Phát huy tính tích cực trong dạy học lịch sử 5

I. ĐẶT VẤN ĐỀ:
Mơn tự nhiên xã hội cung cấp cho học sinh những hiểu biết cơ bản và ban đầu
về các sự vật, sự kiện, hiện tượng và mối quan hệ giữa chúng trong tự nhiên, con
người và xã hội, về cách vận dụng kiến thức đó trong đời sống và sản xuất.
Cùng với các mơn học khác, mơn tự nhiên xã hội là mơn học quan trọng trong
chương trình tiểu học, việc phát huy tính tích cực chủ động của học sinh trong việc
học tập mơn tự nhiên, xã hội nói chung và phân mơn lịch sử ở lớp 5 nói riêng là một
phần trong việc đổi nới phương pháp dạy học của bộ mơn này. Góp phần giáo dục
tồn diện cho học sinh tiểu học.
Chương trình lịch sử lớp 5 giúp học sinh lĩnh hội được một số tri thức ban đầu
và thiết thực về xã hội. Đó là các sự kiện và nhân vật tiêu biểu trong lịch sử dựng
nước và giữ nước của dân tộc. Từ đó hình thành và phát triển ở học sinh các kỹ năng
quan sát, mơ tả, phân tích, so sánh, đánh giá mối quan hệ giữa các sự kiện trong xã
hội, đồng thời vận dụng các tri thức đã học vào thực tiễn cuộc sống. Qua đó khơi dậy
và bồi dưỡng tình u đất nước, hình thành thái độ đúng đắn đối với bản thân, gia
đình, cộng đồng, kích thích tính ham hiểu biết khoa học của học sinh. Để từ đó các có
lòng tự hào dân tộc phát huy mọi khả năng để xây dựng một tương lai xứng đáng với
lịch sử của dân tộc.
Chính vì lẽ đó, việc đổi mới phương pháp dạy học lịch sử, cũng như mọi mơn
học khác, học sinh tự mình khám phá ra kiến thức (dưới sự hướng dẫn của giáo viên),
tức là học sinh phải được tiếp xúc với các tư liệu lịch sử: tranh ảnh, bản đồ lịch sử,
các di vật, cậu chuyện lịch sử được ghi lại thành lời văn dưới dự định hướng và kết
luận của giáo viên để học sinh tự hình thành các biểu tượng lịch sử là hết sức quan
trọng.
Hơn nữa việc hình thành và khắc sâu các sự kiện, nhân vật lịch sử cho đối tượng
là học sinh là người dân tộc thiểu số là gặp khơng ít khó khăn.
Vì vậy đổi mới phương pháp và hình thức tổ chức dạy học là việc cần thiết để
đem lại hiệu quả chất lượng việc dạy và học mơn lịch sử, cho học sinh lớp 5b trường
TH&THCS xã Phước Lộc là điều cần phải thực hiện.
II. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ:
1. THỰC TRẠNG:

