Đánh giá hiệu quả gây tê đám rối thần kinh cánh tay dưới xương đòn bằng lidocaine

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 12 * Phụ bản Số 1 * 2008

Nghiên cứu Y học

ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ GÂY TÊ ĐÁM RỐI THẦN KINH CÁNH TAY
DƯỚI XƯƠNG ĐÒN BẰNG LIDOCAINE
Trần Viết Vinh*, Nguyễn Hồng Sơn*, Nguyễn Văn Chừng**, Cao Văn Thịnh***

TÓM TẮT
Mở đầu: Gây tê dưới xương đòn được Bazy thực hiện lần đầu tiên năm 1914. Nhưng trong một thời
gian dài kỹ thuật này không được chú ý. Từ năm 1995, sau công trình nghiên cứu của Kilka (1995) và
Wilson (1998), gây tê dưới xương đòn được quan tâm trở lại. Tuy nhiên, chưa có vị trí gây tê nào chứng tỏ
là vị trí số 1 trong việc xác định mốc, luồn ống thông và giảm tai biến (chủ yếu là tai biến tràn khí màng
phổi). Có ít số liệu liên quan đến vấn đề: khác biệt hay không giữa hiệu quả gây tê cạnh mỏm quạ và gây tê
ngay dưới xương đòn.
Mục tiêu nghiên cứu: Đánh giá và so sánh hiệu quả của gây tê cạnh mỏm quạ và gây tê ngay dưới
xương đòn.
Phương pháp nghiên cứu: Tiến cứu, mô tả. 160 bệnh nhân được chia làm 2 nhóm: nhóm I: gây tê cạnh
mỏm quạ (GTCMQ, n= 80), nhóm II: gây tê ngay dưới xương đòn (GTNDXĐ, n=80). Sử dụng máy kích
thích thần kinh, Lidocaine 1,5% có pha Adrenaline 1/200.000.
Kết quả: Tỉ lệ thành công của GTCMQ là 97,5%, của GTNDXĐ là 100% (p>0,05). Thời gian thực
hiện kỹ thuật: GTCMQ là 8,9 ± 5,8 phút, GTNDXĐ là 7,1± 4,0 phút (p<0,05). Độ sâu kim gây tê: GTCMQ
là 6,1 ± 1,5 cm, GTNDXĐ là 2,9 ± 0,8 cm (p<0,05). Thời gian tiềm tàng: 6,5±2,5 phút với GTCMQ và 6,1 ±
2,5 phút với GTNDXĐ (p>0,05). Thời gian đạt tác dụng tối đa: 23,7 ± 6,9 phút với GTCMQ và 12,6 ± 5,9
phút với GTNDXĐ (p<0,05). Thời gian tác dụng tối đa: 148,9 ±32,6 phút với GTCMQ và 172,8 ± 25,6
phút với GTNDXĐ (p<0,05). Thời gian tác dụng: 219,2 ± 23,1 phút với GTCMQ và 225,2 ± 21,3 phút với
GTNDXĐ (p>0,05). Tỉ lệ chọc kim vào mạch máu: 10% với GTCMQ và 2,5% với GTNDXĐ
(p<0,05).Không có sự khác nhau về mức độ dung nạp garô giữa hai nhóm.
Kết luận: Gây tê cạnh mỏm quạ và gây tê ngay dưới xương đòn có hiệu quả cao. Tuy nhiên, gây tê dưới
xương đòn có chất lượng tốt hơn, tỉ lệ chọc kim vào mạch máu thấp hơn và thực hiện kỹ thuật dễ hơn so với
gây tê cạnh mỏm quạ.

ASTRACT
EVALUATION OF EFFICACY OF INFRACLAVICULAR BRACHIAL PLEXUS BLOCKS
WITH LIDOCAINE
Tran Viet Vinh, Nguyen Hong Son, Nguyen Van Chung, Cao Van Thinh
* Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 12 – Supplement of No 1 – 2008: 64 - 71
Background: The infraclavicular block was first performed by Bazy in 1914. But it has not been
interested for a long duration. Since 1995, infraclavicular block has become a technique of increasing interest
after the studies of Kilka (1995), Wilson (1998) et al. However, no approach was demonstrated the best one
for providing easily identifiable landmarks, good conditions for catheter placement and decrease of
complications (mainly pneumothorax). Difference or no difference in clinical efficacy between coracoid block
and vertical infraclavicular block? Lack of data concerne this question.
* Bệnh viện 175
** Đại học Y Dược Tp.HCM
*** TTĐT & BDCBYT Tp. HCM

Gây Mê Hồi Sức

1


Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 12 * Phụ bản Số 1 * 2008

Nghiên cứu Y học

Objectives: To evaluate and compare the efficacy of the coracoid approach and the vertical
infraclavicular block.
Methods: Prospective, descriptive study.160 patients underwent surgery from the middle third of the humerus to
the hand, were divided into two groupes: group I: coracoid block (CB, n = 80), groupe II: vertical infraclavicular block
(VIB, n = 80). Nerve stimulator, Lidocaine 1,5 % with Epinephrine 1/200.000 were used..

