Thực trạng và giải pháp nhằm đẩy mạnh xuất khẩu sản phẩm nông sản việt nam vào thị trường mỹ.pdf

1
Lời nói đầu
Nền kinh tế Việt Nam đang trong tiến trình hội nhập với kinh tế khu vực và
thế giới, với phương châm Đa dạng hoá quan hệ, đa phương hoá thị trường
thông qua con đường xuất khẩu để nâng cao tính cạnh tranh và hiệu quả của sự phát
triển. Mỹ là một thị trường có ảnh hưởng lớn đối với sự phát triển kinh tế thế giới
và kinh tế khu vực. Đẩy mạnh xuất khẩu sang thị trường này chẳng những tạo điều
kiện thuận lợi để kinh tế Việt Nam phát triển đẩy nhanh tiến trình hội nhập, mà còn
gia tăng sự phát triển và nâng cao dần tính cạnh tranh của hàng hoá Việt Nam.
Mỹ là một thị trường lớn nhất thế giới, Mỹ là thị trường với dung lượng hàng
nhập khẩu rất đa dạng và phong phú về mẫu mã, chủng loại và chất lượng. Tuy
nhiên, cạnh tranh trên thị trường Mỹ rất quyết liệt. Hàng hoá của Mỹ tự do nhập
khẩu từ 150 nước.
Hàng xuất khẩu của Việt Nam sang thị trường Mỹ có tốc độ tăng khá nhanh
về kim ngạch cũng như chủng loại sản phẩm. Hiện Việt Nam đứng hàng thứ 72
trong số các nước có doanh số xuất khẩu sang Mỹ. Sau khi Hiệp định Thương mại
Việt Nam Hoa Kỳ được ký kết vào ngày 13/07/2000 và được Quốc hội hai nước
phê chuẩn ngày 11/12/2001, doanh số xuất khẩu sang Mỹ đều tăng nhanh ở các
mặt hàng như giày dép, thuỷ sản, hàng may mặc, hàng nông sản, thủ công mỹ
nghệ Tuy nhiên, sức cạnh tranh của các mặt hàng xuất khẩu Việt Nam còn thấp
hơn so với hàng hoá của các đối thủ cạnh tranh như Trung Quốc, Thái Lan,
Mêxicô, Philippines Muốn đẩy mạnh xuất khẩu sang thị trường Mỹ, trong điều
kiện nền kinh tế của Việt Nam đang ở mức phát triển thấp, cần phải nghiên cứu kỹ
thị trường này để nâng cao sức cạnh tranh.
Để xuất khẩu sang thị trường Mỹ phát triển bền chắc và lâu dài. Các doanh
nghiệp không chỉ trông chờ vào qui chế tối huệ quốc khi hiệp định Thương mại
Việt Nam Hoa Kỳ có hiệu lực, mà còn phải nghiên cứu kinh nghiệm thâm nhập
thành công vào thị trường Mỹ của các nước để đạt hiệu quả nâng cao sức cạnh
tranh cho sản phẩm của mình.
2
Các doanh nghiệp Việt Nam trong qúa trình kinh doanh đã xuất khẩu được sản

phẩm của mình sang thị trường Mỹ và nhiều thị trường khác trong khu vực và thế
giới. Đáng chú ý như sản phẩm nông sản, thuỷ sản, các sản phẩm thủ công mỹ
nghệ Đặc biệt là hàng nông sản đã được xuất sang thị trường Mỹ với một số
lượng khá lớn. Mỗi mặt hàng đưa vào thị trường Mỹ đều có những điểm mạnh,
điểm yếu, có những cơ hội tốt để phát triển, nhưng cũng có những nguy cơ đe doạ.
Tuy nhiên điều thấy rõ là sức cạnh tranh của sản phẩm nông sản xuất khẩu vào thị
trường Mỹ của các doanh nghiệp Việt Nam chưa cao, chưa phát huy được hết
những lợi thế của sản phẩm do việc xuất khẩu sản phẩm nông sản chủ yếu là những
sản phẩm thô.
Để giải quyết vấn đề trên em đã chọn đề tài luận văn:
Thực trạng và giải pháp nhằm đẩy mạnh xuất khẩu sản
phẩm nông sản việt nam vào thị trường mỹ
Kết cấu luận văn ngoài mở đầu và kết luận gồm 3 chương:
Chương I: Thị trường Mỹ và cơ hội của các doanh nghiệp xuất khẩu nông
sản Việt Nam.
Chương II: Thực trạng hoạt động xuất khẩu nông sản Việt Nam vào thị
trường Mỹ.
Chương III: Giải pháp đẩy mạnh xuất khẩu hàng nông sản vào thị
trường Mỹ của các doanh nghiệp Việt Nam.
3
Chương I:
Thị trường Mỹ và cơ hội của các doanh nghiệp
xuất khẩu nông sản Việt Nam
I. Khái quát chung về nước Mỹ và thị trường nông sản của Mỹ
Mỹ là một quốc gia có lịch sử hình thành non trẻ. Nước Mỹ có diện tích
khoảng 9,3 triệu km2, là nước có diện tích lớn thứ tư trên thế giới sau Nga, Canađa
và Trung Quốc. Mỹ nằm ở trung tâm Châu lục Bắc Mỹ; phía Bắc giáp Canada, phía
Nam giáp Mêhicô, phía đông giáp Đại Tây Dương và phía Tây giáp Thái Bình
Dương.
Mỹ là quốc gia có nền kinh tế lớn nhất thế giới. Với dân số vào khoảng

