vật trong dân gian ....................................33
2.1.2. Quan niệm phân loạ
ộng vật trong khoa h c ...................................35
2.2. K t qu th ng kê t ng ch
ộng vật trong s thi Ê-
...........................36
2.2.1. K t qu th ng kê t ng ch nhóm chim trong s thi Ê- .................39
2.2.2. K t qu th ng kê t ng ch nhóm thú xu t hiện trong s thi Ê- ....43
2.2.3. K t qu th ng kê t ng ch nhóm côn trùng trong s thi Ê-
.........45
2.2.4. K t qu th ng kê t ng ch
..........46
ỡ
thi Ê-
2.2.5. K t qu th ng kê t ng ch nhóm cá trong s thi Ê2.3. T ng ch
231
ơ
232
ơ
............49
Ti u k
ơ
ộng vật trong s thi Êị
ơ ởv
é
e
.....................47
ơ
ộng vật trong s thi Ê-
ịnh danh phái sinh v
ịnh danh ..48
..............48
ộng vật trong s thi Ê-
2.................................................................................................97
5
Chương 3. TỪ NGỮ CHỈ ĐỘNG VẬT TRONG SỬ THI Ê-ĐÊ VÀ ĐẶC
TRƯNG VĂN HOÁ TỘC NGƯỜI...................................................................99
3.1. T ng ch
ộng vật trong s thi Ê-
ặ
3.1.1. R ng là không gian sinh t n c
312
i v i hoạ
3.2. T ng ch
ộ
ă
ă
ú
ng .....99
ộng vật........................................100
n .....................................................103
ộng vật trong s thi Ê-
ă
ỡng c
i Ê-
.....................................................................................................................108
3.2.1. T ng ch
ộng vậ
ă
cúng c
3.2.2. T ng ch
ộng vật trong s thi Ê-
i Ê-
...............108
ệm chim hoá thân
i...........................................................................................115
3.3. T ng ch
Ê-
ộng vật trong s thi Ê-
ă
ẩm th c c a tộ
i
.................................................................................................................119
3.3.1. T ng ch s n phẩ
ă
ă
m th c c
i Ê- ..119
3.3.2. T ng ch nguyên liệu ch bi n th c phẩm có ngu n g
ă
ẩm th c c
3.4. T ng ch
ộng vật và
i Ê- .................................................................122
ộng vật trong s thi Ê-
ă
ục c
i Ê-
.....................................................................................................................124
3.5. T ng ch
ộng vật trong s thi Ê-
i Ê-
.....................................................................................................................131
3.6. T ng ch
Ti u k
ơ
ộng vật và m i quan hệ xã hội c
i Ê- ............141
3...............................................................................................147
KẾT LUẬN .......................................................................................................149
Ụ
Ê QU
O
N LU N ÁN ..........................................................................154
DANH SÁCH CÁC CHUYÊN GIA HỖ TRỢ DỊCH TI NG Ê- Ê................155
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KH O ...........................................................156
PHỤ LỤC...........................................................................................................167
6
DANH MỤC B NG BIỂU
B ng 2.1. Tên g
ộng vật trong s thi Ê-
.....................................36
B ng 2.2. K t qu th ng kê t n s xu t hiện c a t ng ch nhóm chim trong s
thi Ê-
.................................................................................................................41
B ng 2.3. K t qu th ng kê t n s xu t hiện c a t ng ch nhóm thú trong s thi
Ê-
......................................................................................................................43
B ng 2.4. K t qu th ng kê t n s xu t hiện c a t ng ch nhóm côn trùng
trong s thi Ê-
...................................................................................................45
B ng 2.5. K t qu th ng kê t n s xu t hiện c a t ng ch
thi Ê-
ộng vậ
ỡng
..............................................................................................46
B ng 2.6. K t qu th ng kê t n s xu t hiện c a t ng ch nhóm cá trong s thi
Ê-
......................................................................................................................47
B ng 2.7. T ng
ịnh danh nhóm chim theo thành t ch gi ng trong s thi Ê-
..........................................................................................................................51
B ng 2.8. K t qu th ng kê t ng
trong s thi Ê-
ịnh danh nhóm cá theo thành t ch gi ng
...................................................................................................54
B ng 2.9. K t qu th ng kê t ng
