ProjectGutenberg'sLevicomtedeBragelonne,TomeIV.,byAlexandreDumas
ThiseBookisfortheuseofanyoneanywhereatnocostandwithalmostno
restrictionswhatsoever.Youmaycopyit,giveitawayorre-useitunderthe
termsoftheProjectGutenbergLicenseincludedwiththiseBookoronlineat
www.gutenberg.net
Title:LevicomtedeBragelonne,TomeIV.
Author:AlexandreDumas
ReleaseDate:November4,2004[EBook#13950]
Language:French
***STARTOFTHISPROJECTGUTENBERGEBOOKLEVICOMTEDE
BRAGELONNE,TOMEIV.***
ThisEtextwaspreparedbyEbookslibresetgratuitsandisavailableat
inWordformat,MobipocketReaderformat,
eReaderformatandAcrobatReaderformat.
AlexandreDumas
LEVICOMTEDEBRAGELONNE
TOMEIV
(1848—1850)
Tabledesmatières
ChapitreCXCVII—Roietnoblesse
ChapitreCXCVIII—Suited'orage
ChapitreCXCIX—Heu!miser!
ChapitreCC—Blessuressurblessures
ChapitreCCI—Cequ'avaitdevinéRaoul
ChapitreCCII—Troisconvivesétonnésdesouperensemble
ChapitreCCIII—CequisepassaitauLouvrependantlesouperde
laBastille
ChapitreCCIV—Rivauxpolitiques
ChapitreCCV—OùPorthosestconvaincusansavoircompris
ChapitreCCVI—LasociétédeM.deBaisemeaux
ChapitreCCVII—Prisonnier
ChapitreCCVIII—CommentMoustonavaitengraissésansen
prévenirPorthos,etdesdésagrémentsquienétaientrésultéspour
cedignegentilhomme
ChapitreCCIX—Cequec'étaitquemessireJeanPercerin
ChapitreCCX—Leséchantillons
ChapitreCCXI—OùMolièrepritpeut-êtresapremièreidéedu
Bourgeoisgentilhomme
ChapitreCCXII—Laruche,lesabeillesetlemiel
ChapitreCCXIII—EncoreunsouperàlaBastille
ChapitreCCXIV—Legénéraldel'ordre
ChapitreCCXV—Letentateur
ChapitreCCXVI—Couronneettiare
ChapitreCCXVII—LechâteaudeVaux-le-Vicomte
ChapitreCCXVIII—LevindeMelun
ChapitreCCXIX—Nectaretambroisie
ChapitreCCXX—ÀGascon,Gasconetdemi
ChapitreCCXXI—Colbert
ChapitreCCXXII—Jalousie
ChapitreCCXXIII—Lèse-majesté
ChapitreCCXXIV—UnenuitàlaBastille
ChapitreCCXXV—L'ombredeM.Fouquet
ChapitreCCXXVI—Lematin
ChapitreCCXXVII—L'amiduroi
ChapitreCCXXVIII—Commentlaconsigneétaitrespectéeàla
Bastille
ChapitreCCXXIX—Lareconnaissanceduroi
ChapitreCCXXX—Lefauxroi
ChapitreCCXXXI—OùPorthoscroitcouriraprèsunduché
ChapitreCCXXXII—Lesderniersadieux
ChapitreCCXXXIII—M.deBeaufort
ChapitreCCXXXIV—Préparatifsdedépart
ChapitreCCXXXV—L'inventairedePlanchet
ChapitreCCXXXVI—L'inventairedeM.deBeaufort
ChapitreCCXXXVII—Leplatd'argent
ChapitreCCXXXVIII—Captifetgeôliers
ChapitreCCXXXIX—Lespromesses
ChapitreCCXL—Entrefemmes
ChapitreCCXLI—Lacène
ChapitreCCXLII—DanslecarrossedeM.Colbert
ChapitreCCXLIII—Lesdeuxgabares
ChapitreCCXLIV—Conseilsd'ami
ChapitreCCXLV—CommentleroiLouisXIVjouasonpetitrôle
ChapitreCCXLVI—Lechevalblancetlechevalnoir
ChapitreCCXLVII—Oùl'écureuiltombe,oùlacouleuvrevole
ChapitreCCXLVIII—Belle-Île-en-Mer