284,5 triệu người (cuối năm 2001) sức mua khoảng 7000 tỷ USD/ năm, GDP năm
1999 vào khoảng 9256 tỷ USD . Năm 2000, kim ngạch xuất khẩu của Mỹ vào
khoảng 781 tỷ USD, kim ngạch nhập khẩu khoảng 1258 tỷ USD. Sản xuất công
nghiệp Mỹ chiếm khoảng 20 % sản lượng công nghiệp toàn thế giới. Lao động
nông nghiệp chiếm 2 % dân số nhưng nó đáp ứng nhu cầu trong nước, đồng thời
xuất khẩu mỗi năm khoảng 50 tỷ USD. Với thu nhập GDP bình quân đầu người ước
khoảng 32.000 USD, dân Mỹ được xem là dân có sức tiêu dùng lớn nhất trong các
nước có nền công nghiệp phát triển. Theo nghiên cứu của một nhóm chuyên gia
Liên Hợp Quốc thì nếu sức tiêu dùng của các gia đình Nhật, EU là 1, thì của các
gia đình Mỹ là 1,7.
Về chất lượng hàng hoá nhập khẩu vào Mỹ rất linh hoạt, vì phương châm
kinh doanh thương mại của Mỹ là tiền nào của nấy. Dân Mỹ có mức sống rất đa
loại, nên có hệ thống cửa hàng cho người có thu nhập cao, cửa hàng cho người có
thu nhập thấp. Chính vì vậy, hàng nhập khẩu vào Mỹ rất đa dạng, đa loại từ nhiều
nước khác nhau phục vụ cho các phân khúc thị trường khác nhau.
Nước Mỹ cũng có nền nông nghiệp rất phát triển. Nhờ có diện tích lãnh thổ
rộng lớn, có nhiều miền khí hậu thuận lợi, công nghệ sinh học phát triển khả năng
ứng dụng cao. Chính phủ Mỹ giàu có hàng năm giành trên 10 tỷ USD tài trợ cho
phát triển nông nghiệp. Chính vì vậy tất cả các ngành nông nghiệp của Mỹ về trồng
trọt, chăn nuôi, thuỷ sản, chế biến nông sản đều rất phát triển. Xuất khẩu nông sản
năm 2001 mang về cho nước Mỹ trên 46 tỷ USD, Mỹ đứng đầu thế giới về xuất
khẩu lúa mỳ, bắp, thịt các loại, đậu tương,đứng thứ ba thế giới về xuất khẩu gạo,
thuỷ sản, nước trái cây
4
Mỹ cũng là nước nhập khẩu nhiều nông sản nhất thế giới, hàng năm Mỹ
nhập khẩu trên dưới 10 tỷ USD rau, củ, quả; nhập khẩu khoảng 3,5 tỷ USD cà phê;
nhập khẩu trên 9 tỷ USD cao su; thịt các loại khoảng trên 2,5 tỷ USD; nhập khẩu
các sản phẩm chế biến từ ngũ cốc khoảng 1,5 tỷ USD Tương tự như các mặt hàng
khác, nước Mỹ nhập khẩu nông sản rất đa dạng về chủng loại, trong đó nhiều loại
Việt Nam có khả năng cung cấp cho thị trường Mỹ.

Trên thị trường Mỹ, có nhiều mặt hàng nông sản được tiêu thụ với số lượng
lớn. Tuy nhiên, với nền nông nghiệp phát triển nên nhu cầu về tiêu thụ hàng nông
sản có thể tự đáp ứng được. Có một số mặt hàng mà nền nông nghiệp Mỹ chưa thể
đáp ứng được đó là:
- Cà phê - Chè
- Hạt tiêu - Cao su
- Nhân điều
II. Nhu cầu nhập hàng nông sản vào thị trường Mỹ và định hướng chiến lược
của các doanh nghiệp Việt Nam.
1. Tiềm năng sản xuất hàng nông sản ở Việt Nam.
Việt Nam có tiềm năng khá lớn trong việc sản xuất hàng nông sản thể hiện ở
các điểm sau:
Về đất đai:
Việt Nam có diện tích 330.363 km2, tiềm năng đất nông nghiệp của là 10 -
11,157 triệu ha với 8 triệu hecta (ha) cây trồng hàng năm (đất trồng lúa khoảng 5,4
triệu ha, 2,3 triệu ha trồng cây lâu năm). Hiện nay, nước ta mới chỉ sử dụng 65%
quỹ đất nông nghiệp. Trong đó 5,6 triệu ha cho cây trồng hàng năm, cây lâu năm
là 0,86 triệu ha, 0,33 triệu ha đồng cỏ tự nhiên và 17 triệu ha mặt nước.Việt Nam
có một diện tích lớn đất bị xói mòn, thoái hoá. Cụ thể: Vùng Bắc Bộ 5% tổng diện
tích, Khu 4 cũ 35% tổng diện tích, Đồng Bằng Nam Bộ 34% tổng diện tích. Nếu
đầu tư cải tạo diện tích này sẽ rất thuận tiện cho việc phát triển cây công nghiệp dài
ngày như cao su, hạt tiêu, cà phê.
Vùng Đồng Bằng Sông Hồng và Đồng Bằng Sông Cửu Long có diện tích đất
đưa vào sử dụng khá cao lần lượt là 93% và 82% tổng diện tích của cả vùng nhưng
hệ số sử dụng đất mới chỉ đạt 1,5 lần do tình trạng thâm canh trong nông nghiệp
còn lạc hậu với sự yếu kém về hệ thống thuỷ lợi. Do vậy nước ta vẫn có thể khai
thác được vùng đồng bằng màu mỡ này nếu biết đầu tư phát triển sản xuất theo
5
chiều sâu. Đặc biệt những vùng đất còn hoang hoá ở các vùng khác cũng cần tích
cực đầu tư tạo tiềm lực cho sản xuất nông nghiệp.

