MỘT SỐ HÌNH THỨC, BIỆN PHÁP TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG HỌC THEO NHÓM NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ Ở TRƯỜNG PHỔ THÔNG

---------–

& &---------

SÁNG KIẾN
ĐỀ TÀI:
MỘT SỐ HÌNH THỨC, BIỆN PHÁP TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG
HỌC THEO NHÓM NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC
HỌC SINH TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ
Ở TRƯỜNG PHỔ THÔNG

Người thực hiện: Lã Thị Lan Hương

Hùng An, năm 2019
1


2


MỤC LỤC
PHẦN 1: ĐẶT VẤN ĐỀ ………………………....…..……....………Trang 3
1.1. Lý do chọn đề tài………………………………………………………… 3
1.2. Mục đích nghiên cứu……………………………………………………...5
1.3. Đối tượng nghiên cứu………………………………………………….….5
1.4. Phạm vi nghiên cứu…………………………………………………….…5
1.5. Phương pháp nghiên cứu……………………………………………….....5
PHẦN 2: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ………………………...…….......…….....7
2.1. Cơ sở lý luận chung về tổ chức hoạt động học theo nhóm ở trường
Trung học phổ thông…………………………………….............…..................7
2.2. Thực trạng của việc tổ chức hoạt động học theo nhóm trong giờ lên

lớp ở trường Trung học phổ thông hiện nay.................................................10
2.2.1. Những thuận lợi và khó khăn ……………………………………….....10
2.2.2. Nguyên nhân của thực trạng………………………………………........11
2.3. Những biện pháp cụ thể...........................................................................12
2.3.1. Những yêu cầu cơ bản đối với giáo viên và học sinh khi tổ chức hoạt
động học theo nhóm..........................................................................................12
2.3.2. Một số hình thức, biện pháp sư phạm cụ thể tiến hành tổ chức hoạt động
học theo nhóm trong giờ lên lớp môn Lịch sử ở trường Trung học phổ thông.15
2.3.2.1. Tiến trình của hoạt động nhóm.............................................................16
2.3.2.2. Một số hình thức, biện pháp cụ thể......................................................17
2.3.3. Hiệu quả sáng kiến kinh nghiệm. ……………………...………....…...22
PHẦN 3: KẾT LUẬN………………………………..........…………….......24

3


PHẦN 1: ĐẶT VẤN ĐỀ
1.1. Lý do chọn đề tài
Xuất phát từ quan điểm chỉ đạo của Đảng về giáo dục - đào tạo, đặc biệt là
Nghị quyết Trung ương số 29-NQ/TW ngày 04 tháng 11 năm 2013 của Ban
chấp hành Trung ương khóa XI về “Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào
tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế”: “Tiếp tục đổi mới
mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực,
chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của người học; khắc phục lối
truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy cách học, cách
nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri
thức, kỹ năng, phát triển năng lực. Chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức
hình thức học tập đa dạng, chú ý các hoạt động xã hội, ngoại khóa, nghiên cứu
khoa học. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy

và học...”. Thực hiện định hướng nêu trên, việc đổi mới nội dung, phương pháp,
hình thức tổ chức dạy học và kiểm tra đánh giá theo định hướng phát triển năng
lực, phẩm chất người học, hiện nay giáo dục phổ thông trong phạm vi cả nước
đang thực hiện đổi mới đồng bộ các yếu tố: mục tiêu, nội dung, phương pháp,
hình thức tổ chức, thiết bị và đánh giá chất lượng giáo dục; Từng bước chuyển
từ chương trình giáo dục tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực của người
học, nghĩa là từ chỗ quan tâm đến việc học sinh học được cái gì đến chỗ quan
tâm học sinh làm được cái gì qua việc học. Để đảm bảo được điều đó, nhất định
phải thực hiện thành công việc chuyển từ phương pháp dạy học nặng về truyền
thụ kiến thức sang dạy cách học, cách vận dụng kiến thức, rèn luyện kỹ năng,
hình thành năng lực và phẩm chất người học.
Song, khi bàn về phương pháp giảng dạy thì dù truyền thống hay hiện đại
đều nhấn mạnh lên một khía cạnh nào đó của cơ chế dạy - học và không có một
phương pháp giảng dạy nào được cho là lý tưởng. Mỗi một phương pháp đều có
ưu điểm và hạn chế riêng của nó, do vậy giáo viên nên lựa chọn một hay kết hợp
4


nhiều phương pháp giảng dạy sao cho phù hợp với mục tiêu, bản chất của vấn đề
cần trao đổi.
Trong số các phương pháp và kỹ thuật dạy học theo định hướng phát triển
năng lực, phẩm chất của học sinh thì phương pháp hoạt động nhóm có lợi thế
hơn cả. Vì khi hoạt động theo nhóm các em được chia sẻ ý kiến cho nhau, được
hỗ trợ giúp đỡ nhau để cùng tiến bộ nhằm phát triển năng lực và phẩm chất,
hoàn thiện bản thân trong quá trình học tập.
Hoạt động học theo nhóm được hiểu là cách tổ chức một hoạt động dạy
học, trong đó học sinh của cả lớp được chia thành các nhóm nhỏ, cùng nhau
nghiên cứu giải quyết các vấn đề mà giáo viên đặt ra, từ đó giúp học sinh tiếp
thu được một kiến thức nhất định nào đó. Nhằm giúp học sinh phát triển kĩ năng
giao tiếp. Phát triển năng lực nhận thức, tư duy và nhân cách của học sinh.

Hoạt động học theo nhóm là một hình thức dạy học mới. Đó là một trong
những hình thức thực hiện tốt việc dạy học phát huy tính tích cực và tương tác
của học sinh. Với hình thức này, học sinh được hấp dẫn, lôi cuốn vào các hoạt
động học, thu lượm kiến thức bằng chính khả năng của mình với sự giúp đỡ,
hướng dẫn của giáo viên. Phương pháp dạy học theo nhóm được sử dụng nhằm
khai thác vốn kiến thức mà các em đã tích luỹ, những hiểu biết thực tế trong đời
sống hoặc vận dụng kiến thức vào cuộc sống lao động sản xuất. Tuy nhiên, tổ
chức hoạt động học theo nhóm đòi hỏi giáo viên phải chuẩn bị kĩ lưỡng kế
hoạch dạy học, lựa chọn những nội dung thực sự phù hợp với hoạt động nhóm
và thiết kế được các hoạt động giúp các em lĩnh hội, khám phá kiến thức mới
một cách tốt nhất.
Ngày nay, khi khoa học kỹ thuật phát triển thì yêu cầu làm việc theo nhóm
là điều rất cần thiết. Vì trong cuộc sống, làm việc theo nhóm có thể tập trung
được những mặt mạnh của từng người và bổ sung, hoàn thiện, khắc phục được
những điểm yếu của mỗi người.
Để nâng cao chất lượng dạy học Lịch sử ở trường trung học phổ thông,
giáo viên phải biết phát huy tối đa tính tích cực, độc lập sáng tạo của học sinh.
Vì vậy, tổ chức hoạt động học theo nhóm là một trong những hình thức và biện
5


pháp cần được vận dụng một cách thường xuyên sao cho phù hợp với nội dung
bài học và sự nhận thức của học sinh.
Xuất phát từ những lý do trên, tôi lựa chọn đề tài “Một số hình thức, biện
pháp tổ chức hoạt động học theo nhóm nhằm phát triển năng lực học sinh trong
dạy học Lịch sử ở trường phổ thông” với mong được chia sẻ với đồng nghiệp
những sáng kiến, kinh nghiệm của mình trong việc nâng cao chất lượng giảng
dạy môn Lịch sử ở trường phổ thông.
1.2. Mục đích nghiên cứu

