Phát huy tính tích cực, chủ động và khả năng sáng tạo cho học sinh trường PTDT nội trú, THCSTHPH bảo thắng qua việc đổi mới kiểm tra thực hành môn âm nhạc

MỤC LỤC

TÊN ĐỀ MỤC

STT

TRANG

1

1. Đặt vấn dề

02

2

1.1. Lý do chọn đề tài

02

3

1.2. Lịch sử của vấn đề nghiên cứu.

03

4

1.3. Mục đích, nhiệm vụ

04

5

1.4. Giới hạn của đề tài và phạm vi nghiên cứu

04

6

1.5. Đối tượng và thời gian nghiên cứu

05

7

2. Giải quyết vấn đề

06

8

2.1 Cơ sở lý luận của vấn đề

06

9

2.2 Thực trạng của vấn đề

07

10

2.3. Các biện pháp đã tiến hành để giải quyết vấn đề

08

11

2.4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm

16

12

3. Kết luận

19

1


1. ĐẶT VẤN ĐỀ:
1.1. Lý do chọn đề tài:
Âm nhạc là nghệ thuật âm thanh được xếp là loại hình nghệ thuật thời gian,
nó có vai trò rất lớn trong đời sống của mỗi con người. Mỗi bài hát, bản nhạc gợi
bao điều mới lạ dẫn dắt tư duy tới sự tưởng tượng và sự rung cảm phong phú. Âm
nhạc đã làm giàu tâm hồn và trí tuệ của con người thông qua các âm thanh đặc
trưng. Nghĩa là những âm thanh đã được tổ chức một cách chặt chẽ, tạo thành hệ
thống có logic bằng: Cao độ (độ trầm bổng, cao thấp…); Trường độ (độ ngân dài,

ngắn của âm thanh); Cường độ (độ mạnh nhẹ…) và âm sắc để hình thành lên một
giai điệu tinh tế, làm rung cảm người thưởng thức.
Như các loại hình nghệ thuật khác, nội dung âm nhạc cũng phản ánh hiện
thực của cuộc sống. Bằng nét đặc thù riêng của mình, âm nhạc đã phản ánh hiện
thực cuộc sống một cách ước lệ và trừu tượng.
Âm nhạc đóng vai trò quan trọng trong việc giáo dục nhân cách, đặc biệt là
việc nâng cao nhận thức về các mối quan hệ xã hội. Âm nhạc là nguồn cảm hứng
nội tâm, nó tạo nên những cung bậc tình cảm rất tinh tế, đưa con người về với nhân
cách vốn có của mình. Nói về vai trò này của âm nhạc, có một bài viết đã nói:
“Nghệ thuật âm nhạc ngoài khả năng đem lại niềm vui, sự sảng khoái và nguồn
nghị lực cho con người trong cuộc sống còn có tác dụng thức tỉnh tình cảm của họ
qua những cung bậc hết sức tinh tế. Sức mạnh cảm hóa của âm nhạc tiến bộ, lành
mạnh sẽ giúp con người vươn tới một nhân cách toàn vẹn”. Việc giáo dục nghệ
thuật cho HS là vô cùng quan trọng, đó là phải trang bị cho học sinh những hiểu
biết và kỹ năng cơ bản nhất, phải bồi dưỡng, phát huy niềm say mê và hứng thú học
tập, giúp học sinh cảm thụ được cái đẹp của cuộc sống tự nhiên và xã hội âm nhạc
là một bộ phận không thể thiếu trong cuộc sống của con người. Đặc biệt là với đối
tượng học sinh dân tộc thiểu số, đa số các em rất nhút nhát, không dám thể hiện
mình trước đông người. Các em không có được sự tự tin, mạnh dạn, còn rụt rè nhất
là những ngày đầu mới nhập trường. Vậy để giúp các em mạnh dạn, tự tin, say mê
học tập là một điều vô cùng quan trọng.
Trong xã hội hiện tại, rất khó để có được kinh nghiệm thông qua thể nghiệm
của bản thân. Hiện trạng đó ảnh hưởng bởi sự phát triển chóng mặt của các phương
tiện thông tin. Bởi những kinh nghiệm mà các phương tiện đó cung cấp đều là kinh
nghiệm gián tiếp, do vậy trong phương diện này tác dụng của thực tiễn nghệ thuật
trong giáo dục âm nhạc càng trở nên quan trọng. Thực tiễn nghệ thuật là một hoạt
động đề cao khả năng sáng tạo, giúp HS có cơ hội thể hiện và thực hiện ý tưởng
của bản thân, được thể nghiệm âm nhạc theo nhiều phương diện, nhiều tầng lớp, từ
đó phát huy khả năng sáng tạo của bản thân mình. Quan điểm giáo dục duy vật biện
chứng cho chúng ta thấy, muốn nâng cao chất lượng giáo dục một cách toàn diện

thì giáo viên buộc phải thay đổi phương pháp giảng dạy truyền thống, hình thành
phương pháp giảng dạy theo tiêu chí: giáo viên là chủ thể hữu hạn, để học sinh biết
2


