sáng kiến kinh nghiệm môn Địa

ĐẶT VẤN ĐỀ CHO BÀI HỌC
MÔN ĐỊA LIÙ
I-ĐẶT VẤN ĐỀ :
Học lớp 6 là lớp đầu cấp của trường trung học cơ sở, trước đó các
em đã làm quen với cách học ghi nhớ của các bài học đòa lý ở lớp 5. học
sinh đã quen học thuộc lòng nội dung bài ghi trong tập do giáo viên tóm
lượt từ sách giáo khoa. Khi kiểm tra bài cũ các em thường đọc từ chữ đầu
đến hết bài. Vấn đề thường gặp là: “thưa thầy phần 1 hay phần 2 trong
tập”. Có khi các em không nhớ đầu bài học là đối tượng đòa líù nào . Chính
vì vậy mà chất lượng môn đòa lí đầu cấp thường thấp vì các vấn đề trong
bài kiểm tra viết hay thi học kì là kiến thức tổng hợp tư duy và xác lập
mối quan hệ đòa lí chứ không phải viết lại những gì đã học thuộc lòng.
Cũng từ đó các em không ham thích môn học,các em cho rằng môn học
quá trừu tượng, khó hiểu khó học, bài học không vần. Trước tình hình đó
tôi phát hiện ra rằng kết quả của môn học tỉ lệ yếu và kém cao là do những
nguyên nhân trên. Từ đó tôi quyết đònh thực hiện phương pháp đặt vấn đề
trong các bài học đòa lí từ đầu bài đến các đề mục trong bài . Đó cũng là
vấn đề tôi muốn giới thiệu trong báo cáo này.

II- GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ:
1.Điều tra thực tế:
a.Về học sinh:
Đầu năm học 2002-2003 ở bốn lớp sáu tôi được phân công giảng dạy,khi
kiểm tra bài cũ tôi thường phát hiện những biểu hiện của học sinh trước vấn
đề được đặt ra là:
+ Thầy hỏi phần nào trong tập ạ?
+ Thầy nhắc giùm em chữ đầu câu đó ?
+ Vấn đề đó trong bài nào thưa thầy.
+ Thầy hỏi ở ngoài em không biết.
+ Thưa thầy em quên học tựa bài ạ.
Điều đó đã làm cho việc học tập cũng như tiếp thu nội dung của

bài học hết sức khó khăn . Các em chỉ chú ý đến phần ghi nhớ của bài. Đó
cũng là vấn đề thường gặp ở các lớp bậc tiểu học. Qua đó kết quả các bài
kiểm tra đa số là điểm xấu, chất lượng bộ môn thường thấp.
Khảo xác chất lượng đầu năm của bốn lớp kết quả như sau:
Lớp Số
HS
Giỏi Khá TB Yếu Kém Ghi Chú
6a1 43 4 7 12 16 3 Lớp giỏi
6a2 40 2 5 14 14 5
6a3 42 1 5 16 13 7
6a4 42 2 6 17 11 6
Trong giờ học các em thường thụ động, ít chòu làm việc vấn đề các
em quan tâm là bài ghi hay phần ghi nhớ ở cuối bài.

b. Đặc điểm bộ môn:
- Môn đòa lý 6 mỗi tuần một tiết.
- Loại bài: Khái quát các sự vật hiện tượng đòa lí trên trái đất những
vấn đề hết sức gần gũi các em nhưng nó cũng thật là các vấn đề
hơi trừu tượng đối với học sinh.Ví dụ các kinh tuyến,vó tuyến trên
trái đất chỉ có trên bản đồ mà thôi…
- Sách giaó khoa đối với học sinh còn thiếu nhiều.
C.Về giáo viên:
- Dạy chéo môn chưa nắm được thù của bộ môn nên thường dạy theo
phương pháp thuyết trình, dạy theo cách ghi nhớ là chính ít phát huy
tính tích cực học tập của các em.
- Chưa nhiệt tình trong giảng dạy, chưa sử dụng các phương pháp tích
cực để nâng cao chất lượng bộ môn từ đó khó lôi kéo học sinh quan
tâm đến môn học.
D. Đồ dùng dạy học:
- Tranh ảnh bộ môn còn thiếu do chưa được cấp đồng bộ theo chương

