skkn một số biện pháp nâng cao khả năng cảm thụ văn học qua các tác phẩm thơ cho trẻ 4 5 tuổi

§Ò tµi s¸ng kiÕn kinh nghiÖm
PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HUYỆN THANH OAI
TÊN ĐƠN VỊ: TRƯỜNG MẦM NON THANH CAO

**********

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
TÊN ĐỀ TÀI
“MỘT SỐ BIỆN PHÁP NÂNG CAO KHẢ NĂNG CẢM THỤ
VĂN HỌC QUA CÁC TÁC PHẨM THƠ CHO TRẺ 4 – 5 TUỔI
LỚP B2 - TRƯỜNG MẦM NON THANH CAO”

Lĩnh vực

: Phát triển ngôn ngữ

Tên tác giả

: Nguyễn Thị Loan

Giáo viên lớp

: B2 – Trường mầm non Thanh cao

Năm học : 2015 - 2016
0


§Ò tµi s¸ng kiÕn kinh nghiÖm
PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH OAI
TÊN ĐƠN VỊ: TRƯỜNG MẦM NON THANH CAO

**********

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
TÊN ĐỀ TÀI
“MỘT SỐ BIỆN PHÁP NÂNG CAO KHẢ NĂNG CẢM THỤ
VĂN HỌC QUA CÁC TÁC PHẨM THƠ CHO TRẺ 4 – 5 TUỔI
LỚP B2 - TRƯỜNG MẦM NON THANH CAO”

Lĩnh vực

: Phát triển ngôn ngữ

Tên tác giả

: Nguyễn Thị Loan

Giáo viên lớp

: B2 – Trường mầm non Thanh cao

Năm học : 2015 – 2016
1


§Ò tµi s¸ng kiÕn kinh nghiÖm
CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập – Tự do – Hạnh phúc

*****

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

SƠ YẾU LÝ LỊCH

Họ và tên

: Nguyễn Thị Loan

Ngày sinh

: 13/ 06 / 1986

Năm vào ngành

: 2007

Chức vụ, đơn vị công tác

: Giáo viên

Trình độ chuyên môn

: Đại học sư phạm mầm non

Hệ đào tạo

: Từ xa

Khen thưởng

: Giáo viên giỏi cấp trường

2


§Ò tµi s¸ng kiÕn kinh nghiÖm
MỤC LỤC
Phần I. Đặt vấn đề
1. Lý do chọn đề tài
2. Mục tiêu của đề tài sáng kiến kinh nghiệm
3. Phạm vi và thời gian thực hiện đề tài
4. Phương pháp nghiên cứu
Phần II. Giải quyết vấn đề
1. Cơ sở lý luận
2. Thực trạng
3. Những biện pháp thực hiện đề tài
* Biện pháp 1. Rèn luyện, nâng cao nghệ thuật giảng dạy.
* Biện pháp 2: Tự rèn luyện nâng cao nhận thức chuyển tải tác
phẩm thơ cho trẻ.
* Biện pháp 3. Tổ chức cho trẻ làm quen với tác phẩm thơ theo
hướng tích hợp
* Biện pháp 4. Rèn luyện kĩ năng đọc thơ diễn cảm, kĩ năng sử
dụng yếu tố phi ngôn ngữ cho trẻ
* Biện pháp 5.Tuyên truyền, phổ biến kiến thức và phối hợp với
phụ huynh để nâng cao nghệ thuật đọc thơ cho trẻ.
4. Kết quả
Phần III. Kết luận và khuyến nghị
1. Kết luận
2. Bài học kinh nghiệm

3. Những khuyến nghị và đề xuất
Phần IV. Tài liệu tham khảo

Trang
4
4
4
5
5
5
5
6
6
6
10
11
13
16
17
18
18
18
18
20

3


§Ò tµi s¸ng kiÕn kinh nghiÖm
PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ

Đề tài: “Một số biện pháp nâng cao khả năng cảm thụ văn học qua
các tác phẩm thơ cho trẻ 4-5 tuổi lớp B2 - Trường mầm non Thanh cao”
1. Lý do chọn đề tài:

Giáo dục ở nước ta nói chung và giáo dục mầm non nói riêng là nền
giáo dục một cách toàn diện nhằm hình thành nhân cách của một con
ngưòi. Trong quá trình hình thành nhân cách toàn diện cho trẻ thì các tác
phẩm văn học đóng vai trò đáng kể trong việc giáo dục trẻ. Văn học là một
loại hình nghệ thuật mà trẻ được tiếp xúc từ rất sớm. Ngay từ tuổi ấu thơ
các em đã được làm quen với những giai điệu nhẹ nhàng, êm ái, thiết tha
của những câu hát ru. Lớn hơn một chút các em lại được biết tới những câu
chuyện dân gian, các tác phẩm thơ, văn. Các tác phẩm này đã reo vào lòng
trẻ tình cảm yêu mến thế giới xung quanh và giúp trẻ có thêm kiến thức
hiểu biết về truyền thống dân tộc, nảy sinh ở trẻ lòng nhân ái, mở rộng
nhận thức về thiên nhiên xã hội.
Ngoài ra, văn học còn giúp trẻ yêu thích hào hứng và có nhu cầu
tham gia vào các hoạt động nghệ thuật góp phần phát triển ngôn ngữ của
trẻ, dạy trẻ phát âm chính xác các âm tiết của tiếng mẹ đẻ… Ngoài ra, văn
học còn giúp trẻ rèn luyện và phát triển khả năng sử dụng ngôn ngữ mạch
lạc khi tham gia giao tiếp.
Trẻ mẫu giáo hầu như chưa biết đọc, biết viết chính vì vậy các em
tiếp nhận các tác phẩm văn học thường phải qua trung gian là cô giáo(ở
trường) và người lớn ở nhà như: ông, bà, bố mẹ. Tác phẩm văn học là một
bản nghệ thuật ngôn ngữ nên việc cảm thụ tác phẩm văn học đối với trẻ
gặp nhiều khó khăn.
Qua hơn 8 năm trực tiếp giảng dạy, bản thân tôi nhận thấy việc thực hiện
dạy trẻ các tác phẩm thơ còn nhiều hạn chế. Phương pháp tổ chức các hoạt động
dạy thơ của cô còn chưa thật sự đa dạng phong phú, chưa thu hút được sự chú ý
của trẻ dẫn đến trẻ hoạt động chưa tích cực và điều quan trọng là trẻ chưa phát
huy được tính tích cực sáng tạo của mình.

