Bài thuyết trình: Sử dụng phương tiện dạy học Địa lý trung học phổ thông

Chào mừng thầy và các 
b ạn   đ ến  v ới b à i 
t h u y ết  t rìn h  c ủa  
nhóm


CHỦ ĐỀ: 

SỬ DỤNG PHƯƠNG 
TIỆN DẠY HỌC ĐỊA 
LÝ THPT


CẤU TRÚC
NỘI DUNG CHÍNH

MỘT 
SỐ 
KHÁI 
NIỆM

VAI 
TRÒ

CHỨC 
NĂNG

MỐI 
QUAN 
HỆ  
GIỮA 

PTDH 
VÀ PP 
DẠY  
HỌC

 NGUYÊN 
TẮC SỬ 
DỤNG 
PHƯƠNG 
TIỆN 
DHĐL 
THPT

CÁC 
PHƯƠN
G TIỆN 
DẠY 
HỌC ĐỊA 
LÝ THPT

PHƯƠNG 
HƯỚNG 
SỬ DỤNG 
MỘT SỐ 
LOẠI 
PHƯƠNG 
TIỆN 
DHĐL

NHỮNG 

LƯU Ý 
CHUNG


I. Một số khái niệm:
1. Khái niệm phương tiện dạy học:

`
PTDH là gì?



I. Một số khái niệm:

1. Khái niệm phương tiện dạy học Địa lí THPT

PTDH  Địa  lí  là  một  khái  niệm  dùng  để  chỉ  tất  cả  các  PT, 
thiết bị mà GV và HS sử dụng trực tiếp trong quá trình dạy ­ 
học Địa lí, phục vụ các mục đích dạy học và giáo dục.


II. Vai trò:
Vai trò
Đối với giáo 
viên
Giúp 
GV dễ 
giảng 
bài và 
dễ 

truyền 
đạt tri 
thức 
cho  
HS

Giúp 
GV rèn 
luyện 
được 
kỹ năng 
 cho HS

Kiểm 
tra, 
đánh giá 
được 
khả 
năng, 
nhận 
thức 
được tri 
thức 
của HS

Đối với học 
sinh
Giáo 
dục 
một số 

phẩm 
chất tốt 
cho HS 
như 
tính 
thẩm 
mỹ, 
khả 
năng 
quan 

Giúp 
HS 
nằm 
vững 
được 
tri thức

Tạo 
hứng 
thú học 
tập cho 
 HS


III. Chức năng:
1. MINH HỌA TRI THỨC:
* GV sẽ trình bày nội dung 
bài học Địa lý bằng lời 
giảng, sau đó sẽ minh họa 

lời giảng trên các phương 
tiện dạy học Địa lý 
2. NGUỒN TRI THỨC:
GV trình bày nội dung theo 
hướng xây dựng các câu hỏi, 
bài tập gắn phương tiện, tổ 
chức hướng dẫn HS tự khai 
thác tri thức để tự nhận thức


 VD: sử dụng bản đồ 

trong  dạy  học  địa  lí 
trong  dạy  bài  phân 
bố  khoáng  sản  ở 
Việt Nam.


Với chức năng minh họa 
tri thức: 
* Sau khi trình bày về 
sự phân bố khoáng sản của 
Việt Nam, giáo viên chỉ 
trên bản đồ cho học sinh 
thấy sự phân bố đó
* Khoáng sản nước ta 
tập trung chủ yếu ở trung 
du miền núi phía bắc và ở 
các tỉnh như Cao Bằng, 
Thái nguyên, ....

-

Mời các em quan sát trên 
bản đồ  và chỉ vị trí phân bố 
đó trên bản đồ cho học sinh


Với chức năng nguồn 
tri thức:
* Quan sát bản đồ 
phân bố khoáng sản Việt 
Nam, các em hãy cho 
biết các loại khoáng sản 
chủ yếu và phân bố của 
chúng? 
* GV nhận xét câu 
trả lời, chuẩn kiến thức: 
Khoáng sản nước ta tập 
trung chủ yếu ở trung du 
miền núi phía bắc và ở 
các tỉnh như Cao Bằng, 
Thái nguyên, ....
-


IV. Mối quan hệ giữa PTDH và PPDH:
      Phương tiện, nội dung và PP luôn luôn có mối quan hệ chặt 
chẽ với nhau :
 Sự xuất hiện của phương tiện lại có thể làm nảy sinh những 

nội dung và phương pháp mới. 