Về khí hậu.
Việt Nam có khí hậu nhiệt đới gió mùa do ảnh hưởng sâu sắc của chế độ gió
mùa Châu á. Khí hậu Việt Nam rất đa dạng, phân biệt rõ rệt từ miền Bắc vào miền
Nam. Miền Bắc có mùa đông lạnh. Tây Nguyên, Đông Nam Bộ và Đồng Bằng
Sông Cửu Long có khí hậu kiểu Nam á. Đây là điều kiện khí hậu thuận lợi để đa
dạng hoá các loại cây trồng. Ngoài ra tiềm năng nhiệt độ, độ ẩm và gió dồi dào
phân bổ khá đồng đều trên phạm vi cả nước. Tiềm năng nhiệt của nước ta được
xếp vào dạng giàu có với số giờ nắng cao, cường độ bức xạ lớn, độ ẩm tương đối
trong năm lớn hơn 80%, lượng mưa khoảng 1800 - 2000 mm/năm là điều kiện lý
tưởng cho nhiều loại cây trồng sinh trưởng và phát triển.
Vị trí địa lý và các cảng khẩu.
Từ trước đến nay, một khối lượng lớn hàng nông sản xuất khẩu của Việt Nam
được vận chuyển bằng đường biển. So với các phương thức vận tải quốc tế bằng
đường sắt, đường ống và đường hàng không thì phương thức vận tải này có nhiều
thuận lợi hơn, thông dụng hơn và có mức cước phí rẻ hơn.
Trong thực tiễn chuyên chở bằng đường biển, các doanh nghiệp Việt Nam có
nhiều thuận lợi nổi bật. Đường biển Việt Nam có hình chữ S, hệ thống cảng biển
nói chung đều nằm sát đường hàng hải quốc tế trải dọc từ Bắc, Trung, Nam, có thể
hành trình theo tất cả các chuyến đi Đông Bắc á, Đông Nam á, Thái Bình Dương,
Trung cận Đông, Châu Phi, Châu Mỹ. Một số cảng có khả năng bốc xếp hàng
xuống tàu lớn, có hệ thống kho bảo quản tốt, lại gần đường hàng hải quốc tế.
Về nguồn nhân lực.
Dân số nước ta là gần 80 triệu người, cơ cấu dân số trẻ với trên 80% sống
bằng nghề nông. Đây là một lực lượng lao động hùng hậu cung cấp cho khu vực
nông nghiệp. Mặc dù chất lượng lao động của Việt Nam còn thấp hơn so với nhiều
quốc gia khác trên thế giới nhưng con người Việt Nam với bản chất cần cù sáng
tạo, ham học hỏi là tiềm năng lớn góp phần vào chất lượng lao động ngành nông
nghiệp Việt Nam.
Tình hình kinh tế của Việt Nam với các chính sách nông nghiệp.
6

Với mục đích hoà nhập vào đời sống kinh tế thế giới và tiến tới việc mở rộng
thị trường xuất khẩu cho hàng hóa xuất khẩu, Việt Nam đã tích cực tham gia vào
các tổ chức quốc tế và khu vực.
Tháng 7 năm 1995 Việt Nam đã trở thành thành viên chính thức của ASEAN
và đã ký kết các văn kiện của hiệp hội như hiệp định khung về tăng cường hợp tác
ASEAN, tham gia vào khu vực mậu dịch tự do ASEAN (AFTA), phấn đấu gia nhập
WTO. Ngoài ra Việt Nam còn xúc tiến thương mại nhằm cung cấp cho các nhà sản
xuất những thông tin đầy đủ về thị trường xuất khẩu như trung tâm xúc tiến thương
mại OSAKA và ROMA.
Ngoài những điều kiện thuận lợi trên, với quan điểm của Đảng và Nhà nước
Việt Nam, xem nông nghiệp là mặt trận hàng đầu nên việc sản xuất, chế biến, xuất
khẩu hàng nông sản cũng được chú trọng và quan tâm. Việc ưu đãi đầu tư trong và
ngoài nước vào lực lượng sản xuất nông sản đã và đang tạo được động lực mới cho
sự phát triển của ngành này. Việc đẩy mạnh áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật vào
sản xuất cũng tạo được những bước đột phá.
2. Dự báo tiềm năng xuất khẩu hàng nông sản Việt Nam vào thị trường Mỹ.
Dự báo được xây dựng trên hai cơ sở quan trọng. Đó là, chiến lược phát triển
kinh tế xã hội của Việt Nam thời kỳ 2001 2010 và chỉ thị của Thủ tướng chính
phủ về chiến lược phát triển hàng hoá xuất nhập khẩu của Việt Nam giai đoạn 2001
2010.
+ Chiến lược phát triển kinh tế xã hội của Việt Nam thời kỳ 2001-2000.
Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ IX quyết định chiến lược phát
triển kinh tế xã hội của Việt Nam trong 10 năm đầu của thế kỷ XXI (2001-2010) là
Chiến lược đẩy mạnh Công nghiệp hoá- Hiện đại hoá theo định hướng xã hội chủ
nghĩa, xây dựng nền tảng để đến 2020 nước ta cơ bản trở thành một nước công
nghiệp. Mục tiêu tổng quát của chiến lược 10 năm (2001-2010) là đưa nước ta ra
khỏi tình trạng kém phát triển, nâng cao rõ rệt đời sống vật chất, văn hoá, tinh thần
của nhân dân, nâng cao vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế, tạo nền tảng đến
năm 2020 đưa nước ta cơ bản trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại.
Để thực hiện được mục tiêu của chiến lược phát triển kinh tế xã hội trong giai