Ở trẻ, phần lớn trẻ tiếp thu còn mang tính thụ động, khả năng đọc thơ diễn
cảm chưa được chú ý nhiều, sử dụng câu chưa rõ ràng mạch lạc,trẻ ghi nhớ tác
phẩm mang tính hình thức chứ chưa cảm nhận và ghi nhớ sâu được nội dung của
tác phẩm.
2. Mục tiêu của đề tài sáng kiến kinh nghiệm:
- Tìm ra nguyên nhân, khắc phục thực trạng trẻ chưa học tốt hoạt động
làm quen với tác phẩm thơ.
- Nghiên cứu, áp dụng các biện pháp giúp trẻ 4- 5 tuổi học tốt hoạt động
làm quen với văn học thể loại thơ.
4


§Ò tµi s¸ng kiÕn kinh nghiÖm
- Nâng cao chất lượng giáo dục mầm non nói chung và chất lượng dạy
hoạt động làm quen văn học thể loại thơ nói riêng.
3. Phạm vi và đối tượng thực hiện đề tài:
Thời gian thực hiện đề tài: Từ tháng 09 năm 2015 đến tháng 04 năm 2016
Đối tượng và địa điểm trẻ: Trẻ 4- 5 tuổi tại lớp B2 khu Thương nhiệp Trường MN Thanh Cao - Thanh Oai - Hà Nội.
4. Phương pháp nghiên cứu:
- Phương pháp quan sát: quan sát trẻ đọc thơ diễn cảm để nắm bắt thực
trạng, khả năng hoạt động làm quen văn học thể loại thơ của trẻ 4- 5 tuổi tại lớp
B2 khu Thương nghiệp - Trường MN Thanh Cao - Thanh Oai - Hà Nội.
- Phương pháp đàm thoại: Nhằm nắm bắt khả năng phát triển ngôn ngữ
của trẻ.
- Phương pháp sử dụng toán thống kê: Sử dụng tính phần trăm của các
tiêu chí đánh giá thực trạng trước và sau khi thực hiện đề tài.
PHẦN II: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
1. Cơ sở lý luận
Nghệ thuật bắt đầu từ cuộc sống, nó thức tỉnh và phát triển tâm hồn con
người.Văn học là một loại hình nghệ thuật, là một bộ phận hoạt động tinh thần

cơ bản làm nên sự phong phú của nhân cách, đặc biệt làm nảy sinh tư tưởng,
tình cảm, trí tưởng tượng, niềm tin và hành động nhân văn, nhân đạo của con
người trong môi trường xã hội và tự nhiên.
Với trẻ mầm non văn học là một phương tiện có hiệu quả mạnh mẽ đối
với việc giáo dục trí tuệ, đạo đức, thẩm mĩ và nó có ảnh hưởng to lớn trong việc
phát triển ngôn ngữ của trẻ.
Ở lứa tuổi mẫu giáo trẻ rất thích hỏi, thích tìm hiểu về nguồn gốc, về cấu
tạo, về cách làm, về sự phát triển của cây cối, con vật, đồ vật có hoặc không có ở
gần trẻ.Trẻ hỏi để phát triển tư duy nhưng để trả lời hết những câu hỏi đó thì
không phải dễ .Rất nhiều truyện, thơ ca đồng dao đã giúp chúng ta giải đáp thắc
mắc cho trẻ.
Văn học phản ánh thế giới loài vật sinh động, đa dạng, môi trường thiên
nhiên với với những điều mới mẻ, hấp dẫn. Với phạm vi phản ánh rộng lớn, văn
học không chỉ mở rộng hiểu biết của trẻ về thế giới tự nhiên mà còn mở rộng
hiểu biết của trẻ về xã hội. Niềm tự hào về con người, về đất nước Việt Nam còn
được khơi dậy trong trẻ qua các tác phẩm phản ánh phong tục, tập quán, cổ
truyền tốt đẹp của dân tộc.
Trong quá trình cho trẻ tiếp xúc với tác phẩm văn học cô giáo giúp trẻ
cảm nhận được vẻ đẹp về nội dung, nghệ thuật của tác phẩm, khơi gợi ở trẻ sự
rung động, hứng thú với văn học, có ấn tượng về những hình tượng nghệ thuật.
Mượn các nhân vật như cô bé, cậu bé, những con vật như gà, vịt, thỏ, gấu,..các
nhà văn nhà thơ đã gửi đến trẻ những bài học giáo dục đạo đức nhẹ nhàng mà
sâu sắc. Từ đó bồi dưỡng, vun đắp những tình cảm tốt đẹp là tiền đề của việc
xây dựng , hình thành những hành vi đạo đức mang tính chuẩn mực ở trẻ.
5


§Ò tµi s¸ng kiÕn kinh nghiÖm
2. Thực trạng
a. Thuận lợi:

- Được sự quan tâm của Ban Giám Hiệu nhà trường đầu tư trang thiết bị
đầy đủ.
- Bản thân yêu trẻ, có tâm huyết với nghề.
- Có khả năng ứng dụng công nghệ thông tin vào giảng dạy.
- Các cháu trong lớp khỏe mạnh, nhanh nhẹn.
b. Khó khăn:
- Lớp học có sĩ số đông, nhiều cháu nam hiếu động.
- Nhận thức của trẻ không đồng đều.
- Một số phụ huynh chưa thực sự quan tâm tới việc chăm sóc giáo dục trẻ.
* Số liệu điều tra trước khi thực hiện.
- Điều tra 48 trẻ. Trong đó có 22 trẻ trai và 26 trẻ gái.
- Ngay từ đầu năm học tôi đã tiến hành khảo sát các cháu với những tiêu
chí cụ thể như sau:
STT

Nội dung

1

Khả năng chú ý, tích cực tham gia hoạt động.

2

Thuộc tác phẩm

3

Đọc thơ diễn cảm

4

Khả năng phát âm chuẩn

5

Khả năng diễn đạt câu rõ ràng, mạch lạc.

