Đặc điểm khí máu trong các bệnh nhân bị chấn thương đầu nhập khoa cấp cứu Bệnh viện Nhi Đồng 2

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 11 * Phụ bản Số 4 * 2007

Nghiên cứu Y học

ĐẶC ĐIỂM KHÍ MÁU TRONG CÁC BỆNH NHÂN BỊ CHẤN THƢƠNG
ĐẦU NHẬP KHOA CẤP CỨU BV NHI ĐỒNG 2
Nguyễn Huy Luân*

TÓM TẮT
Các bệnh nhi bị chấn thương đầu, ngoài các rối loạn hô hấp còn có thể đi kèm các rối loạn thăng bằng
kiềm toan.
Mục tiêu: Xác định đặc điểm rối loạn khí máu trên các bệnh nhi bị chấn thương đầu nhập khoa cấp cứu
BV Nhi Đồng 2.
Phương pháp: hồi cứu mô tả.
Kết quả: 32 ca chấn thương đầu có làm khí máu khi nhập khoa cấp cứu. Tỷ lệ nam/nữ = 0.88/1. Trẻ > 2
tuổi bị chấn thương đầu là 18 ca (56.2%). Đa số các trường hợp chấn thương ở tuyến tỉnh chuyển lên
chiếm tỷ lệ 68.8%. Các nguyên nhân gây chấn thương đầu phần lớn là do té ngã trong sinh họat 16 ca
(50.0%) và tai nạn giao thông 12 ca (37.5%). Số bệnh nhi nhập viện trong tình trạng hôn mê là 19 ca
(59.37%), 6 ca khi nhập viện phải đặt nội khí quản và thở máy. Rối loạn khí máu thường gặp là toan chuyển
hóa (25%) và dạng hỗn hợp (34.4%).
Kết luận: Xét nghiệm khí máu rất cần thiết trong việc điều chỉnh thông khí cho bệnh nhi bị phù não do
chấn thương và giúp phát hiện các rối lọan toan kiềm đi kèm.

ABSTRACT
CHARACTERISTICS OF BLOOD GAS FIGURES IN CHILDREN WITH HEAD INJURIES
AT ADMISSION IN EMERGENCY DEPARMENT OF CHILDREN HOSPITAL N02
Nguyen Huy Luan * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 11 – Supplement of No 4 - 2007: 79 – 82
In children’s head injury, beside the respiratory disorder there are other metabolic disorders on arterial
blood gas test.
Objectives: Describe the characteristics of blood gas figures in children with head injury at the
admission in the ED of Children Hospital N02.

Methods: A retrospective study was conducted in the ED of Children Hospital N 02 from 4/2004 to
10/2006.
Results: 32 cases with head injury were involved to our study. Male/female ratio was 0.88/1. Children
above two years old were 18 cases (56.2%). Most of them came from the provincial area (68.8%). The head
injury was caused by daily accidents in 16 cases (50.0%) and traffic accidents in 12 cases (37.5%). At
admission patients had coma in 19 cases (59.37%), 6 cases received ventilation mechanism. Mixed blood gas
disorder often found in our study which takes of about 34.4% (34 cases), and metabolic acidosis was also
prominent with 14 cases of about 25%.
Conclusion: Arterial blood gas test is required in patient with head injury for detecting other
associated metabolic disorder.
nhập khoa cấp cứu BV Nhi Đồng 2 ngày càng
ĐẶT VẤNĐỀ:
tăng. Một số bệnh nhi bị chấn thương đầu
Số lượng bệnh nhi bị chấn thương đầu
nặng, hôn mê phải hổ trợ hô hấp và được xét
* Bộ Môn Nhi ĐHYD TP.HCM