Trên cơ sở nghiên cứu một số vấn đề lý luận về việc đổi mới phương pháp
dạy và học theo định hướng phát triển năng lực học sinh và qua khảo sát thực
tiễn giảng dạy, tôi đề xuất một số hình thức, biện pháp tổ chức hoạt động học
theo nhóm trong giờ lên lớp nhằm đạt hiệu quả cao trong giảng dạy bộ môn Lịch
sử ở trường phổ thông nói chung.
1. 3. Đối tượng nghiên cứu
Trong khuôn khổ của một đề tài sáng kiến kinh nghiệm, tôi chủ yếu nghiên
cứu những vấn đề lý luận chung về việc đổi mới phương pháp dạy học theo định
hướng phát triển năng lực học sinh. Trên cơ sở đó, tôi đề xuất một số hình thức,
biện pháp sư phạm nhằm tổ chức hoạt động học theo nhóm cho học sinh trong giờ
lên lớp nhằm nâng cao hiệu quả giảng dạy bộ môn Lịch sử ở trường phổ thông.
1.4. Phạm vi nghiên cứu
Đề tài tập trung nghiên cứu một số hình thức, biện pháp tổ chức hoạt động
học theo nhóm trong giờ lên lớp nhằm nâng cao hiệu quả giảng dạy bộ môn Lịch
sử ở trường phổ thông.
Thời gian nghiên cứu: được triển khai thực hiện trong năm học 2018 - 2019
Đề tài được áp dụng tại trường Trung học phổ thông Hùng An, Bắc Quang,
Hà Giang
1.5. Phương pháp nghiên cứu
- Nghiên cứu các loại tài liệu thành văn, tìm hiểu những cơ sở lý luận về
đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh;
6


những tài liệu để thu thập những cách hướng dẫn tổ chức hoạt động nhóm, cách
thiết kế nhiệm vụ cho nhóm.
- Phương pháp trải nghiệm: thông qua thực tế giảng dạy trên lớp của bản
thân và dự giờ đồng nghiệp để tìm ra cái được, cái hạn chế và biện pháp khắc
phục trong việc sử dụng phương pháp dạy học nhóm.
- Khảo sát tình hình dạy học bộ môn Lịch sử và nghiên cứu các đặc điểm

tâm sinh lý theo lứa tuổi học sinh, qua đó nắm được chất lượng dạy học bộ môn,
tìm hiểu nguyên nhân của thực trạng đó.
- Phương pháp phỏng vấn: phỏng vấn các đối tượng học sinh, tìm hiểu sự
hứng thú của các em đối với việc học theo nhóm.
- Đề xuất những biện pháp sư phạm phù hợp tiến hành giảng dạy bộ môn
Lịch sử ở trường phổ thông.
- Thực nghiệm để kiểm chứng những biện pháp sư phạm mà đề tài nêu ra.
Từ đó rút ra kết luận khoa học, nêu những đề xuất từ việc nghiên cứu vấn đề này.

7


PHẦN 2: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
2.1. Cơ sở lý luận chung về việc tổ chức hoạt động học theo nhóm ở
trường Trung học phổ thông
Trong xu thế đổi mới phương pháp dạy học hiện nay, tư tưởng “dạy học
tập trung vào người học” trở thành hướng chủ đạo. Đảng, Nhà nước, cũng như
ngành giáo dục - đào tạo đã và đang triển khai việc dạy học và kiểm tra, đánh
giá kết quả học tập các môn học ở trường phổ thông theo định hướng phát triển
năng lực học sinh. Nhằm nâng cao chất lượng dạy học lịch sử ở trường phổ
thông, giáo viên không nên cứ bám giữ tư tưởng “lấy nội dung làm mục đích
cho việc dạy học” mà phải biết phát huy tối đa tính tích cực, độc lập, sáng tạo
của học sinh. Tổ chức hoạt động học theo nhóm trong giờ lên lớp môn Lịch sử ở
trường trung học phổ thông là sự lựa chọn cần thiết, góp phần đáp ứng yêu cầu
đổi mới giáo dục hiện nay.
Theo Từ điển tiếng Việt, “nhóm” là “tập hợp một số ít người hoặc sự vật
được hình thành theo những nguyên tắc và tiêu chí nhất định”. Từ định nghĩa về
nhóm, chúng ta có thể hiểu “nhóm học tập” là tập hợp một số ít người được hình
thành nên nhằm cùng tiếp nhận và giải quyết những nhiệm vụ đặt ra trong quá
trình học tập.

Các nhà nghiên cứu lý luận dạy học ở nước ta cho rằng: Tổ chức hoạt động
học theo nhóm là một hoạt động dạy học trong đó học sinh của lớp được thành
nhiều nhóm, các thành viên của nhóm cùng làm việc để đạt được những mục
tiêu học tập đã đề ra. Bản chất của hoạt động học theo nhóm là sử dụng các mối
quan hệ mang tính tương tác trực tiếp, đa chiều ở nhiều cấp độ khác nhau giữa
các chủ thể để tổ chức dạy học. Mối quan hệ này được thể hiện ở hai mặt: Mặt
nội dung, nói lên tính chất của các mối quan hệ trong dạy học đó là hợp tác và
cạnh tranh lành mạnh giữa các chủ thể học tập, sự cộng hưởng của nhiều người
để tạo nên sức mạnh của trí tuệ; Mặt hình thức, bao gồm tổng thể các mối quan
hệ xã hội đa dạng giữa các chủ thể học tập.
Về đặc điểm của phương pháp dạy học nhóm:
Phương pháp dạy học nhóm là phương pháp dạy học mới, góp phần phát
huy tính tích cực và tương tác của học sinh. Đó là một định hướng giáo dục chú
8


trọng khai thác tối đa mối quan hệ và tác động đa chiều trong quá trình dạy học.
Phương pháp dạy học này giúp học sinh tiếp thu kiến thức một cách chủ động
sáng tạo, nhận được nhiều thông tin phản hồi từ giáo viên và các học sinh khác;
học sinh được lôi cuốn vào các hoạt động học tập, tiếp thu kiến thức bằng chính
khả năng của mình với sự tổ chức hướng dẫn của giáo viên; đồng thời phát triển
kĩ năng giao tiếp, kĩ năng làm việc trong tập thể của học sinh,...
Trong khi các phương pháp dạy học truyền thống chỉ có sự tác động một
chiều từ giáo viên đến học sinh, thì dạy học theo nhóm xuất hiện nhiều mối quan
hệ tương tác, đa chiều giữa giáo viên với học sinh, giữa học sinh với giáo viên,
giữa học sinh với học sinh. Khác với các phương pháp dạy học truyền thống,
dạy học theo nhóm giúp người học trở thành chủ thể tích cực của quá trình
chiếm lĩnh tri thức, họ không thụ động tiếp nhận kiến thức một chiều từ giáo
viên, mà bằng hoạt động tự nghiên cứu, trao đổi, thảo luật trong nhóm, rút kinh
nghiệm và tự điều chỉnh,...Học sinh sẽ chủ động, sáng tạo tiếp nhận tri thức và