Mức độ đạt được
Số lượng
Tỉ lệ
24

50%

29

60%

20

42%

24

50%

21

44%

3. Những biện pháp thực hiện
Từ thực tế trên tôi đã đề ra những biện pháp sau:
* Biện pháp 1: Rèn luyện nâng cao nghệ thuật giảng dạy.
Tác phẩm thơ chỉ có thể phát huy tác dụng của nó khi giáo viên biết
chuyển tải được tư tưởng, cảm xúc của tác giả và nội dung tác phẩm thông qua
các hình thức nghệ thuật hấp dẫn, phong phú và đa dạng.
Để thu hút, lôi cuốn trẻ vào giờ học tôi lựa chọn các hình thức tổ chức phù
hợp, hấp dẫn như hội thi, tham quan đặc biệt chọn các hình ảnh đẹp, sinh động
đưa vào giáo án điện tử.
Ví dụ: Cho trẻ làm quen bài thơ “Em yêu nhà em” với đoạn thơ:
“Chẳng đâu bằng chính nhà em
Có đàn chim sẻ bên thềm líu lo
Có nàng gà mái hoa mơ
Cục ta cục tác khi vừa để xong
6


§Ò tµi s¸ng kiÕn kinh nghiÖm
Có bà chuối mật lưng ong
Có ông ngô bắp râu hồng như tơ
Có ao muống với cá cờ
Em là chị tấm đợi chờ bống lên
Có đầm ngào ngạt hương sen
Ếch con học nhạc, dế mèn ngâm thơ
Dù đi xa thật là xa
Chẳng đâu vui được như nhà của tôi”
Tôi thiết kế một slide với những hình ảnh, màu sắc kết hợp các hiệu ứng
sinh động. Những chú chim sẻ đang ríu rít hót bên thềm nhà, cô gà mái hoa mơ
đang tìm ổ đẻ kêu cục ta cục tác hay những chú cá cờ đang tung tăng bơi lội....
Khi xem phần trình chiếu này trẻ tỏ ra rất chăm chú.

Hay với mỗi bài dạy tôi sử dụng những hình ảnh trực quan sinh đông,
sáng tạo, gần gũi với trẻ để thu hút trẻ vào bài thơ

Hình ảnh cô sử dụng mô hình xa bàn cho bài thơ “Hoa kết trái” để dạy trẻ
đọc thơ
Mỗi bài dạy tôi cố gắng dùng các thủ thuật khác nhau để dẫn dắt vào bài
tạo cho trẻ sự hứng khởi ngay từ đầu giờ học.
Ví dụ: Tôi vào vai một bà cụ già tay chống gậy tới thăm trẻ,tạo tình huống
bất ngờ, hấp dẫn, trò chuyện với trẻ sau đó dẫn dắt trẻ làm quen bài thơ “Quạt
cho bà ngủ.”
7


§Ò tµi s¸ng kiÕn kinh nghiÖm

Hình ảnh giáo viên đóng vai bà trong bài thơ “Quạt cho bà ngủ”
Có những tình huống bất ngờ xảy ra nếu giáo viên biết tận dụng tốt thì
hiệu quả của việc tiếp nhận bài thơ của trẻ đạt hiệu quả cao.
Ví dụ: Cho trẻ làm quen bài thơ “ Mưa ơi đừng rơi nữa” mà ngoài trời
cũng đang mưa, tôi có thể tận dụng tình huống đó cho trẻ quan sát trời mưa và
giới thiệu tác phẩm tới trẻ.
Với phương trâm “ lấy trẻ làm trung tâm” tôi rất chú ý đến hệ thống câu
hỏi trong quá trình đàm thoại. Các câu hỏi mang tính gợi mở đòi hỏi trẻ phải suy
nghĩ, phát huy năng lực tư duy của mình hồi tưởng lại những sự vật sự việc đã
được mô tả. Khi trẻ trả lời tôi yêu cầu trẻ nói đủ câu, rõ ràng mạch lạc.
Ngoài ra, giáo viên cần đưa ra những câu hỏi giúp trẻ suy nghĩ về nội
dung tư tưởng của tác phẩm bằng cách hướng trẻ vào nhân vật chính với những
hành động của nhân vật, phát hiện ra phẩm chất, đưa ra nhận xét về nhân vật và
xác định thái độ của mình với nhân vật.
Ví dụ: Bài thơ “Quạt cho bà ngủ” tôi đặt ra các câu hỏi:

- Khi bà ngủ bạn nhỏ đã làm gì?
- Bà bạn bị làm sao?
- Cháu thấy bạn nhỏ là người như thế nào?
Để hiểu sâu sắc về nội dung tư tưởng của tác phẩm, giáo viên cần cho trẻ
học cách biểu thị thái độ của mình đối với nhân vật, dạy trẻ nghệ thuật tự đặt
mình vào nhân vật.
Ví dụ: - Nếu là bạn nhỏ trong bài thơ cháu có làm như vậy không? Tại
sao?
- Cháu sẽ làm như thế nào?
Ở trẻ 4 – 5 tuổi vốn từ của trẻ đã được mở rộng hơn so với độ tuổi trước
nhưng vẫn còn nhiều hạn chế. Những từ mới, từ khó nếu không được giải thích
sẽ cản trở việc hiểu tác phẩm của trẻ. Giải thích từ khó phải ngắn gọn, dễ hiểu,
tạo cho trẻ có ấn tượng mạnh mẽ về từ đó, không được tách từ ra khỏi bài thơ
8


§Ò tµi s¸ng kiÕn kinh nghiÖm
mà phải đảm bảo việc giải thích nằm trong chỉnh thể ngôn ngữ. Để giải thích từ
khó giáo viên phải chọn từ, hiểu đúng từ và giải thích phù hợp với khả năng
nhận thức của trẻ. Khi giải thích từ mới, từ khó cần kết hợp hình ảnh và lời giải
thích.
Ví dụ: Khi giải thích từ “rung ring trước gió” trong bài thơ “Hoa kết trái”
tôi cho trẻ quan sát mô hình cây mận với những cánh hoa đang rung rinh trước
gió để trẻ cảm nhận được sự rung chuyển nhẹ nhàng kết hợp giải thích: “rung
rinh ” là sự chuyển động nhẹ nhàng khi gió thổi.
Giáo viên là nhịp cầu nối giữa tác phẩm và các độc giả nhỏ tuổi. Vì vậy
giáo viên phải là người đọc đúng, phát âm chuẩn, rõ ràng mạch lạc. Nâng cao
hơn nữa là đọc diễn cảm. Để đọc diễn cảm tôi tìm hiểu, xác định thể loại của bài
thơ sắp dạy. Từ đó xác định nhịp ngắt, nghỉ trong các câu thơ. Tôi thường luyện
đọc bằng cách đứng trước gương đọc kết hợp với dáng vẻ, cử chỉ, điệu bộ, giọng