đoạn từ 2001-2010, Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ IX cũng nêu rõ định hướng
phát triển kinh tế đối ngoại trong đó có định hướng phát triển hoạt động xuất khẩu
của Việt Nam. Cụ thể về xuất khẩu:
7
- Tăng tổng kim ngạch xuất khẩu. Tạo thị trường ổn định cho một số mặt hàng
nông sản- thực phẩm và công nghiệp có khả năng cạnh tranh, tìm kiếm các
thị trường cho mặt hàng xuất khẩu mới, nâng cao chất lượng cho các mặt
hàng xuất khẩu.
- Phấn đấu đạt tổng kim ngạnh xuất khẩu 5 năm tới đạt 114 tỷ USD, trong đó
nhóm hàng nông lâm thuỷ sản chiếm 30 % tổng kim ngạch XK, tăng bình
quân hàng năm 16,2 %.
+ Chiến lược phát triển xuất nhập khẩu thời kỳ 2010-2020.
Để thực hiện chiến lược, mục tiêu phát triển kinh tế xã hội nói chung và
định hướng phát triển kinh tế đối ngoại nói riêng của Đại hội Đảng IX, ngày 27
tháng 10 năm 2000, Thủ tướng Chính phủ đã ra chỉ thị số 22/2000/CT-TTg về
chiến lược phát triển xuất nhập khẩu hàng hoá và dịch vụ thời kỳ 2001-2010. Chỉ
thị khẳng định: Chiến lược phát triển xuất nhập khẩu hàng hoá và dịch vụ thời kỳ
2001-2010, nhất là xuất khẩu phải là chiến lược tăng tốc toàn diện, phải có những
khâu đột phá với bước đi vững chắc tiếp tục chủ trương dành ưu tiên cao nhất
cho xuất khẩu Chỉ thị nêu rõ:
- Xuất khẩu hàng hoá và dịch vụ thời kỳ 2001-2010 phải đạt mức tăng trưởng
bình quân từ 15%/năm trở lên phấn đấu cân bằng cán cân thương mại vào
những năm 2009-2010 và xuất siêu vào thời kỳ sau 2010.
- Giảm xuất khẩu hàng chế biến thô, tăng tỷ trọng hàng chế biến sâu bằng
công nghệ mới
- Đẩy mạnh hơn nữa xuất khẩu trực tiếp vào các thị trường có sức mua lớn như
Mỹ, EU
3. Nhu cầu nhập hàng nông sản vào thị trường Mỹ.
Thị trường Mỹ là một thị trường nhập khẩu mới, đầy tiềm năng đối với hàng
hoá nói chung của Việt Nam. Căn cứ vào thực trạng xuất khẩu hàng hoá Việt Nam

sang Mỹ trong thời gian qua, căn cứ vào định hướng chiến lược phát triển xuất
nhập khẩu của Việt Nam giai đoạn 2001-2010, đặc biệt, căn cứ vào chính sách chế
độ qui chế điều tiết hoạt động XNK giữa hai nước đã đạt được thoả thuận trong
Hiệp Định Thương Mại song phương có thể dự báo rằng, riêng đối với thị trường
này, kim ngạnh hàng hoá Việt Nam xuất sang Mỹ sẽ tăng 15% hàng năm trong ba
năm đầu (sau khi Hiệp Định có hiệu lực) và 18% cho ba năm tiếp theo và giữ ở vị
trí tăng lên 15% cho đến hết năm 2010.
8
Bảng 1: Dự báo tốc độ tăng trưởng kim ngạch xuất khẩu hàng hoá Việt
Nam sang Mỹ
Đơn vị tính: %
Năm 2000 2001-2004 2005-2007 2008-2010
Tốc độ tăng trưởng bình quân
liên hoàn (%)
8 15
*
18
*
>15
Nguồn: (Báo cáo Thương Vụ Việt Nam tại Mỹ)
Ghi chú: (*) là tốc độ tăng trưởng bình quân cho mỗi năm của cả thời kỳ 3 năm
Nhu cầu về các mặt hàng nông sản trên thị trường Mỹ
- Cà phê:Tổng nhập của Mỹ đối với các loại cà phê năm 2000 là 3,726 tỷ
USD năm 2001 tăng lên 3,928 tỷ USD. Dự kiến trong 10 năm nữa, nhu cầu
nhập khẩu của Mỹ sẽ tăng khoảng 10%/năm ( Báo cáo Thương vụ Việt Nam
tại Mỹ). Nhu cầu tiêu dùng cà phê của Mỹ rất cao khoảng 17,8 triệu bao (bao
60 ký) năm 2000 18 triệu bao năm 2001 và còn tiếp tục tăng trong những
năm tiếp theo. Hàng năm Mỹ chỉ sản xuất được khoảng 250000 bao tức
15000 tấn/năm. Nếu giá cả và chất lượng cạnh tranh tốt các doanh nghiệp
Việt Nam có thể tăng xuất khẩu vào Mỹ theo nhu cầu của thị trường, ít nhất