rèn luyện những phẩm chất quan trọng trong học tập và cuộc sống. Giáo viên
không còn là chủ thể của quá trình dạy học, không còn là người duy nhất tìm ra
và cung cấp kiến thức cho học sinh.
Trong dạy học theo nhóm, giáo viên là người tổ chức và đạo diễn, là người
thiết kế các hoạt động: thành lập các nhóm học tập, đề ra nhiệm vụ cho từng
nhóm và tất cả các nhóm, là người điều hành, giám sát, hướng dẫn để các nhóm
tự tiến hành các hoạt động trong nhóm, là người chủ trì hoạt động thảo luận
chung toàn lớp và cuối cùng giáo viên là người tổng kết, gợi ý định hướng kiến
thức cho học sinh. Từ vai trò là người chủ giờ học, giáo viên trở thành người tổ
chức, điều khiển học sinh học tập, còn việc chiếm lĩnh tri thức là nhiệm vụ của
học sinh.
Như vậy, vận dụng phương pháp dạy học nhóm trong việc dạy học môn
Lịch sử ở trường phổ thông sẽ giúp các em rèn luyện và phát triển kỹ năng làm
việc và giao tiếp, tạo thói quen học hỏi lẫn nhau, phát huy vai trò, trách nhiệm,
tính tích cực trên cơ sở hợp tác. Có như vậy mới dần xóa bỏ được thói quen thụ
động “ghi chép” của học sinh.
9


Về ưu điểm và hạn chế của việc tổ chức hoạt động học theo nhóm:
Phương pháp dạy học nhóm là một trong những phương pháp cần thiết
trong dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh. Tuy nhiên, phương
pháp dạy học nào cũng có những ưu và nhược điểm riêng, vì vậy, trước hết
chúng ta cần phải thấy được những ưu điểm của hình thức tổ chức hoạt động học
theo nhóm để phát huy được những điểm mạnh của nó.
* Ưu điểm:
- Giúp học sinh phát huy năng lực tư duy sáng tạo, tính tích cực, độc lập
trong học tập. Qua nghiên cứu nội dung bài học, tiến hành trao đổi, tranh luận,
các em sẽ lĩnh hội kiến thức một cách sâu sắc và khách quan nhất. Đồng thời,
hoạt động hợp tác trong nhóm sẽ làm cho từng thành viên quen dần với sự phân

công hợp tác trong lao động xã hội, hiệu quả học tập sẽ tăng lên nhất là lúc phải
giải quyết những vấn đề gây cấn, lúc xuất hiện thực sự nhu cầu phối hợp giữa
các cá nhân để hoàn thành công việc.
- Có tác dụng kích thích tư duy, phát triển các kỹ năng giải thích, phân tích,
tổng hợp, so sánh, khái quát hóa, hệ thống hóa kiến thức, tạo sự hứng thú và
lòng ham học hỏi cho học sinh. Vì, trong hoạt động hợp tác, mục tiêu hoạt động
là của toàn nhóm, nhưng mỗi cá nhân được phân công một nhiệm vụ cụ thể,
phối hợp nhau để đạt mục tiêu chung: Mô hình hợp tác trong xã hội đưa vào đời
sống học đường có tác dụng chuẩn bị cho học sinh thích ứng với đời sống xã hội
trong đó mỗi người sống và làm việc theo sự phân công hợp tác với tập thể cộng
đồng.
- Có ưu thế trong việc phát triển năng lực, rèn luyện kỹ năng giáo tiếp, phối
hợp giữa các cá nhân trong nhóm, phát hiện, trao đổi, tiếp nhận, trình bày ý
kiến,... Học sinh tự tin thể hiện khả năng của bản thân trước các bạn trong nhóm,
thể hiện trách nhiệm cá nhân, biết cách tự đánh giá, điều chỉnh nhận thức và rèn
luyện kỹ năng trình bày, diễn đạt một số nội dung nào đó trước đông người, giúp
học sinh khẳng định chính mình.

10


- Góp phần hình thành ở học sinh những phẩm chất tốt đẹp như tôn trọng,
hỗ trợ, giúp đỡ lẫn nhau trong học tập, thừa nhận năng lực của nhau và học hỏi
nhau về cách tư duy, cách trình bày quan điểm,...
- Giúp giáo viên nhận được những ý kiến phản hồi từ học sinh để điều
chỉnh phương pháp dạy học cho phù hợp; giúp giáo viên thực hiện mục tiêu dạy
học nói chung, môn Lịch sử nói riêng.
* Hạn chế:
Bên cạnh những ưu điểm nêu trên, dạy học theo nhóm trong giờ lên lớp
môn Lịch sử cũng có những hạn chế như sau:

- Tổ chức hoạt động dạy học theo nhóm thường mất nhiều thời gian do việc
chia nhóm; có thể gây ồn trong lớp khó kiểm soát, vì vậy giáo viên cần kết hợp
đánh giá của thầy với đánh giá của trò; giáo viên cần chú ý giáo dục và rèn
luyện kỹ năng hoạt động hợp tác trong nhóm cho học sinh.
- Tổ chức hoạt động dạy học theo nhóm sẽ có khả năng có nhóm đi “chệch
hướng”, tức là thảo luận sai đề tài được giao. Học sinh sẽ lợi dụng cơ hội thảo
luận để nói chuyện hoặc làm việc riêng nếu giáo viên quản lý không tốt.
- Tổ chức hoạt động dạy học theo nhóm còn có khả năng trong nhóm có thể
có một số học sinh tích cực, có thể có những học sinh lấn át, áp đặt suy nghĩ cho
những cá nhân khác; có học sinh phản ứng bất bình vì ý kiến của mình không
được đồng tình và cũng có học sinh ỷ lại không tham gia thảo luận.
- Nếu giáo viên tổ chức không tốt, việc kết hợp giữa hoạt động của nhóm
và cả lớp thiếu đồng bộ sẽ dẫn đến tình trạng học sinh không nắm được kiến
thức ở những nội dung mà các em không thảo luận,...
- Một số học sinh không thích hoạt động theo nhóm, vì muốn chứng tỏ khả
năng riêng của mình với giáo viên hơn là với bạn.
2.2. Thực trạng của việc tổ chức hoạt động học theo nhóm trong giờ lên
lớp ở trường Trung học phổ thông hiện nay
2.2.1. Những thuận lợi và khó khăn
Việc đổi mới phương pháp, hình thức dạy học và kiểm tra đánh giá theo
định hướng phát triển năng lực, phẩm chất học sinh đã được triển khai từ lâu.
11