Results:The successful rate was 97.5% for CB and 100% for VIB (p>0.05). Time to perform the block
was 8.9 ± 5.8 minute for CB and 7.1 ± 4.0 minute for VIB (p<0.05), needle depth was 6.1 ± 1.5 cm for CB
and 2.9 ± 0.8 cm for VIB (p<0.05), onset time was 6.5 ± 2.5 minute for CB and 6.1 ± 2.5 minute for VIB
(p>0.05), time to reach total anesthesia was 23.7 ± 6.9 minute for CB and 12.6 ± 5.9 minute for VIB (p<0.05),
total anesthetic duration was 148.9 ± 32.6 minute for CB and 172.8 ± 25.6 minute for VIB (p< 0.05), duratin
of anesthetic action was 219.2 ± 23.1 minute for CB and 225.1 ± 21.3 minute for VIB (p>0.05). Arterial
punture was 8 patients (10%) for CB and 2 patients (2.5%) for VIB (p<0.05). No difference was seen in
tourniquet tolerance between two groupes.
Conclusion: The coracoid and vertical infraclavicular blocks provide a high efficacy. However, the
anesthetic quality of the VIB is better than which of CB. The arterial punture rate of VIB is less than which of
CB. The performance of VIB is easier than that of CB.
- Xác định khả năng áp dụng kỹ thuật trong
ĐẶT VẤN ĐỀ
lâm sàng.
Gây tê đám rối thần kinh cánh tay dưới
PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
xương đòn là một trong bốn kỹ thuật chính của
gây tê đám rối thần kinh cánh tay (gây tê gian cơ
Đối tượng
bậc thang, gây tê trên xương đòn, gây tê dưới
160 bệnh nhân từ 18 tuổi trở lên, xếp loại ASA
xương đòn, gây tê nách) được Bazy thực hiện lần
I, II, không chống chỉ định gây tê, có chỉ định phẫu
đầu tiên năm 1914, sau đó được Raj (1973),
thuật từ 1/3 giữa cánh tay trở xuống (gồm các phẫu
Whiffler (1981), Kilka (1995) phát triển. Mãi tới
thuật phần mềm, xương khớp, thần kinh, cụt tự
năm 1998, sau công trình nghiên cứu bằng hình
nhiên bàn, ngón tay…, phẫu thuật chương trình và
ảnh cộng hưởng từ của Wilson được công bố thì

cấp cứu, được chia làm 2 nhóm:
gây tê dưới xương đòn (GTDXĐ) mới thực sự
- Nhóm I: gây tê cạnh mỏm quạ (coracoid
được quan tâm trở lại. Trong 10 năm trở lại đây,
block) : 80 BN, tuổi trung bình 32,1 ± 12,3 tuổi,
GTDXĐ thu hút sự quan tâm của nhiều người và
chiều cao trung bình 161,0 ± 6,7 cm, cân nặng
được thực hiện ở nhiều nước trên thế giới. Riêng
trung bình 53,3 ± 5,0 kg.
ở Việt Nam, chúng tôi chưa thấy công trình
nghiên cứu nào về GTDXĐ được công bố.
- Nhóm II: gây tê ngay dưới xương đòn
(vertical infraclavicular block) : 80 BN, tuổi trung
Từ thực tiễn nêu trên, chúng tôi triển khai
bình 31,9 ± 12,8 tuổi, chiều cao trung bình 162,8 ±
thực hiện nghiên cứu này nhằm các mục tiêu:
5,9 cm, cân nặng trung bình 54,0 ± 4,8 kg.

Mục tiêu tổng quát

Nghiên cứu việc áp dụng GTDXĐ với máy
kích thích thần kinh (MKTTK).

Mục tiêu chuyên biệt
- Xác định vị trí gây tê.
- Đánh giá hiệu quả vô cảm.
- Ghi nhận tai biến, biến chứng.

Gây
Mê Hồi Sức

2

Phương pháp nghiên cứu
Thiết kế nghiên cứu
Nghiên cứu tiến cứu, thử nghiệm lâm sàng
có so sánh.
Phương tiện, dụng cụ, thuốc


Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 12 * Phụ bản Số 1 * 2008
* Dự phòng cấp cứu, gây mê, hỗ trợ trong
mổ: tương tự như gây tê đám rối thần kinh cánh
tay ở vị trí khác.
* Gây tê
- Máy kích thích thần kinh Stimuplex DIG
RC, kim gây tê chuyên dụng dài 05 cm (để gây tê
ngay dưới xương đòn) và 10 cm (để gây tê cạnh
mỏm quạ).
- Thuốc tê Lidocaine 1,5%, liều lượng 5-6
mg/kg cân nặng, pha Adrenaline 1/200.000.

