Giá trị tiên lượng của các cytokin ở bệnh nhân nhiễm khuẩn huyết

Nghiên cứu Y học

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 2 * 2011

GIÁ TRỊ TIÊN LƯỢNG CỦA CÁC CYTOKIN
Ở BỆNH NHÂN NHIỄM KHUẨN HUYẾT
Phạm Thị Ngọc Thảo*

TÓM TẮT
Mở đầu: Nồng độ cytokine và sự cân bằng giữa các cytokine tiền viêm và kháng viêm được xem là chỉ điểm
sinh học có giá trị trong việc đánh giá tiên lượng của nhiễm khuẩn huyết. Ở trong nước, lãnh vực này chưa được
nghiên cứu sâu và có hệ thống, vì thế chúng tôi thực hiện đề tài “Nghiên cứu giá trị tiên lượng của các cytokine
ở bệnh nhân nhiễm khuẩn huyết” nhằm đánh giá vai trò cytokine trên tiên lượng sốc nhiễm khuẩn, rối loạn chức
năng đa cơ quan, tử vong của bệnh nhân NKH.
Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: Đối tượng nghiên cứu: bệnh nhân 16 tuổi, được chẩn đoán
nhiễm khuẩn huyết dựa theo tiêu chuẩn của Hội nghị thống nhất các Hội hồi sức thế giới năm 2001 (10) và có
bằng chứng vi sinh, nhập khoa HSCC- BVCR từ 03/2008 đến 03/ 2009. Phương pháp nghiên cứu: mô tả, tiền
cứu, cắt ngang. Bệnh nhân vào nghiên cứu được lấy máu định lượng TNF-, IL-1a, IL-1b, IL-6, IL-8, IL-10
trong vòng 24 giờ sau nhập viện.
Kết quả: 65 bệnh nhân được chẩn đoán nhiễm khuẩn huyết theo tiêu chuẩn của ACCP/SCCM-2001 được
đưa vào nghiên cứu. Điểm APACHE II: 21,75 ± 8,89 và SOFA: 12,67 ± 3,56. Có sự gia tăng nồng độ cytokine
trên bệnh nhân NKH so bình thường. Nồng độ TNF-: 43,61 ± 12,74; IL-1a: 15,34 ± 5,65; IL-1b: 16,31 ± 6,96;
IL-6: 236,87 ± 20,80; IL-8: 567,15 ± 56,30, và IL-10: 84,62 ± 27,24. Khác biệt có ý nghĩa thống kê về nồng độ
TNF-, IL-6, IL-10, tỉ số IL-6/IL-10 và IL-10/TNF- giữa 2 nhóm có và không có sốc nhiễm khuẩn; có và không
có rối loạn chức năng đa cơ quan, giữa nhóm chết và sống với p lần lượt là p<0,01; 0,01; 0,01. Tỉ số IL-10/TNF-
≥ 5 có liên quan với tiên lượng tử vong của nhiễm khuẩn huyết, tỉ số chênh OR= 1,40 (1,01- 1,53), giá trị p=
0,004. Ngoài ra, tỉ số IL-6/IL-10 ở nhóm bệnh nhân NKH tử vong (IL-6/IL-10= 3,26) cao hơn gấp 1,31 lần so với
nhóm bệnh nhân sống (IL-6/IL-10= 2,48).
Kết luận: Nồng độ của các cytokin tiền viêm TNF-, IL-1, IL-6, IL-8 và kháng viêm IL-10 ở bệnh nhân
nhiễm khuẩn huyết tăng cao so với bình thường. Nồng độ TNF-, IL-6, IL-10, tỉ số IL-6/IL-10 và IL-10/TNF-
có khác biệt giữa nhóm bệnh nhân nhiễm khuẩn huyết vào sốc và không vào sốc; có rối loạn chức năng đa cơ quan

và không rối loạn chức năng đa cơ quan; tử vong và sống còn. Tỉ số IL-10/TNF- ở nhóm bệnh nhân nhiễm
khuẩn huyết tử vong cao hơn gấp 1,2 lần so với ở nhóm bệnh nhân sống, Tỉ số IL-6/IL-10 ở nhóm bệnh nhân
nhiễm khuẩn huyết tử vong cao hơn gấp 1,31 lần so với ở nhóm bệnh nhân sống.