ChapitreCCXLIX—Lesexplicationsd'Aramis
ChapitreCCL—Suitedesidéesduroietdesidéesde
M.d'Artagnan
ChapitreCCLI—LesaïeuxdePorthos
ChapitreCCLII—LefilsdeBiscarrat
ChapitreCCLIII—LagrottedeLocmaria
ChapitreCCLIV—Lagrotte
ChapitreCCLV—Unchantd'Homère
ChapitreCCLVI—Lamortd'untitan
ChapitreCCLVII—L'épitaphedePorthos
ChapitreCCLVIII—LarondedeM.deGesvres
ChapitreCCLIX—LeroiLouisXIV
ChapitreCCLX—LesamisdeM.Fouquet
ChapitreCCLXI—LetestamentdePorthos
ChapitreCCLXII—Lavieillessed'Athos
ChapitreCCLXIII—Visiond'Athos
ChapitreCCLXIV—L'angedelamort
ChapitreCCLXV—Bulletin
ChapitreCCLXVI—Ledernierchantdupoème
ChapitreCCLXVII—Épilogue
ChapitreCCLXVIII—LamortdeM.d'Artagnan
ChapitreCXCVII—Roietnoblesse
LouisseremitaussitôtpourfaireunbonvisageàM.deLaFère.Ilprévoyait
bienquelecomten'arrivaitpointparhasard.Ilsentaitvaguementl'importance
decettevisite;maisàunhommedutond'Athos,àunespritaussidistingué,la
premièrevuenedevaitrienoffrirdedésagréableoudemalordonné.
Quandlejeuneroifutassuréd'êtrecalmeenapparence,ildonnaordreaux
huissiersd'introduirelecomte.
Quelquesminutesaprès,Athos,enhabitdecérémonie,revêtudesordresque
seulilavaitledroitdeporteràlaCourdeFrance,Athosseprésentad'unairsi
graveetsisolennel,queleroiputjuger,dupremiercoup,s'ils'étaitounon
trompédanssespressentiments.
Louisfitunpasverslecomteetluitenditavecunsourireunemainsurlaquelle
Athoss'inclinapleinderespect.
—MonsieurlecomtedeLaFère,ditleroirapidement,vousêtessirarechez
moi,quec'estunetrèsbonnefortunedevousyvoir.
Athoss'inclinaetrépondit:
—Jevoudraisavoirlebonheurd'êtretoujoursauprèsdeVotre
Majesté.
Cetteréponse,faitesurceton,signifiaitmanifestement:«Jevoudraispouvoir
êtreundesconseillersduroipourluiépargnerdesfautes.»
Leroilesentit,et,décidédevantcethommeàconserverl'avantageducalme
avecl'avantagedurang:
—Jevoisquevousavezquelquechoseàmedire,fit-il.
—Jenemeseraispas,sanscela,permisdemeprésenterchez
VotreMajesté.
—Ditesvite,monsieur,j'aihâtedevoussatisfaire.
Lerois'assit.
—Jesuispersuadé,répliquaAthosd'untonlégèrementému,que
VotreMajestémedonneratoutesatisfaction.
—Ah!ditleroiavecunecertainehauteur,c'estuneplaintequevousvenez
formulerici?
—Ceneseraituneplainte,repritAthos,quesiVotreMajesté…Mais,veuillez
m'excuser,Sire,jevaisreprendrel'entretienàsondébut.
—J'attends.
—Leroisesouvientqu'àl'époquedudépartdeM.deBuckingham,j'aieu
l'honneurdel'entretenir.
—Àcetteépoque,àpeuprès…Oui,jemelerappelle;seulement,lesujetde
l'entretien…jel'aioublié.
Athostressaillit.
—J'aurail'honneurdelerappelerauroi,dit-il.Ils'agissaitd'unedemandequeje
venaisadresseràVotreMajesté,touchantlemariagequevoulaitcontracterM.
deBragelonneavecMlledeLaVallière.
