Sự đối lập giữa hai đối cực xã hội trong thơ Hàn Mặc Tử

yệt vọng để
nhìn ra thế giới ngoài kia một cách âm thầm, tuyệt vọng, lặng lẽ. Thật sự trong hoàn cảnh
của nhà thơ bây giờ chỉ có tình đời, tình người mới có thể níu kéo nhà thơ ở lại với thế
gian. Thế mà cái tình người kia sao đổi mong manh quá.
Cõi riêng lặng lẽ gài then kín
Ngoài ấy người vui với bụi trần.
Cơn gió lập đông buốt lạnh lùng
Tứ bề gom lại một cõi không
Lặng nghe - Tôi nhé, nghe tôi khóc
Hiện hữu mà chi? Chỉ nghẹn lòng.
(Một cõi quên)

Ngoài ấy - người vẫn vui, đời vẫn đẹp.Cuộc sống vẫn xoay vần, con người vẫn vui yêu
với những ý nghĩa của cuộc sống mình, chỉ có thi nhân “Tứ bề gom lại một cõi
không”.Không tình yêu, không nhà cửa, không công việc, không sự sống - có chăng chỉ
còn lại một thân xác khô gầy, một tâm hồn cuồng loạn trong tin yêu.Lòng khóc nghẹn, hồn


77

TẠP CHÍ KHOA HỌC  SỐ 26/2018

mê man. Vậy nhưng cuộc sống ngoài kia vẫn đầy hương trái, người đời ngoài kia sao lắm
cái vui say.
Nhiều lúc thi nhân để tâm hồn mình bay ra ngoài “vũ trụ” để tự mình “giải thoát khỏi
lòng tôi”. Ở ngoài kia - thế giới của tự do và mãnh liệt, của những mênh mông không giới
hạn bến bờ:
- Ra không gian là vượt hẳn thượng tầng.
Tấp tới đến ở ngoài kia vũ trụ,
Nơi khí tượng bốc ngùn muôn tinh tú,
Nơi không cho hồn lai vãng quan chiêm.

Sáng vô cùng, sáng láng cả mọi niềm,
Không u ám như cõi lòng ma quỉ.
Vì có Đấng Hằng Sống, Hằng Ngự Trị,
Nhạc thiêng liêng dồn khắp hư linh.
(Ngoài vũ trụ)

Trần thế đâu đủ cho hồn thơ bay bổng, cho thỏa sức phiêu bồng. Hàn Mặc Tử cho lòng
mình “cuồng đắm” với không gian “vượt hẳn thượng tầng”. Nơi ấy có muôn ngàn tinh tú,
không cho cái cô đơn lẩn khuất và quan trọng hơn đó là nơi “không u ám cõi lòng”. Con
người không đau đớn về thân phận, sống mê say với nhạc, với phiêu linh.
Theo quan niệm lãng mạn của Hàn Mặc Tử thì khi “huyền ảo khởi sự”, đó là giây
“phút thiêng liêng” tạo nguồn cảm hứng cho thơ. Cảnh “hư thực”, huyền ảo của Đà Lạt
đêm trăng mơ màng đầy tính chất thú vị... Nếu như thế giới “trong này” đầy tù túng, chật
hẹp với bao khắc khoải thì “ngoài kia” cõi đời đang đẹp tươi. Đời vẫn đẹp và tình vẫn say.
Nhưng đó là cái say và đẹp của thế giới rộng lớn mênh mông. Phan Thiết với Lầu Ông
Hoàng, Mũi Né cũng để lại nhiều kỷ niệm vui buồn trong thơ Hàn Mặc Tử. Huế đẹp và thơ
mộng với sông Hương, cầu Tràng Tiền, những “Cô áo tím nước da trắng nõn nà”, những
thôn xóm ven bờ sông như thôn Vĩ Dạ, nổi tiếng bởi những cây trái xanh tươi bốn mùa,
những ngôi nhà duyên dáng, vườn tược, sông nước mây trời:
Sao anh không về chơi thôn Vĩ?
Nhìn nắng hàng cau nắng mới lên
Vườn ai mướt quá xanh như ngọc
Lá trúc che ngang mặt chữ điền...
Câu thơ không phải là một lời trách cứ mà như lời của người thương mời chào người
thương về thăm cảnh đẹp của quê hương. Bình minh lên ở Vĩ Dạ với nắng sáng long lanh
trên những hàng cau còn đẫm sương đêm. Ở tầng dưới của những hàng cau thẳng tắp vươn
lên đón nắng mai là một không gian mượt mà xanh tươi với những cành lá mơn mởn, xanh