rằng, kiến thức của thầy cô cũng chỉ có hạn, thầy cô không phải là hóa thân của
chân lý. Mục đích là để học sinh có nhận thức chủ thể về tinh thần phê bình và tự
phê bình, từ đó hình thành thói quen học tập trong môi trường sáng tạo. Giáo viên
trở thành người hướng dẫn học tập thay vì truyền đạt kiến thức một cách thụ động
cho học sinh.
Hiểu được vấn đề đó, là một giáo viên giảng dạy bộ môn âm nhạc, tôi không
khỏi suy nghĩ làm sao để có phương pháp dạy tốt và đạt hiệu quả cao, nhằm cung
cấp cho các em những vốn hiểu biết về âm nhạc góp phần phát triển năng lực và
nhân cách học sinh. Đặc biệt là rèn luyện tính tự tin và tạo cơ hội để các em có thể
phát huy khả năng sáng tạo của mình. Để làm được điều này tôi nhận thấy: Ngoài
việc kiểm tra lý thuyết những kiến thức đã học thì giáo viên phải cho các em được
thực hành nhiều hơn. Đổi mới hình thức kiểm tra thực hành theo mức độ nâng cao
dần sẽ rất quan trọng. Nó sẽ góp phần thúc đẩy ý thức học tập của các em, các em
coi đó như một sân chơi để thể hiện tài năng cũng như trí tuệ của mình. Tôi đã thực
hiện trong những năm gần đây và thấy rất hiệu quả. Chính vì thế tôi đã áp dụng vào
giảng dạy các khối lớp và thu được kết quả cao. Vì vậy, tôi mạnh dạn đưa ra một số
giải pháp mà mình đã thực hiện trong những năm vừa qua với sáng kiến:
Phát huy tính tích cực, chủ động và khả năng sáng tạo
cho học sinh trường PTDT Nội trú, THCS&THPH Bảo Thắng qua việc
"Đổi mới kiểm tra thực hành môn Âm nhạc”
1.2. Lịch sử của vấn đề nghiên cứu:
Như chúng ta đã biết, môn Âm nhạc là một môn học giúp học sinh phát triển
một cách toàn diện. Dạy học Âm nhạc phải đáp ứng được nhu cầu của các em, giúp
các em khơi dậy được niềm đam mê, khả năng âm nhạc và sự hứng thú của mình.
Tuy nhiên, không phải mọi kiến thức đều do học sinh tự chiếm lĩnh bằng các hoạt

động tích cực, bằng khả năng của mình dù đã có đủ điều kiện, phương tiện học tập,
mà cần phải có sự hỗ trợ của giáo viên.
Đặc biệt, môn Âm nhạc là một môn nghệ thuật mang tính trừu tượng, các em
phải được thực hành nhiều hơn là học trên lí thuyết, các em phải được nghe, cảm
thụ, được hát, đọc nhạc, ghi chép nhạc, được thể hiện sự sáng tạo của mình qua các
giờ kiểm tra thực hành, được phát huy khả năng điều hành nhóm một cách tích cực
qua sự hướng dẫn của giáo viên. Tuy nhiên với đối tượng học sinh là con em các
dân tộc thiểu số, điều này đã gặp rất nhiều khó khăn.
Trong những năm qua, với mục tiêu giáo dục phổ thông là: “giúp học sinh
phát triển toàn diện về đạo đức, trí tuệ, tính thẩm mĩ và các kĩ năng cơ bản, phát
triển năng lực cá nhân, tính năng động và sáng tạo, hình thành nhân cách con
người Việt Nam xã hội chủ nghĩa, xây dựng tư cách và trách nhiệm công dân;
chuẩn bị cho học sinh tiếp tục học lên hoặc đi vào cuộc sống lao động, tham gia
xây dựng và bảo vệ tổ quốc”. Vì thế, muốn cho học sinh THCS nhất là học sinh
3


con em các dân tộc thiểu số, học sinh ở vùng sâu vùng xa, vùng khó khăn luôn tự
tin, chủ động, sáng tạo, có khả năng điều hành nhóm tốt đòi hỏi người giáo viên
phải có những biện pháp tích cực đạt hiệu quả cao đối với bộ môn của mình. Chính
vì vậy, tôi đã nghiên cứu và tìm ra những giải pháp để giúp cho học sinh thêm sự tự
tin và có cơ hội phát huy khả năng sáng tạo của mình.
1.3. Mục đích, nhiệm vụ:
Việc giảng dạy Âm nhạc trong trường phổ thông chính là dành cho trẻ quyền
được “Phát triển tối đa nhân cách, tài năng, thể chất, tâm hồn và tinh thần” (Điều
29 – công ước Quốc tế). Dạy học âm nhạc cũng là một trong những phương tiện
hữu hiệu nhất để đưa vào ý thức học sinh một cách tích cực, sâu sắc và có mục đích
rèn luyện hoạt động âm nhạc. Nhiều nhà nghiên cứu trong lĩnh vực giáo dục học đã
khẳng định vị trí và vai trò của âm nhạc trong đời sống xã hội, đặc biệt là đối với
việc nâng cao nhận thức, phát triển nhân cách con người. Nghệ thuật âm nhạc ngoài

khả năng đem lại niềm vui, sự sảng khoái và nguồn nghị lực cho con người trong
cuộc sống còn thức tỉnh tình cảm của họ qua những cung bậc hết sức tinh tế.
Vì thế những giải pháp mà tôi đưa ra là để giúp HS thể hiện sự độc đáo và
sáng tạo của mình thông qua hoạt động âm nhạc và kết nối với những lĩnh vực liên
quan. Qua đó, HS có những ý tưởng và sáng kiến, vượt ngoài khuôn mẫu, tạo được
ấn tượng và thu hút sự chú ý của mọi người, ví dụ như:
- Sáng tạo động tác phụ họa cho bài hát hoặc nhảy múa.
- Viết lời mới cho bài TĐN, bài dân ca hoặc bài hát nước ngoài.
- Dàn dựng và trình bày bài hát.
- Diễn đạt nội dung bài hát bằng đoạn văn, bài thơ, câu chuyện….
- Làm dụng cụ học tập Âm nhạc, tìm hình ảnh minh họa cho bài hát, bản
nhạc.
- Sáng tạo và tổ chức trò chơi âm nhạc.
- Dùng các biểu tượng âm nhạc, hình ảnh hoặc tư liệu âm nhạc để trang trí
không gian lớp học, phòng ở, sân khấu v.v…
1.4. Giới hạn của đề tài và phạm vi nghiên cứu:
Qua thời gian trực tiếp giảng dạy bộ môn Âm nhạc tại trường PTDT Nội Trú
Bảo Thắng. Được tiếp xúc với các em học sinh thường xuyên nên tôi đã thấy sự
nhút nhát, rụt rè của đã số các em khi tham gia vào các hoạt động ngoại khóa của
nhà trường, vì vậy tôi đã áp dụng việc:
Phát huy tính tích cực, chủ động và khả năng sáng tạo
cho học sinh trường PTDT Nội trú, THCS&THPH Bảo Thắng qua việc
"Đổi mới kiểm tra thực hành môn Âm nhạc”
4


vào các giờ kiểm tra nhất là kiểm tra thực hành cuối mỗi học kỳ và phạm vi nghiên
cứu của tôi là học sinh trường PTDT Nội trú Bảo Thắng.
1.5. Đối tượng và thời gian nghiên cứu:
+ Đối tượng nghiên cứu:

