Một số ý kiến về nội dung và phương pháp của chế độ báo cáo, điều tra thủy sản

Một số ý kiến về nội dung và phương pháp của
chế độ báo cáo, điều tra thuỷ sản
Hoàng Văn Dục
Cục Thống kê Thanh Hoá

Những

năm gần đây ngành Thuỷ sản
đã có những bước tăng trưởng khá nhanh,
không chỉ đơn thuần tăng về số lượng mà
cũng tăng cả về chất lượng sản phẩm. Cơ
cấu của những sản phẩm có chất lượng cao
ngày càng tăng đặc biệt đối với những sản
phẩm nuôi trồng, từng bước đảm bảo nhu
cầu tiêu dùng ngày càng cao của các tầng
lớp dân cư và đáp ứng nhu cầu xuất khẩu. Vì
vậy nhiệm vụ nắm các thông tin về sản xuất
thuỷ sản ngày càng trở nên quan trọng.
Những năm qua công tác thu thập số liệu về
hoạt động của ngành thuỷ sản đã được Tổng
cục Thống kê cải tiến nhiều lần cả về nội
dung và phương pháp thu thập và thực tế đã
giúp các địa phương đánh giá được sản
lượng khai thác, nuôi trồng tương đối sát với
thực tế. Hiện nay việc thu thập thông tin về
sản xuất thuỷ sản dưới hai hình thức:
Tổng điều tra theo chu kỳ 5 năm một
lần để thu thập những thông tin cơ bản về cơ
sở sản xuất, lao động, phương tiện, diện tích
nuôi các loại thuỷ sản,... phục vụ cho việc
đánh giá thực trạng ngành thuỷ sản, đồng

thời làm cơ sở cho việc hoạch định chiến
lược, xây dựng kế hoạch và chính sách phù
hợp thúc đẩy ngành thuỷ sản phát triển,...
Kết quả tổng điều tra còn làm căn cứ để lập
dàn chọn mẫu cho một số chỉ tiêu quan
trọng trong sản xuất thuỷ sản như sản lượng
thuỷ sản khai thác, nuôi trồng hàng năm...
Tuy nhiên trong điều kiện cụ thể của
nước ta do nhận thức của các cấp các ngành
26

về thông tin của ngành thuỷ sản còn những
hạn chế nên việc đầu tư các điều kiện cần
thiết như kinh phí,... cho tổng điều tra và
điều tra định kỳ còn ở mức khiêm tốn, nên
các thông tin của tổng điều tra còn nhiều
hạn chế cả về tính toàn diện và chất lượng
của các thông tin.
Qua thực tế áp dụng chế độ báo cáo,
điều tra thuỷ sản của Tổng cục thấy vẫn còn
những điểm cần được hoàn thiện:
1. Về chỉ tiêu diện tích nuôi thuỷ sản
a. Phạm vi thu thập số liệu
Trước hết cần đưa ra khái niệm, phân
định rõ từng loại diện tích nuôi, phạm vi thu
thập số liệu. Hiện nay một số diện tích thực
tế đã nuôi nhưng chưa được quy định rõ ràng
như một số loại diện tích dưới đây:
Diện tích một vụ lúa, một vụ nuôi thuỷ
sản, phần diện tích này về nguyên tắc đã

tính vào diện tích trồng trọt (diện tích đất
trồng cây hàng năm, nếu tính vào diện tích
nuôi thuỷ sản sẽ tính trùng) hiện nay mô
hình này tương đối phổ biến và sản lượng
thuỷ sản hàng năm không nhỏ, nếu dùng
sản lượng nuôi chung chia cho diện tích nuôi
chuyên không phản ánh đúng bản chất kinh
tế của hiện tượng, năng suất nuôi, đây còn
là một trong những thành quả về chuyển
dịch cơ cấu kinh tế của từng địa phương, giá
trị thuỷ sản thu được cao hơn giá trị lúa, diện
tích này lâu nay chưa tính. Theo chúng tôi
loại hình này nên xếp vào một nhóm diện
tích nuôi thuỷ sản riêng, vừa phản ảnh được

Thông tin Khoa học Thống kê - số chuyên san thống kê địa phương 2006


kết quả sản xuất lại không trùng lắp về chỉ
tiêu đất đai.