điệu, ngữ điệu ngôn ngữ. Nhìn qua gương tôi tự nhận xét cử chỉ , điệu bộ nào là
phù hợp, cử chỉ nào cần phải chỉnh sửa.
Trong các buổi sinh hoạt chuyên môn theo tổ, khối tôi thể hiện các bài
thơ sắp dạy để đồng nghiệp nghe và đóng góp ý kiến.
Với mỗi bài thơ giáo viên cần thể hiện được cảm xúc chủ đạo.
Ví dụ: Bài “Ảnh Bác” cảm xúc chủ đạo là trang trọng.
Bài “Em yêu nhà em” thể hiện cảm xúc trong sáng, êm dịu.
Bài “Ông mặt trời óng ánh” thể hiện sự vui tươi, dí dỏm.
Cảm xúc chủ đạo bao trùm toàn bộ bài thơ nhưng với từng đoạn, từng câu
giáo viên phải thể hiện sắc thái, ngữ điệu giọng phù hợp với nội dung.
Khi đọc thơ không nên đọc đều đều mà phải biết nhấn vào các từ mang
vần hay các từ không mang vần nhưng được lặp đi lặp lại nhiều lần.
Ví dụ: Bốn câu đầu của bài thơ “Giữa vòng gió thơm”
“Này chú gà nâu
Cãi nhau gì thế?
Này chú vịt bầu
Chớ gào ầm ĩ”
“Nâu” và “bầu” là hai từ mang vần cần được nhấn mạnh khi đọc. Từ
“Này” ở đầu câu được láy lại cũng đọc nhấn mạnh. Câu thứ nhất khi đọc phải
nhấn vào từ đầu câu và từ cuối câu. Trong câu thứ hai không có từ mang vần
hoặc láy lại, các từ đọc như nhau về cường độ nhưng phải thể hiện giọng đối với
câu hỏi, từ “thế” ở cuối câu đọc hơi cao giọng hơn một chút. Câu thứ ba đọc
nhấn vào từ đầu và cuối câu giống như câu thứ nhất. Câu thứ tư đọc nhấn vào từ
đầu tiên “ Chớ” tỏ ý ngăn cấm.
Ngôn ngữ, hình thể, tư thế, nét mặt, cử chỉ của cô giáo luôn gắn với đọc
diễn cảm. Ngôn ngữ đọc diễn cảm, rõ ràng, mạch lạc, tình cảm hòa quện giữa
giọng điệu và sự biểu lộ trên nét mặt, ánh mắt, phong thái tự nhiên của cô giáo
sẽ làm hiện lên trong óc trẻ những hình ảnh sáng tỏ.Vì vậy khi đọc thơ tôi rất
chú ý tới điều này.
9

§Ò tµi s¸ng kiÕn kinh nghiÖm
Trước đối tượng là trẻ em giáo viên phải hết sức khéo léo trong việc sử
dụng cử chỉ, nét mặt để trẻ không bị phân tán bới các yếu tố bên ngoài tác phẩm.
Ngoài yếu tố ngôn ngữ tôi còn chú ý tới trang phục của mình và cố gắng
tạo môi trường giàu chất thẩm mĩ gắn với tác phẩm.
Do tính nhịp điệu mà thơ gần gũi với âm nhạc. Có những bài thơ đã được
phổ nhạc thành bài hát như: “Hoa kết trái”, “Đèn xanh đèn đỏ”,...Sau khi cho trẻ
làm quen tác phẩm thơ tôi cho trẻ nghe các bài đã được phổ nhạc trẻ rất hứng
khởi.Với một số bài thơ tôi có thể ngâm trên nền nhạc. Việc kết hợp với âm
nhạc để ngâm thơ sẽ làm tăng sức hấp dẫn của những câu thơ, dễ đi vào lòng
con trẻ như bài thơ “Chú giải phóng quân”
* Biện pháp 2: Tự rèn luyện nâng cao nhận thức chuyển tải tác phẩm
thơ cho trẻ.
Việc truyền thụ tác phẩm thơ tới trẻ của giáo viên giữ vai trò quan trọng
trong kết quả tiếp nhận tác phẩm của trẻ. Để sử dụng các phương pháp, hình
thức dạy thơ cho trẻ đạt kết quả như mong muốn trước tiên giáo viên phải là
người hiểu trẻ.Vì vậy tôi đã tìm hiểu về đặc điểm tiếp nhận tác phẩm thơ của trẻ.
Tiếp nhận tác phẩm thơ của trẻ phụ thuộc vào sự lớn khôn, vào kinh
nghiệm sống của trẻ. Vì vậy khi tổ chức dạy thơ giáo viên phải chú ý tới mối
quan hệ giữa tác phẩm với cuộc sống của trẻ, phải hướng tới quá trình phát triển
của chính trẻ. Khi xây dựng kế hoạch giảng dạy tôi đã lựa chọn các bài thơ phù
hợp với khả năng ngôn ngữ, khả năng hiểu biết về môi trường tự nhiên xã hội
của trẻ 4-5 tuổi. Các bài thơ tôi lựa chọn không quá ngắn vì nó sẽ hạn chế về nội
dung cũng như ngôn từ và cũng không quá dài vì trẻ sẽ khó ghi nhớ tác phẩm.
Những bài thơ cho trẻ 4-5 tuổi làm quen phạm vi mở rộng, mang tính kế tiếp so
với các bài thơ dành cho trẻ 3-4 tuổi.
Tiếp nhận tác phẩm của trẻ là tiếp nhận gián tiếp. Trẻ 5-6 tuổi chưa thể
tự đọc bằng mặt chữ, trẻ tiếp nhận qua khâu trung gian là cô giáo.Vì vậy việc