Phát huy tính tích cực, chủ động và khả năng sáng tạo
cho học sinh trường PTDT Nội trú, THCS&THPH Bảo Thắng qua việc
"Đổi mới kiểm tra thực hành môn Âm nhạc”
+ Thời gian nghiên cứu: Từ tháng 9 năm học 2014-2015 tôi đã tìm ra các giải
pháp và đã áp dụng ở khối lớp 6. Tháng 9 năm học 2016-2017, tôi đã tiếp tục áp
dụng với các khối lớp 7 trong toàn trường. Đến tháng 9 năm học 2017-2018, 2018 2019 tôi tiếp dụng cho khối 8,9 và duy trì có hiệu quả đến bây giờ và trong những
năm tiếp theo.

5


2. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ:
2.1. Cơ sở lý luận của vấn đề:
Mục đích giáo dục âm nhạc bao gồm những mục tiêu yêu cầu giáo dục cụ
thể, là sự phản ánh kết quả mong muốn sau một quá trình giáo dục - dạy học. Giáo
dục âm nhạc là một hình thức giáo dục nghệ thuật mang tính đặc thù. Nó có khả
năng liên kết, sử dụng cũng như hỗ trợ, xen lồng vào tất cả các hình thức nội dung
giáo dục khác làm cho chúng đạt đến hiệu quả cao trong việc thực hiện những yêu
cầu mục tiêu giáo dục. Nhưng với nhiệm vụ, chức năng chủ yếu của mình, giáo dục
âm nhạc trước hết thể hiện mục tiêu, yêu cầu giáo dục nổi trội của mình là giáo dục
thẩm mĩ. Nắm vững mục đích nổi trội này là một yêu cầu hết sức quan trọng.
Nhưng để thực hiện trên thực tế có kết quả mục đích yêu cầu giáo dục này lại đòi
hỏi phải tìm hiểu, nắm vững bản chất đặc trưng của nghệ thuật âm nhạc.
Nếu ở con người, nhu cầu về thẩm mĩ là nhu cầu tinh tế và cao quý; ý thức
về cái đẹp, cái hay là ý thức có tính nhân loại cao thì trong cấu trúc nền giáo dục
phổ thông hiện đại, giáo dục thẩm mĩ nói chung và giáo dục âm nhạc nói riêng,
phải là bộ phận mang tính đặc thù, có cấp độ cao tương xứng với nó. Ở trường phổ
thông, các môn học khác đều được xây dựng và lấy tác động hình thành nhân cách
học sinh theo hướng chủ yếu: từ trí tuệ đến tình cảm, thì ngược lại, môn học Âm
nhạc lại được xây dựng, lấy tác động hình thành nhân cách học sinh theo hướng

chủ yếu: trực tiếp từ tình cảm đến trí tuệ, tạo ra một sự kết hợp hài hòa, và do đó,
nó là môn học không thể thiếu được.
Môn âm nhạc ở trường THCS gồm nhiều phân môn như: Phân môn Học hát;
Phân môn Nhạc lí – Tập đọc nhạc và phân môn Âm nhạc thường thức. Mỗi phân
môn có một vai trò nhất định. Ví dụ, với phân môn Học hát: Hoạt động ca hát có vị
trí quan trọng trong đời sống con người; bài hát phản ánh một cách hình tượng
những khái niệm sâu sắc về cuộc sống, thiên nhiên, con người và tất cả các mối
quan hệ, tư tưởng, tình cảm. Hoạt động ca hát ảnh hưởng trực tiếp đến con người
bằng tác động của âm nhạc và lời ca. Giọng hát không chỉ là phương tiện thể hiện
cảm xúc suy nghĩ của người hát mà còn khơi dậy ở người nghe những cảm xúc
tương ứng, những hiểu biết nhất định đem lại sảng khoái thẩm mĩ; sức diễn cảm
của giọng hát cùng những cử chỉ, thái độ, nét mặt phù hợp rất thu hút học sinh. Nó
khơi dậy ở học sinh những cảm xúc hướng tới Chân - Thiện - Mỹ. Ca hát là một
hoạt động quan trọng, bản chất của nó là thông qua luyện tập giúp học sinh có tinh
thần sảng khoái và tạo cho học sinh có những ước mơ tươi đẹp. Chẳng hạn, khi
nghe bài hát “Ngày đầu tiên đi học”, trong lòng học sinh trào dâng một cảm xúc
êm đềm về tình mẹ, về kỉ niệm tuổi thơ, về ngày đầu tiên cắp sách đến trường....
Như vậy, về tác dụng của âm nhạc đối với học sinh trong nhà trường là điều
không thể phủ nhận. Cái đích cuối cùng của mục tiêu và nhiệm vụ môn Âm nhạc
trong trường THCS là tạo nên một trình độ văn hóa âm nhạc nhất định. Trình độ
văn hóa phổ thông hay trình độ học vấn phổ thông ở bậc THCS là do tất cả những
6


hoạt động giáo dục và các môn học tạo dựng nên, trong đó có môn Âm nhạc.
Từ xưa Bác Hồ đã đánh giá cao tác dụng lớn của giá trị nghệ thuật đối với
con người trong đó có môn âm nhạc. Đến ngày nay, giáo dục vẫn đang thực hiện
tốt vai trò của mình trong việc phát triển toàn diện nhân cách con người nhưng
không phải là âm nhạc nào cũng có vai trò đó. Vì thế đòi hỏi người giáo viên phải
biết lựa chọn cái hay, cái đẹp để lồng ghép vào bài giảng của mình. Bởi trên thực tế

