Bài giảng Chính sách hình sự - Những vấn đề lý luận và thực tiễn cấp bách: Chương 4 - LS. TS. Trần Thị Quang Vinh

Chương 4

ĐỔI MỚI 
CHÍNH SÁCH HÌNH SỰ 
LS. TS TRẦN THỊ QUANG VINH


ĐỔI MỚI 
CHÍNH SÁCH HÌNH SỰ
1. NHU CẦU ĐỔI MỚI CHÍNH SÁCH HS
2. CHÍNH SÁCH HS TRONG THỜI LỲ ĐỔI 
MỚI VÀ VẤN ĐỀ THỂ CHẾ CSHS TRONG 
BLHS 1999 VÀ LUẬT SỬA ĐỔI 2009


1. NHU CẦU ĐỔI MỚI CHÍNH SÁCH HS
1.1 Đổi mới kinh tế
1.2 Đổi mới chính trị ­ xã hội
1.3 Đổi mới của pháp luật
1.4 Tình hình tội phạm
1.5 Những hạn chế của công tác đấu phòng chống TP
1.6 Yêu cầu của tiến bộ xã hội mở rộng dân chủ, xây 
dựng nhà nước và pháp quyền tại VN
1.7 Những tiến bộ về kỹ thuật lập pháp


1.1  Đổi mới về kinh tế

­  Chuyển từ nền kinh tế kế hoạch sang nền 
kinh tế hàng hóa nhiều thành phần theo cơ 
chế thị trường; 

­  Hình thành và phát triển kinh tế tri thức


1.1  Đổi mới về kinh tế
Đường lối mới về kinh tế
“Phát triển nền KT hàng hóa nhiều thành phần theo định 
hướng XHCN, vận hành theo cơ chế thị trường có sự quản lý 
của Nhà nước” (Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ xây dựng đất 
nước)

Nền KT thị trường có những đặc trưng sau:
1. Quá trình lưu thông sản phẩm từ sản xuất đến tiêu dùng phải 
được thực hiện chủ yếu bằng phương thức mua bán
2. Trao đổi hàng hóa phải có quyền tự do nhất định thể hiện trên 
các khía cạnh tự do lựa chọn hàng hóa sản xuất, tự do mua bán, 
tư do quyết định về giá cả, phương thức thanh toán
3. Hoạt động mua bán phải được thực hiện thường xuyên, ổn 
định trên cơ sở một kết cấu hạ tầng tối thiểu, đủ để việc mua 
bán diễn ra thuận lợi


1.1  Đổi mới về kinh tế
Nền KT thị trường có những đặc trưng sau (tiếp): 
4.

5.
6.

Các đối tác hoạt động trong nền kinh tế thị trường đều 
theo đuổi lợi ích riêng của mình. Lợi ích cá nhân là động 

lực trực tiếp cho sự phát triển kinh tế
Cạnh tranh là linh hồn của KT thị trường, là động lực thúc 
đẩy sự phát triển KT và tiến bộ XH
Sự vận động của các quy luật khách quan của thị trường 
dẫn dắt hành vi, thái độ ứng xử của các chủ thể kinh tế 
tham gia vào thị trường


1.1  Đổi mới về kinh tế
Ưu thế của nền KT thị trường:
­
­
­

­
­

Tự động đáp ứng nhu cầu có thể thanh toán được của 
các doanh nghiệp
Có khả năng huy động tối đa mọi tiềm năng XH
Tạo động lực mạnh để thúc đẩy hoạt động của các 
doanh nghiệp đạt hiệu quả cao thông qua cơ chế đào 
thải các doanh nghiệp yếu kém bằng chế định phá 
sản
Phản ứng nhanh trước những thay đổi của nhu cầu 
xã hội
Tạo động lực thúc đẩy sự phát triển nhanh chóng của 
khoa học công nghệ ­ kỹ thuật xây dựng nền kinh tế 

1.1  Đổi mới về kinh tế
Khuyết tật của nền KT thị trường:
­
­

­

Dễ tạo ra môi trường thuận lợi phát sinh vi 
phạm PL và tội phạm
Sự cạnh tranh không tổ chức dẫn đến mất 
cân đối vĩ mô, phát triển có tính chất chu kỳ 
của nền kinh tế dễ dẫn đến lạm phát và thất 
nghiệp
Sự cạnh tranh dẫn đến độc quyền làm hạn 
chế đến những ưu điểm của nền KT thị 
trường