Hầu hết giáo viên hiện nay đã được trang bị lí luận về các phương pháp và kĩ
thuật dạy học tích cực trong quá trình đào tạo tại các trường sư phạm cũng như
quá trình bồi dưỡng, tập huấn hàng năm dành cho giáo viên phổ thông trên cả
nước. Tuy nhiên, việc thực hiện các phương pháp dạy học tích cực trong thực
tiễn còn chưa thường xuyên, chưa hiệu quả.
Nhiều giáo viên nhận thức được sự cần thiết phải đổi mới phương pháp

giảng dạy nhưng rất khó từ bỏ các phương pháp truyền thống đã quen dùng.
Phương pháp đang được sử dụng phổ biến trong các trường học chủ yếu
là thuyết trình có tính chất áp đặt của thầy, coi nhẹ hoạt động tích cực, chủ động
của trò. Sự chậm trễ đổi mới phương pháp dạy học ở trung học phổ thông là trở
ngại lớn cho việc thực hiện mục tiêu giáo dục mà Đảng ta đã đề ra là đào tạo
“người lao động tự chủ năng động, sáng tạo”.
Việc vận dụng phương pháp dạy học nhóm còn bị hạn chế bởi không gian
chật hẹp của lớp học, bởi thời gian hạn định cho một tiết học, giáo viên phải mất
nhiều thời gian chuẩn bị đồ dùng và thiết kế nhiệm vụ cho nhóm sao cho hợp lí.
Do vậy giáo viên ngại đổi mới, ngại tổ chức hoạt động học theo nhóm. Có giáo
viên tổ chức hoạt động nhóm chỉ mang tính hình thức, chưa phù hợp với nội
dung bài dạy, dẫn đến kết quả chưa cao.
2.2.2. Nguyên nhân của thực trạng
Nguyên nhân của tình trạng chậm đổi mới phương pháp dạy học lịch sử
có nhiều nhưng chủ yếu do nguyên nhân cơ bản sau:
Thứ nhất, do chương trình sách giáo khoa Lịch sử hiện hành trình bày kiến
thức theo định hướng nội dung, nặng về lập luận, suy luận, diễn giải hình thành
kiến thức; cùng một chủ đề/vấn đề nhưng kiến thức lại được chia ra thành nhiều
bài/tiết để dạy học trong 45 phút không phù hợp với phương pháp dạy học tích
cực; hình thức dạy học chủ yếu trên lớp theo từng bài/tiết nhằm "truyền tải" hết
những gì được viết trong sách giáo khoa, chủ yếu là "hình thành kiến thức", ít
thực hành, vận dụng. Vì thế, trong quá trình giảng dạy giáo viên luôn gặp phải
mâu thuẫn giữa việc vận dụng phương pháp dạy học mới với việc truyền tải kiến
thức cho học sinh: Nếu chú trọng việc tổ chức hoạt động thảo luận nhóm, tạo cơ
12


hội cho học sinh được trình bày ý kiến thì giáo viên sẽ không truyền tải được hết
kiến thức cần đạt của tiết học đó, ngược lại nếu truyền tải hết nội dung kiến thức
cần đạt thì không có thời gian tổ chức cho học sinh thảo luận, vận dụng,…

Thứ hai, về phía giáo viên, một số ít giáo viên vẫn có tư tưởng bảo thủ,
lạc hậu về phương pháp dạy học; cũng có một số giáo viên còn nặng tư tưởng
truyền thụ kiến thức, lo “cháy giáo án” hơn là việc tổ chức các hoạt động học
cho học sinh, thậm chí lo học sinh không biết cách ghi bài nên chỉ “trung thành”
với phương pháp dạy học truyền thống, thầy đọc, trò chép,…làm cho tiết học dễ
trở nên nhàm chán, hiệu quả dạy học bộ môn chưa cao.
Thứ ba, về phía học sinh, một số em còn thiếu các kỹ năng cơ bản như kỹ
năng nói, viết, trình bày trước đám đông nên khi hoạt động nhóm thường ỉ lại
cho các thành viên khác; ngoài ra còn có những học sinh “hổng kiến thức”, lười
học nên khi giáo viên tổ chức hoạt động nhóm thường là không thực hiện nhiệm
vụ theo yêu cầu của nhóm và của giáo viên giao. Vì thế hoạt dạy học theo nhóm
mới chỉ dừng lại ở những học sinh tích cực.
2.3. Những biện pháp cụ thể
2.3.1. Những yêu cầu cơ bản đối với giáo viên và học sinh khi tổ chức
hoạt động học theo nhóm
Khi tổ chức dạy học theo nhóm, giáo viên và học sinh cần đáp ứng những
yêu cầu sau đây:
(1). Giáo viên và học sinh phải có sự chuẩn bị chu đáo về tài liệu, phương tiện.
Về phía giáo viên: chuẩn bị giáo án theo hoạt động nhóm như sau
- Lượng hóa các mục tiêu kiến thức và kỹ năng cần đạt của bài học
- Chia bài học thành những nội dung tương đối độc lập (đơn vị kiến thức).
- Hoạch định các hoạt động học tập của học sinh thích hợp cho việc nắm
bắt từng đơn vị kiến thức, chú ý tới mục tiêu của từng hoạt động kể cả các hoạt
động tình huống, củng cố bài, ra bài tập về nhà.
- Tìm những hình thức học tập phù hợp với mỗi đơn vị kiến thức (tìm hiểu
cá nhân, hoạt động nhóm, cả lớp, nhóm đôi...).
13


- Hoạch định các hoạt động hỗ trợ của giáo viên tương ứng với mỗi hoạt

động của nhóm, dự kiến những tình huống sư phạm có thể xảy ra.
- Dự kiến thời gian cho mỗi hoạt động nhóm.
- Xác định các điều kiện cần chuẩn bị cho tiết học như bảng phụ, bút dạ,
giấy A0, thiết bị hỗ trợ như máy chiếu, máy vi tính,…
Về phía học sinh: có đầy đủ vở ghi, sách giáo khoa, tài liệu tham khảo,...
(2). Để tiến hành tổ chức hoạt động học theo nhóm trong giờ lên lớp môn
Lịch sử, trước hết giáo viên phải xác định nội dung kiến thức. Khi tiến hành
công việc này, cần chú ý:
- Kiến thức được lựa chọn để tổ chức hoạt động học theo nhóm trong giờ
lên lớp môn Lịch sử phải xuất phát từ mục tiêu giáo dưỡng, giáo dục và phát
triển của từng chương, bài. Bởi vì, mục đích cuối cùng của việc sử dụng bất kì
phương pháp dạy học nào cũng nhằm thực hiện tốt nhất mục tiêu đề ra.
- Kiến thức lựa chọn để tổ chức hoạt động học theo nhóm phải là kiến thức
cơ bản, trọng tâm của chương, bài. Không phải bất cứ kiến thức nào cũng có thể
được sử dụng để tổ chức thảo luận nhóm; vì làm như vậy sẽ không đảm bảo thời
gian và không kích thích hứng thú học tập của học sinh.
- Lựa chọn kiến thức để thảo luận nhóm phải đa dạng, phong phú, bao gồm
nhiều loại khác nhau. Ví dụ, có kiến thức nguyên nhân, diễn biến, ý nghĩa; có
kiến thức biến cố, hiện tượng, quá trình; có kiến thức khái niệm, quy luật,
nguyên lí; có kiến thức nhận biết, nhận thức, vận dụng, thực hành,...
- Kiến thức lựa chọn phải đảm bảo tính hệ thống, thể hiện mối liên hệ giữa
các nội dung trong từng bài, chương và toàn khóa trình, chương trình. Có như
vậy mới giúp cho học sinh kế thừa trong quá trình học tập, trao đổi.
- Kiến thức đó phải có tính khả thi và mang lại hiệu quả; nghĩa là phải phù
hợp với trình độ, năng lực nhận thức của học sinh; phù hợp với điều kiện dạy
học ở từng lớp, từng trường, từng địa phương.
(3). Những nội dung giáo viên đặt ra đối với học sinh trong quá trình thảo
luận nhóm phải đảm bảo tính vừa sức: nếu giáo viên đưa ra yêu cầu quá cao, các
em sẽ không thực hiện được; ngược lại, nếu giáo viên đưa ra yêu cầu quá thấp sẽ
14