78

TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ ĐÔ HÀ NỘI

mướt như ngọc. Và thấp thoáng sau những lá trúc mảnh mai lay động là khuôn “mặt chữ
điền” hiền lành, trung hậu... Thiên nhiên và con người hài hoà trong một vẻ đẹp dịu dàng,
kín đáo của xứ Huế. Năm 1936, Hàn Mặc Tử đã có lần tìm đến nhà Hoàng Cúc ở Vĩ Dạ,
nhưng do bản tính “kín đáo và bẽn lẽn như con gái” nên chàng chỉ đứng lâu ngoài ngõ nhìn
vào rồi lặng lẽ ra về. Bài thơ Đây thôn Vĩ Dạ đến tay Hoàng Cúc khoảng tháng 11-1939,
lúc ấy thôn Vĩ Dạ chỉ còn là hoài niệm, là nhớ thương da diết của Hàn Mặc Tử.
Hàn Mặc Tử gửi gắm tình mình vào thiên nhiên ngoài kia như để vơi đi những đớn
đau bất hạnh “trong này”. Cảm xúc đó bàng bạc trong mỗi câu thơ và người đọc như bị lạc
vào một thế giới mơ hồ, huyền ảo của cảm xúc, hương thơm, màu sắc và ánh sáng. Khi
chìm vào dòng cảm xúc ấy, người ta như quên đi những phiền muộn hàng ngày của cõi
đời, quên cả chính bản thân mình, chỉ còn lại một cảm giác lâng lâng, bay bổng ở một
khoảng trời trong sáng, con người như muốn hoà nhập vào cảnh sắc làng quê.
Trước sân anh thơ thẩn
Đăm đăm trông nhạn về
Mây chiều còn phiêu bạt
Lang thang trên đồi quê
Gió chiều quên ngừng lại
Dòng nước luôn trôi đi
Ngàn lau không tiếng nói
Lòng anh dường đê mê.
(Tình quê)

Cảnh sắc thiên nhiên như buông xuôi theo dòng cảm xúc của thi sĩ. Không gian tĩnh
lặng nhưng dưới bề sâu là những chuyển động thầm kín, những âm thanh mơ hồ thầm kín
của tạo vật mà chỉ riêng thi sĩ mới cảm nhận được:
Cách nhau ngàn vạn dặm
Nhớ chỉ đến trăng thề

Dầu ai không mong đợi
Dầu ai không lắng nghe
Tiếng buồn trong sương đục
Dưới trời thu man mác
Bàng bạc khắp sơn khê...
(Tình quê)

Hàn Mặc Tử vốn yêu đời thiết tha, nhưng tình yêu ấy đâu giúp nhà thơ chiến thắng
được bệnh tật giày vò. Nhiều khi rơi vào tuyệt vọng, bi thương, thi sĩ để hồn mình chuồi
theo những kỉ niệm của thế giới huyền diệu ngoài kia, để sống với những ảo diệu vô
thường của tâm tưởng. Thế giới đầy hương sắc, đầy tấp nập nhiều khi chỉ là trong một


TẠP CHÍ KHOA HỌC  SỐ 26/2018

79

mảnh hồn kí ức, không dạt dào nhưng cũng đủ làm mê đắm tâm hồn thi sĩ đang đớn đau
giữa cõi trần này.

3. KẾT LUẬN
Hàn Mặc Tử là thi nhân đã đẩy nỗi đau của chính mình, của kiếp người lên đến tột
cùng không chỉ trong đời thực mà cả trong từng câu chữ.Trong bài viết, chúng tôi cố gắng
đi làm rõ hai đối cực xã hội trong thơ Hàn Mặc Tử là thế giới của “trong này”, “ở đây” và
thế giới của “ngoài kia” đầy hương sắc. Đối cực nhưng không có nghĩa là tách rời, ly biệt,
hai thế giới ấy đều được viết ra bởi tâm hồn thi sĩ muốn “hiến hồn mình” để hòa giữa “hồn
người”.Qua đó chúng ta càng trân trọng, yêu quí những vần thơ được viết ra từ huyết lệ
của thi sĩ họ Hàn.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1.

Chu Văn Sơn (2004), Một hành trình sáng tạo, - Nhà xuất bản Trẻ.

2.

Đỗ Lai Thúy (1971), “Một tư duy thơ độc đáo”, - Tạp chí Văn nghệ, số 179.

3.

Hoài Thanh, Hoài Chân (2000, tái bản), Thi nhân Việt Nam, - Nxb Văn học.

4.

Phan Cự Đệ (1998), Thế giới nghệ thuật độc đáo của Hàn Mặc Tử, - Nxb Giáo dục.

5.

Phan Cự Đệ (1969), Thơ Hàn Mặc Tử - phê bình và tưởng niệm, - Nxb Giáo dục.

6.

Trần Thị Huyền Trang (1990), Hàn Mặc Tử - Hương thơm và mật đắng, - Nxb Hội Nhà văn.

8.

Những kỷ niệm về Hàn Mặc Tử - Người Mới, số 23-11-1940.

9.

Thơ Hàn Mặc Tử, - Sở Văn hóa Thông tin Nghĩa Bình, 1988.

THE BETWEEN BETWEEN SOCIAL BENEFITS
IN THE SOUND OF SOUL
Abstract: In the past, poets such as poetry (Han Mac Tu), each poet's life is reflected on
each page of poetry, each poet's mind is silver through each letter. Han Mac Tu is a poet
whose life has been shattered on each line of poetry, through intense painful emotions. In
the remaining poems of the Han, readers always see the resounding, torment, the desire
for conflict between two social polarities. One of the "in this" - the camp site is filled with
the cold of humanity, the two are "out there" - the world of the noisy, of life with love and
sharing. Wear it in isolation to isolate people, Han Mac Tu always painful, tormented
while living in Quy Hoa style but the soul of the poet still out "out there" to live a life in
sympathy of human life.
Keywords: Han Mac Tu, a tragic life, social opposition