Nghiên cứu biểu hiện dịch tễ học lâm sàng của bệnh suy tĩnh mạch chi dưới mạn tính

Nghiên cứu Y học

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012

NGHIÊN CỨU BIỂU HIỆN DỊCH TỄ HỌC LÂM SÀNG
CỦA BỆNH SUY TĨNH MẠCH CHI DƯỚI MẠN TÍNH
Nguyễn Hoài Nam*

TÓM TẮT
Đặt vấn đề: bệnh lý tĩnh mạch mạn tính chi dưới ngày càng được quan tâm rộng rãi hơn. Việc điều trị bao
gồm cả nội khoa lẫn ngoại khoa. Có nhiều nghiên cứu trên Thế giới về dịch tễ học và dịch tễ học lâm sàng của
bệnh. Tuy nhiên ở Việt Nam việc nghiên cứu dịch tễ học lâm sàng các biểu hiện của bệnh vẫn chưa được tiến
hành. Nghiên cứu này nhằm xác định các biểu hiện lâm sàng và cận lâm sàng của bệnh nhân suy tĩnh mạch khi
đến khám tại bệnh viện.
Phương pháp nghiên cứu: tiền cứu, mô tả.
Kết quả: từ 08/2004-06/2011 có 7.000 bệnh nhân suy dãn tĩnh mạch chi dưới mạn tính đến khám tại BV
Đại Học Y Dược. Nữ gặp nhiều hơn nam (4/1) và có liên quan đến yếu tố nghề nghiệp có biểu hiện lâm sàng
phức tạp.
Kết luận: Phần lớn bệnh nhân đến khám vì suy tĩnh mạch tại bệnh viện có biểu hiện suy tĩnh mạch độ III và
độ III theo phân độ của CEAP

ABSTRACT
STUDY CLINICAL EPIDEMOLOGY OF CHRONIC VENOUS INSUFFICIENCY
Nguyen Hoai Nam * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 16 - Supplement of No 1 - 2012: 202 - 205
Background: The lower extremity varicose disease is being paid more and more attention to nowadays, and
this disease requires both internal and surgical treatment. Although sclerotherapy is being applied more often,
operation still plays important role in the treatment. This study seeks to value the results of surgery for the lower
extremity varicose disease, in order to recommend some indications, methods operation and risk factors.
Method: prospective of case serie report
Results: From 2004-August to 2011-June, at the consulting room surgery of the Thoraco vascular of
Medical University Hospital, we performed examiner for 7.000 patient with the lower extremity varicose disease.

More females were subtract to kind of disease than male (4/1). Risk factors related to working condition.
Conclusion: Almost of patient is female, the risk factor are time and condition of working and almost the
patients have venous insufisance II and III clasification follow CEAP.

ĐẶT VẤN ĐỀ
Bệnh lý dãn tĩnh mạch nông chi dưới có
liên quan tới sự trào ngược và suy giảm hồi
lưu trong lòng tĩnh mạch. Tuy bệnh không
gây tử vong, nhưng theo thời gian gây ảnh
hưởng đến công việc, sinh hoạt và chất lượng
cuộc sống của bệnh nhân.

Bệnh gặp nhiều ở các nước phát triển, có liên
quan mật thiết đến lối sống. Ở Mỹ, có trên 20
triệu người dân mắc bệnh này. Ở Nhật, 45% nữ
công nhân bị suy tĩnh mạch chi dưới mạn tính.
Sự phát triển kinh tế đất nước trong thời
gian đã qua mang lại đời sống kinh tế cao cho
nhân dân, thì đồng thời bệnh dãn tĩnh mạch chi

* Bộ môn Ngoại lồng ngực tim mạch, ĐH Y-Dược TPHCM
Tác giả liên lạc: PGS TS Nguyễn Hoài Nam
ĐT: 0903920815
Email:

dưới mạn tính cũng phát triển theo và được

202

Chuyên Đề Ngoại Khoa

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012
người dân chú ý hơn. Các biểu hiện lâm sàng
thường đa dạng. Vì vậy chúng tôi thực hiện
nghiên cứu này nhằm xác định các biểu hiện
lâm sàng chính của bệnh dãn tĩnh mạch chi dưới
mạn tính tại bệnh viện Đại học Y dược, qua đó
xác định những phương pháp điều trị chính
phù hợp với bệnh cảnh của bệnh nhân.