trình thay sách.
- Không có băng hình minh hoạ.
- Các máy chiếu không được sử dụng làm phương tiện phục vụ bộ
môn mà chỉ dùng trong các giờ giảng báo cáo là chính.
2.Lí luận và biện pháp giải quyết vấn đề đặt ra.
a. Đối với giáo viên:
Những điều kiện đã nêu trên ảnh hưởng rất lớn đến quá trình dạy học
rút kinh nghiệm qua các tiết dạy, bài dạy tôi quyết đònh thực hiện phương
pháp đã nêu trên.
Kể từ đầu bài tôi bắt đầu phân tích đề bài tìm ra những vấn đề cần giải
quyết trong bài học đó.
Ngay từ bài học đầu tiên tôi tập cho học sinh làm quen với cách học này,
từ đầu bài cho học sinh phân tích đầu bài để tìm ra nội dung từ đầu bài từ đó
đặt vấn đề cho từng vấn đề trong các đề mục.
Ví dụ: Bài 1 “ VỊ TRÍ, HÌNH DẠNG VÀ KÍCH THƯỚC CỦA TRÁI ĐẤT.
Từ đầu bài tôi yêu cầu học sinh phân tích xem có mấy vấn đề cần làm
sáng tỏ trong bài này.
Học sinh dể dàng phát hiện ba vấn đề trong nội dung trên như sau:
- Vò trí của Trái Đất ?
- Hình dạng Trái Đất ?
- Kích thước của Trái Đất ?
Như vậy ngay từ đầu bài các em tự đặt ra vấn đề để tự tìm hiểu vấn đề
đó trong kênh hình và kênh chữ của bài học.
Các vấn đề dể dàng phát hiện qua từng đề mục của từng bài học như:
- Mục 1 :VỊ TRÍ CỦA TRÁI ĐẤT TRONG HỆ MẶT TRỜI.
- Mục 2 :HÌNH DẠNG, KÍCH THƯỚC CỦA TRÁI ĐẤT VÀ HỆ
THỐNG KINH VĨ TUYẾN.
Từ mục1 tôi yêu cầu học sinh tự đặt câu hỏi cho mục này theo hướng
sau:
- Hệ Mặt Trời ?:

- Vò trí Trái Đất thứ mấy ?
- Vò trí của Trái Đất có gì đặc biệt so với các hành tinh khác?
Tương tự ở mục 2 cũng phải đặt vấn đề và giải quyết vấn đề theo vấn
đề đã được đặt ra.
- Hình dạng Trái Đất ?
- Kích thước?
- Hệ thống kinh tuyến vó tuyến ?
Khi củng cố bài học chúng ta cũng chú ý các câu hỏi củng cố phải theo
dàn câu hỏi đặt ra ở đầu bài.
Trước vấn đề đó buộc học sinh tự giác tìm hiểu trong từng đề mục của sách
giáo khoa để đặt vấn đề và giải quyết vấn đề .
Như vậy từ đầu bài học sinh đã làm quen cách phát hiện các vấn đề
trong bài học và biết cách giải quyết vấn đề trong bài học . Từ đó các em đã
xoá đi dần cách học ghi nhớ máy móc ban đầu .
Chú ý : Giáo viên phải cận thận đặt vấn đề thật rõ ràng cụ thể trong
từng bài học .Các vấn đề đặt ra phải từ dễ đến khó tập cho các em tư duy nhẹ
nhàng , tạo ra không khí thoải mái trong giờ học để các em tự tìm hiểu bài
theo hướng dẫn của giáo viên bộ môn .
Vấn đề trên phải làm thường xuyên để các em quen hẳn mới chuyển
sang phương pháp học sinh tự đặt vấn đề cho nhau để cùng nhau giải quyết .
Ở bài học thứ hai giáo viên cũng làm như bài một để tạo dần thói quen
cho học sinh. Đến khi các em quen dần cách học trên thì chúng ta chuyển sang
phương án các em tự đặt vấn đề cho mình hay cho nhóm, cho lớp giải quyết.
Từ cách học trên bước đầu tôi thấy học sinh tiến bộ rõ rệt qua các lần
kiểm tra kiến thức bài cũ các em không còn phải ngỡ ngàng trước các câu hỏi
trắc nghiệm hay các câu hỏi tự luận. Thật sự các em đã biết học đòa lí là học
như thế nào chứ không như trước đây là học thuộc lòng nội dung bài ghi hay
chỉ học phần ghi nhớ cuối bài là xong.
b.Đối với học sinh :
Ở các bài học sau các em tự đặt vấn đề cho mình, đặt vấn đề cho các