—Nousyvoici,pensaleroi.Jemesouviens,dit-iltouthaut.
—Àcetteépoque,poursuivitAthos,leroifutsibonetsigénéreuxenversmoiet
M.deBragelonne,quepasundesmotsprononcésparSaMajesténem'estsorti
delamémoire.
—Et?…fitleroi.
—Etleroi,àquijedemandaisMlledeLaVallièrepour
M.deBragelonne,merefusa.
—C'estvrai,ditsèchementLouis.
—Enalléguant,sehâtadedireAthos,quelafiancéen'avaitpasd'étatdansle
monde.
Louissecontraignitpourécouterpatiemment.
—Que…ajoutaAthos,elleavaitpeudefortune.
Lerois'enfonçadanssonfauteuil.
—Peudenaissance.
Nouvelleimpatienceduroi.
—Etpeudebeauté,ajoutaencoreimpitoyablementAthos.
Cederniertrait,enfoncédanslecoeurdel'amantlefitbondirhorsmesure.
—Monsieur,dit-il,voilàunebienbonnemémoire!
—C'esttoujourscequim'arrivequandj'ail'honneursigrandd'unentretienavec
leroi,repartitlecomtesanssetroubler.
—Enfin,j'aidittoutcela,soit!
—Etj'enaibeaucoupremerciéVotreMajesté,Sire,parcequecesparoles
témoignaientd'unintérêtbienhonorablepourM.deBragelonne.
—Vousvousrappelezaussi,ditleroienpesantsurcesparoles,quevousaviez
pourcemariageunegranderépugnance?
—C'estvrai,Sire.
—Etquevousfaisiezlademandeàcontrecoeur?
—Oui,VotreMajesté.
—Enfin,jemerappelleaussi,carj'aiunemémoirepresqueaussibonnequela
vôtre,jemerappelle,dis-je,quevousavezditcesparoles:«Jenecroispasà
l'amourdeMlledeLaVallièrepourM.deBragelonne.»Est-cevrai?
Athossentitlecoup,ilnereculapas.
—Sire,dit-il,j'enaidéjàdemandépardonàVotreMajesté,maisilestcertaines
chosesdanscetentretienquineserontintelligiblesqu'audénouement.
—Voyonsledénouement,alors.
—Levoici.VotreMajestéavaitditqu'elledifféraitlemariagepourlebiendeM.
deBragelonne.
Leroisetut.
—Aujourd'hui,M.deBragelonneesttellementmalheureux,qu'ilnepeut
différerpluslongtempsdedemanderunesolutionàVotreMajesté.
Leroipâlit.Athosleregardafixement.
—Etque…demande-t-il…M.deBragelonne?ditleroiavechésitation.
—Absolumentcequejevenaisdemanderauroidansladernièreentrevue:le
consentementdeVotreMajestéàsonmariage.
Leroisetut.
—Lesquestionsrelativesauxobstaclessontaplaniespournous,continuaAthos.
MlledeLaVallière,sansfortune,sansnaissanceetsansbeauté,n'enestpas
moinsleseulbeaupartidumondepourM.deBragelonne,puisqu'ilaimecette
jeunefille.
Leroiserrasesmainsl'unecontrel'autre.
—Leroihésite?demandalecomtesansrienperdredesafermeténidesa
politesse.
—Jen'hésitepas…jerefuse,répliqualeroi.
Athosserecueillitunmoment.
—J'aieul'honneur,dit-ild'unevoixdouce,defaireobserverauroiquenul
obstaclen'arrêtaitlesaffectionsdeM.deBragelonne,etquesadétermination
semblaitinvariable.
—Ilyamavolonté;c'estunobstacle,jecrois?
—C'estleplussérieuxdetous,ripostaAthos.
—Ah!
—Maintenant,qu'ilnoussoitpermisdedemanderhumblementà
VotreMajestélaraisondecerefus.
—Laraison?…Unequestion?s'écrialeroi.
—Unedemande,Sire.