 PTDH là “hình ảnh kép” của PPDH. Mỗi PPDH đòi hỏi phải 

có phương tiện hoạt động phù hợp, PPDH được thực hiện 
bằng các hoạt động với các PT cụ thể. 

VD: ­   Khi sử dụng PP bản đồ trong DH địa lý thì cần sử dụng 
đến PTDH là bản đồ
        ­  Khi sử dụng PT bản đồ trong môn địa lý thì cần áp dụng 
PP bản đồ trong dạy học.


VI. MỐI QUAN HỆ GIỮA PTDH VỚI 
HTTCDH:

* Phương tiện quy định hình thức tổ chức dạy học
* Phương tiện giúp phát huy tính tích cực của hình 
thức tổ chức dạy học
Ví dụ:
•
Quy định hình thức tổ chức dạy học:
Với mỗi loại phương tiện lại có một hình thức tổ chức dạy 
học phù hợp:
Với phương tiện dạy học là bản đồ: phù hợp với hình thức tổ 
chức dạy học theo lớp, ca nhân hoặc nhóm nhỏ.
Với phương tiện dạy học là tranh ảnh địa lí có thể phù hợp 
với hình thức dạy học theo nhóm lớn, nhóm nhỏ….
•
Phát huy tính tích cực của hình thức tổ chức dạy học:

PTDH góp phần làm tăng khả năng tư duy trừu tượng của học 
sinh, gắn tri thức lí thuyết với lí thuyết giúp các em tiếp thu 
bài tốt hơn..


V. Nguyên tắc sử 
dụng:
1

Sử dụng phương tiện phải phù hợp với nội dung bài học 

2

Sử dụng phương tiện phải đúng lúc, đúng chỗ

3 Sử dụng phương tiện phải đúng cường độ (không nên quá 5 
phút)
Sử dụng phương tiện phải theo hướng phát huy tính tích 
4
cực của HS
 Phương tiện sử dụng phải đặt ở vị trí sao cho HS cả lớp 
5
quan sát được  
6

Tăng cường các phương tiện tự tạo (GV tự làm ra)

7

Sử dụng phối hợp nhiều phương tiện

V. Các  phương tiện dạy học địa lí chủ yếu ở trường 
THPT.
Phương tiện địa lý lớp 10 
-.
PTDH địa lý 10 bao gồm: tranh ảnh địa lý, quả địa cầu, băng 
đĩa hình, bản đồ, bảng số liệu, biểu đồ.. 
     Trong đó, những PT sử dụng trong nhiều bài học ở địa lý 10 là 
tranh ảnh địa lý, quả địa cầu, bảng số liệu, biểu đồ,bản đồ.
1.

Quả địa

Tranh ảnh


Bản đồ

Bảng số liệu


2. Phương tiện Địa lý lớp 11
Bản đồ:
   + bản đồ tự nhiên và kinh tế các nước, khu vực
   + Bản đồ sơ đồ, hành chính.
-

­ Tranh ảnh
­ Bảng số liệu

­ Bảng kiến thức
­ Biểu đồ
­ Sơ đồ
­ Hình vẽ
Trong tất cả các phương tiện trên, loại phương tiện chủ yếu 
trong  SGK  là:  bản  đồ,  tranh  ảnh  và  bảng  số  liệu.  Ngoài  ra 
còn  sử  dụng  một  số  loại  phương  tiện  như:  băng(đĩa)  hình; 
máy chiếu, máy vi tính và các phần mềm của máy tính…


3. Phương tiện địa lý lớp 12 

Bản đồ Giáo khoa

Lát cắt địa hình

Bảng số liệu


Biểu đồ

Atlat địa lý

Bảng kiến thức


VI.PHƯƠNG HƯỚNG SỬ DỤNG 

1: Băng đĩa hình:
­ là loại phương tiện cung cấp những thông tin bằng 

hình ảnh,tạo thuận lợi cho giáo viên và học sinh khai 
thác kiến thức.