đọc một tác phẩm diễn cảm, sống động, sáng tạo của cô giáo có ảnh hưởng rất
lớn đến sự cảm thụ và việc thể hiện lại tác phẩm của trẻ. Để có thể giúp trẻ cảm
nhận được cái hay, cái đẹp trong thơ người giáo viên phải biết cảm thụ tác
phẩm. Sự khác biệt rõ nét giữa ngôn ngữ thơ và ngôn ngữ văn xuôi là nhịp điệu.
Muốn xác định đúng nhịp điệu bài thơ cũng như cảm nhận nội dung tác phẩm
tôi phải đọc đi đọc lại nhiều lần, tập đọc cho diễn cảm, chuẩn bị hệ thống câu
hỏi ngắn gọn, dễ hiểu mang tính gợi mở để kích thích suy nghĩ, tìm tòi, sáng tạo
của trẻ. Trước khi dạy trẻ đọc thơ tôi thường tranh thủ thời gian nghiên cứu tài
liệu, tham khảo các bài dạy trên mạng Internet, các băng thơ dành cho trẻ 4-5
tuổi.

10


§Ò tµi s¸ng kiÕn kinh nghiÖm

Hình ảnh giáo viên nghiên cứu tài liệu
Bên cạnh đó tôi thường xuyên trao đổi tọa đàm với đồng nghiệp qua các
buổi sinh hoạt chuyên môn theo tổ, khối, qua các buổi dự giờ của đồng nghiệp
để học hỏi kinh nghiệm, tìm tòi đổi mới cách quan sát, đánh giá, tổ chức hoạt
động áp dụng vào giảng dạy sáng tạo và phù hợp với lứa tuổi và tình hình thực
tế ở lớp. Ngoài ra tôi tích cực tham gia các buổi bồi dưỡng chuyên môn do
phòng, nhà trường tổ chức. Nhận thức được tầm quan trọng của việc ứng dụng
công nghệ thông tin vào giảng dạy mà bản thân còn nhiều hạn chế, tôi cố gắng
chuẩn bị các giáo án điện tử đưa vào bài dạy để bộ phận chuyên môn dự giờ
đóng góp ý kiến cũng như thường xuyên dự giờ của đồng nghiệp để đúc rút kinh
nghiệm cho bản thân.
Việc tiếp nhận thơ của trẻ còn chịu sự tác động của các yếu tố tâm lý. Trẻ
dễ nhạy cảm, dễ xúc động trước tác động bên ngoài. Vì vậy khi tổ chức hoạt
động, giáo viên cần tạo cho trẻ cảm giác thoải mái, tự nhiên không áp đặt.

* Biện pháp 3: Tổ chức cho trẻ làm quen với tác phẩm thơ theo
hướng tích hợp.
Tổ chức cho trẻ làm quen với tác phẩm thơ theo hướng tích hợp sẽ tạo
điều kiện cho trẻ rèn luyện, vận dụng những hiểu biết mới vào các hoàn cảnh,
tình huống mới góp phần hình thành kĩ năng, thói quen cũng như hình thành cho
trẻ kĩ năng thích ứng nhanh với môi trường, phát huy được tính độc lập, chủ
động, sáng tạo của trẻ. Vì vậy tôi cố gắng lựa chọn các hình thức đa dạng nhằm
đạt được kết quả cao trong quá trình cho trẻ làm quen tác phẩm.
Ví dụ: Sau khi trẻ được làm quen với bài thơ “Bé làm bao nhiêu nghề” tôi
cho trẻ củng cố bài thơ qua trò chơi “Hoạt động góc”. Tôi cho trẻ nhận vai theo
11


§Ò tµi s¸ng kiÕn kinh nghiÖm
ý thích một số trẻ vào vai bác sỹ, một số trẻ vai chú công nhân xây dựng, một số
trẻ vai nấu ăn.... Qua chơi trẻ làm quen với xã hội của người lớn, học cách ứng
xử giao tiếp của người lớn. Mặt khác trẻ dần dần nắm được một số kĩ năng đơn
giản như: Nếu là bác sĩ khám bệnh cho bệnh nhân cần phải đặt ra những câu hỏi
như thế nào, cách khám bệnh ra sao? ...Được trải nghiệm trẻ rất húng thú và
khắc sâu hơn nội dung tác phẩm.Cũng từ đó trẻ có tình cảm với các nghề trong
xã hội, thêm kính trọng những nghề trong xã hội, làm nhen nhóm nảy sinh ở trẻ
những ước mơ thầm kín.
Cho trẻ làm quen với tác phẩm thơ không chỉ diễn ra trong hoạt động làm
quen tác phẩm văn học mà còn được diễn ra mọi lúc, mọi nơi.
Trong giờ đón, trả trẻ tôi trò chuyện với trẻ, cho trẻ nghe băng thơ đồng
thời ôn lại các bài thơ đã học để sửa ngọng, sửa nói lắp, rèn luyện và phát triển
tai nghe cho trẻ.
Hay trong giờ hoạt động ngoài trơi tôi cho trẻ luyện đọc thơ diễn cảm
VD: Trong chủ đề “Thực vật” tôi cho trẻ quan sát vườn hoa sau đó cho trẻ
đọc diễn cảm bài thơ “Hoa kết trái”, “ Hoa thược dược”...