Leroi,s'appuyantsurlatableaveclesdeuxpoings:
—Vousavezperdul'usagedelaCour,monsieurdeLaFère,dit-ild'unevoix
concentrée.ÀlaCour,onnequestionnepasleroi.
—C'estvrai,Sire;mais,sil'onnequestionnepas,onsuppose.
—Onsuppose!queveutdirecela?
—Presquetoujourslasuppositiondusujetimpliquelafranchiseduroi…
—Monsieur!
—Etlemanquedeconfiancedusujet,poursuivitintrépidement
Athos.
—Jecroisquevousvousméprenez,ditlemonarqueentraînémalgréluiàla
colère.
—Sire,jesuisforcédechercherailleurscequejecroyaistrouverenVotre
Majesté.Aulieud'avoiruneréponsedevous,jesuisforcédem'enfaireuneà
moi-même.
—Monsieurlecomte,dit-il,jevousaidonnétoutletempsquej'avaisdelibre.
—Sire,réponditlecomte,jen'aipaseuletempsdedireauroicequej'étais
venuluidire,etjevoissirarementleroi,quejedoissaisirl'occasion.
—Vousenétiezàdessuppositions;vousallezpasserauxoffenses.
—Oh!Sire,offenserleroi,moi?Jamais!J'aitoutemaviesoutenuquelesrois
sontau-dessusdesautreshommes,nonseulementparlerangetlapuissance
maisparlanoblesseducoeuretlavaleurdel'esprit.Jenemeferaijamaiscroire
quemonroi,celuiquim'adituneparole,cachaitaveccetteparoleunearrièrepensée.
—Qu'est-ceàdire?quellearrière-pensée?
—Jem'explique,ditfroidementAthos.Si,enrefusantlamaindeMlledeLa
VallièreàM.deBragelonne,VotreMajestéavaitunautrebutquelebonheuret
lafortuneduvicomte…
—Vousvoyezbien,monsieur,quevousm'offensez.
—Si,endemandantundélaiauvicomte,VotreMajestéavaitvouluéloigner
seulementlefiancédeMlledeLaVallière…
—Monsieur!Monsieur!
—C'estquejel'aiouïdirepartout,Sire.Partoutl'onparledel'amourdeVotre
MajestépourMlledeLaVallière.
Leroidéchirasesgants,que,parcontenance,ilmordillaitdepuisquelques
minutes.
—Malheur!s'écria-t-il,àceuxquisemêlentdemesaffaires!
J'aiprisunparti:jebriseraitouslesobstacles.
—Quelsobstacles?ditAthos.
Lerois'arrêtacourt,commeunchevalemportéàquilemorsbriselepalaisense
retournantdanssabouche.
—J'aimeMlledeLaVallière,dit-ilsoudainavecautantdenoblesseque
d'emportement.
—Mais,interrompitAthos,celan'empêchepasVotreMajestédemarierM.de
BragelonneavecMlledeLaVallière.Lesacrificeestdigned'unroi;ilestmérité
parM.deBragelonne,quiadéjàrendudesservicesetquipeutpasserpourun
bravehomme.Ainsidonc,leroi,enrenonçantàsonamour,faitpreuveàlafois
degénérosité,dereconnaissanceetdebonnepolitique.
—MlledeLaVallière,ditsourdementleroi,n'aimepas
M.deBragelonne.
—Leroilesait?demandaAthosavecunregardprofond.
—Jelesais.
—Depuispeu,alors;sansquoi,sileroilesavaitlorsdemapremièredemande,
SaMajestéeûtprislapeinedemeledire.
—Depuispeu.
Athosgardaunmomentlesilence.
—Jenecomprendspointalors,dit-il,queleroiaitenvoyéM.deBragelonneà
Londres.Cetexilsurprendàbondroitceuxquiaimentl'honneurduroi.
—Quiparledel'honneurduroi,monsieurdeLaFère?
—L'honneurduroi,Sire,estfaitdel'honneurdetoutesanoblesse.Quandleroi
offenseundesesgentilshommes,c'est-à-direquandilluiprendunmorceaude
sonhonneur,c'estàlui-même,auroi,quecettepartd'honneurestdérobée.
—MonsieurdeLaFère!