giáo dục âm nhạc trong nhà trường phổ thông ngoài việc cung cấp cho học sinh
trình độ văn hóa âm nhạc, kĩ năng sơ giản về âm nhạc còn giúp cho các em có khả
năng được tham gia vào các hoạt động ca hát, làm quen với các tiết mục văn nghệ,
tham gia vào các hoạt động sáng tạo nghệ thuật. Tất cả những nhiệm vụ đó đều làm
phong phú thêm đời sống tinh thần của các em, giúp các em rèn luyện tính tự tin và
đặc biệt là có cơ hội phát huy khả năng sáng tạo của mình.
2.2. Thực trạng của vấn đề:
Đối với bộ môn Âm nhạc khi giảng dạy trong các nhà trường trong tình hình
thực tế hiện nay, tôi nhận thấy việc giảng dạy bộ môn Âm nhạc còn gặp nhiều khó
khăn như:
+ Giáo viên có chuyên môn Âm nhạc còn thiếu (nhất là các trường tiểu học ở
vùng sâu, vùng xa), nhiều trường chưa có giáo viên chính ban mà chỉ có giáo viên
dạy kê nên dẫn đến việc học sinh chưa được học môn Âm nhạc theo đúng phương
pháp đặc thù của bộ môn.
+ Phương pháp giảng dạy của một số giáo viên còn chưa thật linh hoạt.
+ Khả năng nhận thức của một số học sinh còn chậm, nhất là một số học
sinh dân tộc thiểu số ở vùng khó khăn, các em còn nói ngọng chưa phát âm rõ tiếng
nên dẫn đến việc một số em còn rụt rè, hát không đúng và không tự tin, cũng không
hát lại khi giáo viên sửa sai cho các em.
+ Đối với những đối tượng HS ở các trường trung tâm huyện, các em có điều
kiện tiếp xúc với các phương tiện thông tin đại chúng. Các em được tham gia nhiều
các hoạt động tích cực trong và ngoài nhà trường,…..tự các em cũng đã rèn luyện
được tính tự tin cũng như phát huy tốt khả năng sáng tạo của mình. (Tôi đã nhận
thấy điều đó qua các kỳ hội giảng và các tiết dự giờ thăm lớp trao đổi chuyên môn
với các đồng nghiệp cũng như qua các cuộc thi liên quan đến Âm nhạc). Nhưng đối
với HS là con em các dân tộc thiểu số, ngay từ khi ở nhà các em đã ít được tiếp xúc
với các phương tiện thông tin đại chúng (vì đa số gia đình các em ở vùng sâu, vùng
xa, vùng khó khăn…). Và khi được thi chọn vào các trường PTDT nội trú, học tập
ở các trường THCS bán trú v.v…..là cả sự cố gắng của các em. Vì vậy, khi học tập
ở môi trường mới, có nhiều điều kiện thuận lợi hơn nhưng vì các em chưa được

làm quen nên đa số các em rất nhút nhát, chưa tự tin thể hiện mình trước đông
người, mặc dù bên cạnh đó rất nhiều em có năng khiếu và có khả năng sáng tạo đối
với bộ môn Âm nhạc. Qua các giờ học, giờ hoạt động ngoại khóa và đặc biệt là các
7


giờ kiểm tra tôi đã nhận thấy khi đánh giá xếp loại cho các em......
Đó cũng chính là một trong số những nguyên nhân dẫn đến việc một số học
sinh dân tộc thiểu số còn rụt rè, chưa mạnh dạn, tự tin (nhất là những học học lớp 6
khi mới nhập trường). Bên cạnh đó cũng có nhiều em rất mạnh dạn, sôi nổi và hào
hứng khi được giáo viên lựa chọn tham gia các chương trình văn nghệ biểu diễn
của nhà trường. Vì vậy tôi đã:
- Đặc biệt chú ý đến các đối tượng học sinh, khảo sát chất lượng bộ môn
ngay từ đầu năm học, phân chia nhóm học tập và chia đều số lượng học sinh có
năng khiếu và không có năng khiếu đồng đều ở các nhóm để các em hỗ trợ và giúp
đỡ lẫn nhau trong quá trình học tập.
- Chuẩn bị hệ thống câu hỏi và nội dung thực hành phù hợp ở các giờ kiểm
tra 15 phút, 45 phút, kiểm tra học kỳ... để nhằm mục đích rèn kỹ năng nhanh nhậy,
tính tự tin và khả năng sáng tạo của các em.
- Khai thác và sử dụng công nghệ thông tin, đồ dùng thiết bị hỗ trợ dạy học
như một công cụ hữu ích, làm chủ được công nghệ thông tin trong quá trình giảng
dạy và giúp cho học sinh có được kết quả học tập tốt nhất có thể.
2.3. Các biện pháp đã tiến hành để giải quyết vấn đề:
Trong quá trình giảng dạy, việc kiểm tra miệng, kiểm tra 15 phút, kiểm tra
45 phút hoặc kiểm tra học kỳ là quy định bắt buộc trong phân phối chương trình
của tất cả các bộ môn trong đó có môn Âm nhạc. Với bộ môn này thì việc kiểm tra
lý thuyết kết hợp kiểm tra thực hành luôn đi đôi với nhau.
+ Việc kiểm tra lý thuyết là để giúp học sinh củng cố và ghi nhớ kiến thức
nhạc lý cũng như Âm nhạc thường thức đã học. Từ kiến thức này nó giúp cho học
sinh có được những kỹ năng cơ bản để giải quyết bài tập đọc nhạc, hiểu biết rộng

hơn về các thế hệ nhạc sĩ của Việt Nam cũng như trên Thế giới với những tác phẩm
âm nhạc của họ. Biết cách thể hiện tốt sắc thái, tình cảm cũng như cảm nhận được
nội dung sâu sắc của các bài hát....
+ Khi kiểm tra thực hành thì từ những kiến thức đã học các em có thể áp
dụng tốt vào bài thực hành của mình như: Biểu diễn các bài hát với nhiều hình thức
khác nhau như đơn ca, song ca, tốp ca, hát múa phụ họa và xử lý được sắc thái, tình
cảm của bài hát...hoặc trình bày bài TĐN với những lời ca mới do mình đặt lời
v.v...
Để làm tốt điều này giáo viên có thể linh hoạt đổi mới các hình thức kiểm tra
thực hành khác nhau chứ không phải lúc nào cũng hát kết hợp gõ đệm theo phách,
nhịp, hoặc vận động theo nhịp một cách máy móc.... Để giúp cho các em có tâm lý
thoải mái khi kiểm tra và cũng là cơ hội để các em có khả năng, năng khiếu giúp đỡ
các bạn trong nhóm, nó như một sân chơi bổ ích để phát huy khả năng sáng tạo của
mình cũng như rèn tính tự tin khi đứng trước đông người. Tôi đã áp dụng và thay
8