Chuyên đề Nhi Khoa

79


Nghiên cứu Y học

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 11 * Phụ bản Số 4 * 2007

nghiệm khí máu để đánh giá tình trạng hô hấp
giúp cho việc điều trị được hiệu quả hơn. Trên
các bệnh nhi bị chấn thương đầu ngoài các rối
lọan về hô hấp còn có các rối loạn về kiềm

toan. Chúng tôi thực hiện nghiên cứu này
nhằm khảo sát đặc điểm các giá trị khí máu
trên các bệnh nhi bị chấn thương đầu.

tuổi: 14 ca (43,8%)

Mục tiêu nghiên cứu

Bảng 2: Nguyên nhân chấn thương

Đặc điểm khí máu trong các bệnh nhân bị
chấn thương đầu nhập khoa cấp cứu BV Nhi
Đồng 2 từ tháng 4/2004 đến tháng 10/2006.

PHƢƠNGPHÁP VÀ ĐỐI TƢỢNG
Thiết kế nghiên cứu
Hồi cứu mô tả.

Đối tƣợng nghiên cứu
Tất cả bệnh nhân bị chấn thương đầu nhập
khoa cấp cứu BV Nhi Đồng 2 và có làm khí
máu từ tháng 4/2004 đến tháng 10/2006.

Các bƣớc tiến hành
Thu thập dữ liệu: Bệnh án mẫu (bệnh nhân
bị chấn thương đầu nhập khoa cấp cứu BV
Nhi Đồng 2 và có làm khí máu từ tháng 4/2004
đến tháng 10/2006. Số liệu được nhập bằng
phần mềm EPI-INFO 6.04B.
Phân tích số liệu bằng phần mềm SPSS 11.05

Kỹ thuật: khí máu được thử bằng máy
Các giá trị Px, P50 được tính bằng phần
mềm OSA (Oxygen Status Algorithm V2.0)
của tác giả Mads và Ole Siggaard-Andersen.

KẾT QUẢ
Địa chỉ
Số ca
22
4
6
32

Tỷ lệ %
68,8
12,5
18,8
100,0

Đa số bệnh nhi ở các tỉnh chuyển đến
chiếm tỷ lệ 68,8%

Tuổi
Nhỏ nhất 2 tháng, lớn nhất 14 tuổi. Trẻ < 2

80

Giới tính
Nam 15 ca (46,9), nữ 17 ca (53,1). Tỷ lệ
nam/nữ = 0,88/1.

Nguyên nhân chấn thƣơng sọ não
Nguyên nhân
Số ca Tỷ lệ % Đa chấn thương
Tai nạn giao thông
12 37,5%
5
Tai nạn trong sinh họat 16 50,0%
1
Ngã xuống suối
2
6,25%
Rớt cột bê tông
1
3,12%
Dừa rớt
1
3,12%

Đa số các nguyên nhân gây chấn thương
đầu là do tai nạn té ngã trong sinh họat và tai
nạn giao thông. Các trường hợp đa chấn thương
phần lớn là do tai nạn giao thông gây nên.

Tình trạng lúc nhập viện
Bảng 3: Tình trạng nhập viện
Tình trạng lúc nhập viện
Ngưng thở + NKQ
Thở máy
Truyền máu

Xuất huyết da niêm
Hôn mê
Thiểu niêu
Rối lọan khác

Số ca
5
1
4
4
19
1
7

Tỷ lệ %
15,63%
3,12%
12,5%
12,5%
59,37%
3,12%
21,87%

Đa số bệnh nhi nhập viện trong tình trạng
hôn mê 19 ca (59,37%).

Trị số trung bình các giá trị khí máu trong
chấn thƣơng
PH

Bảng 1: Địa điểm phân bố
Địa chỉ
Tỉnh
Nội thành
Ngoại thành
Tổng cộng

Trẻ > 2 tuổi: 18 ca (56,2%)

Giá trị nhỏ Giá trị lớn
nhất
nhất
7,07
7,75

Trung bình ±
SD
7,38 ± 0,12

PaO2

19,8

473,3

200,7 ± 108,3

PaO2/FiO2

25,3

997,0

517,4 ± 264,0

PaCO2

8,5

214,3

38,6 ± 34,3

SaO2

26,2

99,9

94,7 ± 15,4

BE(+)