—Sire,vousavezenvoyéàLondreslevicomtedeBragelonneavantd'être
l'amantdeMlledeLaVallière,oudepuisquevousêtessonamant?
Leroi,irrité,surtoutparcequ'ilsesentaitdominé,voulutcongédierAthosparun
geste.
—Sire,jevousdiraitout,répliqualecomte;jenesortiraid'iciquesatisfaitpar
VotreMajestéouparmoi-même.Satisfaitsivousm'avezprouvéquevousavez
raison;satisfaitsijevousaiprouvéquevousaveztort.Oh!vousm'écouterez,
Sire.Jesuisvieux,etjetiensàtoutcequ'ilyadevraimentgrandetdevraiment
fortdansleroyaume.Jesuisungentilhommequiaversésonsangpourvotre
pèreetpourvous,sansjamaisavoirriendemandéniàvousniàvotrepère.Je
n'aifaitdetortàpersonneencemonde,etj'aiobligédesrois!Vousm'écouterez!
Jeviensvousdemandercomptedel'honneurd'undevosserviteursquevous
avezabuséparunmensongeoutrahiparunefaiblesse.Jesaisquecesmots
irritentVotreMajesté;maislesfaitsnoustuent,nousautres;jesaisquevous
cherchezquelchâtimentvousferezsubiràmafranchise;maisjesais,moi,quel
châtimentjedemanderaiàDieudevousinfliger,quandjeluiraconteraivotre
parjureetlemalheurdemonfils.
Leroisepromenaitàgrandspas,lamainsurlapoitrine,latêteroidie,l'oeil
flamboyant.
—Monsieur,s'écria-t-iltoutàcoup,sij'étaispourvousleroi,vousseriezdéjà
puni;maisjenesuisqu'unhomme,etj'ailedroitd'aimersurlaterreceuxqui
m'aiment,bonheursirare!
—Vousn'avezpaspluscedroitcommehommequecommeroi;ou,sivous
vouliezleprendreloyalement,ilfallaitprévenirM.deBragelonneaulieude
l'exiler.
—Jecroisquejediscute,envérité!interrompitLouisXIVaveccettemajesté
queluiseulsavaittrouveràunpointsiremarquabledansleregardetdansla
voix.
—J'espéraisquevousmerépondriez,ditlecomte.
—Voussaureztantôtmaréponse,monsieur.
—Voussavezmapensée,répliquaM.deLaFère.
—Vousavezoubliéquevousparliezauroi,monsieur;c'estuncrime!
—Vousavezoubliéquevousbrisiezlaviededeuxhommes;c'estunpéché
mortel,Sire!
—Sortez,maintenant!
—Pasavantdevousavoirdit:FilsdeLouisXIII,vouscommencezmalvotre
règne,carvouslecommencezparleraptetladéloyauté!Maraceetmoi,nous
sommesdégagésenversvousdetoutecetteaffectionetdetoutcerespectque
j'avaisfaitjureràmonfilsdanslescaveauxdeSaint-Denis,enprésencedes
restesdevosnoblesaïeux.Vousêtesdevenunotreennemi,Sire,etnousn'avons
plusaffairedésormaisqu'àDieu,notreseulmaître.Prenez-ygarde!
—Vousmenacez?
—Oh!non,dittristementAthos,etjen'aipasplusdebravadequedepeurdans
l'âme.Dieu,dontjevousparle,Sire,m'entendparler;ilsaitque,pourl'intégrité,
pourl'honneurdevotrecouronne,jeverseraisencoreàprésenttoutcequem'ont
laissédesangvingtannéesdeguerrecivileetétrangère.Jepuisdoncvous
assurerquejenemenacepasleroiplusquejenemenacel'homme;maisjevous
dis,àvous:Vousperdezdeuxserviteurspouravoirtuélafoidanslecoeurdu
pèreetl'amourdanslecoeurdufils.L'unnecroitplusàlaparoleroyale,l'autre
necroitplusàlaloyautédeshommes,niàlapuretédesfemmes.L'unestmort
aurespectetl'autreàl'obéissance.Adieu!