ịnh danh nhóm thú d
ặ
m sinh
s n trong s thi Ê- .............................................................................................58
B ng 2.10. K t qu th ng kê t ng
ơ
trong s thi Ê-
ặ
m hình
...............................................................................63
B ng 2.11. K t qu th ng kê t ng
s c trong s thi Ê-
ịnh danh nhóm thú d
ịnh danh nhóm thú d
ặ
m màu
.............................................................................................66
B ng 2.12. K t qu th ng kê t ng
ịnh danh màu s c loài ng a trong s thi Ê-
..........................................................................................................................68
B ng 2.13. K t qu th ng kê t ng
ịnh danh màu s c loài trâu trong s thi Ê-
..........................................................................................................................70
vii
B ng 2.14. K t qu th ng kê t ng ch màu s
ộng vật trong s thi Ê-
..........................................................................................................................75
B ng 2.15. K t qu th ng kê t ng
ịnh danh nhóm thú d
ặ
m môi
ng s ng trong s thi Ê- ...............................................................................78
B ng 2.16. K t qu th ng kê s
danhd
ặ
ộng vậ
ú
m sinh s n và màu s c trong s thi Ê-
B ng 3.1. Hệ th ng các nhóm nghi lễ c
i Ê-
ịnh
............................90
dụ
ộng vật làm lễ
vật .......................................................................................................................108
B ng 3.2. Th ng kê một s nghi lễ có trong s
ộng vật làm lễ vật...111
B ng 3.3. T n s xu t hiện c a các bi u th c t ng g
ộng vậ
ng
i ...........................................................................................116
B ng 3.4. K t qu th ng t n s xu t hiện t “
” ( ộng vật) trong s thi Ê-
............................................................................................................................121
B ng 3.5. K t qu th ng kê bi u th c t ng ch
vật trong s thi Ê-
ộng
...........................................................................................123
B ng 3.6. K t qu th ng kê bi u th c ngôn ng miêu t
i Ê-
ă
ộng vật trên trang phục
..........................................................................................................126
B ng 3.7. K t qu th ng kê bi u th c ngôn ng miêu t vẻ ẹp c
c so sánh v
ộng vật trong s thi Ê- .............................................132
B ng 3.8. K t qu th ng kê bi u th c t ng ch hoạ
c so sánh v
ộng c
i anh hùng
ộng vật trong s thi Ê- ......................................................134
B ng 3.9. K t qu th ng kê bi u th c t ng bi u thị vẻ ẹp c
c so sánh v
i anh
i phụ n
ộng vật trong s thi Ê- ......................................................138
8
DANH MỤC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 2.1.
ộ
ậ
Biểu đồ 2.2.
Ê-
.................................39
ị
Ê-
e
.........................................................................................54
Biểu đồ 2.3.
ị
ơ
Ê-
ú
.......................................................................64
Biểu đồ 2.4.
ị
Ê-
ặ
ú
ặ
.....................................................................................68
Biểu 2.5.
ị
Ê-
..............................................................................................................................69
Biểu đồ 2.6.
ị
Ê-
..........................................................................................................................71
Biểu đồ 2.7.
ị
ú
ặ
Ê- ...............................................................................79
Biểu đồ 2.8.
ơ
Biểu đồ 2.9.
ị
Ê-
ú
.......................................................................85
ộ
ậ
ú
ặ
Ê-
Biểu đồ 2.10.
ặ
Biểu đồ 3.1.
Ê-
ặ
....................................91
ị
Ê-
ị
e
......................................................94
ệ
ộ
“
”( ộ
ậ ) trong
..........................................................................................................121
9
DANH MỤC SƠ ĐỒ
Sơ đồ 2.2.
ị
Sơ đồ 3.1. M i quan hệ gi
ộng vật trong s thi Ê- ...................................96
iv ir
ộng vật ..........................107
10
B NG QUY Ư C CÁCH VIẾT T T D NG TRONG LUẬN ÁN
BPCT
Bộ phậ
SS
So sánh
ơ
ộng vật
Hoạ
ộng
Stt
S th t
NXB
Nhà xu t b n
TP. HCM
Thành ph H Chí Minh
1
MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
1.1
ộ
ậ
ơ
ộ
ạ
ệ
ệ
ộ
ậ
ậ
ỷ
ặ
ạ -
ộ
- ă
ã
ộ
ã ạ
ú ị
ú
ẻ
ú
“Từ ngữ chỉ động vật trong sử thi Ê-đê”
ộ
ậ
ộ
ă
ă
1.2.