với mức tăng bình quân (10-15%/năm), đạt khoảng 350 triệu USD vào năm
2010.
- Hạt tiêu: Hàng năm Mỹ nhập khẩu số lượng khá lớn hạt tiêu chưa xay và đã
xay. Trên thế giới nhập khẩu 202 ngàn tấn, trị giá khoảng 931 triệu USD,
trong đó Mỹ nhập khẩu 43,3 ngàn tấn (22% thị phần) khoảng 198 triệu USD.
Mặt hàng này Việt Nam thâm nhập vào Mỹ chậm hơn cà phê, nhưng từ
những năm tới, khả năng tăng xuất khẩu mặt hàng này sẽ cao vì Trung Quốc
và Tây Ban Nha, những nước hiện đang đứng trên Việt Nam về XK mặt hàng
này lại không có nhiều hạt tiêu như Việt Nam.
- Hạt điều: Thị trường Mỹ cũng tiêu thụ mạnh loại mặt hàng này dưới dạng
thô và chế biến. Từ năm 1996, Việt Nam có điều xuất khẩu sang thị trường
Mỹ. Năm 2001 đạt 32,48 triệu USD ở mặt hàng điều, đứng thứ ba sau ấn độ
và Brazil trên thị trường Mỹ.
- Chè các loại: Hàng năm Mỹ nhập khẩu các loại chè xanh và đen, trung bình
130 triệu USD/ năm. Giai đoạn 2000-2010, Việt Nam có thể tăng đều đặn
20%/năm nếu tăng được xuất khẩu trực tiếp và có thể đạt 3 triệu USD vào
năm 2010.
9
- Các mặt hàng gia vị khác: Mỹ là thị trường có nhiều người gốc Châu á và
có nhiều doanh nghiệp nhỏ của Việt kiều nhập khẩu vào Mỹ, trong những
năm sau này có thể tăng nhanh mặt hàng này, tới năm 2010 có thể đạt giá trị
xuất khẩu 1 triệu USD.
- Cao su: Việt Nam đứng thứ năm trên thế giới về sản xuất và xuất khẩu cao
su thiên nhiên. Mỹ hàng năm nhập khẩu trên dưới 1 tỷ USD cao su thiên
nhiên và trên 9 tỷ sản phẩm cao su.
- Mặt hàng rau quả tươi và chế biến: là nước có nền nông nghiệp lớn nhất
thế giới và có nhiều loại rau quả với số lượng lớn, nhưng hàng năm Mỹ cũng
là nước nhu cầu nhập khẩu khá lớn rau quả tươi và chế biến. Hàng năm Mỹ
nhập khẩu khoảng 2,7 tỷ USD rau tươi, 2,3 tỷ USD rau quả khô và đóng hộp,
3,5 tỷ USD trái cây và các loại hạt ăn được. Các mặt hàng Việt Nam xuất

khẩu sang Mỹ là tỏi, đậu xanh, đậu phộng, dứa đóng hộp, chuối khô trị giá
xuất khẩu từng hợp đồng nhỏ.
4. Định hướng của các doanh nghiệp Việt Nam.
Trong giai đoạn hiện nay, các doanh nghiệp Việt Nam đang có thuận lợi lớn
trong việc xuất khẩu hàng nông sản sang thị trường Mỹ, đó là Hiệp Định thương
mại Việt Nam- Hoa Kỳ đã được ký kết và các loại hàng nông sản như cà phê nhân,
chè, hạt tiêu các loại, cao su thiên nhiên thuế được hưởng hay không được hưởng
Qui chế Tối huệ quốc ( Most Favoured Nation- MFN ) đều bằng 0.
Kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang thị trường Mỹ năm 2001 mới đạt
khoảng 900 triệu USD, trong khi đó khả năng nhập khẩu của thị trường Mỹ lớn
khoảng 1300 tỷ USD/năm (Việt Nam mới chỉ chiếm 0,07% thị phần nhập khẩu của
Mỹ).
Thời gian qua, một số hàng nông sản của Việt Nam như cà phê, hạt tiêu, chè,
quế, hạt điều đã có mặt trên thị trường Mỹ và đứng thứ 3 đến thứ 9 trong các nước
có hàng xuất khẩu sang thị trường Mỹ .
Tương lai trong vòng 5 năm đến 10 năm nữa kim ngạch các mặt hàng này của
các doanh nghiệp Việt Nam còn tăng lên theo hướng :
Hạt tiêu của Việt Nam sẽ tăng kim ngạch , vượt qua Trung Quốc , Tây Ban Nha
để trở thành 1 trong 5 nước xuất khẩu hạt tiêu lớn nhất vào thị trường Hoa kỳ .
Chè đen của Việt Nam có khả năng tăng kim ngạch trung bình trên 20% /năm
trên thị trường Hoa Kỳ.
10
Hạt điều của Việt Nam có sản lượng trên dưới 30.000 tấn hàng năm, có thị
trường khá ổn định với 2 thị trường lớn hiện nay là Hoa Kỳ và Trung Quốc tiêu thụ
hàng năm 70% lượng nhân điều xuất khẩu, còn lại Việt Nam bán cho Australia và
các nước Châu âu.
Riêng các mặt hàng chưa chế biến như gạo , bắp , đậu nành , hoa quả,
xuất khẩu sang Mỹ bị hạn chế do Mỹ cũng là nước sản xuất nông sản lớn của thế
giới về các loại này.
Cà phê Việt nam xuất khẩu sang Mỹ hiện nay đã đạt khoảng 40.000 tấn /năm,