ABSTRACT
SERUM CONCENTRATIONS OF TNF-, IL-1, IL-6, IL-8 and IL-10 IN PATIENT WITH SEPSIS
Pham Thi Ngoc Thao * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 15 - Supplement of No 2 – 2011: 68 - 73
Introduction: Serum concentration of cytokines and balance of these inflammatory and anti-inflammatory
cytokines play an important role in pathophysiology of sepsis. This issue has been reported for recent years in
developped countries. However, that yet studied in Vietnam. Therefore, we applied Biochip Array Technology –
EVIDENCE analyzer of Randox Laboratories Ltd, in measuring serum TNF-, IL-1, IL-6, IL-8, and IL-10
concentrations in patient with sepsis and revealed the relationship between those concentrations with clinical
characteristics, severity and outcome of patient with sepsis and septic shock.
*ợc tổng hợp và thực
hiện chức năng huy động và kích hoạt các tế bào
viêm. Trong huyết tương bệnh nhân nhiễm

Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Chợ Rẫy 2011

71


Nghiên cứu Y học

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 2 * 2011

khuẩn huyết vào nghiên cứu của chúng tôi,
nồng độ IL-8 tăng đến 567,15 ± 56,30. Không có
sự khác nhau về nồng độ IL-8 giữa nhóm bệnh
nhân SNK và không SNK, giữa nhóm có rối loạn

chức năng đa cơ quan và không rối loạn chức
năng đa cơ quan, giữa nhóm bệnh nhân sống và
tử vong.
Interleukin-10 được xem là cytokin kháng
viêm, có vai trò rất quan trọng trong hội chứng
đáp ứng kháng viêm bù trừ (CARScompensatory
anti-inflammatory
reaction
syndrome). Nồng độ IL-10 tăng cao là dấu hiệu
quan trọng của độ nặng và tiên lượng tử vong
của bệnh nhân nhiễm khuẩn huyết nặng, rối
loạn chức năng đa cơ quan. Theo Gogos(4), ở
bệnh nhân nhiễm khuẩn huyết, IL-10 có thể tăng
cao từ ngày vào viện cho đến 48 giờ sau nhập
viện và khác biệt có ý nghĩa thống kê giữa nhóm
sống và tử vong (p<0,01).
Trong nghiên cứu của chúng tôi, nồng độ
IL-10 của bệnh nhân nhiễm khuẩn huyết tăng
84,62 ± 27,24 cao gấp 42,25 lần so với trị số bình
thường. Đồng thời, trung vị của nồng độ IL-10 ở
nhóm bệnh nhân tử vong tăng cao gấp 2,34 lần
so với nhóm bệnh nhân sống (p=0,02). Chúng tôi
cũng ghi nhận: nồng độ IL-10 ≥ 50 pg/mL có liên
quan với nguy cơ tử vong, tỷ số chênh OR = 3,54
(1,23 – 10,13), giá trị p=0,01.
Tỉ số IL-6/IL-10 và IL-10/TNF- phản ánh
sự cân bằng trong phản ứng viêm và kháng
viêm của cơ thể. Tỉ số IL-6/IL-10 và IL-10/TNF-
cao tương quan với tiên lượng tử vong ở bệnh
nhân sốc nhiễm khuẩn và rối loạn chức năng đa

cơ quan(5). Theo Lameire, kết hợp của tăng nồng
độ TNF- và giảm sản xuất IL-10 sẽ tăng nguy
cơ tử vong ở bệnh nhân suy thận cấp so với
nồng độ TNF- thấp đi kèm với tăng sản xuất
IL-10(9,10).
Trong nghiên cứu của chúng tôi, tỉ số IL10/TNF- ở nhóm bệnh nhân nhiễm khuẩn
huyết, rối loạn chức năng đa cơ quan, tử vong
(IL-10/TNF- = 1,62) cao hơn gấp 1,2 lần so với
nhóm bệnh nhân sống (IL-10/TNF- =1,35), khác
biệt có ý nghĩa thống kê (p=0,04). Hơn nữa, tỉ số

72

IL-10/TNF- ≥ 5 có liên quan với tiên lượng tử
vong của nhiễm khuẩn huyết, tỉ số chênh OR=
1,3952 (1,0056- 1,5268), giá trị p= 0,0043. Ngoài
ra, tỉ số IL-6/IL-10 ở nhóm bệnh nhân NKH tử
vong (IL-6/IL-10= 3,26) cao hơn gấp 1,31 lần so
với nhóm bệnh nhân sống (IL-6/IL-10= 2,48).
Ghi nhận của chúng tôi phù hợp với
Gogos(4), trong nghiên cứu này, tỉ số IL-10/TNF ở nhóm bệnh nhân tử vong tăng cao hơn gấp
1,74 lần so với nhóm bệnh nhân sống (p=0,05).