ậ
s
Ê-
ộ
ơ
- ị
- ă
ú
ụ
s
Êặ
s
Ê-
ạ
ậ
ộ
ộ
ậ
ệ
ạ s
ộ
ụ
ệ
ạ
ộ
nói riêng
ở
ă
ệ
ộ
ậ
ã
ã
ộ
ậ
ậ
ă
Tây Nguyên…
13
ở
ậ
ậ
ụ
ộ
ậ
ậ
ộ
ạ
thi Ê-
ạ
ậ
ẽ
Êễ
ộ
ộ
ộ Ês
ụ
ộ Ê-
Ê-
ệ
ậ
ă
ậ
ễ
ệ
ậ
Ê-
s
ă
ụ
ậ
ộ
ậ
ệ
s
ộ Ê-
ú
“Từ ngữ chỉ động vật trong
sử thi Ê-đê”
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
2.1. Mục đích nghiên cứu
ậ
“Từ ngữ chỉ động vật trong sử thi Ê-đê”
ộ
ệ
ệ
ậ
ụ
Ê-
e
ộ
ặ
ơ
ệ
ệ
phong phú thêm
ộ
ị
ậ
ậ
làm
ậ
ộ Êậ
ậ
ặ
ụ
s
Ê-
ặ
ơ
Q
ơ
ộ
ệ : ặ
ị
ặ
õ ặ
Ê-
ệ
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
ạ
ụ
c nh ng mụ
u trên, luậ
ặ
ệ
:
(i). Hệ
ận có
nghiên c
, lí thuy
ịnh danh, m i quan hệ gi a ngôn ng và
ă
(ii). Kh
, xác lập và phân tích hệ
ộng vật trong s thi Ê-
ú
xu t hiện c a các nhóm t ng
ộ ă
-
()
( )
ịnh danh
, xác lập và lí gi i t n s
ị
ộng vậ
i quan hệ gi a ngôn ng
ú
ng
ặ
ơ ở lí gi
ă
c ti n
ộ
ật trong s
Ê-
e
- ă
3. Đối tượng, phạm vi và ngữ iệu kh o s t, nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
-
:
ộ
ậ
s
Ê-
3.2. Phạm vi nghiên cứu
ộ
ạ
:
ậ
ạ
ậ (
) trong s
ộ
ẽ
ệ
ị
ạ
é
ơ
ệ
ị
danh,
ệ
ệ
ặ
ở
ú
ệ
ị
ặ
é ở
ú
ụ
ặ
ạ
e
Tuy nhiên,
Ê-
ị
ộ
ậ
e
ạ
ạ
ộ
ạ
thái và không gian.
-
ệ
ộ
:
ậ
Tuy nhiên, s
s
Ê-
Ê-
ệ
ú
ạ
Ê-
e
(
ậ
s
50 ộ)
6 ộs
ậ
ú
Ê- : Anh em Klu Kla, Dăm Băng Mlan, Sum
Lum, Hbia Mlin, Dăm Yi chặt đọt mây, Mdrong Dăm.
ạ
ệ
s
các ộ s
ộ
Ba-na, s
thi
Ê-
ã
ộs
ộ
Mnông
ú
ị
ộ
s
ộ
4. Các phương ph p, thủ ph p nghiên cứu
4.1. Phương pháp miêu tả
ơ
ơ
c s dụng
ơ
ậ
ệ
ã
ậ
ị
ú
ặ
ị
ơ ở
ộng vật trong s thi Ê-
ệ
ị
:
ặ
hình dáng ơ
ơ
e
ộ
ậ
ặ
ơ
ặ
ặ
4.2. Phương pháp phân tích thành tố nghĩa
ơ
ậ
ú
é
ụ
ệ
ộ
ậ
s
thi Ê4.3. Phương pháp phân tích ngữ cảnh
ặ
luậnán vậ
ụ
miêu
ơ
ạ
ụ
ơ
ị
,
ơ ở
ộc t ng ch
ận diện,
ộng vật trong quan hệ
ị
ị
ệ
hệ th ng t ng ch
ộng vật
trong s thi Ê- .
ơ
, luậ
ụ
ạ , hệ th ng hoá.
4.4. Thủ pháp thống kê, phân loại, hệ thống hóa
ệ
ệ
ệ
ă
ằ
ạ
g
ú
ệ
ụ
ị
ơ
2
ệ c a hệ th ng t ng
luậ
ệ
ụ
ệ
ngôn ng
ệ
ộ
ộ
ậ
ng kê, phân loạ
ị
ằ
ộng vật. T nh ng bi u th c
c th ng kê và phân lập, chúng tôi rút ra nh ng nhậ
ặ
th ng t ng ch
ị
ă
i Ê-
ị
, biện
ệ
ộng vật.