1.1. Tìm hiểu thực trạng của học sinh lớp 5B trong việc học mơn Lịch sử:
*Kết quả khảo sát đầu năm học:
TSHS
khảo
Giỏi Khá Trung bình Yếu
SL % SL % SL % SL %
28 0 0 10 0 10 8
Qua 4 tuần học đầu tơi nhận thấy học sinh tham gia học tập mơn lịch sử với
những ưu khưyết điểm như sau:
* Ưu điểm: HS chuẩn bị bài ở nhà tương đối kỹ, việc nắm kiến thức ở mức độ đơn
giản.
* Hạn chế: Học sinh chưa thực sự chủ động tính tích cực trong giờ học lịch sử (chủ
yếu là nghe, ghi, đọc sách giáo khoa). Đồng thời do u cầu phát triển khoa học kỹ
thuật ngày càng nhanh, diễn ra từng ngày, từng giờ đòi hỏi con người phải chủ động,
tích cực, sáng tạo để nắm bắt các kiến thức lịch sử một cách sâu sắc.
* Ngun nhân: - Do trí nhớ của các em có hạn hơn nữa điều kiện kinh tế địa phương
còn chậm phát triển, cơng nghệ thơng tin kém phát triển, việc các em sưu tầm tư liệu
lịch sử gặp khơng ít khó khăn, đồng thời một số phụ huynh còn có tư tưởng giao
khốn cho nhà trường về việc học tập của con em mình.
+Học sinh tham gia quá trình học, chiếm lónh kiến thức một cách thụ động, thiếu
tự tin chưa chủ động khám phá, tìm tòi kiến thức, hầu hết các em chỉ đọc thuộc,
chưa hiểu cặn kẽ, tường minh kiến thức trong bài học .
1.2. Tìm hiểu thực trạng việc lựa chọn phương pháp, hình thức tổ chức dạy học
mơn lịch sử ở lớp 5B trường tiểu học và Trung học cơ sở Phước Lộc:
Ngay từ đầu năm tơi đã tiến hành tìm hiểu nghiên cứu bài soạn của 2 GV trong
khối 5 đồng thời qua tiết dự giờ tơi nhận thấy như sau :
* Ưu điểm: Thiết kế bài dạy cơ bản đảm bảo quy trình lên lớp của tiết lịch sử.
- Vận dụng phương pháp dạy học theo đặc trưng mơn lịch sử: hỏi đáp, quan sát,…
- Xác định đảm bảo cơ bản mục tiêu của bài dạy.
- Giáo viên đã trú trọng tới việc sử dụng đồ dùng dạy học, phiếu giao việc.

* Hạn chế:
- Vận dụng phương pháp xử lí tình huống chưa linh hoạt, cứng nhắc.
- Thiết kế bài dạy chưa phân định được các hoạt động rõ ràng của giáo viện-học sinh
trong từng bài học.
- Tổ chức các hoạt động của học sinh chưa thực sự phù hợp, chưa sát với từng đối
Từ những hạn chế trên mà tiết lịch sử đạt hiệu quả thấp. Học sinh tiếp thu bài còn
theo dạng học thuộc lòng mà khơng nhớ lâu các nhân vật, sự kiện lịch sử.
Từ những ưu điểm và hạn chế trong việc giảng dạy nêu ở trên tơi mạnh dạn đưa ra
giải pháp nhằm phát huy tính tích cực chủ động trong việc học mơn lịch sử lớp 5.
Thực tế cho thấy học sinh học mơn lịch sử thường tiếp thu một cách thụ động do đa
số giáo viên chỉ dùng một phương pháp đã cũ là thuyết trình cốt sao cho học sinh chỉ
cần nhớ tên nhân vật và sự kiện lịch sử là đủ. Chính vì vậy học sinh khơng hứng thú
trong các giờ lịch sử và đặc biệt khơng hình dung được sinh động về các sự kiện lịch
sử đã diễn ra cách các em rất xa. Từ đó dễ tạo cho các em có thói quen ỷ lại, thụ
động, dễ qn và trì trệ trong tư duy.
2. NỘI DUNG:
Một số nội dung được đề cập trong đề tài như sau:
- Thiết kế bài soạn theo hướng tích cực.
- Hướng dẫn học sinh cách học bộ mơn lịch sử theo từng loại bài.
- Thầy và trò chuẩn bị sưu tầm tư liệu, tranh ảnh, bản đồ, tài liệu lịch sử.
- GV lựa chọn, vận dụng linh hoạt các phương pháp, hình thức tổ chức phù hợp với
đối tượng học sinh nhằm khơi dậy tính tích cực, chủ động của học sinh trong quá
trình khám phá và lĩnh hội kiến thức lịch sử.
- Giao bài cho từng đối tượng học sinh.
3. BIỆN PHÁP THỰC HIỆN:
3.1 Thiết kế bài soạn theo hướng tích cực:
- Tôi tiến hành nghiên cứu toàn bộ chương trình của môn họpc lịch sử lớp 5 cũng như
mục tiêu chung của môn học để từ đó đề ra các mục tiêu cụ thể cho từng bài học , đặt
ra những câu hỏi:
*Thông qua tiết học, học sinh nắm được:

- Về kiến thức: + Biết được gì ?
+ Hiểu được gì?
- Về kỹ năng: + Nắm kiến thức ở mức độ nào?
+ Vận dụng vào trong cuộc sống ra sao?
- Về thái độ: Qua bài học, học sinh cần phải có hành động gì thể hiện tình cảm gì với
nhân vật sự kiện đã học?
- Sau khi xác định rõ mục tiêu tiết học tôi tiến hành dự kiến các hoạt động dạy học
thích hợp. Lựa chọn các hoạt động dạy học phù hợp với từng tiết học cụ thể đồng thời
lập quy trình, hình thức tổ chức hoạt động cho học sinh, xác định rõ hoạt động của
thầy và hoạt động của trò, đối với từng hoạt động dự kiến cụ thể các hình thức tổ
chức dạy học với học sinh của lớp dạy học cá nhân, nhóm hay cả lớp.
- Thiết kế bài soạn : Chỉ ra từng hoạt động của thầy, của trò, trong đó hoạt động của
thầy mang tính định hướng.
Ví dụ khi soạn bài: Chiến thắng Biên giới thu đông 1950
Hoạt động của thầy Hoạt động của trò
* Hoạt động 1: Nguyên nhân dẫn tới chiến
dịch Biên giới Thu – Đông 1950:
- GV phát phiếu học tập cho HS .
- GV yêu cầu HS trình bày kết quả thảo luận.
- HS nhận phiếu bài tập và thảo luận
trong căp để trả lời các câu hỏi trong
phiếu.
- HS trình bày trước lớp.
PHIẾU HỌC TẬP
Bài 17: Chiến thắng Biên giới thu - đông 1950
Sau những thất bại từ năm 1948 đến giữa năm 1950
thực dân Pháp có âm mưu gì mới?
……………………………………………………
……………………………………………………
……………………………………………………

……………………………………………………
……....................................................................................................................................................................
- GV nhận xét kết luận.
- HS nhận xét.
- HS theo dõi.
Để phát huy tính tích cực của học sinh trong phân môn lịch sử lớp 5 thì việc lựa
chọn phương pháp dạy học và hướng dẫn học sinh cách học là rất quan trọng. Giáo
viên phải lựa chọn phương pháp sao cho phù hợp với từng bài, với từng đối tượng
học sinh sao cho học sinh phải tự khám phá ra kiến thức (dưới dự hướng dẫn của
giáo viên)vì hoạt động của trò là quá trình tự giác, tích cực, tự vận động, nhận thức
và phát triển nhưng phải được điều khiển.
3.2. Hướng dẫn học sinh cách học bộ môn lịch sử theo từng loại bài:
Với loại bài dạy về nhân vật lịch sử: Giáo viên yêu cầu học sinh sưu tầm
tranh ảnh hoặc tư liệu về cuộc sống và sự nghiệp của nhân vật lịch sử đó. Kết hợp với
đọc sách giáo khoa trước ở nhà để nắm được nội dung của bài mới về cuộc ssóng và
sự nghiệp của nhân vật lịch sử trước khi đến lớp.
Trước khi nhắc đến nhân vật lịch sử nào đó, giáo viên cần cung cấp để học
sinh biết được những nét sơ lược về bối cảnh lịch sử (không gian, thời gian)mà nhân
vật hoạt động.
Học sinh tự trình bày cơ sở hiểu biết đã có của mình về nhân vật lịch sử đó.
Những bài học lịch sử trong đó các nhân vật có những lời đối thoại đắt giá
thể hiện phẩm chất cao quí của nhân vật, học sinh có thể tự đóng vai để diễn lại.
Với loại bài dạy về sự kiện lịch sử: Việc sưu tầm tranh ảnh tư liệu là rất quan
trọng để các em dễ hình dung, dễ nhớ, nhớ lâu các sự kiện đó. Chính vì vậy học sinh
phải sưu tầm tranh ảnh từ ở nhà, đọc trước sách giáo khoa kết hợp với những tư liệu
sưu tầm được hoặc do giáo viên cung cấp để nắm vững được nội dung bài.
Học sinh được trình bày cơ sở hiểu biết đã có của mình.
3.3. Thầy và trò chuẩn bị sưu tầm tư liệu, tranh ảnh, bản đồ, tài liệu lịch sử:
Như trên đã trình bày, một trong những phương pháp dạy học không thể
thiếu được khi dạ phân môn lịch sử là phương pháp trực quan. Những phương tiện