đổi linh hoạt các hình thức kiểm tra đặc biệt là hình thức kiểm tra thực hành trong
những tiết kiểm tra cuối học kỳ nhưng vẫn đảm bảo được kiến thức các em đã học.
Ví dụ từ bài kiểm tra 15 phút đến bài kiểm tra học kỳ tôi đã thực hiện như sau:
1. Đối với kiểm tra thường xuyên:

Đối với học sinh Trung học cơ sở (THCS), môn Âm nhạc là một trong những
phương tiện hiệu quả để thực hiện nhiệm vụ giáo dục đạo đức, thẩm mĩ nhằm góp
phần giáo dục toàn diện cho học sinh, tạo cơ sở hình thành nhân cách con người.
Âm nhạc trong trường THCS với tư cách là một môn học có mục đích giáo dục văn
hoá âm nhạc cho học sinh nhằm trang bị cho các em những kiến thức cơ bản, bước
đầu hình thành khả năng cảm thụ, hiểu và thể hiện nghệ thuật âm nhạc, khơi dậy ở
các em những khả năng sáng tạo trong hoạt động âm nhạc, củng cố thêm về tình
cảm đạo đức, về niềm tin thị hiếu nghệ thuật và nhu cầu âm nhạc. Việc giúp học

sinh có kiến thức ngay từ đầu là vô cùng quan trọng. Chính vì thế đối với bài kiểm
tra 15 phút, cũng như các giáo viên khác vì thời gian kiểm tra rất ngắn nên tôi cũng
chỉ kiểm tra trọng tâm vào kiến thức nhạc lý cũng như Âm nhạc thường thức đã
học. Khi sử dụng máy chiếu tôi lấy câu hỏi trắc nghiệm và câu hỏi ngắn phù hợp để
rèn khả năng nhanh nhậy của học sinh. Có thể chưa hết 15 phút học sinh đã trả lời
xong những câu hỏi trong đề kiểm tra với kiến thức cơ bản đã được học.
Khi không sử dụng máy chiếu, tôi thường đặt những câu hỏi ngắn phù hợp
với đối tượng học sinh, có thể cho các dạng câu hỏi như:
- Đặt cao độ các nốt sau lên khuông nhạc: son đen (
mi móc đơn chấm dôi (

); si móc kép (

); son trắng (

); la móc đơn (

);

) v.v...

- Hãy nêu tác dụng của dấu lặng? Lấy ví dụ minh họa? V.v....
Đây là cách kiểm tra thông thường mà các giáo viên vẫn thường làm, tôi chỉ
muốn lấy ví dụ từ lý thuyết đến việc đổi mới hình thức kiểm tra thực hành giúp học
sinh được củng cố kiến thức cũng như áp dụng vào các bài kiểm tra của mình đạt
hiệu quả cao hơn.
2. Đối với bài kiểm tra giữa kỳ:
Mục tiêu và nhiệm vụ của môn âm nhạc ở trường THCS là trang bị cho học
sinh một số kiến thức về kỹ năng ca hát, đọc và nghe nhạc; về lý thuyết âm nhạc ở
mức độ đơn giản để một chừng mực nào đó, các em có thể tham gia vào các hoạt

động âm nhạc của cộng đồng. Hình thành cho học sinh những hiểu biết sơ đẳng về
cái hay, cái đẹp trong nghệ thuật âm nhạc, về ý nghĩa tác dụng của âm nhạc với đời
sống, đồng thời mở mang vốn hiểu biết về truyền thống âm nhạc dân tộc Việt Nam,
tinh hoa âm nhạc thế giới, góp phần bồi dưỡng tình cảm, đạo đức, trí tuệ, tạo không
khí vui tươi lành mạnh, làm phong phú thế giới tinh thần nhằm phát triển hài hòa,
toàn diện nhân cách học sinh.
9


Chính vì vậy, khi cho học sinh kiểm tra 1 tiết (45 phút), tôi vừa kết hợp kiểm
tra lý thuyết với kiểm tra thực hành. Cũng chỉ dừng ở mức độ cho các em lên bảng
trình bày bài hát, bài TĐN kết hợp với các hình thức quen thuộc như: gõ đệm theo
phách, theo nhịp, vận động theo nhịp, một số động tác đơn giản tại chỗ vì thời gian
kiểm tra chỉ có 45 phút. Làm như thế học sinh vừa được thực hành lại vừa được ôn
lại kiến thức đã học cũng như bước đầu định hướng cho các em một hình thức biểu
diễn cao hơn để thực hiện ở tiết kiểm tra cuối học kỳ.
Khi kiểm tra thực hành tôi thường kiểm tra theo nhóm 4-5 học sinh, các
nhóm lần lượt lên bốc thăm câu hỏi và trình bày theo yêu cầu của đề thi. Như vậy
các nhóm đều có sự chuẩn bị và các em sẽ thực hiện được theo yêu cầu giáo viên.
Mỗi nhóm sẽ trình bày một bài hát và một bài tập đọc nhạc (TĐN) trong vòng 4-5
phút tùy thuộc vào bài hát dài, ngắn khác nhau, biểu diễn với các hình thức gõ theo
phách, nhịp hoặc nhún theo nhịp, kết hợp động tác phụ họa tại chỗ đơn giản....
Trong quá trình kiểm tra tôi nghe và quan sát nếu học sinh nào chưa thực
hiện tốt có thể cho các em hát lại hoặc đọc lại 1-2 câu trong bài (cần vận dụng linh
hoạt) để đảm bảo cho các phần thi của nhóm khác. Còn thời gian 7-10 phút, tôi cho
các em làm bài lý thuyết nhanh với nội dung đã học nhằm củng cố lại kiến thức cho
các em.