5. Đóng góp của uận n
5.1.
6 ộs
Ê-
ậ
ã
10
mô hình ị
ộ
1 mô
ặ
ị
ệ
ậ
ậ
ộ
ậ
ậ
ơ ở 9
ị
ã
ộ
3
phái sinh có
ộ
ơ
ộ
ã
ậ
ị
ộ
.
5.2.
ộ (5 1)
ặ
ậ
Ê-
ụ
ậ
ặ
ậ
ã
ộ
Ê-
ệ
ã ộ
ỡ
ộ
ệ
ệ
ậ
ệ
ậ
ộ
ã
: ặ
ộ
ạ
ặ
ị
ậ
Ê-
ặ
Ê-
ộ
ă
ậ
ậ
trong s
ệ
ậ
ộ
ệ
ệ
ậ
ộ
;
ậ
Ê-
ộ
ậ
ã
ậ;
ạ
ặ
ơ
ụ
ậ
ị
ộ
ộ
é
-
Ê6. Ý nghĩa í uận và thực tiễn
6.1. Ý nghĩa lí luận
ậ
ị
ậ
- ă
ệ
ị
ệ
ộ
ộ
s
ậ
ộ
ậ
trong s
ậ
ậ
Ê-
ộ
ệ
ộ
Ê-
ậ
ộ
ú
ệ
Ê-
ơ
ậ
ằ
6.2. Ý nghĩa thực tiễn
ậ
ẳ
ị
ệ
ệ
ộ
ậ
s
ậ
ộ
Êạ
ă
ộ
ộ
s
Ê-
ậ trong
ậ
ộ
ạ
s
ă
Ê-
ă
ộ Êậ
thi ở
(
;
ă
ậ
) ặ
ệ
ệ
ạ
ạ s
ạ
ạ
ệ
;
ă
ệ
và
ă
ạ
ệ
ộ
7. Cấu trúc của uận n
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Phụ lục, Luận án gồm 3 chương:
Chương 1
Chương 2
Chương 3
ộ
ơ ở
ặ
ị
ộ
ộ
ậ
s
Ê-
ậ
ậ
s
ặ
Êă
Chương 1
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÍ LUẬN
1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu
1.1.1. Nghiên cứu về từ ngữ chỉ động vật từ góc độ ngôn ngữ
1.1.1.1. Nghiên cứu về từ ngữ chỉ động vật dựa trên lí thuyết trường từ
vựng
ã
ễ
[108], [109], [110];
ộ
ậ
ã
ễ
ộ
[62], [63]…
e
é ở
ạ
:
ễ
:“ ặ
” [109] ã
ị
ơ ở
ộ
ộ
ă
ặ
-
ă
ộ
ộ -
ậ
ú
ậ
ễ
:“ ặ
ộ
ặ
ậ
-
ệ
ệ
ị
ộ
” [62] ã
ậ
ụ
ệ
không va
ị
ơ ở
ễ
ị
ộ
ã
ộ
ậ
ậ
ụ
21 é
ệ
ệ
ằ
ạ
ị
ộ
ễ
ơ
ạ
:
: “
ệ
ộ
ộ
ặ
ệ
ạ
ệ
ú
ệ
ậ
ị
ặ
ậ
” [30] ã
ậ
ậ
ộ
õ
ộ
ậ
ị
ộ
ơ
ộ
ậ
ậ
ậ
ạ
ị
ậ
ộ
ị
ụ
ạ
ẩ
-
ộ
ậ
ệ
ệ
ị
ị
1
-
ị
:“
-
ơ
ộ
ệ
ị
ộ
ệ ” [45] ã
ậ
ị
ậ
ậ
ộ
Lê Thị Thanh Huy n trong công trình: “ ặ
ng t v
” [56] ã
ậ
m tri nhận c
i Việt
ện ra nh
ng t v ng chim chóc. Th nh
ộ
a
i Việt th a nhận nhóm gia c m là một
phạm trù quan tr ng c a phạm trù chim. Th hai, m i liên hệ mật thi t gi a
ng t v ng chim chóc v
th
i trên các khía cạ
i (bộ trang phục - bộ
thái (bay, p, hót, làm t )
nhảy ổ).
ặc biệ
dụ tri nhận
ặ
ở luậ
)
ms
ặ
m hình
m hoạ
ộng, trạng
ởng (ra ràng, đủ lông đủ cánh,
ă
ã
ch ra mô hình ẩn dụ ý niệ
ặ
u vận dụng lí thuy t ẩn
ộng vậ
i Việt.