chủ yếu là cà phê hạt. Các doanh nghiệp Việt Nam trong quá trình giao lưu buôn
bán với Mỹ sẽ phải học hỏi kỹ thuật công nghệ chế biến cà phê để có thể xuất khẩu
được cà phê đã qua chế biến.
Theo như định hướng, trong giai đoạn tiếp theo các doanh nghiệp Việt Nam
sẽ phát triển xuất khẩu sang thị trường Mỹ những mặt hàng nông sản chế biến sâu
và có hàm lượng công nghệ cao.
III. Những thời cơ và thách thức đối với xuất khẩu hàng nông sản Việt Nam
vào thị trường Mỹ.
+ Những thời cơ:
Mỹ là thị trường rộng lớn với số dân 284,5 triệu người và là một trong những
nước có mức thu nhập bình quân đầu người cao nhất thế giới.
Hiệp định Thương mại Việt Nam- Hoa Kỳ có hiệu lực, các doanh nghiệp
xuất khẩu Việt Nam sẽ thuận lợi trong việc mở rộng thị trường tiêu thụ hàng nông
sản, đặc biệt một số hàng nông sản chủ lực của Việt Nam góp phần nâng kim
ngạch xuất khẩu, cải thiện cán cân xuất nhập khẩu trong quan hệ thương mại với
Mỹ. Mặt hàng rau tươi xuất sang Mỹ chênh lệch giữa MFN và không có MFN là
10-50%, nên khi có MFN, doanh nghiệp Việt Nam có thể xuất khẩu hàng chục
triệu USD rau quả tươi sang Mỹ, nếu đảm bảo tiêu chuẩn chất lượng, an toàn vệ
sinh thực phẩm nghiêm ngặt của Mỹ. Hiện nay mỗi năm, Việt Nam xuất khẩu sang
Mỹ khoảng 30 triệu USD hạt điều, kim ngạch này có thể tăng lên gấp đôi, nếu các
doanh nghiệp sản xuất và chế biến mặt hàng này đáp ứng đòi hỏi của chất lượng.
Chính phủ Việt Nam đang có nhiều chính sách và biện pháp hỗ trợ cho mặt
hàng nông sản xuất khẩu: Hỗ trợ nghiên cứu và chuyển giao công nghệ, hỗ trợ xây
dựng qui hoạch, hỗ trợ đầu tư, hỗ trợ xúc tiến thương mạiNhững hỗ trợ này góp
11
phần tăng tiềm lực cho các doanh nghiệp Việt Nam đẩy mạnh xuất khẩu vào thị
trường Mỹ.
+ Những thách thức:
Mỹ tăng cường kiểm soát thông qua các tiêu chuẩn như: GMP, ISO, HACCP,
an toàn vệ sinh thực phẩm trong sản xuất và chế biến mặt hàng nông sản khi đưa

vào thị trường Mỹ. Muốn đáp ứng các yêu cầu kỹ thuật đối với hàng nông sản thì
phải quan tâm từ khâu chọn giống, kỹ thuật chăm sóc, kỹ thuật thu hoạch và xử lý
sau thu hoạch, bảo quản, vận chuyển Trong khi đó sản xuất kinh doanh mặt hàng
này của Việt Nam còn rất lạc hậu, mang tính hàng hoá thấp.
Mặc dù hiệp định Thương Mại Việt Nam- Hoa Kỳ có hiệu lực, hàng hoá Việt
Nam vào Mỹ sẽ được hưởng MFN nhưng chưa ở mức cao và thường xuyên, vẫn
phải cạnh tranh quyết liệt với các hàng hoá của Trung Quốc, của các nước ASEAN
và nhiều nước khác trên thị trường Mỹ, trong cuộc chiến này giá cả và chất lượng
mang tính quyết định. Hàng nông sản của Việt Nam với chủng loại tương tự nhưng
có chất lượng thấp hơn và giá thành cao hơn, khó có thể cạnh tranh với hàng hoá
các nước nói trên vốn đã có mặt tại thị trường Mỹ trước hàng hoá của Việt Nam
hàng chục năm.
Nước Mỹ là một nước có nền nông nghiệp phát triển có năng xuất cao, là
nước hàng năm nhập khẩu hàng tỷ USD hàng nông sản. Cho nên hàng nông sản của
Việt Nam phải cạnh tranh được với các hàng nông sản của các doanh nghiệp Mỹ
mới có thể có được chỗ đứng trên thị trường.
Luật pháp Mỹ qui định, tất cả mọi vấn đề có liên quan đến việc nhập khẩu
hàng hoá từ nước ngoài vào đều thuộc thẩm quyền của Chính Phủ liên Bang, Bộ
thương Mại, Văn phòng Đại diện thương mại, uỷ ban Thương Mại Quốc Tế, và cụ
thể nhất là Hải quan Mỹ là những cơ quan có trách nhiệm về vấn đề này. Các giấy
tờ cần xuất trình trong qui trình nhập hàng vào Mỹ gồm: giấy nhập khẩu hải quan,
hoá đơn thương mại, danh mục kiện hàng (nếu có), giấy tờ khác theo yêu cầu cụ
thể của Chính quyền Liên bang hay địa phương. Mỹ có rất nhiều qui định luật chặt
chẽ và chi tiết trong buôn bán, các qui định về chất lượng, kỹ thuật Vì thế, khi
các nhà xuất khẩu Việt Nam chưa nắm rõ hệ thống qui định về luật lệ của Mỹ
thường cảm thấy khó làm ăn tại thị trường này. Một số qui định của Mỹ về vấn đề
nhập khẩu: Nhãn hiệu và nhãn thương mại, hạn ngạch nhập khẩu, làm thủ tục hải
quan. Luật chống bán phá giá, vấn đề gian lận thương mại
12
- Tại thị trường Mỹ, yếu tố giá cả đôi khi có sức cạnh tranh hơn chất lượng