Đổi mới về kinh tế

Kinh tế tri thức

Mác dự đoán: Khoa học sẽ trở thành lực lượng sản 
xuất trực tiếp
Kinh tế tri thức phản ánh bản chất của lực lượng 
sản xuất mới trong đó tri thức giữ vai trò quyết 
định.
Từ nửa sau của thế kỷ 20 đến nay, ở nhiều nước 

phát triển, nguồn lực tri thức ngày càng ngày càng 
trở nên quyết định trong phát triển kinh tế thường 
tạo ra hơn 50% tổng sản phẩm XH (GNP)


1.2  Đổi mới chính trị ­ xã hội

 

­   Xây dựng Nhà nước pháp quyền 
Là phương thức tổ chức Nhà nước trên cơ sở đề cao tính tối cao 
của PL chỉ định KHP cho mọi hoạt động của cơ quan, tổ chức, cá 
nhân

­  Cải cách tư pháp
 Mục tiêu của CCTP là xây dựng nền tư pháp trong sạch vững 

mạnh, dân chủ, nghiêm minh, bảo vệ công lý, từng bước hiện đại, 
phục vụ nhân dân, phụng sự Tổ quốc VN XHCN, hoạt động tư 
pháp mà trọng tâm là hoạt động xét xử được tiến hành có hiệu 
quả và hiệu lực cao 

­  Mở rộng dân chủ.


1.2  Đổi mới chính trị ­ xã hội
­  Hội nhập quốc tế

• VN là thành viên của nhiều tổ chức QT toàn cầu 
và khu vực (LHQ, WTO, ASEAN, …

• VN tham gia nhiều công ước QT về nhiều lĩnh 
vực, đặc biệt là lĩnh vực thương mại 
• VN là nước đăng cai và tổ chức thành công 
nhiều Hội nghị Quốc tế quan trọng
• VN tham gia nhiều Công ước QT đấu tranh 
phòng chống một số tội phạm cụ thể 


1.2  Đổi mới chính trị ­ xã hội
Trong lĩnh vực HTQT về HS VN đã tham gia:
 15 Hiệp định và Nghị định thư về hợp tác quốc tế về  phòng 
chống tội phạm; 
 7 Hiệp định hợp tác phòng chống ma túy;
 17 Hiệp định tương trợ tư pháp về hình sự và 16 Hiệp định về 
dẫn độ tội phạm với các quốc gia trên thế giới.
 3 Công ước của LHQ về phòng chống ma túy; 
 8 Công ước và Nghị định thư về chống khủng bố
 Công ước LHS chống tội phạm có tổ chức xuyên quốc gia,
 Công ước LHQ chống tham nhũng;
Trong khuôn khổ Interpol công an VN đã phối hợp xử lý thông tin 
hơn 10.000 đối tượng truy nã QT, đối tượng khủng bố. 


1.3 Đổi mới về pháp luật
Nghị quyết 48/NQ­TW ngày 24/05/2005 của Bộ Chính trị về 
chiến lược xây dựng và hoàn thiện hệ thống PL đến 2010, 
định hướng đến 2020:

­ Tạo lập môi trường pháp lý cho cạnh tranh lành mạnh, bình 
đẳng, phù hợp với nguyên tắc của WTO và các cam kết quốc 

tế khác. 
­ Hoàn thiện PL bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ… phù hợp với 
yêu cầu của WTO và các điều ước QT mà VN là thành viên. 
­ Hình thành khuôn khổ pháp lý, áp dụng các thiết chế và 
chuẩn mực QT về an toàn trong kinh doanh tiền tệ ­ tín 
dụng. Hoàn thiện PL về thị trường chứng khoán. 


1.3 Đổi mới về pháp luật
Nghị quyết 48/NQ­TW ngày 24/05/2005 của Bộ Chính trị về 
chiến lược xây dựng và hoàn thiện hệ thống PL đến 2010, 
định hướng đến 2020:

­ Hoàn thiện PL về khoa học và công nghệ theo 

hướng khuyến khích sự phát triển các ngành khoa 
học mới, công nghệ cao
­ Hoàn thiện PL về tài nguyên và môi trường theo 
nguyên tắc quản lý chặc chẽ, phát triển bền vững, 
kết hợp hài hòa giữa sử dụng và bảo vệ tài nguyên 
thiên nhiên


1.3 Đổi mới về pháp luật
Nghị quyết 48/NQ­TW ngày 24/05/2005 của Bộ 
Chính trị về chiến lược xây dựng và hoàn thiện hệ 
thống PL đến 2010, định hướng đến 2020:
­ Đẩy mạnh việc ra soát, sửa đổi, bổ sung hoặc ban 
hành mới các văn bản quy phạm PL để phù hợp với 
thông lệ quốc tế và các điều ước QT mà VN là 

thành viên.
­ Phải hoàn thiện PL về đấu tranh phòng chống tội 
phạm… Hoàn thiện CSHS, bảo đảm yêu cầu đề cao 
hiệu quả phòng ngừa 