* Một số hình ảnh minh họa
10

3. Đối với bài kiểm tra cuối học kỳ:
Đối với bất kì môn học nào, việc phát huy tính sáng tạo của học sinh là một
việc hết sức cần thiết. Với phân môn học hát, nhạc lí - TĐN, việc phát huy tính tự
tin và khả năng sáng tạo của học sinh là vô cùng quan trọng.
Trong quá trình kiểm tra 15 phút cũng như kiểm tra 45 phút (1 tiết), tôi đã
cho học sinh vừa kiểm tra lý thuyết vừa kiểm tra thực hành với các hình thức như
gõ đệm theo phách, nhịp, vận động theo nhịp và biểu diễn tại chỗ. Vì vậy đến
những tiết kiểm tra học kỳ, tôi đã nâng cao hình thức kiểm tra thực hành cho các
em nhưng theo hướng tích cực hơn. Vì đây là bài kiểm tra đánh giá kết quả học tập
của các em trong cả một thời gian dài (học kỳ I) và trong học kỳ II (cuối năm học)
và được kiểm tra trong 2 tiết. Nên tôi muốn biết các em đã học được những gì? Áp
dụng vào thực tế như thế nào và muốn giờ kiểm tra cuối học kỳ như một chương
trình báo cáo kết quả học tập của các nhóm. Vì thế tôi đã cho các nhóm bốc thăm
đề bài với nội dung tập biểu diễn một bài hát kết hợp với các động tác múa phụ họa
sinh động và đặt lời mới cho một bài TĐN. Khi các nhóm đã thực hiện tốt tôi đã
tranh thủ các giờ tự học hoặc buổi tối để khớp nhạc cho các em để tạo không khí
vui tươi, hứng thú và sôi nổi cho các nhóm khi kiểm tra. Đây cũng chính là hình
thức kiểm tra đánh giá xếp loại học sinh theo hướng tích cực nhằm rèn luyện tính
tự tin và phát huy khả năng sáng tạo của học sinh mà tôi đã thực hiện.
Việc thực hiện hình thức kiểm tra này rất có lợi thế là học sinh trường PTDT
Nội trú các em ở tập trung, ăn ở và sinh hoạt học tập tại trường. Ngoài giờ học
những lúc rảnh rỗi các em có thể tập hợp nhóm để luyện tập với nhau, trong giờ ôn
tập thì có sự hướng dẫn của giáo viên. Các em rất hào hứng, sôi nổi vì tự các em
được lựa chọn hình thức biểu diễn và thể hiện khả năng sáng tạo của mình, mỗi
người nghĩ ra một động tác dưới sự điều khiển của nhóm trưởng....Với hình thức
kiểm tra này áp dụng trong những năm qua tôi thấy rất hiệu quả. Nó đã giúp cho
học sinh dân tộc thiểu số vốn nhút nhát, rụt rè, không tự tin khi đứng trước đông
người trở nên mạnh dạn, sôi nổi và bộc lộ được hết năng khiếu cũng như phát huy

vai trò của người điều hành nhóm. Để làm được điều này ngay từ những ngày đầu
năm học tôi đã thực hiện đó là:
- Trang trí phòng học nhạc cho thêm sinh động, phù hợp với đặc trưng của
bộ môn và bố trí bàn ghế gọn gàng để làm sao giáo viên có thể bao quát học sinh
một cách dể dàng và phòng học có nhiều không gian thoáng tạo điều kiện cho học
sinh lên biểu diễn tốt hơn. Bên cạnh đó trong phòng nhạc cũng nên trưng bày một
số hình ảnh của các nhạc sĩ trong và ngoài nước, các nhạc cụ dân tộc phổ biến để
cho các em dễ nhận biết khi tìm hiểu về một nhạc sĩ hoặc một nhạc cụ nào
đó….Ngoài các nhạc sĩ đã được học các em còn biết thêm được nhiều nhạc sĩ khác
cũng có nhiều đóng góp cho nền Âm nhạc Việt Nam mà chưa được giới thiệu trong
chương trình đang học, những nhạc cụ dân tộc rất độc đáo các em chưa được biết
đến hoặc các em biết được mình đang biểu diễn bài hát của nhạc sĩ nào.v.v…
11


VD: Hình ảnh trang trí trong phòng học:

Việc treo tranh, ảnh hoạt động văn hóa, văn nghệ của trường cũng rất quan
trọng, các em học sinh mới ra sẽ biết được các hoạt động của trường mình sôi nổi
như thế nào? Các anh chị khóa trước đã tham gia vào hoạt động này ra sao? Biểu
diễn như thế nào?...Điều này sẽ thu hút học sinh yêu thích môn Âm nhạc hơn và
mạnh dạn hơn khi từng bước tham gia vào các hoạt động của trường.
VD: Một số hình ảnh hoạt hoạt động văn hóa, văn nghệ của nhà trường trong
những năm qua.