đồng thời cả hai phương pháp: Điều tra toàn
diện và điều tra chọn mẫu.

Diện tích nuôi thuỷ sản trên cát, số diện
tích này đã được tính vào đất chuyên dùng,
nếu tính sẽ trùng về diện tích đất, trong thực
tế để có diện tích nuôi thuỷ sản trên cát mức
đầu tư rất lớn, năng suất nuôi cao. Vì vậy
theo chúng tôi loại hình này cũng được tính

thành chỉ tiêu riêng vừa dễ theo dõi vừa
không bị trùng về diện tích.

- Điều tra toàn diện đối với các chỉ tiêu:
Hộ, khẩu, lao động, diện tích nuôi theo các
hình thức và mặt nước nuôi, số lượng và
công suất của các loại tàu thuyền, số lồng
nuôi,... (Diện tích nuôi và số lượng tàu
thuyền khai thác còn là dàn mẫu phục vụ
cho công tác chọn mẫu điều tra sản lượng).

Diện tích các công trình thuỷ lợi, thuỷ
điện thực tế có nuôi thuỷ sản, nhưng phần
diện tích này cũng đã được tính vào đất
chuyên dùng, để tiện cho việc theo dõi theo
chúng tôi cũng nên tách thành chỉ tiêu riêng.
Diện tích ao trong dân cư thường là nhỏ
lẻ, nhưng tương đối phổ biến nên diện tích
lớn đã được tính vào đất thổ cư, nếu tính vào
diện tích nuôi thuỷ sản sẽ trùng, vì vậy cũng
nên có chỉ tiêu riêng để theo dõi.
b. Thời gian thu thập số liệu nuôi trồng
Nuôi trồng thuỷ sản gồm nhiều hình
thức nuôi, thâm canh, bán thâm canh, quảng
canh cải tiến, quảng canh. Mỗi hình thức
nuôi có phương thức thu hoạch riêng:
- Hình thức nuôi công nghiệp với quy
mô diện tích vừa và nhỏ thì thường thu
hoạch một lần.
- Các hình thức nuôi bán thâm canh với

qui mô diện tích lớn, nuôi quảng canh cải tiến,
nuôi quảng canh, thậm chí nuôi trên diện tích
nước ngọt dù diện tích nhỏ cũng thu hoạch
nhiều lần. Vì vậy trong chỉ tiêu diện tích chỉ
nên điều tra một, hoặc hai lần trong năm.
2. Đối với điều tra
Do tính phức tạp của ngành thuỷ sản,
điều tra thuỷ sản hàng năm nên sử dụng

- Điều tra mẫu về sản lượng nuôi và
khai thác.
Đối với điều tra sản lượng khai thác áp
dụng chọn mẫu cấp II (chọn hộ đại diện).
Từ thực tiễn trong quá trình chỉ đạo,
thực hiện điều tra thuỷ sản ngoài quốc
doanh của những năm gần đây cho thấy
công suất của tàu có liên quan trực tiếp đến
sản lượng khai thác, những tàu có công suất
lớn sản lượng khai thác được nhiều hơn và
ổn định hơn. Vì vậy chọn mẫu cấp 2 nên
chọn theo nhóm công suất tàu, đối với tàu
khai thác xa bờ những đơn vị có dưới 100 tàu
nên điều tra toàn bộ, từ 100 đến 150 tàu
điều tra 50%,... vì:
Nhóm tàu có công suất dưới 33 cv chỉ
khai thác được vùng ven biển, sản lượng ít,
chất lượng sản phẩm không cao.
Nhóm từ 33cv đến 57 cv thường khai
thác ổn định được ở vùng giữa khơi giữa lộng.
Nhóm trên 57 đến dưới 90 cv phần lớn

khai thác xa bờ.
Nhóm trên 90cv khai thác xa bờ.
Từ việc chia nhóm trên, nên căn cứ vào
số lượng tàu của từng nhóm để phân bổ mẫu
hợp lý cho từng nhóm, chẳng hạn nhóm tàu có
công suất dưới 33cv khai thác gần bờ, sản

Thông tin Khoa học Thống kê - Số chuyên san thống kê địa phương 2006

27


lượng bình quân tàu không nhiều, mặt khác độ
chênh lệch sản lượng đánh bắt của các tàu
không lớn nên chỉ cần tỷ lệ vừa phải,...

tàu cùng nhóm công suất nhiều lại điều tra ít
và ngược lại nên khi suy rộng không đảm
bảo độ tin cậy.