trực quan được sử dụng nhiều để dạy môn lịch sử là:
Tranh ảnh.
Bản đồ lịch sử.
Các phương tiện nghe, nhìn.
Di tích lịch sử.
Nhà bảo tàng lịch sử và một số nhà bảo tàng khác.
Giáo viên cần đối chiếu với những phương tiện mà nhà trường đã trang bị để
giáo viên bà học sinh chủ động trong bài dạy, cùng phối kết hợp với phụ huynh học
sinh trong việc sưu tầm, đóng góp cho nhà trường. Chủ động đề nghị với Ban giám
hiệu cho học sinh khối lớp 5 được đi tham quan di tích lịch sử hoặc bảo tàng lịch sử ở
địa phương hoặc yêu cầu phụ huynh học sinh tạo điều kiện tự đưa con em mình đi
tham quan những nơi đó.
3.4. GV lựa chọn, vận dụng linh hoạt các phương pháp, hình thức tổ chức hoạt
động học phù hợp với đối tượng học sinh nhằm khơi dâïy tính tích cực chủ động
của học sinh trong quá trình lónh hội kiến thức môn Luyện từ và Câu.
Ta thấy trong bất kì hoạt động nào cũng phải cần đến phương pháp, nó có vai
trò quan trọng, quyết định tới thành cơng hay thất bại của một hoạt đơng hay một tiết
dạy. Bởi thế ngay từ đầu năm học tơi đã tiến hành nghiên cứu và áp dụng phương
pháp, hình thức tổ chức phù hợp
-Xác đònh được tầm quan trọng của phương pháp để đáp ứng được yêu cầu nhiệm
vụ của ngành giáo dục đề ra trong giai đoạn hiện nay, ngay từ đầu năm học tôi
tiến hành nghiên cứu các phương pháp và hình thức tổ chức dạy học theo hướng
tích cực, phù hợp với đặc trưng môn lòch sử. Lựa chọn và vận dụng phương pháp
hướng tới việc hoạt động hoá, tích cực hoá hoạt động nhận thức của người học
nghóa là tập trung vào việc phát huy tính tích cực của học sinh trong quá trình
tham gia hoạt động học. Bản thân tôi xác đònh rõ : Dạy và học thông qua các hoạt
động học tập của học sinh, chú trọng rèn luyện phương pháp tự học, tăng cường
hình thức cá thể phối hợp với hình thức hợp tác, đồng thời kết hợp đánh giá của
thầy và tự đánh giá của trò.
-Ngoài việc lựa chọn linh hoạt các phương pháp dạy học, giáo viên cần chú ý lựa

chọn các hình thức tổ chức hoạt động của học sinh phù hợp với từng nội dung
trong bài học . Đặc biệt việc thiết kế phiếu giao việc là yếu tố cực kỳ quan trọng
quá trình dạy phân môn lòch sử. Thiết kế phiếu giao việc cần chú ý tới nội dung
của từng hoạt động. Phiếu giao việc thường được thiết kế dưới dạng hình thức trắc
nghiệm hoặc tự luận – vận dụng.
Ví dụ: Dạy bài: Chiến thắng Biên giới thu – đông 1950
*Hoạt động 1:Làm việc cá nhân. Tổ chức cho HS thực hiện trên phiếu học tập
sau:
PHIẾU HỌC TẬP
Bài 17: Chiến thắng Biên giới thu - đơng 1950
Hãy khoanh tròn chữ cái trước ý trả lời đúng nhất trong các ý sau. Mục đích mở chiến
dịch Biên giới của ta là:
A. Tiêu diệt một bộ phận quan trọng sinh lực địch.
B. Khai thơng biên giới Việt Trung.
C. Củng cố và mở rộng Căn cứ địa Việt Bắc.
D. Tất cả các ý trên.