- Ngay từ đầu khi hướng dẫn học sinh tập biểu diễn bài hát, giáo viên cần
cho học sinh thấy được rằng một bài hát, 1 câu hát có thể biểu diễn với nhiều cách,
nhiều động tác khác nhau tuy nhiên cũng cần đảm bảo sao cho động tác đó phù hợp
12

với nội dung cũng như giai điệu của bài hát. Từ đó bên cạnh việc yêu cầu học sinh
tập biểu diễn bài hát với những động tác như giáo viên đã hướng dẫn thì giáo viên
cần khuyến khích học sinh sáng tạo thêm động tác theo cách của mình đặc biệt với
học sinh có năng khiếu. Vì vậy giáo viên có thể phân nhóm 6 đến 8 học sinh (chia
đều cả nam và nữ, cả học sinh có năng khiếu và không có năng khiếu) ngay từ đầu
năm học sau khi khảo sát chất lượng học sinh, cử học sinh có năng khiếu làm nhóm
trưởng của mỗi nhóm. Trong nhóm các em có thể cùng nhau đưa ra ý tưởng động
tác riêng cho nhóm của mình rồi tập. Làm như vậy bên cạnh việc rèn luyện tính tự
tin, phát huy khả năng sáng tạo còn giúp cho học sinh có tinh thần đoàn kết, giúp
đỡ nhau trong học tập. Bạn có năng khiếu giúp đỡ những bạn không có năng khiếu
tập luyện – tạo không khí hứng thú hơn trong giờ học.
- Thay đổi không gian phòng học cũng là một biện pháp hữu hiệu để tiết học
đạt hiệu quả hơn. Như giờ ôn tập chuẩn bị cho kiểm tra cuối học kỳ, GV cho học
sinh ra sân để các em được luyện tập với nhau theo nhóm. Tuy nhiên giáo viên cần
giao nhiệm vụ cụ thể cho từng nhóm (đặc biệt nhóm trưởng) và quán triệt học sinh
về ý thức tự quản trước khi ra sân. Thường xuyên đến từng nhóm để kiểm tra việc
thực hiện của các em cũng như giúp đỡ các em khi cần thiết tránh làm ảnh hưởng
tới các lớp khác.
* VD một số hình ảnh học sinh các nhóm trong quá trình luyện tập:

13


- Thường thì bài thi cuối học kỳ có nhiều thời gian, tôi cho các em bốc thăm
đề thi trước để các em chuẩn bị giống như một chương trình báo cáo kết quả học
tập nhưng không quá cầu kỳ. Ở đây các em có nhiều thời gian tập luyện và các em
thỏa sức sáng tạo. Các em vừa hát vừa múa phụ họa, có nhóm thì cử một bạn hát
đơn ca và cả nhóm cùng hát và múa phụ họa theo. Các em rất hào hứng và đoàn
kết, nhiệt tình, có nhiều nhóm rất sáng tạo mà khi kiểm tra các em không hề lúng

túng, rụt rè và lại biểu diễn rất hay. Đặc biệt là các em học sinh lớp 6,7, các em rất
hồn nhiên và sôi nổi. Chính vì thế mà kết quả kiểm tra cuối học kỳ đều đạt hiệu quả
cao.
* VD một số hình ảnh trong kiểm tra học kỳ những năm qua:

14


Không chỉ tập luyện và biểu diễn tốt phần thi hát của nhóm mình, bài tập đọc
nhạc các em cũng đặt lời mới rất hay và phù hợp nội dung bài học. Khi đọc bài và
ghép lời ca mới các em rất tự tin và hào hứng. Với đối tượng học sinh của tôi thì
đây là cả một sự cố gắng rất lớn của các em.

15


- Toàn bộ phần kiểm tra thực hành này thực hiện trong tiết 1. Sang tiết 2
kiểm tra học kỳ giáo viên cho HS xem lại vi deo biểu diễn của nhóm mình kết hợp
nhận xét, đánh giá xếp loại từng nhóm để các em thấy được mình đã làm được như
thế nào. Giáo viên động viên, khen ngợi và khuyến khích các em để khích lệ tinh
thần cũng như đánh giá cao vai trò của người điều hành nhóm. Giúp các em phấn
khởi, tự tin để phát huy tốt hơn nữa vai trò của từng cá nhân trong nhóm. Thời gian
còn lại sẽ tiến hành cho các em làm bài kiểm tra lý thuyết để củng cố lại toàn bộ
nội dung đã học....Tranh thủ cuối các giờ học tiếp theo, tôi cho HS xem lại vi deo
phần biểu diễn của các lớp khác để các em tham khảo và có thể học hỏi lẫn nhau.
Với cách làm như này trong những năm gần đây, không chỉ những tiết kiểm
tra học kỳ học sinh mới tập luyện say sưa, nhiệt tình như thế mà ngay cả những giờ
kiểm tra 1 tiết, rất nhiều nhóm các em cũng tập luyện và có những tiết mục biểu
diễn rất hiệu quả.
2.4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm:

Qua quá trình giảng dạy và đặc biệt là việc kiểm tra đánh giá học sinh
theo hướng tích cực như thế này các em đã được rèn luyện rất nhiều. Đa số các em
đã không còn nhút nhát, rụt rè nữa. Các em đã tự tin, sôi nổi, nhiệt tình trong mọi
hoạt động của nhà trường nhất là các hoạt động ngoại khóa bề nổi. Có nhiều em
còn phát huy được khả năng sáng tạo của mình. Bên cạnh đó cũng có nhiều em có
khả năng điều hành nhóm rất tốt. Điều đó cũng giúp cho GV rất nhiều trong quá
trình giảng dạy trên lớp, nhất là hoạt động điều hành chia sẻ mới được áp dụng
trong năm học này. Đồng thời qua đó cũng đã phát hiện ra những học sinh có năng
khiếu âm nhạc và định hướng cho các em có thể tham gia vào các hoạt động ngoại
khóa của nhà trường. Nhằm tạo ra một sân chơi giải trí có ích cũng như tạo điều
kiện cho các em học sinh có năng khiếu phát triển khả năng của mình. Chính vì thế
trong quá trình dạy học, đối với những học sinh có năng khiếu tôi đã lựa chọn và
khuyến khích các em tham gia vào các phong trào văn hóa văn nghệ của nhà
trường, địa phương bằng cách phối hợp cùng nhà trường, các ban ngành đoàn thể tổ
chức các hoạt động văn nghệ chào mừng các ngày lễ lớn. Tham gia vào các hoạt
động này, các em đã rất mạnh dạn và tự tin, không còn rụt rè như những ngày đầu
khi mới nhập trường nữa…
* Một số hình ảnh biểu diễn các hoạt động ngoại khóa trong những năm qua:

16


Cũng từ những hoạt động này mà nhà trường đã tạo điều kiện để cho các em
có một sân chơi bổ ích. Giúp các em có cơ hội giao lưu, học hỏi lẫn nhau. Đó là
thành lập câu lạc bộ Âm nhạc và giao cho tôi phụ trách, câu lạc bộ cũng đã thu hút
được rất nhiều học sinh có năng khiếu của nhà trường tham gia và bước đầu đã có
những thành công đáng kể. Dưới đây là một số hình ảnh ra mắt câu lạc bộ Âm nhạc
của nhà trường.