dẫn đến tình trạng học sinh nhàm chán, hiệu quả giáo dưỡng, giáo dục và phát
triển sẽ không đạt.
(4). Trong quá trình học sinh thảo luận, giáo viên phải thường xuyên gợi ý,
động viên, nhắc nhở các em tuân thủ về mặt thời gian.
(5). Giáo viên là người tổ chức dạy học theo nhóm nên phải bao quát lớp,
theo dõi hoạt động của các nhóm, sớm phát hiện và điều chỉnh hoạt động của
các em, hạn chế tình trạng học sinh làm việc riêng, động viên học sinh tham gia
thảo luận, đặc biệt là những học sinh hạn chế về năng lực.
(6). Giáo viên cần rèn luyện cho học sinh kỹ năng tổng hợp, biết rút ra kết
luận; phối hợp tốt giữa hoạt động cá nhân, hoạt động nhóm và cả lớp; làm sao để
các em nắm được cả những kiến thức ở nhóm khác mà mình không tham gia
thảo luận,...
(7) Nhiệm vụ của các thành viên trong hoạt động nhóm và vai trò của giáo
viên đối với việc tổ chức cho học sinh hoạt động nhóm:
Để tránh việc tổ chức hoạt động nhóm mang tính hình thức, trong khi thảo
luận nhóm cần phân rõ vai trò của cá nhân, nhóm trưởng, thư ký nhóm và giáo
viên. Cụ thể là:
- Cá nhân: tự đọc, suy nghĩ, giải quyết nhiệm vụ, có thể hỏi các bạn trong
nhóm về những điều mình chưa hiểu; khi các bạn cũng gặp khó khăn như mình
thì yêu cầu sự trợ giúp của giáo viên; thực hiện các yêu cầu của nhóm trưởng và
yêu cầu của giáo viên.
- Nhóm trưởng: thực hiện các nhiệm vụ của cá nhân như các thành viên
khác; bao quát nhóm xem các bạn có khó khăn gì không; phân công các bạn
giúp đỡ nhau; tổ chức cho cả nhóm thảo luận những vấn đề khó khăn; thay mặt
nhóm để liên hệ với giáo viên và xin trợ giúp; báo cáo tiến trình học tập nhóm;
điều hành chốt kiến thức trong nhóm. Nhóm trưởng tạo cơ hội để mọi thành viên
tự giác trong học tập, tích cực tham gia các hoạt động nhóm. Đối với các bạn
nhút nhát thiếu tự tin, cần được khuyến khích nói nhiều, trao đổi nhiều, thể hiện

nhiều trong hoạt động nhóm. Không để tình trạng một số thành viên làm thay,
15


làm hộ các thành viên khác trong nhóm. Giáo viên lưu ý phân công học sinh
luân phiên nhau làm nhóm trưởng.
- Thư ký của nhóm: thực hiện các nhiệm vụ của cá nhân như các thành
viên khác; là người ghi chép những nội dung trao đổi hoặc kết quả công việc của
nhóm. Việc ghi chép này giúp nhóm tổng hợp công việc mình đã thực hiện, trao
đổi với các nhóm khác hoặc chia sẻ trước lớp. Giáo viên phân công học sinh
luân phiên nhau làm thư ký.
- Vai trò của giáo viên trong hoạt động nhóm:
+ Chọn luân phiên các nhóm trưởng, thư ký nhóm để giúp giáo viên triển
khai các hoạt động học tập. Xác định và phân công nhiệm vụ cho các nhóm một
cách cụ thể và rõ ràng. Đứng ở vị trí thuận lợi để dễ dàng quan sát các nhóm học
sinh làm việc và có thể hỗ trợ kịp thời cho các nhóm. Không nên dành thời gian
làm việc ở một nhóm quá lâu, đứng một chỗ ở khu vực bàn giáo viên.
+ Giúp đỡ học sinh, gợi mở để học sinh phát huy tìm tòi kiến thức mới, hỗ
trợ cho cả lớp hướng dẫn học sinh báo cáo sản phẩm. Khi cần tạo tình huống để
học tập, giáo viên có thể gọi học sinh còn yếu; khi cần biểu dương khích lệ học
tập, giáo viên có thể gọi học sinh khá giỏi thay mặt nhóm để báo cáo; giao thêm
nhiệm vụ cho những học sinh hoàn thành trước nhiệm vụ (như giao thêm bài tập
hoặc yêu cầu hướng dẫn các bạn khác...)
+ Vừa hướng dẫn học tập cho một nhóm, vừa kết hợp quan sát, đánh giá và
thúc đẩy các nhóm khác làm việc. Việc chỉ định học sinh phát biểu, trình bày sản
phẩm,...phải được cân nhắc phù hợp với nội dung hoạt động, đối tượng học sinh,
không tập trung vào một số học sinh trong lớp, trong nhóm.
2.3.2. Một số hình thức, biện pháp sư phạm cụ thể tiến hành tổ chức
hoạt động học theo nhóm trong giờ lên lớp môn Lịch sử ở trường Trung học
phổ thông

Tùy theo nội dung bài học mà giáo viên sử dụng các hình thức, phương
pháp dạy học cho phù hợp với đối tượng học sinh. Trong đó, vận dung phương
pháp dạy học nhóm có thể được tiến hành cả trong nội khóa, ngoại khóa, trên
lớp, ở nhà,...Tuy nhiên, trong khuôn khổ của đề tài này, tôi chỉ đề cập đến một số
16


hình thức, biện pháp tổ chức hoạt động học theo nhóm tiêu biểu trong giờ lên
lớp môn Lịch sử ở trường Trung học phổ thông.
2.3.2.1. Tiến trình của hoạt động nhóm
Trước khi tổ chức hoạt động học theo nhóm giáo viên cần hướng dẫn học
sinh thực hiện đúng tiến trình của hoạt động nhóm như sau:
- Trước khi tham gia phối hợp với bạn trong nhóm, cá nhân luôn phải có
một khoảng thời gian tự tìm hiểu, lĩnh hội kiến thức để chuẩn bị cho hoạt động
thảo luận trong nhóm. Cá nhân làm việc độc lập trong nhóm nhưng vẫn có thể
tranh thủ hỏi hay trả lời bạn trong nhóm, vẫn thực hiện các yêu cầu của nhóm
trưởng (nếu có) để phục vụ cho các hoạt động nhóm.
- Khi học sinh chưa quen tự động tạo nhóm, giáo viên cần hướng dẫn học
sinh tạo nhóm theo bàn hoặc tạo nhóm theo năng lực, sở trường, phân hóa đối
tượng học sinh, đảm bảo mỗi nhóm chỉ nên xếp từ 5 – 6 học sinh.
- Hướng dẫn học sinh bầu nhóm trưởng, thư ký nhóm, chuẩn bị tài liệu,
đồ dùng học tập, ghi chép nội dung thảo luận, theo dõi thời gian, cách thức thảo
luận, hướng dẫn cách ghi bài,...
- Khi tổ chức thảo luận nhóm, cần thực hiện tuần tự như sau:
+ Chuyển giao nhiệm vụ học tập: giáo viên giao nhiệm vụ học tập rõ ràng
và phù hợp với khả năng của học sinh, thể hiện ở yêu cầu về sản phẩm mà học
sinh phải hoàn thành khi thực hiện nhiệm vụ; hình thức giao nhiệm vụ sinh
động, hấp dẫn, kích thích được hứng thú nhận thức của học sinh; đảm bảo cho
tất cả học sinh tiếp nhận và sẵn sàng thực hiện nhiệm vụ.
+ Thực hiện nhiệm vụ học tập: Các thành viên trong nhóm suy nghĩ cá