Hình ảnh cô cho trẻ đọc thơ tích hợp trong hoạt động ngoài trời
Thơ còn được sử dụng là một hình thức chuyển tiếp trong các hoạt động
khác
Ví dụ: Trong hoạt động tạo hình “Vẽ mưa” sau khi trẻ đưa ra ý tưởng vẽ
tôi cho trẻ đọc bài thơ “Mưa”. Đọc thơ như vậy giúp trẻ phần nào tái hiện được
hình ảnh mưa trong tác phẩm,tạo cảm xúc để thể hiện các nét vẽ một cách sáng
tạo.
Trong hoạt động góc: bán hàng ở chủ đề thực vật, tôi cho trẻ vừa bày các
loại quả ra quầy hàng vừa đọc bài thơ “Vè trái cây”. Hay khi trẻ chơi vận động
12


§Ò tµi s¸ng kiÕn kinh nghiÖm
tôi cho trẻ đọc thơ diễn cảm và cầm tay nhau nhún theo nhịp bài thơ “Dung
dăng dung dẻ”. Vừa học vừa chơi trẻ rất vui và hứng thú.
Sau giờ ngủ trưa, tôi sử dụng một số bài thơ mang âm hưởng đồng
dao như: “Dung dăng dung dẻ”,.....để cho trẻ đọc và vận động nhẹ nhàng . Âm
hưởng mang chất đồng dao sẽ đánh thức trẻ dậy, làm trẻ năng nổ, hoạt bát, vui
vẻ.
Hay những trò chơi nho nhỏ như đọc thơ theo tranh vẽ để kích thích trẻ tái
tạo lại những gì trẻ đã ghi nhớ và từ đó khắc sâu lại kiến thức cho trẻ
Ví dụ: Tôi chuẩn bị những bức tranh vẽ hoa, vẽ đàn gà con, vẽ mẹ ...yêu
cầu trẻ phải đọc được những bài thơ phù hợp với từng tranh.

Hình ảnh trẻ đọc thơ theo tranh
Các ngày lễ, ngày hội góp phần không nhỏ trong việc giáo dục làm giàu
tâm hồn trẻ thơ với những tình cảm đẹp đẽ, yêu thương. Trong dịp này tôi
thường tổ chức cho trẻ đọc thơ diễn cảm.
Ví dụ: Ngày 20/10, 20/11, 8/3 khuyến khích trẻ đọc các bài thơ tặng bà

tặng mẹ và cô giáo như bài: “Bó hoa tặng cô”, “yêu mẹ”, “Em cũng là cô
giáo”...
Bầu không khí vui tươi của ngày lễ hội cùng với việc trang trí đẹp, lộng
lẫy và thể hiện bài thơ bằng chính cảm xúc của mình sẽ giúp trẻ cảm nhận sâu
sắc hơn nội dung tư tưởng của tác phẩm.
* Biện pháp 4: Rèn cho trẻ kĩ năng đọc thơ diễn cảm, kĩ năng sử
dụng yếu tố phi ngôn ngữ trong hoạt động làm quen với tác phẩm thơ
Nâng cao kĩ năng đọc thơ diễn cảm, kĩ năng sử dụng yếu tố phi ngôn ngữ
sẽ giúp trẻ cảm thụ tác phẩm thơ một cách có hiệu quả.
13


§Ò tµi s¸ng kiÕn kinh nghiÖm
Rèn kĩ năng đọc thơ diễn cảm là phát triển ở trẻ khả năng biểu hiện tác phẩm
phù hợp với khả năng của mình. Việc đọc của cô giáo cần phải tạo ra cho trẻ sự yêu
thích tác phẩm.Trước khi cho trẻ làm quen tác phẩm tôi sử dụng thủ thuật như tạo
tình huống hay thu hút sự chú ý của trẻ bằng một điều bí mật sau đó cho trẻ giải
quyết tình huống, khám phá điều bí mật( tình huống, sự vật cần khám phá hướng
vào nội dung đề tài), dẫn dắt trẻ tới tác phẩm. Sau đó tôi đọc bài thơ thật diễn cảm,
kết hợp tư thế, nét mặt , ánh mắt, cử chỉ , hành động gợi cảm xúc thẩm mĩ, hướng
trẻ vào ghi nhớ, học thuộc lòng và mong muốn được thể hiện tác phẩm . Tiếp theo
tôi hướng dẫn trẻ cách đọc thuộc lòng diễn cảm. Tôi chú ý sửa sai cho trẻ. Những
câu trẻ đọc sai tôi đọc lại, yêu cầu trẻ thể hiện lại cho đúng hơn. Thường trẻ hay
đọc đều đều, đôi khi còn thở hởn hển. Tôi hướng dẫn trẻ đọc đúng về nhịp điệu,
ngữ điệu, ngắt nghỉ, lấy hơi đúng chỗ. Đặc biệt với những bài có lời đối thoại
hướng dẫn trẻ đọc đúng giọng điệu của từng nhân vật.
Với những bài thơ có cốt truyện, có nhân vật hay còn gọi là truyện thơ tôi
cho mỗi trẻ nhận một vai và đọc diễn cảm những câu thơ ứng với nhân vật mà
mình nhận.
Ví dụ: Bài thơ “Tình bạn” có trẻ dẫn lời thơ, nhân vật Gấu, Mèo, Hươu,

Nai. Trẻ sẽ đọc:
“Hôm nay tới lớp
Thấy vắng thỏ nâu
Các bạn hỏi nhau”
Tiếp theo tất cả các nhân vật đều đọc: “Thỏ đi đâu thế?” thể hiện giọng
đối với câu hỏi, từ “thế” cuối câu đọc giọng cao hơn.Trẻ nhận vai dẫn truyện
đọc tiếp:
“ Gấu liền nói khẽ”
Trẻ nhận vai Gấu sẽ đọc:
“ Thỏ bị ốm rồi
Này các bạn ơi
Đi thăm thỏ nhé!
Gấu tôi mua khế
Khế ngọt lại thanh”
Trẻ nhận vai Mèo đọc tiếp:
“Mèo tôi mua chanh
Đánh đường mát ngọt”
Hai trẻ nhận vai Hươu và Nai lần lượt đọc:
“ Hươu mua sữa bột
Nai sữa đậu nành”
Những câu sau tất cả trẻ cùng đọc:
“ Chúc bạn khỏe nhanh
Cùng nhau tới lớp
Học tập thật tốt
Xứng đáng cháu ngoan
Trò giỏi kết đoàn
14


§Ò tµi s¸ng kiÕn kinh nghiÖm

Ấm tình bè bạn”