sản phẩm. Người tiêu dùng Mỹ thường không muốn trả tiền theo giá niêm yết.
Hàng hoá bán tại Mỹ thường phải kèm theo dịch vụ sau bán. Số lượng và chất
lượng dịch vụ này là điểm mấu chốt cho sự tín nhiệm đối với người bán. Các nhà
kinh doanh tại thị trường Mỹ phải chấp nhận cạnh tranh gay gắt. Người tiêu dùng
Mỹ thường nôn nóng, nhưng lại mau chán, vì thế nhà sản xuất phải sáng tạo và thay
đổi nhanh chóng đổi mới cải tiến đối với sản phẩm của mình.
Như vậy, những qui định ngặt nghèo của Mỹ về hàng nhập khẩu là những rào
cản phi thuế đối với các doanh nghiệp Việt Nam. Nếu chất lượng hàng hoá không
tăng và giá cả không hạ thì việc tăng kim ngạch và cơ cấu hàng hoá xuất khẩu của
Việt Nam tại thị trường Mỹ là một vấn đề nan giải.
13
Chương II
Thực trạng hoạt động xuất khẩu sản phẩm nông sản
việt nam vào thị trường mỹ
I. Tình hình hoạt động kinh doanh nông sản Việt Nam vào thị trường Mỹ
1. Kim ngạch một số mặt hàng nông sản của Việt Nam xuất khẩu vào thị
trường Mỹ.
Một số mặt hàng nông sản của Việt Nam như cà phê, hạt tiêu, chè, quế, hạt
điều đã có mặt trên thị trường Mỹ, đứng hàng thứ 3 đến thứ 9 trong số các nước
có hàng nhập khẩu vào thị trường Mỹ. Xét về cơ cấu xuất khẩu, hàng nông sản
chiếm phần chủ yếu và thường tập trung vào một số mặt hàng ở bảng 2.
Bảng 2: Kim ngạch một số mặt hàng nông sản của Việt Nam vào thị
trường Mỹ
Đơn vị tính: 1000 USD
Nhóm hàng 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
1. Quả và
hạt
901 7.973 15.900 23.400 23.700 51.100 50.400
2. Cà phê,
chè, gia vị

143.455 110.910 108.208 142.600 100.100 155.300 151.600
3. Ngũ cốc 5 5.845 20.995 5.300 5.472 6.421 6.956
4. Chế phẩm
từ ngũ cốc,
bột mỳ
412 1.150 1.828 1.890 2.005 2.200 2.305
5. Chế phẩm
từ rau
195 1.987 2.917 3.152 3.428 3.076 4.784
6. Cao su và
sản phẩm từ
cao su
1.572 564 3.031 2.900 3.500 2.400 4.781
Nguồn : Hải quan Mỹ và cơ sở dữ liệu của Uỷ ban thương mại quốc tế Hoa
Kỳ (USITC).
Cà phê:
Cà phê là mặt hàng có giá trị kim ngạch lớn nhất. Hàng năm, nước ta xuất
khẩu với kim ngạch đều trên 100 triệu USD ( số lượng khoảng 40000 tấn/năm).
14
Việt Nam bắt đầu xuất khẩu cà phê Robusta vào Mỹ từ năm 1994 và ngay năm đầu
tiên đã đạt 32 triệu USD. Sau khi suy giảm vào các năm 1997, 1998 (nguyên nhân
là do giá cà phê trên thị trường thế giới có biến động) kim ngạch đã tăng trở lại vào
năm 1999 đạt 142,6 triệu USD. Hiện nay, Việt Nam đã vươn lên đứng thứ 7 về giá
trị trong số các nước xuất khẩu cà phê vào Mỹ (theo số liệu thống kê của Hải Quan
Mỹ).
Mặt hàng chè:
Năm 1998 Việt Nam xuất sang Mỹ 842 ngàn USD đừng hàng thứ 15 trong
số các nước xuất khẩu chè vào thị trường Mỹ. Năm 2001 xuất khẩu chè đã đạt kim
ngạch trên 1 triệu USD. Do thuế nhập khẩu chè đen là 0% cho cả MFN và non-
MFN nên chè đen của ta có khả năng tăng kim ngạch trung bình 20% năm trên thị