Celadit,Athosbrisasonépéesursongenou,endéposalentementlesdeux
morceauxsurleparquet,et,saluantleroi,quiétouffaitderageetdehonte,il
sortitducabinet.
Louis,abîmésursatable,passaquelquesminutesàseremettre,et,serelevant
soudain,ilsonnaviolemment.
—Qu'onappelleM.d'Artagnan!dit-ilauxhuissiersépouvantés.
ChapitreCXCVIII—Suited'orage
SansdoutenoslecteurssesontdéjàdemandécommentAthoss'étaitsibienà
pointtrouvéchezleroi,luidontilsn'avaientpointentenduparlerdepuisunlong
temps.Notreprétention,commeromancier,étantsurtoutd'enchaînerles
événementslesunsauxautresavecunelogiquepresquefatale,nousnous
tenionsprêtàrépondreetnousrépondonsàcettequestion.
Porthos,fidèleàsondevoird'arrangeurd'affairesavait,enquittantlePalaisRoyal,étérejoindreRaoulauxMinimesduboisdeVincennes,etluiavait
raconté,danssesmoindresdétails,sonentretienavecM.deSaint-Aignan;puisil
avaitterminéendisantquelemessageduroiàsonfavorin'amènerait,
probablement,qu'unretardmomentané,etqu'enquittantleroideSaint-Aignan
s'empresseraitdeserendreàl'appelqueluiavaitfaitRaoul.
MaisRaoul,moinscrédulequesonvieilami,avaitconclu,durécitdePorthos,
que,sideSaint-Aignanallaitchezleroi,deSaint-Aignanconteraittoutauroiet
que,sideSaint-Aignancontaittoutauroi,leroidéfendraitàdeSaint-Aignande
seprésentersurleterrain.Ilavaitdonc,enconséquencedecetteréflexion,laissé
Porthosgarderlaplace,aucas,fortpeuprobable,oùdeSaint-Aignanviendrait,
etencoreavait-ilbienengagéPorthosànepasrestersurlepréplusd'uneheure
ouuneheureetdemie.CeàquoiPorthoss'étaitformellementrefusé,s'installant,
bienaucontraire,auxMinimes,commepouryprendreracine,faisantpromettre
àRaoulderevenirdechezsonpèrechezlui,Raoul,afinquelelaquaisde
PorthossûtoùletrouversiM.deSaint-Aignanvenaitaurendez-vous.
BragelonneavaitquittéVincennesets'étaitacheminétoutdroitchezAthos,qui,
depuisdeuxjours,étaitàParis.
Lecomteétaitdéjàprévenuparunelettreded'Artagnan.
Raoularrivaitdoncsurabondammentchezsonpère,qui,aprèsluiavoirtendula
mainetl'avoirembrassé,luifitsignedes'asseoir.
—Jesaisquevousvenezàmoicommeonvientàunami,vicomte,quandon
pleureetquandonsouffre;dites-moiquellecausevousamène.
Lejeunehommes'inclinaetcommençasonrécit.Plusd'unefois,danslecours
decerécit,leslarmescoupèrentsavoixetunsanglotétranglédanssagorge
suspenditlanarration.Cependantilacheva.
Athossavaitprobablementdéjààquois'entenir,puisquenousavonsditque
d'Artagnanluiavaitécrit;mais,tenantàgarderjusqu'auboutcecalmeetcette
sérénitéquifaisaientlecôtépresquesurhumaindesoncaractère,ilrépondit:
—Raoul,jenecroisriendecequel'ondit;jenecroisriendecequevous
craignez,nonpasquedespersonnesdignesdefoinem'aientpasdéjàentretenu
decetteaventure,maisparceque,dansmonâmeetdansmaconscience,jecrois
impossiblequeleroiaitoutragéungentilhomme.Jegarantisdoncleroi,etvais
vousrapporterlapreuvedecequejedis.
Raoul,flottantcommeunhommeivreentrecequ'ilavaitvudesespropresyeux
etcetteimperturbablefoiqu'ilavaitdansunhommequin'avaitjamaismenti,
s'inclinaetsecontentaderépondre:
—Allezdonc,monsieurlecomte;j'attendrai.