nhân hoặc có thể chia sẻ với bạn bên cạnh theo yêu cầu của hoạt động; Sau đó,
nhóm trưởng mời lần lượt các thành viên hoặc một vài bạn trong nhóm chia sẻ
hoặc đưa ra ý kiến; Cuối cùng đi đến thống nhất kết quả hoạt động của nhóm.
+ Báo cáo kết quả và thảo luận: giáo viên có thể yêu cầu đại diện các
nhóm lần lượt trình bày kết quả, hoặc có thể 1 nhóm trình bày, các nhóm khác
bổ sung, bình luận; giáo viên nên khuyến khích cho học sinh trao đổi, thảo luận
với nhau về nội dung học tập; xử lí những tình huống sư phạm nảy sinh một
cách hợp lí.
+ Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập: giáo viên tổ chức nhận
xét giữa học sinh với học sinh, giữa giáo viên với học sinh về quá trình thực hiện
nhiệm vụ học tập thảo luận; sau đó hướng dẫn học sinh chốt kiến thức cần đạt.
17


2.3.2.2. Một số hình thức, biện pháp cụ thể
(1). Tất cả các nhóm cùng tìm hiểu, thảo luận về một đơn vị kiến thức và
yêu cầu thực hiện công việc thì như nhau
Với hình thức này, số lượng nhóm có thể ít hay nhiều tùy theo mức độ phức
tạp của nhiệm vụ được giao và nội dung cần làm rõ: có thể lập mỗi nhóm là 5
đến 6 học sinh, hay mỗi bàn hình thành một nhóm (2 đến 3 học sinh), hoặc hai
bàn hình thành một nhóm (4 đến 6 học sinh). Tất cả các nhóm có cùng nhiệm
vụ; do đó, sẽ thuận lợi cho học sinh khi nhận xét, bổ sung, tránh tình trạng cục
bộ, chỉ biết đến nhiệm vụ của nhóm mình, có tác dụng phát huy tính cạnh tranh
giữa các nhóm.
Hình thức này có thể được thực hiện trong quá trình nghiên cứu kiến thức
mới, trong hoạt động luyện tập. Đây là loại hình hoạt động nhóm đơn giản, dễ
thực hiện. Vấn đề quan trọng là giáo viên phải biết lựa chọn kiến thức cơ bản,
trọng tâm và đưa ra hệ thống câu hỏi có giá trị để kích thích học sinh tìm hiểu,
thảo luận.
Ví dụ: Khi dạy học mục II. Phong trào cách mạng 1930 – 1931 với đỉnh cao Xô

viết Nghệ - Tĩnh (Bài 14, SGK Lịch sử 12), giáo viên tổ chức cho học sinh hoạt
động nhóm như sau:
- Mục tiêu hoạt động: Trên cơ sở tìm hiểu về diễn biến, học sinh rút ra được
đặc điểm của phong trào cách mạng 1930 – 1931 và nhận xét về phong trào cách
mạng 1930 – 1931 với đỉnh cao Xô viết Nghệ - Tĩnh
- Tổ chức hoạt động: Chia lớp thành 5 nhóm, mỗi nhóm 5 đến 6 học sinh.
Giáo viên giao nhiệm vụ cho tất cả các nhóm cùng thảo luận các vấn đề sau:
+ Nhận xét về phong trào cách mạng 1930 – 1931 theo nội dung: (1) Mục
tiêu đấu tranh; (2) Quy mô; (3) Lực lượng tham gia; (4) Hình thức đấu tranh.
+ Vì sao Nghệ - Tĩnh là nơi có phong trào diễn ra quyết liệt nhất?
- Biện pháp tiến hành:
+ Giáo viên giao nhiệm vụ, học sinh tự nghiên cứu sách giáo khoa, rồi trao
đổi thảo luận trong nhóm về những vấn đề mà giáo viên đưa ra và ghi lại trên
phiếu học tập.
18


+ Giáo viên giám sát, hướng dẫn học sinh thảo luận bằng các câu hỏi gợi
mở như: Căn cứ vào các khẩu hiệu chính trị được nêu trong sách giáo khoa như
“Đả đảo chủ nghĩa đế quốc! Đả đảo phong kiến!”. “Thả tù chính trị”...hãy xác
định mục tiêu đấu tranh của phong trào cách mạng 1930 – 1931; Quan sát các ký
hiệu trên lược đồ phong trào cách mạng 1930 – 1931 để xác định quy mô; Nhận
xét về hình thức đấu tranh,...
- Gọi một vài nhóm cử đại diện trình bày kết quả thảo luận trước lớp, các
nhóm khác phát biểu, tranh luận, bổ sung.
- Giáo viên tổng hợp ý kiến, rút ra kết luận và chuyển sang nội dung tiếp theo.
(2). Mỗi nhóm tìm hiểu, trao đổi về một đơn vị kiến thức riêng nhưng
yêu cầu thực hiện thì như nhau.
Hình thức này được thực hiện trong quá trình nghiên cứu kiến thức mới,
trong củng cố, ôn tập. Lớp học có thể chia thành 4 đến 5 nhóm, giáo viên phân

công cho mỗi nhóm tìm hiểu về một đơn vị kiến thức riêng nhưng có liên quan
với nhau.
Ví dụ: Khi dạy Bài 8. Nhật Bản (SGK Lịch sử 12), giáo viên tổ chức cho
học sinh hoạt động nhóm về các giai đoạn phát triển của Nhật Bản như sau:
- Mục tiêu hoạt động: Học sinh trình bày được những nét cơ bản nhất về
tình hình kinh tế, khoa học kỹ thuật và chính sách đối ngoại của nước Nhật Bản
trong các giai đoạn khác nhau, qua đó nhận xét được nguyên nhân phát triển của
nền kinh tế Nhật và đánh giá về chính sách đối ngoại của Nhật qua các thời kỳ.
- Tổ chức hoạt động: Giáo viên chia lớp thành 4 nhóm, mỗi nhóm từ 6 đến
7 học sinh và giao nhiệm vụ cho mỗi nhóm tìm hiểu một giai đoạn phát triển của
Nhật Bản theo các nội dung: (1) Kinh tế, (2) Khoa học kỹ thuật, (3) Chính sách
đối ngoại, (4) Nhận xét.
- Biện pháp tiến hành:
+ Giáo viên giao nhiệm vụ và hướng dẫn học sinh tự nghiên cứu sách giáo khoa.
+ Nhóm trưởng tổ chức trao đổi, thảo luận trong nhóm và ghi kết quả vào
phiếu học tập.