0,1

2,0

1,1 ± 0,9

BE(-)

0,9

20,2

6,5 ± 4,7

AaDO2

0

535,8

88,6 ± 156,1

HCO3

5,7

27,6

18,4 ± 5,6

Shunt

10

40,9

15,2 ± 8,9

P50

6,8

44,6

25,5 ± 8,3

Chuyên đề Nhi Khoa


Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 11 * Phụ bản Số 4 * 2007

Px

Giá trị nhỏ Giá trị lớn
nhất
nhất
0,1
65,2

Trung bình ±
SD
32,6 ± 15,2

Các kiểu rối loạn trong xét nghiệm khí
máu
Bảng 5: Các kiểu rối lọan cân bằng acid base
Số ca

Tỷ lệ %

Không có rối loạn

7

21,9

Toan hô hấp

4

12,5

Toan chuyển hóa

8

25,0

Kiềm hô hấp

2

6,3

Rối loạn hỗn hợp

11

34,4

Tổng cộng

32

100,0

Rối lọan toan kiềm chiếm tỷ lệ 25/32
(78.1%). Trong đó rối loạn thường gặp là toan
chuyển hóa (25%) và dạng hỗn hợp (34.4%).

BÀNLUẬN
Đặc điểm dịch tễ học
Nơi cư ngụ
Đa số các trường hợp chấn thương ở tuyến
tỉnh chuyển lên chiếm tỷ lệ 68,8%. Điều này
phù hợp thực tế vì BV Nhi Đồng 2 là nơi tiếp
nhận các trường hợp chấn thương đầu ở trẻ
em và có khả năng phẫu thuật sọ não. Vùng
ngoại thành có tỷ lệ chấn thương nhiều hơn
vùng nội thành điều này cũng phù hợp với
nghiên cứu của BS Võ Văn Nho, BS Trương
Văn Việt(7,8).
Tuổi
Trẻ bị chấn thương có thể gặp ở mọi lứa tuổi
nhỏ nhất 2 tháng, lớn nhất 14 tuổi. Tỷ lệ trẻ > 2
tuổi bị chấn thương đầu nhiều hơn (56,2%) vì trẻ
từ 2-6 tuổi hay chạy nhảy chơi đùa nên dễ bị

chấn thương, còn trẻ trên 6 tuổi dễ bị tai nạn giao
thông khi di chuyển trên đường điều này cũng
phù hợp với nghiên cứu của BS Trương Văn Việt
tại BV Chợ Rẫy và tại BV Nhi Trung Ương tỷ lệ
trẻ từ 5-9 tuổi là 42,7%(1,8). Theo tác giả Lê Vũ
Anh nhóm tuổi thường gặp nhất trong chấn
thương là 1 - 4 tuổi(2).

Nghiên cứu Y học

Tỷ lệ nam/nữ = 0.88, theo nghiên cứu tại
BV Nhi Trung Ương trong chấn thương đầu
do tai nạn giao thông tỷ lệ nam/nữ =1,2/1(2).

Nguyên nhân chấn thƣơng sọ não
Đa số các nguyên nhân gây chấn thương
đầu là do tai nạn trong sinh họat (40,63%) và
tai nạn giao thông (37,5%). Đối với trẻ nhỏ tỷ
lệ đầu/toàn bộ cơ thể lớn hơn trẻ lớn và thiếu
niên nên khi bị té ngã trong sinh họat hàng
ngày thường sẽ bị chấn thương vùng đầu, đối
với trẻ lớn lại thường bị chấn thương đầu do
tai nạn giao thông khi di chuyển trên đường
cùng với bố mẹ hay khi đi một mình. Các
trường hợp đa chấn thương phần lớn là do tai
nạn giao thông gây nên.