trường Mỹ trong thời gian tới.
Hạt tiêu:
Mặt hàng này có mặt tại thị trường Mỹ sau mặt hàng cà phê, năm 2000 đạt
kim ngạch 3,8 triệu USD. Năm 2002 tăng lên 4,2 triệu USD đứng thứ 7 trong số
các nước xuất khẩu hạt tiêu vào Mỹ. Hạt tiêu Việt Nam xuất khẩu sang Mỹ chủ yếu
là loại hạt tiêu đen, loại chưa xay chưa nghiền. Trong thời gian tới, Việt Nam sẽ
tăng kim ngạch, vượt qua Trung Quốc và Tây Ban Nha để trở thành 1 trong 5 nước
xuất khẩu hạt tiêu lớn nhất vào thị trường Mỹ.
Quế:
Đây là sản phẩm có mức thuế non-MFN là 0% nên mặt hàng này năm 1996
xuất khẩu sang Mỹ đã đạt 878 ngàn USD. Năm 1998 giảm xuống còn 596 ngàn
USD nhưng vẫn đứng hàng thứ 3 trong số các nước xuất khẩu quế vào Mỹ. Năm
2002 kim ngạch đã lên tới 984 ngàn USD. Dự kiến đến năm 2005 Việt Nam sẽ xuất
khẩu sang Mỹ khoảng 2 triệu USD chiếm 40% kim ngạch xuất khẩu quế của Việt
Nam.
Cao su:
Doanh số xuất khẩu ở mặt hàng cao su còn nhỏ. Năm 1998 cả hai nhóm mặt
hàng cao su thiên nhiên và sản phẩm cao su Việt Nam đưa vào thị trường Mỹ đạt
giá trị kim ngạch 3 triệu USD. Tuy có giá trị kim ngạch tăng trong những năm tiếp
theo đến năm 2002 đạt 4,781 triệu USD nhưng so với kim ngạch của các nước
Đông Nam á
15
như Malaysia, Indonesia, Thái Lan thì còn rất nhỏ. Năm 2001, kim ngạch xuất
khẩu cao su thiên nhiên của Thái Lan là 247 triệu USD, sản phẩm cao su là 546
triệu USD.
Rau và chế phẩm từ rau:
Một số mặt hàng như quả hạt ăn được, rau quả chế biến và thực phẩm chế
biến cũng được xuất sang Mỹ. Trong đó thực phẩm chế biến đạt kim ngạch 17,8
triệu USD vào năm 2001. Trong sản phẩm quả và hạt ăn được thì hạt điều là sản
phẩm chủ yếu. Năm 1996 kim ngạch xuất khẩu sản phẩm này đạt 7,6 triệu USD tới

năm 2002 đạt 32 triệu USD. Hiện nay, hạt điều có thị trường khá ổn định với hai thị
trường lớn là Mỹ và Trung Quốc.
2. Thực trạng sức cạnh tranh mặt hàng nông sản của Việt Nam xuất khẩu
vào thị trường Mỹ.
Sức cạnh tranh của sản phẩm nông sản Việt Nam so với các nước cùng xuất
khẩu mặt hàng này chủ yếu là về hai khía cạnh: giá cả và chất lượng.
Về mặt hàng cà phê, Mỹ là thị trường tiêu thụ cà phê lớn, các doanh nghiệp
Việt Nam xuất khẩu sang Mỹ luôn gặp phải sự cạnh tranh gay gắt về giá cả với các
nước xuất khẩu cà phê khác, đặc biệt là từ những nước bạn hàng quen thuộc của
Mỹ như Brazil, Colombia, Mêhicô Trên thực tế, Việt Nam chủ yếu trồng cà phê
Robusta (khoảng 95% diện tích) trong khi thị trường Mỹ lại chuộng giống cà phê
Arabica hơn mặc dù giá mua bán loại cà phê này trên thế giới thường cao hơn gấp
1,5 lần cà phê Robusta. Riêng với cà phê Robusta, Việt Nam đã xuất khẩu sang Mỹ
chủ yếu là loại II, chiếm đến 80%. Giá cà phê loại II thường rất thấp (giá tháng
12/2001 chỉ có 430 USD/tấn) do chất lượng không cao, có đến 5% hạt bể, nên kim
ngạch xuất khẩu cà phê Việt Nam thu được thấp hơn các nước khác. Bên cạnh đó
Mỹ là thị trường khó tính đòi hỏi chất lượng cao, nếu Việt Nam không cố gắng
nâng cao chất lượng cà phê, thực hiện xuất khẩu cà phê loại I chiếm tỷ trọng cao
hơn thì sẽ rất khó đứng vững trên thị trường này, cũng như khó có thể duy trì được
mức kim ngạch hiện nay.Tuy nhiên theo dự báo của các chuyên gia kinh tế thì
trong vài năm sắp tới, tình hình cung ứng cà phê sẽ vượt cầu trên thế giới nói chung
và ở Mỹ cũng không tránh khỏi xu hướng đó, cho nên giá xuất khẩu cà phê sẽ còn
giảm nữa và đặc biệt là giá cà phê Robusta của Việt Nam sẽ chịu ảnh hưởng rất
lớn.
Mặt hàng chè của Việt Nam xuất khẩu vào Mỹ có kim ngạch tăng theo từng
năm. Thị trường Mỹ hàng năm tiêu thụ rất lớn chè túi và chè hộp, sản phẩm chè của