17

Với những giải pháp và sự kết hợp trên tôi đã thực hiện áp dụng vào giảng dạy
bộ môn của mình. So với những năm học trước thì trong 1,2 năm trở lại đây tôi
nhận thấy đa số học sinh không còn nhút nhát, rụt rè như những ngày đầu tiên khi
mới nhập trường nữa, (những hình ảnh học tập cũng như hình ảnh về hoạt động của
các em mà tôi đã ghi lại ở trên đã cho thấy điều đó). Các em rất mạnh dạn, tự tin,
sôi nổi, vì thế mà các hoạt động bề nổi của nhà trường trong những năm gần đây
cũng được đánh giá cao. Đây là một kết quả rất đáng mừng nhằm đáp ứng nhu cầu
phát triển khả năng của học sinh một cách toàn diện. Cũng chính sự tự tin, mạnh
dạn, sôi nổi và khả năng sáng tạo của các em đã thúc đẩy được quá trình học tập
trong thời gian qua. Chất lượng học tập ngày được nâng cao hơn và kết quả đã có
nhiều tiến bộ. Tuy có những em học tốt phân môn Học hát nhưng chưa được tốt ở
phân môn Nhạc lí – Tập đọc nhạc hoặc phân môn Âm nhạc thường thức.... nhưng
cả ba phân môn hỗ trợ cho nhau và kết quả học tập cuối kỳ các em đều xếp loại từ
đạt yêu cầu (Đ) trở lên (cũng có nhiều em xếp loại Đ ở mức trung bình là 5,0 điểm
tương đương với đạt yêu cầu). Như vậy là các em cũng đã có sự cố gắng. Kết quả
cụ thể so với năm học trước như sau:

18


BẢNG THỐNG KÊ CHẤT LƯỢNG
Năm học

Khối
lớp

Tổng
số

Xếp
loại Đ

Xếp
loại CĐ

Chất lượng
(Đ = %)

Chất lượng

264 = 95,7%

12 = 4,3%

280 = 99,6%

01 = 0,4%

(CĐ=%)

HS
6

70

66

04

7

70

68

02

8

70

67

03

9

66

63

03

6

70

68

01

HK I

7

70

70

0

2018-2019

8

70

70

0

9

70

70

0

2017-2018

3. KẾT LUẬN:
* Bài học kinh nghiệm:
Hoạt động âm nhạc là một nhu cầu không thể thiếu được đối với toàn xã hội.
Ở trong nhà trường, nó là một môn nghệ thuật nhằm thúc đẩy toàn diện sự phát
triển của học sinh. Cùng với sự đổi mới của đất nước trong thời kỳ công nghiệp
hoá, hiện đại hoá, âm nhạc ngày nay đã trở thành một trong những môn nghệ thuật
được quy định chính thức trong chương trình đào tạo phổ thông bắt đầu từ các lớp
tiểu học. Vì vậy để đào tạo những thế hệ trẻ, mầm non của đất nước, nhiệm vụ của
chúng ta, những người giáo viên âm nhạc phải mang đến cho học sinh nghệ thuật
âm nhạc đích thực, từ đó bồi dưỡng và phát triển trong các em lòng say mê âm
nhạc làm cho thẩm mỹ trong các em ngày càng nâng cao.
Trong giai đoạn hiện nay, xã hội phát triển, các phương tiện truyền thông đã
giúp con người ngày càng có điều kiện tiếp xúc với âm nhạc nhiều hơn. Ngành giáo
dục thì được coi là quốc sách hàng đầu chăm lo cho thế hệ trẻ, tương lai của đất
nước. Vì vậy, với vai trò là người giáo viên giảng dạy bộ môn âm nhạc cho HS bậc
THCS, chúng ta phải đem hết khả năng của mình để truyền thụ những kiến cơ bản
cho các em bằng những bài hát, bài tập đọc nhạc và đặc biệt là tạo cho các em sự tự
tin, thoải mái khi đứng trước đông người. Để từ đó phát hiện và khơi dạy những
19


khả năng âm nhạc, khả năng sáng tạo và tìm ra những phương pháp khắc phục khả
năng còn hạn chế của các em.
* Kiến nghị và đề xuất:
Tôi xin mạnh dạn đưa ra một số ý kiến đề xuất như sau:
- Cần đầu tư cho các nhà trường có một phòng học nhạc cách âm riêng, có đầy
đủ đồ dùng thiết bị dạy học phục vụ cho giảng dạy bộ môn âm nhạc.

- Đối với những môn nghệ thuật, trong quá trình tập huấn hè phòng giáo dục
nên tổ chức cho các giáo viên đi tham quan thực tế để tìm hiểu những nội dung có
trong chương trình tập huấn để áp dụng vào thực tế giảng dạy có hiệu quả.
- Tổ chức cho giáo viên sinh hoạt chuyên môn theo cụm, tạo điều kiện để giáo
viên có cơ hội để học hỏi kinh nghiệm lẫn nhau cũng như đưa ra được những sáng
kiến, phương pháp giảng dạy sao cho phù hợp với từng đối tượng học sinh.
Người viết sáng kiến

Nguyễn Thị Thu Lan

NHẬN XÉT, XẾP LOẠI CỦA TỔ CHUYÊN MÔN
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
NHẬN XÉT, XẾP LOẠI CỦA BGH NHÀ TRƯỜNG
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
20


......................................................................................................................................

......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
NHẬN XÉT, XẾP LOẠI CỦA BAN GIÁM KHẢO CẤP TRƯỜNG
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
......................................................................................................................................
.

21