Kỹ thuật gây tê
* Xác định vị trí chọc kim
- Gây tê cạnh mỏm quạ: từ bờ dưới mỏm quạ
đo xuống 2 cm, đo vào trong 1 cm.
- Gây tê ngay dưới xương đòn:
+ Kẻ đường ngang đi qua sụn nhẫn, cắt bờ
sau cơ ức đòn chũm (điểm 1).
+ Xác định điểm giữa xương đòn (điểm 2).
+ Nối 2 điểm với nhau và kéo dài xuống phía

dưới xương đòn 0,5 cm là vị trí gây tê.
Đây là vị trí do chúng tôi lựa chọn dựa trên
những hiểu biết về giải phẫu, hình ảnh siêu âm,
cộng hưởng từ và các nghiên cứu lâm sàng về
hiệu quả gây tê đám rối thần kinh cánh tay.
* Thực hiện kỹ thuật
- Kỹ thuật được lựa chọn là kỹ thuật 1 mũi: tiêm
thuốc tê tại một vị trí, tiêm thuốc khi dò tìm được
thần kinh chi phối vận động ở ngọn chi (nhận biết
qua động tác gấp, duỗi bàn, ngón tay- do các thần
kinh quay, trụ, giữa chi phối). Cố gắng tìm 1 điểm
gần các thần kinh nhất để bơm thuốc.
- Bệnh nhân nằm ngửa, tay để xuôi theo thân
người hoặc trong tư thế giảm đau, đầu quay về
bên đối diện. Người gây tê đứng phía đầu bệnh
nhân, người phụ đứng bên cạnh bệnh nhân,
cùng bên với bên gây tê.
- Thực hiện các thao tác vô trùng.
- Bật MKTTK, đặt cường độ kích thích ở 1,0 -1,5
mA, tần số 1 Hz. Chọc kim theo chiều trước- sau.
Khi gặp thần kinh chi phối các động tác gấp,
duỗi bàn, ngón tay (thần kinh trụ, thần kinh
quay, thần kinh giữa) thì dừng lại, giữ kim chắc

Gây Mê Hồi Sức

Nghiên cứu Y học

chắn, đồng thời hạ cường độ kích thích xuống
dưới 0,5 mA mà vẫn còn có sự co cơ nhìn thấy

được thì dừng lại và bơm thuốc tê (nếu hạ cường
độ tới 0,15 mA mà vẫn còn có sự co cơ thì nên lui
kim lại vì có nguy cơ tổn thương thần kinh, nếu
cường độ > 0,5 mA mà không thấy co cơ thì nên
dò tìm lại vì hiệu quả vô cảm sẽ giảm). Trường
hợp không quan sát được cử động của bàn tay
thì căn cứ vào sự co của các cơ ở khu cẳng tay
trước và sau. Trường hợp nghi ngờ kim đã vượt
qua vị trí đám rối thần kinh cánh tay thì lui kim
lại và di chuyển kim từ từ theo hướng trên-dưới
chếch ngoài 10o (nếu gây tê cạnh mỏm quạ) hoặc
30-45o so với đường dọc giữa (nếu gây tê ngay
dưới xương đòn), không hướng kim vào trong
tránh chọc thủng màng phổi.

Phương pháp đánh giá
* Đánh giá mức độ ức chế cảm giác và vận động
Đánh giá và phân chia mức độ ức chế cảm
giác đau theo phân loại của Vester- Andersen(13),
mức độ ức chế vận động theo phân loại của
Bromage(3,4): Độ 3: ức chế hoàn toàn, Độ 2: ức chế gần
hoàn toàn, Độ 1: ức chế ít, Độ 0: không ức chế. Ức chế
cảm giác đau ở mức 2, 3 được coi là gây tê thành
công, mức 0, 1 được coi là gây tê thất bại.
* Đánh giá các khoảng thời gian tê
- Thời gian tiềm tàng: tính từ lúc bơm thuốc
tê tới khi thuốc bắt đầu có tác dụng.
- Thời gian đạt tác dụng tối đa (hoặc thời
gian đạt tê phẫu thuật) : tính từ lúc bơm thuốc tê
tới khi thuốc có tác dụng tối đa (tác dụng cao

nhất) về phạm vi và mức độ tê.
- Thời gian tác dụng tối đa (hoặc thời gian tê
phẫu thuật) : tính từ lúc thuốc bắt đầu đạt tác
dụng tối đa tới khi bắt đầu phục hồi cảm giác,
vận động.
- Thời gian tác dụng: tính từ lúc thuốc bắt
đầu có tác dụng tới khi phục hồi hoàn toàn cảm
giác, vận động.