19


+ Giáo viên giám sát và hướng dẫn các nhóm thảo luận bằng những câu hỏi
gợi mở như: Hoàn cảnh nước Nhật sau Chiến tranh thế giới thứ hai như thế
nào? Chính sách đối ngoại của Nhật có điểm gì khác so với thời kỳ trong chiến
tranh? Từ những năm 70 Nhật Bản đưa ra chính sách đối ngoại mới gì? Vì sao
kinh tế Nhật những năm 60 được đánh giá là “thần kỳ”? Nguyên nhân cơ bản
dẫn đến sự phát triển của nền kinh tế Nhật là gì? Từ sự phát triển nền kinh tế
Nhật , Việt Nam có thể rút ra được bài học gì trong sự phát triển nền kinh tế đất
nước?...
+ Từng nhóm cử đại diện trình bày kết quả thảo luận của nhóm mình. Các
nhóm còn lại phát biểu ý kiến, tranh luận.

+ Giáo viên nhận xét, chốt ý và hướng dẫn học sinh ghi chép.
(3). Một số nhóm trao đổi, thảo luận về một đơn vị kiến thức riêng
nhưng yêu cầu thực hiện thì như nhau
Hình thức này được sử dụng khi dạy học những bài có 2 đơn vị kiến thức
khác nhau, nhưng phương pháp tìm hiểu để nhận thức thì giống nhau. Nó tương
tự như biện pháp thứ hai, chỉ khác ở chỗ là thay đổi mỗi nhóm bằng một số
nhóm cùng tìm hiểu, thảo luận về một nội dung kiến thức.
Ví dụ: Khi dạy mục II. Một số cuộc khởi nghĩa tiêu biểu trong phong trào
Cần Vương và phong trào đấu tranh tự vệ cuối thế kỷ XIX trong bài 21: “Phong
trào yêu nước chống Pháp của nhân dân Việt Nam trong những năm cuối thế kỷ
XIX (SGK Lịch sử lớp 11), giáo viên tiến hành tổ chức cho học sinh hoạt động
nhóm như sau:
- Chia lớp ra làm 6 nhóm, mỗi nhóm 5 đến 6 học sinh.
- Yêu cầu các thành viên trong mỗi nhóm nghiên cứu sách giáo khoa theo
sự phân công như sau: Nhóm 1 và nhóm 2: khởi nghĩa Bãi Sậy; nhóm 3 và
nhóm 4: khởi nghĩa Hương Khê; nhóm 5 và nhóm 6: khởi nghĩa Yên Thế
- Mỗi nhóm tổ chức thảo luận và ghi vào phiếu những vấn đề gợi ý sau:
+ Thời gian diễn ra cuộc khởi nghĩa.
+ Căn cứ, địa bàn khởi nghĩa.
+ Thành phần lãnh đạo, lực lượng tham gia khởi nghĩa.
20


+ Diễn biến, kết quả, ý nghĩa.
- Từng nhóm cử đại diện trình bày kết quả trước lớp. Các thành viên còn lại
trong nhóm và các nhóm khác tham gia thảo luận chung.
- Giáo viên tổng kết, rút ra nhận xét chung về từng cuộc khởi nghĩa, sau đó
hướng dẫn học sinh ghi chép kiến thức cơ bản của bài học.
So với hình thức thứ hai thì hình thức thứ ba có từ 2 đến 3 nhóm trở lên
cùng tìm hiểu về một đơn vị kiến thức cho nên việc tranh luận, đóng góp, bổ

sung ý kiến giữa các nhóm diễn ra sôi nổi hơn, chất lượng đạt được sẽ cao hơn.
(4). Mỗi nhóm trao đổi, thảo luận về một phần trong một đơn vị kiến
thức và yêu cầu thực hiện công việc thì khác nhau
Đây là hình thức hoạt động nhóm mà giáo viên sử dụng phổ biến trong dạy
học lịch sử ở trường Trung học phổ thông hiện nay. Tuy nhiên, theo tôi, hình
thức này có hạn chế là học sinh chỉ tập trung nghiên cứu, trao đổi phần kiến thức
mà nhóm mình được phân công; do đó, việc thảo luận, tranh luận cả lớp diễn ra
ít sôi nổi. Để khắc phục hạn chế này, trong quá trình hướng dẫn thảo luận và
tổng hợp ý kiến, rút ra kết luận, giáo viên cần dành nhiều thời gian để khắc sâu
kiến thức cho học sinh.
Ví dụ 1. Khi dạy mục I: “Tình hình nước Pháp trước cách mạng” (Bài 31,
lớp 10), giáo viên tổ chức hoạt động nhóm như sau:
- Mục tiêu hoạt động: Giúp học sinh hiểu được tình hình kinh tế, xã hội, tư
tưởng của nước Pháp trước cách mạng.
- Tổ chức hoạt động: Chia lớp thành 3 nhóm và phân công nhóm 1 tìm hiểu
về tình hình kinh tế, nhóm 2 tìm hiểu về tình hình chính trị - xã hội, nhóm 3 tìm
hiểu về tình hình tư tưởng.
- Biện pháp tiến hành:
+ Giáo viên giao nhiệm vụ, học sinh tự nghiên cứu sách giáo khoa về nội
dung liên quan. Nhóm trưởng điều khiển các thành viên trao đổi, thảo luận và
ghi kết quả vào phiếu học tập.
+ Giáo viên theo dõi, hướng dẫn các nhóm thảo luận. Chú ý đưa ra những
gợi ý cho từng nhóm cụ thể như sau:
21


Đối với nhóm 1 thì gợi ý: Khi nói đến tình hình kinh tế nước Pháp trước
cách mạng thì đề cập lĩnh vực nào? Nền nông nghiệp Pháp trước cách mạng có
phát triển không? Vì sao? Còn công thương nghiệp thì sao? So sánh nền nông
nghiệp nước Pháp với nền nông nghiệp nước Anh trước cách mạng?...

Đối với nhóm 2 thì gợi ý: Chế độ chính trị nước Pháp trước cách mạng là
gì? Ai đứng đầu? Xã hội Pháp trước cách mạng chia làm mấy đẳng cấp? Địa vị
kinh tế, chính trị của từng đẳng cấp? Phân biệt đẳng cấp và giai cấp.
Đối với nhóm 3 thì gợi ý: Nước Pháp lúc này xuất hiện tư tưởng mới gọi là
gì? Vì sao gọi là Triết học ánh sáng? Các đại diện tiêu biểu của tư tưởng Triết
học Ánh sáng? Những nội dung cơ bản của tư tưởng Triết học Ánh sáng?
+ Sau khi thảo luận xong, các nhóm cử đại diện báo cáo kết quả trước lớp,
các thành viên còn lại của nhóm khác góp ý, bổ sung, hoàn thiện.
- Giáo viên tổng kết hoạt động, rút ra kết luận từng vấn đề và chỉ ra mối
liên hệ giữa chúng, hướng dẫn học sinh ghi chép kiến thức cơ bản, sau đó
chuyển sang nội dung khác.
Ví dụ 2. Khi dạy học mục I: “Công xã Pa-ri” (Bài 38, lớp 10), giáo viên tổ
chức cho học sinh hoạt động nhóm như sau:
- Mục tiêu hoạt động: Giúp học sinh nắm được những nét cơ bản về sự ra
đời, hoạt động và ý nghĩa của Công xã Pa-ri.
- Tổ chức hoạt động: Giáo viên chia lớp thành 3 nhóm và phân công như sau:
+ Nhóm 1, tìm hiểu về hoàn cảnh ra đời của Công xã Pa – ri.
+ Nhóm 2, tìm hiểu về những chính sách của Công xã Pa – ri.
+ Nhóm 3, tìm hiểu về nguyên nhân thất bại, ý nghĩa và bài học kinh
nghiệm của Công xã Pa – ri.
- Biện pháp tiến hành: Tương tự như ví dụ 1.
Hai ví dụ trên cho thấy, mặc dù mỗi nhóm thực hiện một nhiệm vụ khác
nhau, tương đối độc lập nhưng phải tiến hành đồng thời. Vấn đề quan trọng là
giáo viên cần xác định nội dung kiến thức và yêu cầu công việc cho mỗi nhóm
có khối lượng tương đương để cùng hoàn thành trong một thời gian nhất định.
Khắc phục tình trạng phải chờ nhóm kia hoàn thành thì nhóm mình mới thực
22