Hình ảnh trẻ đội mũ đóng vai các nhân vật để đọc thơ nối tiếp
Hình thức này đòi hỏi trẻ biết phối hợp nhịp nhàng ăn ý giữa các nhân vật
giúp trẻ thể hiện rõ được giọng điệu từng nhân vật, và điều quan trọng là trẻ cảm
thấy vui và thích thú như chính mình đang được đứng trên sân khấu.
Việc đọc diễn cảm cần được luyện tập thường xuyên nên ngoài thời gian
tổ chức cho trẻ làm quen với tác phẩm thơ tôi thường dành một khoảng thời gian
nhất định trong hoạt động chiều để luyện đọc diễm cảm cho trẻ.
Để trẻ có thể sử dụng các cử chỉ, điệu bô, tư thế, nét mặt trong khi đọc thơ
thì cô giáo phải là người thể hiện tác phẩm một cách nghệ thuật. Nghĩa là ngoài
giọng đọc truyền cảm cô giáo phải kết hợp các cử chỉ sao cho phù hợp, gây được
ấn tượng đối với trẻ trong việc cảm nhận ngôn từ. Những cử chỉ, điệu bộ cần
phù hợp với từng câu thơ, đoạn thơ, bài thơ, phù hợp với khả năng của trẻ.Sau
khi trẻ được nghe, được nhìn cách thể hiện của cô giáo tôi cho trẻ đọc thơ diễn
cảm cùng cử chỉ, điệu bộ.Với những cử chỉ mà nhiều trẻ chưa làm được tôi có
thể giải thích và hướng dẫn cho trẻ cách thể hiện..
Ví dụ: Khi dạy trẻ đọc diễn cảm cùng cử chỉ, điệu bộ với bài thơ: “Chim
Chích bông”. Sáu câu thơ đầu đọc chậm, giọng hồn nhiên. Đoạn sau là đối thoại,
tôi dạy trẻ đọc với ngữ điệu cao hơn và giơ tay lên vẫy khi đọc đoạn:
“Em vẫy gọi
Chích bông ơi
Xuống đây chơi
Sâu đang phá
Chim xuống nhé
Có thích không?
Đoạn tiếp theo:
15

§Ò tµi s¸ng kiÕn kinh nghiÖm
“ Chú chích bông
Liền xà xuống
Bắt sâu cùng
Và luôn mồm
Thích! Thích! Thích!”
Khi đọc đến câu: “Liền xà xuống” đưa hai tay giang ngang hai bên rồi
vuốt nhẹ tay xuống đồng thời nhún chân thể hiện hành động xà xuống của chim.
Và có thể cúi xuống gật gật đầu, nét mặt tươi vui khi đọc câu cuối.
Sau khi trẻ đã phần nào hiểu được cách thể hiện cử chỉ, điệu bộ tôi tổ
chức cho các tổ, các nhóm thi đọc thơ hay và thể hiện các cử chỉ, điệu bộ theo
nội dung bài thơ. Thi đua là động lực lôi cuốn, thúc đẩy trẻ cố gắng nỗ lực. Tôi
đặc biệt chú ý đến việc khuyến khích trẻ thể hiện theo sự sáng tạo của mình.
* Biện pháp 5: Tuyên truyền, phổ biến kiến thức và phối hợp với phụ
huynh để nâng cao nghệ thuật đọc thơ cho trẻ
Sự phối hợp chặt chẽ giữa gia đình và nhà trường là điều kiện thuận lợi
cho sự phát triển toàn diện của trẻ. Vì vậy ngay từ đầu năm học trong hội nghị
họp phụ huynh tôi đã tuyên truyền tới phụ huynh tầm quan trọng của thơ ca đến
sự phát triển về nhận thức, đạo đức, thẩm mĩ, phát triển ngôn ngữ cho trẻ. Giới
thiệu cho phụ huynh một số tài liệu giúp trẻ phát triển các kĩ năng đọc thơ diễn
cảm, kĩ năng cảm thụ tác phẩm

Hình ảnh giáo viên trao đổi với phụ huynh trong giờ đón trẻ
Trong giờ đón trả trẻ tôi trao đổi với phụ huynh về việc giúp trẻ đọc thơ
diến cảm, củng cố nội dung bài, đặc biệt coi trọng việc chuẩn bị ở nhà cho các
bé . Sau mỗi giờ làm quen với thơ ở trên lớp tôi dặn dò trẻ về đọc lại bài thơ cho
16


§Ò tµi s¸ng kiÕn kinh nghiÖm

bố mẹ nghe, trao đổi với phụ huynh giành thời gian nghe trẻ đọc, sửa ngọng, sửa
nói lắp, giúp trẻ có cách diễn đạt câu rõ ràng, mạch lạc. Việc chuẩn bị đọc diễn
cảm ở nhà có tác dụng vô cùng thuận lợi đối với những trẻ hay e thẹn, ngượng
ngùng, nhút nhát. Ngoài ra tôi nhờ phụ huynh giúp trẻ làm một số bài tập nhỏ ở
nhà: Yêu cầu trẻ đọc diễn cảm bài thơ mới được làm quen, với những bài thơ trẻ
đã đọc thuộc, đọc diễn cảm và hiểu được nội dung các bậc phụ huynh sẽ cho trẻ
vẽ tranh theo sự ghi nhớ tác phẩm và theo trí tưởng tượng phong phú, sáng tạo
của trẻ. Những bài thơ dài, khó tôi phô tô và gửi phụ huynh mang về đọc và dạy
trẻ những lúc rảnh dỗi. Những bài thơ có phổ nhạc thành bài hát tôi cũng phô tô
để phụ huynh có thể học hát cùng con.
Ngoài ra tôi huy động phụ huynh sưu tầm các nguyên vật liệu như: tranh
ảnh, họa báo, vỏ hộp, .. để cô và trẻ cùng làm các đồ dùng đồ chơi phục vụ cho
các hoạt động học tập và vui chơi.
Nhân dịp những ngày lễ hội như ngày 20/11, ngày 22/12, ngày 8/3,.. tôi
mời phụ huynh đến tham quan và tham dự các giờ học hay hoạt động đọc thơ
diễn cảm của trẻ. Thưởng thức những tiết mục do các “nghệ sĩ tí hon” thể hiện
trên sân khấu, các bậc phụ huynh thêm tin tưởng, yên tâm về sự chăm sóc, giáo
dục của các cô giáo dưới mái trường Thanh Cao.
Qua quá trình tuyên truyền phụ huynh lớp tôi đã có nhận thức rất cao tới
việc phối hợp cùng cô giáo rèn luyện chăm sóc, giáo dục cho các cháu đặc biệt
là việc dạy trẻ đọc thơ diễn cảm.
4. Kết quả thực hiện có đối chứng
Qua thực hiện một số biện pháp trên tôi đã thu được kết quả như sau:
* Về bản thân:
- Bản thân tôi có được những kiến thức kinh nghiệm rèn trẻ các kĩ năng
đọc thơ diễn cảm, kĩ năng sử dụng yếu tố phi ngôn ngữ, nâng cao được nghệ
thuật giảng dạy, các hình thức sử dụng trong hoạt động đa dạng, phong phú thu
hút được trẻ.
- Nhận được sự tin tưởng của đông đảo phụ huynh và chị em đồng nghiệp
* Đối với phụ huynh:

- Nhận thức sâu sắc được việc phối kết hợp cùng cô giáo trong việc chăm
sóc giáo dục trẻ.
- Có trách nhiệm cao trong việc rèn các kĩ năng đọc thơ diễn cảm, kĩ năng
cảm thụ văn học.
- Ủng hộ nhiều nguyên vật liệu: tranh ảnh, họa báo, giấy một mặt, vỏ
hộp,…
* Đối với trẻ:
- Trẻ hứng thú, tích cực tham gia vào hoạt động.
- Trẻ tham hoạt động tự nhiên, thoải mái và rất sáng tạo.
- Trẻ đọc thơ diễn cảm, mở rộng vốn từ, sử dụng câu rõ ràng mạch lạc,
bước đầu đã biết sử dụng ngôn ngữ nghệ thuật.
- Trẻ tiếp thu bài nhanh, nhớ lâu.
- Trẻ giao tiếp mạnh dạn tự tin.
17


§Ò tµi s¸ng kiÕn kinh nghiÖm
- Có ý thức học tập cao
* Kết quả có so sánh đối chứng: 48 trẻ

ST
T

1
2
3
4

Nội dung
Khả năng chú ý,

tích cực tham gia
hoạt động
Thuộc tác phẩm
Đọc thơ diễn cảm
Khả năng phát âm
chuẩn

Mức độ đạt được
Đầu năm
Cuối năm
Tăng
Số
Số
Số
Lượng Tỷ lệ Lượng Tỷ lệ Lượng Tỉ lệ
24

50%

47

98%

23

48%

29

60%

45

94%

16

34%

20

42%

41

85%

21

43 %

24

50%

41

85%

17

35%

5

Khả năng phát âm
câu rõ ràng, mạch
21
44%
40
83%
19
39%
lạc
PHẦN III. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
1. Kết luận:
Cho trẻ làm quen với văn học thể loại thơ là một hoạt động quen thuộc ở
trường mầm non. Nó góp phần quan trọng trong việc phát triển toàn diện nhân
cách của trẻ. Tôi nghĩ rằng nếu như tất cả chúng ta những nhà giáo dục và các
bậc phụ huynh đều quan tâm, cố gắng tạo cho trẻ môi trường học tập, vui chơi
tích cực, lành mạnh và sáng tạo thì kết quả mà trẻ lĩnh hội được thông qua các
hoạt động giáo dục trong đó có việc cho trẻ làm quen với tác phẩm thơ sẽ đạt kết
quả cao.
2. Bài học kinh nghiệm:
- Bản thân luôn yêu nghề, tự học hỏi, trau dồi kiến thức.
- Thường xuyên luyện tập để phát âm chuẩn và có giọng đọc truyền cảm.
- Hiểu biết về đặc điểm tâm sinh lý trẻ, nắm bắt được đặc điểm cá nhân
của trẻ.
- Động viên, khuyến khích trẻ kịp thời, kiên trì trong quá trình rèn kĩ
năng cho trẻ.

- Tích cực cho trẻ được trải nghiệm.
- Mạnh dạn áp dụng công nghệ thông tin vào giảng dạy đạt hiệu quả.
- Giáo dục trẻ phải có hệ thống, đồng nhất giữa nhà trường và gia đình.
3. Những khuyến nghị sau khi thực hiện đề tài:
Đề nghị Ban giám hiệu mở thêm các chuyên đề văn học đặc biệt là mở
lớp bồi dưỡng cho giáo viên cách ngâm thơ để tôi được học hỏi và nâng cao
trình độ chuyên môn.
18


§Ò tµi s¸ng kiÕn kinh nghiÖm
Trên đây là một số biện pháp nhằm giúp trẻ nâng cao khả năng cảm thụ
văn học qua các tác phẩm thơ cho trẻ 4 – 5 tuổi.Tôi rất mong được sự ủng hộ và
đóng góp ý kiến của đồng nghiệp và của các cấp lãnh đạo.
Tôi xin cam đoan đây là SKKN của tôi viết, không sao chép nội dung của người
khác
Thanh Cao, ngày 19 tháng 4 năm 2016
Tác giả

Nguyễn Thị Loan

19


§Ò tµi s¸ng kiÕn kinh nghiÖm

PHẦN IV.TÀI LIỆU THAM KHẢO
STT
1

TÊN TÀI LIỆU
Phương pháp phát triển lời
nói trẻ em

2

Giáo dục học mầm non

3

Phương pháp cho trẻ làm
quen với tác phẩm văn học

4
5

NHÀ XUẤT BẢN
Đại học sư phạm Hà Nội

GHI CHÚ

Đại học sư phạm
Đại học sư phạm Hà Nội

Tâm lí học mầm non
Đại học sư phạm Hà Nội
Phương pháp tổ chức hoạt Nhà xuất bản giáo dục
động làm quen với văn học

20

§Ò tµi s¸ng kiÕn kinh nghiÖm

VI. Ý KIẾN NHẬN XÉT ĐÁNH GIÁ VÀ XẾP LOẠI CỦA HỘI
ĐỒNG KHOA HỌC CẤP TRƯỜNG
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
Chủ tịch hội đồng
(Ký tên, đóng dấu)

2. Ý kiến nhận xét, đánhgiá, xếp loại của hội đồng khoa học ngành giáo dục
huyện Thanh Oai
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
Chủ tịch hội đồng
(Ký tên, đóng dấu)

21


§Ò tµi s¸ng kiÕn kinh nghiÖm

22