3


Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 12 * Phụ bản Số 1 * 2008
KẾT QUẢ
Các chỉ số kỹ thuật và các khoảng thời
gian tê
Bảng 1: Các chỉ số kỹ thuật và các khoảng thời gian tê
Chỉ số
Thời gian thực hiện kỹ
thuật (phút)
Độ sâu kim gây tê (cm)

Nhóm I

Nhóm II

8,9 ± 5,8

7,1 ± 4,0

p
< 0,05

6,1 ± 1,5

2,9 ± 0,8

< 0,05

Thời gian tiềm tàng
6,5 ± 2,5
6,1 ± 2,5 > 0,05
(phút)
Thời gian đạt tác dụng 23,7 ± 6,9 12,6 ± 5,9 < 0,05
tối đa (phút)
Thời gian tác dụng tối
148,9 ± 172,8 ± 25,6 < 0,05
đa (phút)
32,6
Thời gian tác dụng
219,2 ± 23,1 225,1 ± 21,3 > 0,05
(phút)

Nghiên cứu Y học

Kết quả ở 30 phút và 45 phút sau gây tê
Bảng 4: Kết quả ở 30 phút và 45 phút sau gây tê
Thời điểm
30 phút sau tê
45 phút sau tê

Nhóm I
82,5
97,5

Nhóm II
98,8
100,0

Kết quả chung
- Gây tê cạnh mỏm quạ đạt 97,5%.
- Gây tê ngay dưới xương đòn đạt 100%.

Mức độ ức chế vận động
Bảng 5: Mức độ ức chế vận động
Nhóm I
Độ 2
Độ 3
47,5
52,5
100,0

Nhóm II
Độ 2
Độ 3
21,2
78,8
100,0

Mức độ ức chế cảm giác đau

Kết quả dò tìm dây thần kinh

Tỉ lệ ức chế cảm giác đau độ 2, 3 của từng
dây thần kinh
Bảng 2: Tỉ lệ gây tê thành công của từng dây thần kinh

Bảng 6: Kết quả dò tìm dây thần kinh

Thần
kinh
Liên
sườncánh tay
Bì -cánh
tay trong
Bì-cẳng
tay trong
Cơ bì
Giữa
Quay
Trụ
Nách

Nhóm I
Độ 2
Độ 3
12,5
10,0
22,5

Nhóm II
Độ 2
Độ 3
14,8
12,7
27,5

20,0

18,7
81,3
100,0
11,2
88,8
100,0
10,0
90,0
100,0
10,0
90,0
100,0
11,2
88,8
100,0
7,5
92,5
100,0
27,5
60,0
85,5

77,5
97,5

15,0

82,5
97,5

7,5

92,5
100,0
5,0
95,0
100,0
27,5
72,5
100,0
25,9
72,5
97,5
22,5
51,2
73,7

p
> 0,05

> 0,05

> 0,05
> 0,05
> 0,05
< 0,05
> 0,05
< 0,05
> 0,05
< 0,05
< 0,05

Tỉ lệ ức chế cảm giác đau từ 1/3 giữa cánh
tay trở xuống
Bảng 3: Tỉ lệ ức chế cảm giác đau từ 1/3 giữa cánh
tay trở xuống
Thần kinh

Nhóm I (%) Nhóm II (%)
p
Độ 2 Độ 3 Độ 2 Độ 3
Bì-cánh tay trong, bì – 43,7 53,8 18,7 81,3 < 0,05
cẳng tay trong, cơ bì,
97,5
100,0
> 0,05
quay, trụ, giữa

Gây
Mê Hồi Sức
4

p
< 0,05
> 0,05

Thần kinh
Cơ bì
Giữa
Trụ
Quay
Nách

Nhóm I
92,5
88,7
23,8
30,0
42,5

Nhóm II
87,5
86,2
46,3
71,2
73,7

p
< 0,05
> 0,05

p

> 0,05

< 0,05

Mức độ dung nạp garô
- Đặt garô nhóm I có 38 BN (chiếm 47,5%trong đó có 35,0% đặt garô ở 1/3 dưới cánh tay),
nhóm II có 44 BN (chiếm 55%- trong đó có 42,5%
đặt garô ở 1/3 dưới cánh tay), tất cả các bệnh
nhân được đặt garô đều dung nạp tốt.

Các chỉ số mạch, huyết áp, nhịp thở, SpO2
Các chỉ số mạch, huyết áp, nhịp thở, SpO2
dao động trong giới hạn bình thường ở cả hai
nhóm. Điện tâm đồ bình thường trước, trong,
sau mổ ở tất cả các bệnh nhân.

Tai biến, biến chứng
- Chọc kim vào mạch máu: nhóm I là 8 BN
(10%), nhóm II là 2 BN (2,5%).
Ngoài ra không ghi nhận tai biến, biến
chứng nào khác.


Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 12 * Phụ bản Số 1 * 2008
BÀN LUẬN
Vị trí gây tê
Trong gây tê dưới xương đòn, người ta phân
biệt hai loại kỹ thuật tương ứng với hai nhóm vị trí
khác nhau là gây tê cạnh mỏm quạ (hay gây tê
dưới xương đòn ngoài- lateral infraclavicular

block) và gây tê ngay dưới xương đòn (hay gây tê
dưới xương đòn trong- medial infraclavicular
block). Thuật ngữ “gây tê cạnh mỏm quạ” dùng
cho các vị trí gây tê gần mỏm quạ và khi gây tê
người ta lấy mỏm quạ làm mốc để xác định vị trí
gây tê. Thuật ngữ “gây tê ngay dưới xương đòn”
dùng cho các vị trí gây tê nằm gần xương đòn.
Trong nghiên cứu này, khi gây tê cạnh mỏm
quạ chúng tôi dựa theo kỹ thuật của Wilson(14)
(tác giả đo từ mỏm quạ xuống 2 cm, đo tiếp vào
trong 2 cm) để xác định vị trí gây tê, nhưng
chúng tôi chỉ đo vào trong 1 cm. Khi gây tê ngay
dưới xương đòn chúng tôi dựa vào cơ sở giải
phẫu (đám rối thần kinh cánh tay chui qua khe giữa
xương sườn I và xương đòn, tương ứng với điểm
giữa xương đòn, đi chếch ra ngoài xuống vùng dưới
đòn. Ở vùng gần xương đòn các bó thần kinh nằm
trên ngoài động tĩnh mạch nách và xếp chồng lên
nhau) và các nghiên cứu lâm sàng (trong gây tê
đám rối thần kinh cánh tay, vị trí gây tê càng gần gốc
đám rối thì hiệu quả gây tê càng cao) để xác định vị
trí gây tê.
Chúng tôi không gặp khó khăn khi tìm các
mốc: sụn nhẫn, bờ sau cơ ức đòn chũm, điểm
giữa xương đòn, mỏm quạ khi xác định vị trí
gây tê. Tuy nhiên, trong các bệnh nhân của
chúng tôi không có bệnh nhân béo phì nên chưa
đánh giá được việc xác định mốc trên các bệnh
nhân này.

Lựa chọn thần kinh cần dò tìm
Kết quả gây tê sẽ cao hơn khi tiêm thuốc tê
vào các bó thần kinh chi phối vận động ở ngọn
chi. Borgeat(2) ghi nhận kết quả là 97% nếu bơm
thuốc tê vào các bó thần kinh chi phối ngọn chi
và chỉ đạt kết quả 44% nếu bơm thuốc tê vào các
bó thần kinh chi phối vận động gốc chi (động tác

Gây Mê Hồi Sức

Nghiên cứu Y học

gấp cẳng tay hoặc dang cánh tay…, do thần kinh
cơ bì, thần kinh nách chi phối). Tương tự như
vậy Desroches(5) ghi nhận kết quả 100% so với
82,5%. Từ những nhận xét này, chúng tôi chỉ
bơm thuốc tê khi gặp các bó tạo nên thần kinh
quay, trụ hoặc giữa. Không bơm thuốc tê khi
gặp thần kinh cơ bì, nách, nhưng cố gắng nhớ vị
trí các thần kinh này nhằm tìm một điểm gần các
thần kinh nhất để bơm thuốc.
- Thời gian thực hiện kỹ thuật (gồm thời gian
dò tìm thần kinh và bơm thuốc tê) nhóm I là 8,9
± 5,8 phút, nhóm II là 7,1 ± 4,0 phút. Sự khác biệt
giữa 2 nhóm có ý nghĩa thống kê (p<0,05). Vì ở vị
trí cạnh mỏm quạ đám rối thần kinh nằm sâu,
kim phải xuyên qua thành ngực dày nên khó
thực hiện kỹ thuật hơn. Thời gian thực hiện kỹ
thuật của chúng tôi trong gây tê cạnh mỏm quạ
dài hơn so với Desroches (5,0 ± 2,0 phút)(5) do