1.1.1.2. Nghiên cứu về từ ngữ chỉ động vật dựa trên lí thuyết định danh
ú
ã
ặ
ph n ánh thông qua ặ
ộng vật d a trên lí thuy
ă
ă
ị
Chúng tôi t
ở ộ
ơ
ộng vật.
ị
ặ
” [1] ã ú
ị
e
ng nghiên
:
:“
ộ ị
ộng vậ
ị
c một s công trình nghiên c u tiêu bi
c u tên g i ộng vật d a trên lí thuy
c
ộng vật. Tuy
ạ
ệ
Q
ộ
ch
nhiên,
ị
ở
ậ :
ở
ụ
ệ
é
ạ
(91,8%).
ễ
[110] ã
:“ ặ
ặ
ă
ộ
ă
ơ ở
ú
ộ
ộ
ậ
ậ
e
ễ
ú
:“ ặ
ệ -
ộ ”
ở
ẩ
(
do)” [63]
ễ
ã
ộ
ệ
ệ
ậ
ệ
ộ
ở
ậ
ệ
ệ
ễ
ộ
ã
Vệ
ị
ộ
ệ
ã
ị
ệ
ụ
ă
ằ
ậ
ệ
ộ
ộng vật
: Xét theo ngu n g c, tên g i ộng vậ
ệ
ạ
, một bộ phận tên g
ộng vậ
Ấn Âu, Hán Việt, Khmer. Ví dụ: (cá b ng
tư ng, r n lục, cá linh - trây linh, (cá ba sa) [72, tr.32].
ị
:“
ệt” ã
gian, ng th
n hành phân loạ
ã
ộng vật theo tiêu chí dân
ằ :“
hiệ
ột cách thậ
ậ
hệ
ệ thuậ
ã ă
tín
,
ỡ
ộ
ệ ” [54, tr.12].
Trịnh Thị Thu Hoà trong công trình: “
trong ti
ti
” ã
2
ơ
tạ
ộng vậ
e
ặ
ơ
m ng
ệ :()
ện này, tác gi ch ra tên g i ch
ng ch
ộng vật và th c vật
a t ng ch
ộng vật trong
a các thành t trong tên g i. Trên
ộng vật trong ti
ng có tính ch t th bậc: Nh ng tên g i có nộ
ct n
10
rộ
c coi là nh
ẹp,
ậ
ơ
ị ịnh danh g c; Nh ng tên g i có nội dung ý
ệ ạ
ụ
ị
ệ
( )
ị
Ở
ậ
ơ
ệ ( )
õ
ặ
ơ ở ị
ộ
ộ
ậ
1.1.1.3. Nghiên cứu về từ ngữ chỉ động vật dựa trên lí thuyết ngôn ngữ
học tri nhận
ị
ị
[103],
ơ
ị
[56]
ỹ
:“ ặ
ệ
ằ
ậ
” [28] ã
ạ
ặ
ệ
ẳ
ị
ậ
ạ
ặ
ạ
ặ
ẩ
ặ
ụ
ạ
ệ
ã
- ă
“ ộ
ệ
ệ 400
ơ ở ị
ộ khác nha
th ng kê 10 con vậ
” [95, tr.306]. Tác gi
: gà, trâu, cua, gh , cá, chó, ong,
bò, nh n, ch y, rận, đom đóm
ã
ậ
c
ộng vậ
ộ
cho các con vậ
é
ệt v th gi
ộng vật
ú
ộng vật và
ận
ộng vật.
ặng Thị H o Tâm trong công trình “
“
ạ”
ỷ
ạ
ộ ở
ạ
ạ
khi nghiên c u
ậ
ộ
ộ
ộ
Q
“
ộ
ệ
h c tri nhậ
phân tích s bi
ệ
ơ
ơ
” [104] ã d a trên 1 s khái niệm c a ngôn ng
ánh xạ, phạm trù, tri nhận nghiệm thân và lí thuy t h
i ng
ậ
a nhóm t ng ch
ộng vậ
“
ã
ng chụ
11
” “
i có v n cha ông truy n lạ ”
a dân tộc Thái vùng Tây B c Việt
Nam. T nh ng con s kh o sát v t ng ch
” ( ễn dặ
)
“Q
lại), tác gi so sánh v s
nhậ
”(
ng t ng ch
é
ộng vậ
“
i có v n cha ông truy n
ộng vật trong s thi Ê-
ột
k t qu so sánh trên. Theo tác gi , bi u th c ngôn
ng ch loài “cá”, bi u th c ngôn ng ch loài “trâu” xu t hiệ
tác phẩ
ă
ậ
i bi u th c ch
“
”
s thi Ê-
ng, tác gi ch ra m i quan hệ gi a tậ
ă
nhậ
ộng s n xu t v
i Thái Việt Nam. Theo tác gi : “
ịa lí v không gian sinh t n c
c vào ruộ
ậ
“
ă
é
t
ịnh
ặ
m
ng tr i nghiệm
i Thái Việ
(
ơ
y) giúp gi i thích vì sao hình nh
i có v n cha ông truy n lạ ” ại chi m t lệ n i trội.