Tình trạng lúc nhập viện
Đa số bệnh nhi nhập viện trong tình trạng
hôn mê 19 ca (59,37%), 6 ca (18,75%) khi nhập

viện phải đặt nội khí quản và thở máy điều
này nói lên mức độ nặng của chấn thương đầu
cần được thông khí tốt để giảm áp lực nội sọ
và cần được xét nghiệm khí máu để điều
chỉnh hô hấp cho bệnh nhân, 4ca (12,5%) thiếu
máu nặng cần phải truyền máu.

Rối loạn toan kiềm trong chấn thƣơng
Rối loạn khí máu chiếm tỷ lệ 25/32 (78,12%).
Bệnh nhi hôn mê thường có toan hô hấp, khi
được giúp thở để tăng thông khí giảm phù não
thì rối loạn thường gặp là kiềm hô hấp(3,5,8). Tuy
nhiên trong nghiên cứu này rối loạn toan kiềm
thường gặp là toan chuyển hóa (25%) và dạng
hỗn hợp (34,4%). Điều này cho thấy xét nghiệm
khí máu là cần thiết cho các bệnh nhi bị chấn
thương đầu nặng để phát hiện các rối loạn toan
kiềm đi kèm.

KẾT LUẬN
Đa số các nguyên nhân gây chấn thương đầu
là do tai nạn trong sinh họat (50,0%) và tai nạn
giao thông (37,5%). Các trường hợp đa chấn
thương phần lớn là do tai nạn giao thông gây
nên. Phần lớn bệnh nhi nhập viện trong tình

Giới tính

Chuyên đề Nhi Khoa

81


Nghiên cứu Y học

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 11 * Phụ bản Số 4 * 2007

trạng hôn mê 19 ca (59,37%), 15,63% được đặt
NKQ để giúp thở, 12,5% cần được truyền máu.

3

Rối loạn khí máu chiếm tỷ lệ (78,12%)
trong các trường hợp chấn thương đầu nặng.
Rối loạn toan kiềm thường gặp là toan chuyển
hóa (25%) và dạng hỗn hợp (34,4%).

4

Trong các trường hợp phù não do chấn
thương cần làm xét nghiệm khí máu để giúp
điều chỉnh thông khí và phát hiện các rối loạn
toan kiềm đi kèm.

5
6

7

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1

2

82

Chấn thương sọ não do tai nạn giao thông ở trẻ em điều
trị nội trú tại bệnh viện Nhi Trung Ương 2002-2004.
/>Đặc điểm dịch tễ và thương tích do tai nạn giao thông
trên trẻ em điều trị nội trú tại bệnh viện Nhi Trung Ương
2002-2004. />
8

Greenbaum LA. (2006), Acid-base Disorder. In: William
Schmitt. Nelson Essentials of pediatrics, 5 th, pp 174 - 178.
Elsevier Saunders. Philadelphia.
Lê Vũ Anh. Tóm tắt nghiên cứu điều tra cơ bản tình hình
chấn
thương
trẻ
em
6
tỉnh
(14/4/2005)
/>Malley WJ. (2005). Clinical blood gases. Assessment and
intervention.2nd Elsevier Saunders.
Peters MJ, Tasker RC, Kiff KM, Yates R, Hatch DJ. (1998)
Acute hypoxemic respiratory failure in children: case mix
and the utility of respiratory severity indices.Intensive
Care Med. Jul;24(7):699-705.

Trương Văn Việt. Các yếu tố nguy cơ gây chấn thương sọ
não do tại nạn giao thông tại Thành phố Hồ Chí Minh - Y
học Thành phố Hồ Chí Minh - Năm 2002, số 1 CĐ Ngoại
thần kinh, tập 6, tr. 14-20.
Võ Văn Nho, Trương Văn Việt. Cấp cứu chấn thương đầu
ở vùng nông thôn và những khu vực xa - Y học Thành
phố Hồ Chí Minh - Năm 2002, số 1 CĐ Ngoại thần kinh,
tập 6, tr. 1-5

Chuyên đề Nhi Khoa