KẾT LUẬN
Nồng độ của các cytokin tiền viêm TNF-,
IL-1, IL-6, IL-8 và kháng viêm IL-10 ở bệnh nhân
nhiễm khuẩn huyết tăng cao so với bình
thường. Nồng độ TNF-α, IL-6, IL-10, tỉ số IL6/IL-10 và IL-10/TNF- có khác biệt giữa nhóm
bệnh nhân nhiễm khuẩn huyết vào sốc và không
vào sốc; có rối loạn chức năng đa cơ quan và

không rối loạn chức năng đa cơ quan; tử vong
và sống còn. Tỉ số IL-10/TNF- ở nhóm bệnh
nhân nhiễm khuẩn huyết tử vong cao hơn gấp
1,2 lần so với ở nhóm bệnh nhân sống, Tỉ số IL6/IL-10 ở nhóm bệnh nhân nhiễm khuẩn huyết
tử vong cao hơn gấp 1,31 lần so với ở nhóm
bệnh nhân sống.

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

Damas P, Ledoux D, Nys M, Vrindts Y, De Groote D,
Franchimont P, Lamy M. Cytokine serum level during severe
sepsis in human IL-6 as a marker of severity (1992 Apr) Ann
Surg. 215 (4):356-62
Damas P, Reuter A, Gysen P, Demonty J, Lamy M, Franchimont
P (1989). Tumor necrosis factor and interleukin-1 serum levels
during severe sepsis in humans. Crit Care Med 17 (10): 975-8
Gardlund B, Sjolin J, Nilsson A, Roll M, Wickerts CJ, Wretlind B

(1995), “Plasma levels of cytokines in primary septic shock in
humans: correlation with disease severity”, J Infect Dis, 172, pp.
296-301.
Gogos CA, Drosou E, Bassaris HP, Skoutelis A. (2000), “Proversus anti-inflammatory cytokine profile in patients with severe
sepsis, a marker for prognosis and future therapeutic options”, J
Infect Dis, 181, pp. 176–180.
Hamano Kimikazu (1998), “Increased serum interleukin-8
correlation with poor prognosis in patients with postoperative
multiple organ failure”, World J. Surg, 22, pp. 1077–1081.
Mitchell M. Levy, Mitchell P. Fink, John C. Marshall, Edward
Abraham, Derek Angus, Deborah Cook, Jonathan Cohen,
Steven M. Opal, Jean-LouisVincent, Graham Ramsay. (2003).
2001 SCCM/ESICM/ACCP/ATS/SIS International Sepsis
Definitions Conference. Crit Care Med; 31(4): 1250-1256
Patel RT, Deen KI, Youngs D, Warwick J, Keighley MR (1994),

Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Chợ Rẫy 2011


Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 2 * 2011

8.

9.

“Interleukin 6 is a prognostic indicator of outcome in severe
intra-abdominal sepsis”, Br J Surg, 81, pp.1306-1308.
Phan Thị Danh (2005), “Sử dụng kỹ thuật Biochip trong xét
nghiệm và ứng dụng lâm sàng cytokines”. Website BV. Chợ
Rẫy,

Pinsky MR, Vincent JL, Deviere J, et al. (1993), “Serum cytokine
levels in human septic shock. Relation to multiple-system organ

10.

Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Chợ Rẫy 2011

Nghiên cứu Y học

failure and mortality”, Chest, 103, pp. 565-575.
S. Harbarth, K. Holeckova, C. Froidevaux, D. Pittet, B. Ricou, G.
E. Grau, L. Vadas, J. Pugin, And The Geneva Sepsis Network
(2001), ”Diagnostic Value of Procalcitonin, Interleukin-6, and
Interleukin-8 in Critically Ill Patients Admitted with Suspected
Sepsis”, Am. J. Respir. Crit. Care Med., 164, (3), pp. 396 - 402.

73