thời gian đầu chúng tôi chưa có kinh nghiệm dò
tìm, mặt khác chúng tôi cố gắng tìm một điểm
gần các thần kinh nhất nên kéo dài thời gian gây
tê. Thời gian thực hiện kỹ thuật gây tê ngay dưới
xương đòn dài hơn so với Borgeat (4,5± 1,5
phút)(2) nhưng ngắn hơn so với Sandhu (10,8 ±
3,3 phút)(11).
- Độ sâu kim gây tê ở hai nhóm khác nhau có
ý nghĩa thống kê do độ dày thành ngực khác
nhau ở hai vị trí gây tê. So sánh cùng vị trí gây tê
thì nhóm I thấp hơn kết quả của Klaastad (6,5
cm)(7), nhưng cao hơn kết quả của Wilson (4,24 ±
1,9 cm)(14). Nhóm II thấp hơn kết quả của
Bigeleisen (3,7 cm)(1). Tuy có sự khác nhau về độ
sâu kim gây tê trong các nghiên cứu khác nhau,
nhưng các tác giả đều thừa nhận: gây tê cạnh mỏm
quạ cần kim gây tê dài 10 cm, gây tê ngay dưới
xương đòn chỉ cần kim gây tê dài 05 cm là đủ.
- Thời gian tiềm tàng giữa hai nhóm khác
nhau không có ý nghĩa thống kê (p>0,05). Thời
gian tiềm tàng Sandhu ghi nhận là 2,0 ± 1,3
phút(11), ngắn hơn kết quả của chúng tôi, có lẽ
dưới hướng dẫn của siêu âm thuốc tê được bơm
gần thần kinh hơn.
- Thời gian đạt tác dụng tối đa nhóm I (23,7 ±
6,9 phút) dài hơn nhóm II (12,5 ± 5,8 phút), sự

5

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 12 * Phụ bản Số 1 * 2008
khác biệt giữa hai nhóm có ý nghĩa thống kê (p
<0,05). Có sự khác nhau này là do sự lan toả của
thuốc tê tới các bó thần kinh ở vị trí cạnh mỏm
quạ chậm hơn vì ở vị trí này các bó thần kinh
nằm xa nhau và bao quanh động mạch. Thời
gian đạt tác dụng tối đa nhóm II dài hơn kết quả
của Sandhu (5,9 ± 2,6 phút)(11), tương đương kết
quả của Minville (13,0 ± 7,0 phút)(8).
- Thời gian tác dụng tối đa nhóm I (148,9 ± 32,6
phút) ngắn hơn nhóm II (172,8 ± 25,6 phút), sự
khác nhau này có ý nghĩa thống kê (p < 0,05). Có
thể sự lan toả chậm của thuốc đã ảnh hưởng tới
chất lượng vô cảm, một phần thuốc đã bị hấp thu
vào tuần hoàn hệ thống trước khi đạt tác dụng tê
tối đa. Thời gian tác dụng tối đa nhóm II tương
đương kết quả của Minville (176,0 phút)(8).
- Thời gian tác dụng nhóm I (219,2 ± 23,1
phút) tương đương nhóm II (225,1 ± 21,3 phút)
(p > 0,05). Như vậy, sự tồn tại của Lidocaine
trong bao mạch- thần kinh ở hai vị trí là như
nhau. Kết quả của chúng tôi tương đương kết
quả của Minville (229,0 ± 10,0 phút)(8).
- Mức độ ức chế cảm giác của từng dây thần
kinh: Mức độ ức chế cảm giác ở độ 2, 3 của các
dây thần kinh liên sườn- cánh tay, bì- cánh tay
trong, bì- cẳng tay trong, cơ bì, giữa khác nhau
không có ý nghĩa thống kê. Riêng thần kinh
nách, trụ, quay thì mức độ ức chế cảm giác ở độ
2, 3 của hai nhóm khác nhau có ý nghĩa thống

kê, nhóm II cao hơn nhóm I. Như vậy, gây tê
ngay dưới xương đòn có chất lượng vô cảm
thuộc vùng chi phối của thần kinh nách, trụ,
quay tốt hơn gây tê cạnh mỏm quạ.

Mức độ ức chế cảm giác chung
Tỉ lệ ức chế cảm giác mức 2, 3 (tỉ lệ gây tê
thành công) từ 1/3 giữa cánh tay trở xuống giữa
hai nhóm khác nhau không có ý nghĩa thống kê
(97,5% ở nhóm I và 100,0 % ở nhóm II, p > 0,05).
Tuy nhiên, có sự khác nhau về chất lượng vô
cảm (tê hoàn toàn nhóm I là 53,8%, nhóm II là
81,2%, p<0,05). Tỉ lệ thành công nhóm I thấp
hơn kết quả của Desroches (100%)(5), nhóm II
cao hơn kết quả của Borgeat (97,0%)(2), Kilka

Gây
Mê Hồi Sức
6

Nghiên cứu Y học

(94,8%)(6). Kết quả của chúng tôi cao hơn do
chọn thời điểm đánh giá muộn hơn (45 phút
sau gây tê so với 30 phút sau gây tê của các tác
giả trên).