ĐỐI TƯỢNG - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Tiền cứu, mô tả lâm sàng.

KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
Qua nghiên cứu 7.000 trường hợp dãn tĩnh
mạch chi dưới mạn tính được phẫu thuật trong
thời gian từ tháng 8 năm 2004 đến tháng 6 năm
2011, tại phòng khám Phẫu thuật lồng ngực và
mạch máu bệnh viện Đại học y dược. Các kết
quả được ghi nhận như sau:
Giới: 5. 600/nữ chiếm 80% 1.400 nam chiếm
20%. Tỷ lệ nữ/nam khoảng 4/1.
Tuổi: trung bình là 46,8. nhỏ nhất: 26, lớn
nhất: 73.
Có 6.000 bệnh nhân bị cả 2 chân, chiếm 86%,
1.000 bệnh nhân chỉ bị 1 chân chiếm 14%.

Nghề nghiệp
Tỷ lệ%

15,4%
23,1%
9,6%
36,5%
9,6%
5.8%

Đa số bệnh nhân có nghề nghiệp liên quan
đến đi đứng nhiều (84,6%).

Thời gian từ lúc bệnh đến lúc đi khám
bệnh tại bệnh viện Đại học Y dược
Thời gian
< 5 năm
5-10 năm
> 10 năm

Chuyên Đề Ngoại Khoa

Đa số bệnh nhân có thời gian mắc bệnh
kéo dài.

Dấu hiệu lâm sàng
Triệu chứng
Dãn tĩnh mạch nông
Nặng chân, phù
Tê bì
Vọp bẻ
Đau

Tỷ lệ%
100%
69,2%
42,3%
27%
53.8%

Xếp loại lâm sàng theo CEAP

Với 7.000 trường hợp bệnh nhân dãn tĩnh
mạch chi dưới mạn tính được khám tại phòng
khám Lồng ngực mạch máu bệnh viện Đại học
Y dược từ tháng 08/2004 đến tháng 06/2011.

Nghề nghiệp
Giáo viên
Buôn bán
Thợ may
Nông
Nhân viên hành chính
Khác

Nghiên cứu Y học

Số ca
21,2%
28,8%
50%

CEAP

2
3
4
5

Tỷ lệ%
69,2%
15,4%
9,6%
5.8%

Chúng tôi chỉ xếp loại theo lâm sàng, chưa
tính đến bệnh nguyên, giải phẫu và sinh bệnh
học. Chúng tôi xếp loại theo độ cao nhất, ghi
nhận độ 2 và 3 chiếm đa số (84,6%).

Liên qua đến BMI
BMI
19-23
23-25
25-29
29-32
> 32

Tỷ lệ%
17%
33%
27%
17%
6%

Số lần có thai với khả năng bị bệnh khảo
sát trên 5.000 bệnh nhân nữ
BMI
01 lần
02 lần
03 lần
04 lần
> 4 lần

Tỷ lệ%
18%
32%
25%
17%
8%

Dấu hiệu cận lâm sàng
Siêu âm Doppler
Dãn tĩnh mạch nông
Suy van tĩnh mạch sâu
Trào ngược từ tĩnh mạch sâu

Tỷ lệ%
100%
82,7%
85%

Phương pháp điều trị
Phương pháp phẫu thuật

Nội khoa
Phẫu thuật

Tỷ lệ%
95,2%
4,8%

Trong những trường hợp có chỉ định mổ,
chúng tôi thực hiện phẫu thuật Stripping lấy bỏ

203


Nghiên cứu Y học

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012

tĩnh mạch hiển lớn qua đường rạch da ở vùng
bẹn và mắt cá trong.