hiện được hoặc muốn hoàn thành công việc được giao, nhóm sau phải bỏ thời

gian để nghiên cứu nội dung kiến thức của nhóm trước...
2.3.3. Hiệu quả sáng kiến kinh nghiệm
Đối với đề tài này tôi đã tiến hành thực nghiệm trong quá trình dạy học, áp
dụng đối với tất cả các đối tượng học sinh yếu, kém, trung bình, khá, giỏi của
một số lớp được phân công giảng dạy ở khối 11 và 12. Qua việc thực nghiệm,
tôi nhận thấy ngoài việc tiếp thu kiến thức Lịch sử còn góp phần rèn luyện, phát
triển các năng lực tự học; năng lực giải quyết vấn đề; năng lực sáng tạo, hợp tác;
năng lực giao tiếp, kỹ năng tự quản lý; năng lực sử dụng ngôn ngữ và năng lực
tính toán. Đồng thời, việc vận dụng phương pháp dạy học theo nhóm còn góp
phần hình thành các phẩm chất cho học sinh như tính trung thực, tự lập, tự tin,
tinh thần trách nhiệm,...
Khi áp dụng sáng kiến trong giảng dạy, tôi cũng nhận thấy các em đã có
thái độ và cách nhìn nhận tích cực hơn đối với môn Lịch sử. Nhiều em tỏ ra
hứng thú với giờ học lịch sử và niềm đam mê nghiêm túc. Tinh thần tự giác, tự

tin hơn trong việc thể hiện năng lực của bản thân cũng như trong việc chủ
động tiếp thu kiến thức một cách khoa học. Vì thế, kết quả học tập mang tính
khả quan hơn. Cụ thể là qua các kỳ thi học kỳ, kỳ thi học sinh giỏi môn Lịch
sử đã có nhiều em đạt thành tích cao.
Trong qúa trình giảng dạy học kỳ I năm học 2018 - 2019 tôi thu được kết
quả thực nghiệm như sau:
* Kết quả lớp không áp dụng: 11B2, 12C2, 12C3, 12C4
Giỏi
Khá
TB
SL
%
SL
%
SL

%
11B2 26
0
0
8
29,63
11
40,74
12C2 26
0
0
15
57,69
10
38,46
12C3 26
1
3,85
8
30,77
11
42,31
12C4 23
0
0
2
8,7
11
47,83
Tổng 101

1
0,99
33
32,67
43
42,58
* Đối chứng với lớp thực nghiệm: 11B1, 12C1
Lớp Sĩ Số

Lớp Sĩ Số

Giỏi
SL
%

Khá
SL
%
23

TB
SL
%

Yếu, kém
SL
%
7
15,92
1

3,85
6
23,08
10
43,48
24
23,76
Yếu, kém
SL
%


11B1
12C1
Tổng

30
28
58

8
3
11

26,67
10,71
18,96

21
22

43

70
78,57
74,15

01
3
04

3,33
10,71
6,89

0
0
0

0
0
0

Theo số liệu bảng kết quả thực nghiệm cho thấy: những lớp thường xuyên
chú trọng việc đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng
lực học sinh, đặc biệt là việc vận dụng phương pháp dạy học theo nhóm thì kết
quả học tập cao hơn so với những lớp không áp dụng. Tỉ lệ học sinh từ trung
bình trở lên là 100%, trong khi các lớp không áp dụng có tỉ lệ trung bình trở lên
là 76,24%.
Qua thực tế cho thấy, việc vận dụng phương pháp dạy học theo nhóm trong
dạy học Lịch sử nhằm phát triển năng lực, phẩm chất cho học sinh ở trường phổ

thông là điều cần thiết bởi nó mang lại hiệu quả cao trong dạy học bộ môn Lịch
sử nói riêng và trong dạy học nói chung ở trường Trung học phổ thông.

PHẦN 3: KẾT LUẬN
Như vậy, có thể nói tổ chức hoạt động học theo nhóm trong giờ lên lớp
môn Lịch sử ở trường Trung học phổ thông như là khâu trung gian giữa làm việc
độc lập của từng học sinh với công việc chung của cả lớp. Tuy nhiên, việc tiến
24


hành bị hạn chế bởi không gian chật hẹp của lớp học, bởi thời gian có giới hạn
của tiết học, cho nên giáo viên phải biết tổ chức hợp lí và học sinh phải khá quen
với phương pháp này thì mới có kết quả. Thành công của tổ chức hoạt động học
theo nhóm phụ thuộc vào sự nhiệt tình, hứng thú tham gia của học sinh, vì vậy
còn gọi là phương pháp cùng tham gia. Trong dạy học, khi tổ chức hoạt động
nhóm, tư duy tích cực của học sinh được phát huy và ý nghĩa quan trọng của nó
là rèn luyện năng lực hợp tác giữa các thành viên trong học tập. Mặt khác, cần
tránh khuynh hướng hình thức và đề phòng lạm dụng việc sử dụng nó, cho rằng
tổ chức dạy học theo nhóm là dấu hiệu tiêu biểu nhất của đổi mới phương pháp
dạy học.
Muốn thực hiện tốt phương pháp này trong quá trình dạy học, giáo viên
cần kiên nhẫn tổ chức thường xuyên để từng bước hoàn thiện kỹ năng làm việc
theo nhóm đối với từng đối tượng học sinh, chú ý quan tâm động viên, khuyến
khích các em có học lực còn yếu dần hòa nhập với tập thể; giáo viên có thể sử
dụng phiếu điều tra để thu thập ý kiến phản hồi từ học sinh nhằm không ngừng
cải tiến hoạt động nhóm ngày càng hiệu quả hơn.
Có thể nói hoạt động nhóm là phương pháp cần được ưu tiên áp dụng
trong việc đổi mới phương pháp dạy học theo hướng “lấy người học làm trung
tâm”. Tuy nhiên, trong quá trình áp dụng vẫn còn những khó khăn và hạn chế.
Tùy vào đặc thù nội dung của từng loại tiết dạy, đặc điểm của học sinh mà giáo

viên có những biện pháp cụ thể để tổ chức cho các em hoạt động theo nhóm
nhằm phát huy những ưu điểm, đem lại hiệu quả cao nhất trong dạy học nói
chung và dạy học bộ môn Lịch sử nói riêng.
Hùng An, ngày 20 tháng 01 năm 2019
Người viết

TÀI LIỆU THAM KHẢO
 
1. Phan  Ngọc  Liên  (chủ  biên)  ­  Phương  pháp  dạy  học  lịch  sử,  Nxb
Giáo dục,  2000.
25