Kết quả ở thời điểm 30 phút và 45 phút
sau gây tê
Ở 30 phút sau gây tê, sự khác nhau về kết

quả giữa hai nhóm có ý nghĩa thống kê (p < 0,05),
nhưng ở 45 phút sau gây tê kết quả không khác
nhau giữa 2 nhóm (p > 0,05). Như vậy, theo
chúng tôi có thể đánh giá thành công hay thất
bại đối với gây tê ngay dưới xương đòn ở 30
phút sau gây tê, nhưng với gây tê cạnh mỏm quạ
phải chờ tới phút 45 sau gây tê đánh giá sẽ chính
xác hơn.

Mức độ ức chế vận động:
Tất cả các bệnh nhân ở 2 nhóm đều có ức chế
vận động ở mức 2 hoặc 3. Ở nhóm I có 2 bệnh
nhân đạt ức chế vận động mức 3 nhưng vùng
phẫu thuật nằm trong khu vực chi phối của thần
kinh bì cẳng tay trong chỉ đạt ức chế cảm giác
mức 1, vì vậy về kết quả vô cảm các bệnh nhân
này được coi là không thành công. Tỉ lệ bệnh
nhân có ức chế vận động mức 3 nhóm II cao hơn
nhóm I (78,8% so với 52,5%) phản ánh chất
lượng tê của gây tê ngay dưới xương đòn cao
hơn gây tê cạnh mỏm quạ.

Kết quả dò tìm dây thần kinh
Tỉ lệ tìm được thần kinh giữa rất cao và khác
biệt không có ý nghĩa thống kê giữa hai nhóm.
Nhưng với thần kinh trụ và thần kinh quay thì tỉ
lệ dò tìm được các thần kinh này thấp ở nhóm I,
sự khác biệt giữa 2 nhóm có ý nghĩa thống kê.
Điều này phù hợp vì về mặt giải phẫu các bó tạo
nên thần kinh trụ nằm phía trước trong và các bó

tạo nên thần kinh quay nằm sau động mạch
nách nên việc dò tìm khó hơn và chúng tôi e
ngại chọc kim vào mạch máu nên không cố gắng
dò tìm các thần kinh này. Còn ở vị trí ngay dưới
xương đòn các bó thần kinh nằm gần nhau và
nằm trên ngoài động, tĩnh mạch nách nên dò tìm
dễ và ít lo ngại chọc kim vào mạch máu.


Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 12 * Phụ bản Số 1 * 2008
Tai biến, biến chứng
Chọc kim vào mạch máu ở nhóm I có 8 bệnh
nhân (10%), nhóm II có 2 bệnh nhân (2,5%). Sự
khác biệt có ý nghĩa thống kê với p < 0,05. Tại vị
trí cạnh mỏm quạ các bó thần kinh tách xa nhau
và vây quanh động mạch nách nên khó dò tìm
và dễ chọc kim vào mạch máu. Ở vị trí ngay
dưới xương đòn các bó thần kinh nằm gần nhau
và nằm phía trên ngoài động, tĩnh mạch nách,
trong khi vị trí chọc kim nằm gần bờ trên ngoài
đám rối thần kinh cánh tay nên khi di chuyển
kim về phía dưới để dò tìm thần kinh thì kim
gây tê sẽ tiếp xúc với thần kinh trước do đó hạn
chế được nguy cơ chọc kim vào mạch máu.
Ngoài tai biến chọc kim vào mạch máu chúng tôi
không thấy các tai biến, biến chứng khác.

Khả năng áp dụng kỹ thuật trong lâm sàng
Chúng tôi cho rằng khả năng áp dụng gây tê
dưới xương đòn với Lidocaine trong lâm sàng là

rất thực tế dựa vào các yếu tố:

+ Thời gian thực hiện kỹ thuật
Nhóm I là 8,9 ± 5,8 phút, nhóm II là 7,1 ± 4,0
phút, các khoảng thời gian này không dài.
+ Với thuốc tê Lidocaine nồng độ 1,5%, liều
lượng 5-6 mg/kg cân nặng vẫn có tác dụng kéo
dài (thời gian tác dụng nhóm I là 219,2 ± 23,1
phút, nhóm II là 225,1 ± 21,3 phút) chất lượng tê
tốt (thời gian tác dụng tối đa nhóm I là 148,9 ±
32,6 phút, nhóm II là 172,8 ± 25,6 phút), hiệu quả
cao (tỉ lệ gây tê thành công nhóm I là 97,5%,
nhóm II là 100%).
Ít tai biến, biến chứng
+ Lidocaine là thuốc tê an toàn, rẻ tiền, có sẵn
trên thị trường Việt Nam.
+ Máy kích thích thần kinh và kim gây tê
không quá đắt tiền và nhiều cơ sở Y tế có thể
trang bị được.
Cả hai vị trí gây tê đều áp dụng được trong
lâm sàng. Tuy nhiên, gây tê ngay dưới xương đòn
có nhiều ưu thế hơn nên áp dụng thuận lợi hơn.
Hạn chế của kỹ thuật

Gây Mê Hồi Sức

Nghiên cứu Y học

+ Khó ngăn ngừa và phát hiện tụ máu vì
thành ngực dày.