Biến chứng và kết quả
Kết quả
Tốt
Đau và bầm dọc đường rút tĩnh mạch
Nhiễm trùng vết mổ
Tử vong

Tỷ lệ%
71,2%
23,1%

6,7%
0%

BÀN LUẬN
Nguyên nhân và yếu tố thuận lợi
Tác giả G.Fowkes, Giáo sư chuyên ngành
dịch tễ học, Giám đốc của Wolfcon về dự
phòng bệnh lý mạch máu ngoại vi Anh quốc,
2001: bệnh lý tĩnh mạch chi dưới là bệnh
thường gặp gần khoảng 1/3 dân số phương
Tây.Tần suất mắc bệnh gia tăng theo tuổi, có
thể có liên quan đến yếu tố cơ địa. Việc đứng
lâu là một yếu tố nguy cơ.
Ngoài ra còn có tình trạng béo phì, những
lần có thai trước đây thường kết hợp với sự hiện
diện của dãn tĩnh mạch nhưng bằng chứng về
mối liên quan này không hằng định.
Jari O Laurikka, Phần Lan, trong một nghiên
cứu về dịch tễ cho thấy tỷ lệ nam/ nữ là 1/3, yếu
tố thuận lợi để bệnh phát triển là phái nữ, số lần
có thai, tính di truyền gia đình, tuổi càng lớn
càng dễ mắc bệnh, và cuối cùng là hoạt động
nghề nghiệp phải đứng lâu. Việc đứng lâu làm
bơm cơ kém hoạt độngnên không ép máu tĩnh
mạch về đưa đến sự ứ đọng máu tĩnh mạch (5).
Trong nghiên cứu của chúng tôi, bệnh gặp ở
nữ nhiều hơn nam (tỷ lệ nữ/nam là 4/1) và hầu
hết bệnh nhân có nghề nghiệp đòi hỏi phải
đứng lâu (84,6%).
Yếu tố dân tộc và chủng tộc không thấy có

biểu hiện trong nhóm nghiên cứu của chúng tôi.
Khả năng sự khác biệt giữa các dân tộc trong
cộng động dân cư Việt Nam không nhiều.
Chưa thấy sự liên quan giữa chỉ số BMI
với khả năng mắc bệnh này ở nhóm nghiên
cứu. Trong khí có sự liên quan rất chặt giữa
số làn có thai với khả năng mắc bệnh suy tĩnh
mạch chi dưới mạn tính.

204

Phân loại lâm sàng
Năm 1994, một nhóm các chuyên gia Quốc
tế đưa ra bảng phân loại CEAP về bệnh lý tĩnh
mạch chi dưới và nhanh chóng được chấp nhận
trên toàn thế giới. Phân loại CEAP được xem là
phân loại lý tưởng nhất vì nó xem xét đến tất cả
những khía cạnh chính của bệnh lý tĩnh mạch
chi dưới như lâm sàng, bệnh nguyên, giải phẫu
học và sinh lý bệnh v.v…(4)
Trong nhóm nghiên cứu của chúng tôi, bệnh
nhân cũng được xếp loại theo CEAP. Tuy nhiên
không đánh giá đầy đủ tất cả các mặt, chỉ xếp
loại theo lâm sàng, trong đó độ 2 và 3 gặp nhiều
nhất chiếm đến 84,6%.
Siêu âm Doppler là phương tiện chẩn đoán
đơn giản hiệu quả và an toàn trong việc khảo sát
bệnh lý tĩnh mạch. Chụp tĩnh mạch cản quang
có hiệu quả hơn siêu âm Doppler trong việc
phân biệt nguyên nhân nguyên phát và thứ phát

tuy nhiên khó thực hiện và có thể có tai biến
thậm chí đưa đến tử vong do choáng với
thuốc(4).
Trong nghiên cứu này, chúng tôi chỉ sử
dụng siêu âm Doppler để khảo sát hệ tĩnh mạch,
và tất cả đều phát hiện được bệnh lý.

Về chỉ định và phương pháp điều trị
Phần lớn bệnh nhân được điều trị bằng
phương pháp nội khoa bao gồm: Sử dụng thuốc
tăng cường tính bền của thành mạch, chống
viêm, sử dụng vớ Y khoa và các phương pháp
điều trị ngọai khoa
Mục đích của phẫu thuật là phải đảm bảo
lấy hết những tĩnh mạch dãn và nguồn gây ra
tăng áp lực tĩnh mạch, đạt tính thẩm mỹ cao
nhất khi có thể và làm giảm tối đa các biến
chứng(1).
J. Ciucci 1999(2), trong công trình nghiên cứu
về bệnh lý tĩnh mạch chi dưới cho thấy: ông chỉ
định mổ cho những bệnh nhân bị dãn tĩnh mạch
chi dưới mạn tính từ độ 3 CEAP trở lên và
phương pháp là 100% cột quai tĩnh mạch hiển –
đùi, 88% lột bỏ tĩnh mạch hiển trong kèm hoặc