Etils'assit,latêtecachéedanssesdeuxmains.Athoss'habillaetpartit.Chezle
roi,ilfitcequenousvenonsderaconterànoslecteurs,quil'ontvuentrerchez
SaMajestéetquil'ontvuensortir.
Quandilrentrachezlui,Raoul,pâleetmornen'avaitpasquittésaposition
désespérée.Cependantaubruitdesportesquis'ouvraient,aubruitdespasdeson
pèrequis'approchaitdelui,lejeunehommerelevalatête.
Athosétaitpâle,découvert,grave;ilremitsonmanteauetsonchapeauau
laquais,lecongédiadugesteets'assitprèsdeRaoul.
—Ehbien!monsieur,demandalejeunehommeenhochanttristementlatêtede
hautenbas,êtes-vousbienconvaincu,àprésent?
—Jelesuis,Raoul;leroiaimeMlledeLaVallière.
—Ainsi,ilavoue?s'écriaRaoul.
—Absolument,ditAthos.
—Etelle?
—Jenel'aipasvue.
—Non;maisleroivousenaparlé.Quedit-ild'elle?
—Ilditqu'ellel'aime.
—Oh!vousvoyez!vousvoyez,monsieur!
Etlejeunehommefitungestededésespoir.
—Raoul,repritlecomte,j'aiditauroi,croyez-lebien,toutcequevouseussiez
puluidirevous-même,etjecroisleluiavoirditentermesconvenables,mais
fermes.
—Etqueluiavez-vousdit,monsieur?
—J'aidit,Raoul,quetoutétaitfinientreluietnous,quevousneseriezplusrien
poursonservice;j'aiditque,moi-même,jedemeureraisàl'écart.Ilnemereste
plusqu'àsavoirunechose.
—Laquelle,monsieur?
—Sivousavezprisvotreparti.
—Monparti?Àquelsujet?
—Touchantl'amouret…
—Achevez,monsieur.
—Ettouchantlavengeance;carj'aipeurquevousnesongiezàvousvenger.
—Oh!monsieur,l'amour…peut-êtreunjour,plustard,réussirai-jeàl'arracher
demoncoeur.J'ycompte,avecl'aidedeDieuetlesecoursdevossages
exhortations.Lavengeance,jen'yavaissongéquesousl'empired'unepensée
mauvaise,carcen'étaitpointduvraicoupablequejepouvaismevenger;j'ai
doncdéjàrenoncéàlavengeance.
—Ainsi,vousnesongezplusàchercherunequerelleà
M.deSaintAignan?
—Non,monsieur.Undéfiaétéfait;siM.deSaint-Aignanl'accepte,jele
soutiendrai;s'ilnelerelèvepas,jelelaisseraiàterre.
—EtdeLaVallière?
—Monsieurlecomten'apassérieusementcruquejesongeraisàmevenger
d'unefemme,réponditRaoulavecunsouriresitriste,qu'ilattiraunelarmeaux
bordsdespaupièresdecethommequis'étaittantdefoispenchésursesdouleurs
etsurlesdouleursdesautres.
IltenditsamainàRaoul,Raoullasaisitvivement.
—Ainsi,monsieurlecomte,vousêtesbienassuréquelemalestsansremède?
demandalejeunehomme.
Athossecoualatêteàsontour.
—Pauvreenfant!murmura-t-il.
—Vouspensezquej'espèreencore,ditRaoul,etvousmeplaignez.Oh!c'est
qu'ilm'encoûtehorriblement,voyez-vous,pourmépriser,commejeledois,
cellequej'aitantaimée.Quen'ai-jequelquetortenverselle,jeseraisheureuxet
jeluipardonnerais.
Athosregardatristementsonfils.Cesquelquesmotsquevenaitdeprononcer
Raoulsemblaientêtresortisdesonproprecoeur.Encemoment,lelaquais
annonçaM.d'Artagnan.Cenomretentit,d'unefaçonbiendifférente,auxoreilles
d'AthosetdeRaoul.