1.3 Đổi mới về pháp luật
 ­    Thể chế hóa các quan điểm của Nhà nước về xây dựng 

nhà nước pháp quyền, cải cách tư pháp tại VN và mở 
rộng dân chủ

­
­
•
•
•

Hoàn thiện pháp luật phù hợp với những đổi mới về các 
phương diện trong xã hội VN và theo yêu cầu của hội 
nhập quốc tế
Biểu hiện:
Sửa đổi Hiến pháp 1992 
Ban hành hoặc sửa đổi một loạt các Luật về bộ máy 
Nhà nước theo tinh thần cải cách hành chính, cải cách 
tư pháp
Ban hành và sửa đổi nhiều Luật quan trọng ở nhiều lĩnh 
vực khác nhau của đời sống xã hội như đất đai, môi 
trường, tín dụng ngân hàng, các loại thuế, hoạt động 
của doanh nghiệp, luật tố tụng HS, DS

1.4  Tình hình tội phạm
Ngày 16/8/2012, Ban chỉ đạo Chương trình Quốc gia phòng, 
chống tội phạm Bộ Công an đã tổ chức họp đánh giá tình hình kết 
quả thực hiện Chỉ thị số 48­CT/TW, Nghị quyết 09/CP, Chương 
trình mục tiêu quốc gia phòng chống tội phạm trong lực lượng 
công an nhân dân 6 tháng đầu năm; triển khai nhiệm vụ công tác 6 
tháng cuối năm 2012  
Hội nghị nhận định, tình hình tội phạm ở Việt Nam hiện nay 
vẫn diễn biến phức tạp, số người phạm tội là người chưa thành 
niên chiếm tỷ lệ ngày càng cao. Hoạt động của tội phạm có tổ 
chức, đâm thuê, chém mướn, đòi nợ thuê, trộm cướp có sử dụng 
“vũ khí nóng”, tội phạm sử dụng công nghệ cao, chống người thi 
hành công vụ, giết người do mâu thuẫn trong nội bộ nhân dân gia 
tăng.
Tình hình tội phạm tiếp tục được kiềm chế, số vụ phạm pháp 
hình sự giảm 2,57%, số vụ án kinh tế, tham nhũng phát hiện nhiều 
hơn 1,2%, ma túy nhiều hơn 3%, môi trường nhiều hơn 45%, đối 


1.4  Tình hình tội phạm
Diễn biến phức tạp và có xu hướng nghiêm trọng 
hơn

­ Trung bình mỗi ngày xảy ra khoảng 227 vụ, mỗi giờ 
xảy ra 9,4 vụ, và cứ 5 giờ xảy ra 1 vụ giết người, cứ 2,5 
giờ xảy ra 1 vụ cướp, 10 giờ xảy ra 1 vụ hiếp dâm. 
­Mặc dù so với cách đây 10 năm tình hình hoạt động của 
các loại TP cơ bản đã được kiềm chế và có xu hướng 

giảm (5,48%); song lại xuất hiện nhiều nhóm và loại TP 
mới với những thủ đoạn tinh vi xảo quyệt hơn 
­ Những loại tội phạm nguy hiểm cao vẫn tiếp tục xảy 
ra và chưa có chiều hướng giảm như các tội phạm về 


1.4  Tình hình tội phạm
 Diễn biến phức tạp và có xu hướng nghiêm trọng 

hơn

­ Tội phạm môi trường, gây ô nhiễm nghiêm trọng diễn 
ra phức tạp, gây hậu quả xấu về nhiều mặt xảy ra ká 
phổ biến 
­ Hoạt động có dấu hiệu tẩy rửa tiền liên quan đến 
người ước ngoài cũng đã xuất hiện tại VN trá hình dưới 
dạng đầu tư nước ngoài, cho vay tín dụng, trộm cắp tiền 
từ ngân hàng nước ngoài và rửa tiền trong hệ thống ngân 
hàng VN, thành lập các dự án và công ty liên doanh, quỹ 
từ thiện. 
 