bạn để cùng tìm hiểu bài. Giáo viên chỉ gợi mở cho các em ở một số vấn đề
khó hơn cao hơn và mở rộng vấn đề.
Ví dụ: Ở bài 15 “ CÁC MỎ KHOÁNG SẢN”
Học sinh khó phát hiện vấn đề trong đầu bài học này mà các em chỉ dựa
vào đề mục trong bài để đặt câu hỏi. Nhưng chúng ta vẫn phải yêu cầu học
sinh xác đònh vấn đề cần tìm hiểu ở đầu bài đó là hai vấn đề: “ khoáng sản
và mỏ khoáng sản”. Còn ở đề mục trong bài.
Mục1: Các loại khoáng sản.
Học sinh tự đặt ra các vấn đề để làm rõ mục 1 này có thể các em đặt ra nhiều
vấn đề khác nhau như:
- Khoáng sản là gì?
- Khoáng sản có ở đâu? Phân bố như thế nào?
- Khoáng sản gồm có các loại nào?
- Khoáng sản dùng để làm gì?
Như vậy các em đã biết cách đặt vấn đề để khai thác kiến thức bài học
bằng phương pháp tích cực. Có thể học sinh giải quyết vấn đề theo cặp, nhóm
hay cá nhân.
Bốn vấn đề trên lần lược làm rõ từng vấn đề một. Giáo viên kết luận
vấn đề đó đúng, sai như thế nào rồi chọn lọc chuẩn xác kiến thức cho học sinh
ghi vào nôïi dung bài học .Như vậy bài học đã được tìm hiểu một cách độc
lập ,giáo viên chỉ hướng dẫn gợi ý chứ không đọc chép một cách máy móc
như đã học ở cấp dưới . làm như vậy giáo viên đã dần dần thay đổi cách nhận
thức của học sinh ,hướng các em theo phương pháp học mới đó cũng là
phương pháp đặt vấn đề và giải quyết vấn đề trong bài học đòa lí ở lớp 6. Có
thể chúng ta khuyến khích cho điểm nhóm hoặc cá nhân có câu hỏi hay và
câu trả lời chính xác từ các câu hỏi của bạn. Cứ như vậy từ bài học này đến
bài học khác lần lược được các em khai thác làm sáng tỏ dưới sự dẫn dắt của
giáo viên.
c. Học ở nhà :
Khi ôn bài cũ các em cũng phải ôn theo các vấn đề ở trên lớp chứ

không được học vẹt từ đầu bài đến hết bài .
Đối với lớp 6 phần lớn các loại bài là bài sự vật hay một hiện tượng đòa
lí .Trong đó vấn đề quan trọng là phải làm nổi bật mối quan hệ nhân quả .từ
các vấn đề trên ta đã làm được thì mối quan hệ nhân quả này học sinh sẽ dể
dàng phát hiện kiến thức của các em tự tìm thấy sẽ được khắc sâu hơn từ đó
chất lượng của môn học sẽ được năng cao dần .
3. Thử nghiệm qua học kì 1 kết quả như sau :
Lớp Số HS Giỏi Khá TB Yếu Kém
6a1 43 08 12 16 6 1
6a2 40 06 10 15 06 03
6a3 42 07 13 13 08 01
6a4 42 06 11 16 07 02