Chuyên Đề Ngoại Khoa


Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012
không với lột bỏ tĩnh mạch hiển ngoài và 2,9%

phẫu thuật Muller.
Theo Khirurgiia 2002 (3), để điều trị bệnh lý
tĩnh mạch chi dưới, phẫu thuật cột quai Tĩnh
mạch hiển – đùi, rút bỏ tĩnh mạch hiển trong và
lấy các nhánh từng đoạn (phẫu thuật Muller) là
phẫu thuật đơn giản, ít biến chứng và thẩm mỹ.
Chúng tôi chỉ định điều trị bằng phương
pháp ngoại khoa cho những bệnh nhân dãn tĩnh
mạch chi dưới mạn tính từ độ 2 trở lên. Tức là
khi đã có tĩnh mạch dãn trên lâm sàng. Phương
pháp phẫu thuật là rút bỏ tĩnh mạch hiển lớn
(phẫu thuật Stripping) với đường mổ nhỏ ở
vùng bẹn và mắt cá trong. Những tĩnh mạch
dãn tại chỗ được lấy bỏ qua những đường rạch
da ngắn tại chỗ (phẫu thuật Muller).
Với phương pháp mổ này hầu như tất cả các
tĩnh mạch dãn đều được lấy bỏ, đồng thời với
những đường rạch da ngắn đạt được hiệu quả
thẩm mỹ cao. Sau mổ toàn bộ chân của bệnh
nhân được băng ép bằng băng thun để cầm
máu.

Kết quả sớm điều trị ngoại khoa
Cũng theo J.Ciucci(2), biến chứng sau mổ ghi
nhận: về tổn thương thần kinh là 0%, tụ máu
dọc lộ trình rút tĩnh mạch là 13%, nhiễm trùng là
1,7%. Trong nhóm nghiên cứu của chúng tôi:
nhiễm trùng nhẹ ở vết rạch da ở bẹn 6,7% và
bầm dọc đường rút tĩnh mạch là 23,1%, còn đạt
kết quả tốt >70%.

Chuyên Đề Ngoại Khoa

Nghiên cứu Y học

Do những bệnh nhân của chúng tôi có thời
gian bệnh kéo dài, tĩnh mạch dãn rất nhiều nên
chúng tôi phải làm Muller nhiều hơn, vì vậy mà
tỷ lệ đau – bầm dọc đường đi tĩnh mạch cao
hơn.

KẾT LUẬN
Qua nghiên cứu 7.000 trường hợp bệnh
nhân bị suy dãn tĩnh mạch chi dưới mạn tính
được khám tại phòng khám Phẫu thuật lồng
ngực và mạch máu bệnh viện Đại học Y dược,
trong thời gian từ 8/2004 đến 6/2011. Chúng tôi
rút ra các kết luận sau:
Bệnh xảy ra ở nữ nhiều hơn nam và có liên
quan đến hoạt động nghề nghiệp phải đứng lâu.
Hầu hết bệnh nhân có hiện tượng trào
ngược từ tĩnh mạch sâu qua trên siêu âm
Doppler tĩnh mạch.
Phân độ theo CEAP thì hầu hết ở độ II và III
cần phải điều trị triệt để.

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1.
2.
3.

4.

5.

Bergan Jj. (2000). Varicose veins: treatment by surgery and
sclerotherapy. Vascular Surgery, vol. 2, 2000, p. 2007-2021.
Ciucci J. (1999). Quality control in varicose vein surgery:
significance and feasibility.
Khirurgiia (Mosk) (2002) Surgical Technologies in the treatment
of lower extremity varicose disease. (1): 10-5 Related Articles,
Book, 2002.
Kistner RL, Elna M. Masuda (2000) A practical approach to the
diagnosis and classification of chronic venous disease. Vascular
Surgery, vol. 2, p. 1990-1999.
Laurikka JO (2002). Risk indications for varicose veins in forty to
sixty Y.O in the tempere varicose vein study. World Journal of
Surgery. June 2002, V. 26, N. 6. p 648.

205