2. CHÍNH SÁCH HÌNH SỰ 
TRONG THỜI KỲ ĐỔI MỚI
2.1  QUAN ĐiỂM CƠ BẢN XÂY DỰNG CHÍNH 
SÁCH HÌNH SỰ TRONG THỜI KỲ ĐỔI 
MỚI
2.2  ĐỊNH HƯỚNG VÀ NỘI DUNG CỦA CSHS 
TRONG THỜI KỲ ĐỔI MỚI

2.1  QUAN ĐiỂM CƠ BẢN XÂY DỰNG CHÍNH 
SÁCH HÌNH SỰ TRONG THỜI KỲ ĐỔI MỚI
1. CSHS phải nhằm mục đích bảo vệ, củng cố và 
phát huy nền dân chủ XHCN, góp phần xây dựng 
Nhà nước pháp quyền dưới sự lãnh đạo của 
Đảng cộng sản VN
2. CSHS phải được xuất phát từ yêu cầu phát triển 
KT – XH, xây dựng XH công bằng, dân chủ, văn 
minh 
3. Hoàn thiện CSHS phục vụ cho cuộc đấu tranh 
phòng chống tội phạm


2.1  QUAN ĐiỂM CƠ BẢN XÂY DỰNG CHÍNH 
SÁCH HÌNH SỰ TRONG THỜI KỲ ĐỔI MỚI
4. CSHS phải nhằm huy động sức mạnh của cả hệ 
thống chính trị và của toàn dân vào công cuộc 
đấu tranh phòng chống tội phạm
5. CSHS phải kế thừa truyền thống pháp lý của 
dân tộc, những thành tựu đã đạt được của nền tư 
pháp XHCN, tiếp thu có chọn lọc kinh nghiệm 
của nước ngoài
6. Hoàn thiện CSHS là nhằm hiện đại hóa cuộc 
đấu tranh phòng chống tội phạm và vì hiệu quả 
XH


2.2  ĐỊNH HƯỚNG VÀ NỘI DUNG CỦA 

CSHS TRONG THỜI KỲ ĐỔI MỚI
2.2.1  ĐỊNH HƯỚNG VÀ NỘI DUNG CỦA CHÍNH 
SÁCH TỘI PHẠM TRONG THỜI KỲ ĐỔI MỚI
2.2.2  ĐỊNH HƯỚNG VÀ NỘI DUNG CỦA CHÍNH 
SÁCH HÌNH PHẠT TRONG THỜI KỲ ĐỔI 
MỚI
2.2.3 ĐỊNH HƯỚNG VÀ NỘI DUNG CỦA SÁCH 
PHÒNG NGỪA TỘI PHẠM TRONG THỜI KỲ 
ĐỔI MỚI
2.2.4  ĐỊNH HƯỚNG VÀ NỘI DUNG CỦA CHÍNH 
SÁCH TỔ CHỨC ĐẤU TRANH CHỐNG TỘI 
PHẠM TRONG THỜI KỲ ĐỔI MỚI


2.2  ĐỊNH HƯỚNG VÀ NỘI DUNG CỦA 
CSHS TRONG THỜI KỲ ĐỔI MỚI
NQ 49 /NQ­TW về Chiến lược Cải cách tư pháp 
đến 2020 xác định định hướng chính của CSHS 
trong thời kỳ đổi mới là “coi trọng việc hoàn 
thiện CSHS và thủ tục tố tụng tư pháp, đề cao 
hiệu quả phòng ngừa và tính hướng thiện trong 
việc xử lý người PT. Giảm HP tù, mở rộng áp 
dụng HP tiền, HP cải tạo không giam giữ đối 
với 1 số loại TP. HẠn chế áp dụng HP tử hình 
theo hướng chỉ áp dụng đối với 1 số ít loại TP 
đặc biệt nghiêm trọng. Giảm bớt KHP tối đa quá 
cao trong 1 số loại TP. Khắc phục tình trạng HS 
hóa quan hệ KT, quan hệ 
 

2.2  ĐỊNH HƯỚNG VÀ NỘI DUNG CỦA 
CSHS TRONG THỜI KỲ ĐỔI MỚI
dân sự, bỏ lọt tội phạm. Quy định là tội phạm 
đối với những hành vi nguy hiểm cho XH mới 
xuất hiện trong quá trình phát triển KT – XH, 
khoa học, công nghệ và hội nhập quốc tế. 
Quy định trách nhiệm nghiêm khắc hơn đối với 
những tội phạm là người có thẩm quyền trong 
thực thi PL, những người lợi dụng chức vụ 
quyền hạn để PT.
Xây dựng cơ chế phát huy sức mạnh của nhân 
dân, cơ quan, các tổ chức quần chúng trong phát 
hiện, phòng ngừa tham nhũng