c canh tác ch y u c
theo ch
ặc trong hai
c dân gian Thái. Trong khi bi u th c ngôn ng ch “ ”
hiện ít i ơ
d
ng chụ son
ộ luân kho nh. V
i Ê-
ú
i Ê-
y
c kéo phục
vụ cho s n xu t nông nghiệ
ng xuyên vào công việc
chuyên chở nặng nh c, bên cạnh việc tham gia vào lễ hội c a chúng. Nh ng
nghiên c
ng liệ
uc
ă
ặng Thị H o Tâm v t ng ch
c dân gian Thái là nh ng ch d n giúp luậ
ộng vật d a trên
ơ ở tri n khai
tài nghiên c u c a mình.
Có th nói, t
ộ ngôn ng h c tri nhận, nh ng nghiên c u v phạm
ộng vật trong ti ng Việt khá phong phú. Tuy nhiên, nghiên c u v phạm trù
ộng vật trong ngôn ng các dân tộc thi u s khá ít
nh ng nghiên c u v phạ
ậ
ộ
ị
ộng vật trong s thi Ê-
ậ
ậ
ộ
ộ
ẩ
ụ
ặc biệ
ã
(
ệ )
ạ
ơ
ặ
12
ụ
(
ộng vật), hay t ng ch
ngôn ng dân tộc thi u s
ng Sán Dìu hoặ
ộng vật trong một s
ă
ă
c c a dân
tộc Thái Việt Nam.
ộ
ậ
s
Êú
:
“Từ ngữ chỉ động vật trong sử thi Ê-đê”
1.1.2. Nghiên cứu về từ ngữ chỉ động vật trong sử thi Ê-đê
1.1.2.1. Nghiên cứu về sử thi Tây Nguyên nói chung
ệ
ơ
e
ẩ :
ộ
ệ
ộ
ị
ẻ ẹ
ệ
ộ .
e “
ă
” [6 ]
ệ
ẩ
ộ
ị
ậ
ệ
.
Ê-
ộ
ộ
ạ
ã
ơ
ệ
ở
ở
e
e
“
1927.
ỡ
i , ạ
ở
ị
ộ
:
s
ạ
“Hệ
Tây Nguyên” [93] ã
ơ
ệ
ă ” (Dăm Săn) vào nă
ộ
ã cày
ệ
ặ
2
õ é
ạ : nhân vật anh hùng, nhân vậ
:
ệ thuậ
ật chính trong s
ã
ậ
ẹ , nhân vật
ị ,
13
nhân vậ
ơng 3, các biện pháp nghệ thuậ
ụ
ậ
.
Ở
“
ệ
ện nhân vật thông qua một hệ
hệ
”
ơ
ẻ ẹ
õQ
ã
ậ
ệ thuật liên hoàn, có quan
ạ
ệ
:“
ạ
ơ
ă
ạ
” [87, tr.82].
ă
ậ
ậ
ã
hôn nhân trong s
“ ộ
”
[80],
ộ
“Vùng s
”
ã
-
e
-
ệ
ú :
ạ
S
ị
Êạ
một hiệ
ẹ
ẹ
.
ộ
ă
ở Tây Nguyên
ă
, s thi Ê-
ã
ú
. Tuy nhiên, các công trình nghiên c u v s thi Êặ
m ngôn ng trong th loạ
ă
u.
1.1.2.2. Nghiên cứu về sử thi Ê-đê
a.
s
Ê-
ộ ă
Êă
ạ
ị
Êtráng, oanh liệ
ộ
ă
ậ
ã
ạ
ị
ở
.
ật trong công trình: “S
ộ
ệ
ẩ
ỹ
Ê- ê” [78] ã
ã