Nếu chọn mẫu cấp 2 như lâu nay (chọn
theo chủ tầu) khi đến điều tra mặc dù có
điều tra công suất của tàu, nhưng có hộ chỉ
có 1 tàu, có hộ lại có tới hai, ba tàu và công
suất của các tàu không giống nhau, thậm chí
có sự chênh lệch lớn và như vậy tính đại
diện của chủ tầu không cao. Khi chọn mẫu
chỉ chọn hộ có tàu mà không biết ở nhóm
công suất nào sẽ dẫn đến tình trạng một số

Trên đây là một số ý kiến về phương án
điều tra thuỷ sản ngoài quốc doanh được rút
ra từ quá trình thực hiện của Cục Thống kê
Thanh Hoá, rất mong Tổng cục Thống kê
hoàn thiện phương án có khả năng thực thi,
giúp các tỉnh thực hiện tốt hơn chế độ báo
cáo của ngành thuỷ sản, phục vụ tốt nhất
các yêu cầu của lãnh đạo các cấp

MộT Số ý KIếN Về phương pháp thu thập... (tiếp theo trang 5)
Theo chúng tôi trong thời gian tới cần
nghiên cứu xây dựng phương án điều tra
diện tích, năng suất, sản lượng cây ăn quả
theo hướng cụ thể hoá cho từng phương thức
trồng thâm canh, quảng canh; cho một số
loại cây ăn quả đặc sản hoặc được trồng với
qui mô lớn sản xuất hàng hoá ở những vùng,
miền khác nhau.
Trước hết, trong địa bàn mỗi huyện cần
tập trung vào điều tra những cây có quy mô
lớn, có giá trị kinh tế cao, đối với những cây
ăn quả đặc sản của địa phương, để suy rộng
sản lượng chính xác phải thu thập diện tích
trong độ tuổi cho sản phẩm chi tiết theo các
nhóm năm tuổi của cây, từ đó tiến hành điều
tra năng suất theo từng loại nhóm tuổi, làm
cơ sở suy rộng sản lượng cây ăn quả một
cách chính xác, khoa học. Về tiêu thức chọn
mẫu điều tra năng suất phải căn cứ vào diện
tích cây ăn quả cho sản phẩm; về sản lượng

thu bói cần điều tra thêm một số diện tích
đang trong thời kỳ kiến thiết cơ bản để tránh
bỏ sót sản lượng sản phẩm cây ăn quả nói
chung trên địa bàn.
28

Về thời kỳ điều tra: Đối với cây lâu năm
nhiều nước tiến hành theo năm dương lịch,
tuy vậy còn một số cây năm nông nghiệp
không trùng khớp với năm dưong lịch, cần
quy định rõ nếu sản lượng được thu hoạch
phần lớn (khoảng 3/4 sản lượng thu hoạch
trong năm dương lịch nào) thì được thống kê
toàn bộ vào năm đó, 1/4 sản lượng thu
hoạch vào năm sau được ước tính vào năm
báo cáo, sau khi thu hoạch chính thức sẽ
điều chỉnh theo sản lượng thực thu.
Đối với phiếu điều tra cần thiết kế tách
riêng năng suất, sản lượng thực tế thu hoạch
thành bốn bộ phận: Thu trên diện tích trồng
tập trung, thu trên diện tích cây trồng phân
tán, thu trên diện tích cho sản phẩm và thu
bói trên diện tích cây ăn quả đang trong thời
kỳ kiến thiết cơ bản
Tài liệu tham khảo
1. Chế độ báo cáo thống kê nông, lâm nghiệp và
thuỷ sản số 657/QĐ-TCTK ngày 2 tháng 10 năm 2002
2. Vụ Nông, Lâm nghiệp và Thuỷ sản, Báo cáo
kết quả đề tài cải tiến chế độ báo cáo thống kê nông,
lâm nghiệp và thuỷ sản

Thông tin Khoa học Thống kê - số chuyên san thống kê địa phương 2006