+ Thời gian đạt tác dụng tối đa của gây tê
cạnh mỏm quạ dài có thể không phù hợp với các
trường hợp cấp cứu khẩn cấp cần rút ngắn thời
gian trước mổ.

KẾT LUẬN
Qua nghiên cứu 160 bệnh nhân được chia
làm hai nhóm:
+ Gây tê cạnh mỏm quạ
+ Gây tê ngay dưới xương đòn
Chúng tôi rút ra một số nhận xét sau:
- Vị trí gây tê: các mốc đều dễ tìm nên dễ xác
định vị trí gây tê.
- Hiệu quả vô cảm: hiệu quả vô cảm cao, đủ
để bảo đảm cho phẫu thuật từ 1/3 giữa cánh tay
trở xuống.
- Tai biến, biến chứng: chỉ ghi nhận tai biến
chọc kim vào mạch máu với tỉ lệ 10% khi gây tê
cạnh mỏm quạ và 2,5% khi gây tê ngay dưới
xương đòn. Không ghi nhận các tai biến, biến
chứng khác.
- Khả năng áp dụng trong lâm sàng: cả hai vị
trí đều áp dụng được trong lâm sàng. Gây tê
ngay dưới xương đòn áp dụng thuận lợi hơn.

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1.

2.

3.
4.

5.

6.

7.

Bigeleisen P., Wilson M. (2006). “A comparison of two
techniques for ultrasound guided infraclavicular block”.
Br J Anaesth, 96 (4), pp.502-507.
Borgeat A., Georgios E., Dumont C. (2001). “An evaluation
of the infraclavicular block via modified approach of the
Raj technique”.Anesthesia & Analgesia, 93, pp. 436-441.
Bromage P.R (1982). “Extra-dural and intrathecal opiates”.
138 annual refresher course, Lectures, ASA, pp. 3-6.
Bromage P.R. and Gertel M. (1989) “Improved brachial
plexus blockade with Bupivacaine Hydrochloride and
Carbonated Lidocaine”. Anesthesiology, 36, pp. 479-485.
Desroches J. (2003). “The infraclavicular brachial plexus
block by the coracoid approach is clinically effective: An
observational study of 150 patients”. Canadian Journal of
Anesthesia, 50, pp.253-257.
Kilka H.G., Geiger P., Mehrkens H.H. (1999). “Infraclavicular
vertical brachial plexus blockade. A new technique of regional
anesthesia”. Anesthesist,44, pp.339-344.
Klaastad O., Finn G., Jan S., Harald B. (2000).“A manegtic
resonance imaging study of modifications to the
infraclavicular brachial plexus block”.Anesthsia &

Analgesia, 91, pp.929-933.

7


Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 12 * Phụ bản Số 1 * 2008
8.

9.

10.
11.

12.
13.

14.

Minville V., N'Guyen L., Chassery C., Zetlaoui P., Pourrut
J.C., Gris C., Eychennes B., Benhamou D., Samii K. (2005).
“A modified coracoid approach to infraclavicular brachial
plexus blocks using a double-stimulation technique in 300
patients”Anesthesia & Analgesia, 100 (1), pp.263-265.
Nguyễn Hồng Sơn (1991), Gây tê ĐRTKCT qua đường nách,
Luận văn tốt nghiệp chuyên khoa cấp I GMHS, Đại học Y
Dược TPHCM.
Nguyễn Văn Chừng (2004), Sử dụng lâm sàng thuốc gây mê
hồi sức, Nhà XB Y học, tr.24-27.
Sandhu N.S., Charanjeet S. (2006).“ Feasibility of an
infraclavicular block with a reduced volume of Lidocaine

with sonographic guidance”. J Ultrasound Med, 25, pp.5156.
Trịnh Văn Minh (1998), Giải phẫu người, Nhà XB Y Học, tập
I, tr.152-167.
Vester-Andersen-T., Eriksen-C. et al (1984).“Perivascular
axillary block III: Blockade of following 40ml of 0,5%, 1%
or 1,5% Mepivacaine with Adrenaline”. Acta-AnaesthScand,28, pp.95-98.
Wilson J.L., Brown D.L., Wong G.Y., Cahill D.R.
(1998).“Infraclavicular brachial plexus block: parasagittal
anatomy impotant to the coracoid technique”. Anesthesia &
Analgesia, 87, pp.870-873.

Gây
Mê Hồi Sức
8

Nghiên cứu Y học


Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 12 * Phụ bản Số 1 * 2008

Gây Mê Hồi Sức

Nghiên cứu Y học

9


Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 12 * Phụ bản Số 1 * 2008

Gây

10 Mê Hồi Sức

Nghiên cứu Y học