Ÿ

Các 
bướ
c
 sử 
dụn
g 
băng 
đĩa 
hình.

 B1: Định 
hướng

 B2: Cho 
học sinh 
xem băng

B3: Kết 
thúc

Ÿ

Nhằm mục tiêu cho hs nắm mục tiêu 
và các đề mục chính của bài học.

Giáo viên có thể ghi các đề mục chính 
của bài học lên bảng hay những vấn 
đề chính cần nhận thức.

Mỗi đoạn xem băng phù hợp với từng 
vấn đề ghi trên bảng.
Ÿ
Sau mỗi đoạn băng giáo viên đặt ra 
câu hỏi hay bài tập để học sinh rút 
nhận xét, kết luận.
H/s: Hoàn thành câu hỏi, bài tập do giáo 
viên nêu ra. Trình bày kết luận, nhận 
xét về đoạn băng, đĩa hình vừa xem.
Ÿ
Gv: Bổ sung, sửa chữa, kết luận.


Vd: Khi dạy bài 16: SÓNG. THỦY 
TRIỀU. DÒNG BIỂN chương trình 
địa lí lớp 10 THPT

­ Video được dùng để mở đầu 
bài học:
* Gv: Trước khi đi vào bài mới, 
mời các em xem một đoạn 
video sau
* GV: Các em có biết đoạn 
video nói về hiện tượng gì 
không?
* Hs trả lời, Gv nhận xét, kết 

luận, giới thiệu video: đây là 
đoạn video về sóng biển, là 
hiện tượng thiên nhiên lí thú, 
bên cạnh sóng biển, các em 
thường nge tới hiện tượng thủy 
triều, dòng biển, vậy để tìm 
hiểu rõ hơn về những hiện 
tượng  trên mời các e đi vào bài 

VIDEO VỀ SÓNG BIỂN


2. Bảng số liệu thống kê:
- Được dùng phổ biến trong dạy học địa lí lớp 12
- Phương hướng sử dụng.

+ Phải làm cho hs hiểu được tên bảng, đơn vị, nội dung 
cột dọc, hàng ngang, mối quan hệ các số liệu trong 
bảng…
+ Tổ chức cho hs làm việc với bảng số liệu: tính toán, 
phân tích, nhận xét, giải thích…
+ Dựa vào bảng số liệu hs có thể viết báo cáo ngắn gọn 
nhận định về tình hình, đặc điểm phát triển…của một 
địa phương,khu vực….
­ Đây là phương tiện phát huy được vai trò chủ động 
nhận thức của học sinh.


Ví dụ:
Cho bảng số liệu

                    năm            
           
       1995
giá trị sx cn

          2005

Tổng số

50508

199622

Nhà nước

19607

48058

Ngoài nhà nước

9942

46738

Khu vực có vốn đầu tư  20959
nước ngoài

104826

Bảng: giá trị sản xuất công nghiệp phân theo thành phần kinh tế của vùng 
Đông Nam Bộ

Câu hỏi:
1.
Dựa vào bảng số liệu  hãy vẽ biểu đồ thể hiện cơ cấu 
sản xuất công nghiệp phân theo thành phần kinh tế của 
vùng Đông Nam Bộ qua các năm. Nêu nhận xét?


Hướng dẫn
- Cách tính cơ cấu.

+ Công thức: 
Cơ cấu = giá trị sxcn của từng năm     * 100
Tổng số
* 100 = 38,8
Vd: cơ cấu giá trị sxcn nhà nước năm 1995  = 19607  
50508

 

­ Nhận xét: giá trị sản xuất cn qua các năm tăng hay 
giảm
Xu hướng thay đổi của cơ cấu