Lemousquetaireannoncéfitsonentréeavecunvaguesouriresurleslèvres.
Raouls'arrêta;Athosmarchaverssonamiavecuneexpressiondevisagequi
n'échappapointàBragelonne.D'ArtagnanréponditàAthosparunsimple
clignementdel'oeil;puis,s'avançantversRaouletluiprenantlamain:
—Ehbien!dit-ils'adressantàlafoisaupèreetaufils,nousconsolonsl'enfant,à
cequ'ilparaît?
—Etvous,toujoursbon,ditAthos,vousvenezm'aideràcettetâchedifficile.
Et,cedisant,Athosserraentresesdeuxmainslamainded'Artagnan.Raoulcrut
remarquerquecettepressionavaitunsensparticulieràpartceluidesparoles.
—Oui,réponditlemousquetaireensegrattantlamoustachedelamainqu'Athos
luilaissaitlibre,oui,jeviensaussi…
—Soyezlebienvenu,monsieurlechevalier,nonpourlaconsolationquevous
apportez,maispourvous-même.Jesuisconsolé.
Etilessayad'unsourireplustristequ'aucunedeslarmesqued'Artagnaneût
jamaisvurépandre.
—Àlabonneheure!fitd'Artagnan.
—Seulement,continuaRaoul,vousêtesarrivécommeM.lecomteallaitme
donnerlesdétailsdesonentrevueavecleroi.Vouspermettez,n'est-cepas,que
M.lecomtecontinue?
Etlesyeuxdujeunehommesemblaientvouloirlirejusqu'aufondducoeurdu
mousquetaire.
—Sonentrevueavecleroi?fitd'Artagnand'untonsinaturel,qu'iln'yavaitpas
moyendedouterdesonétonnement.Vousavezdoncvuleroi,Athos?
Athossourit.
—Oui,dit-il,jel'aivu.
—Ah!vraiment,vousignoriezquelecomteeûtvuSaMajesté?demandaRaoul
àdemirassuré.
—Mafoi,oui!toutàfait.
—Alors,mevoilàplustranquille,ditRaoul.
—Tranquille,etsurquoi?demandaAthos.
—Monsieur,ditRaoul,pardonnez-moi;mais,connaissantl'amitiéquevousme
faitesl'honneurdemeporter,jecraignaisquevousn'eussiezunpeuvivement
expriméàSaMajestémadouleuretvotreindignation,etqu'alorsleroi…
—Etqu'alorsleroi?répétad'Artagnan.Voyons,achevez,Raoul.
—Excusez-moiàvotretour,monsieurd'Artagnan,ditRaoul.Uninstantj'ai
tremblé,jel'avoue,quevousnevinssiezpasicicommeM.d'Artagnan,mais
commecapitainedemousquetaires.
—Vousêtesfou,monpauvreRaoul,s'écriad'Artagnanavecunéclatderire
danslequelunexactobservateureûtpeut-êtredésiréplusdefranchise.
—Tantmieux!ditRaoul.
—Oui,fou,etsavez-vouscequejevousconseille?
—Dites,monsieur;venantdevous,l'avisdoitêtrebon.
—Ehbien!jevousconseille,aprèsvotrevoyage,aprèsvotrevisitechezM.de
Guiche,aprèsvotrevisitechezMadame,aprèsvotrevisitechezPorthos,après
votrevoyageàVincennes,jevousconseilledeprendrequelquerepos;couchez-
vous,dormezdouzeheures,et,àvotreréveil,fatiguez-moiunboncheval.
Et,l'attirantàlui,ill'embrassacommeileûtfaitdesonpropreenfant.Athosen
fitautant;seulement,ilétaitvisiblequelebaiserétaitplustendreetlapression
plusforteencorechezlepèrequechezl'ami.
Lejeunehommeregardadenouveaucesdeuxhommes,enappliquantàles
pénétrertouteslesforcesdesonintelligence.Maissonregards'émoussasurla
physionomieriantedumousquetaireetsurlafigurecalmeetdouceducomtede
LaFère.
—Etoùallez-vous,Raoul?demandacedernier,voyantque
Bragelonnes'apprêtaitàsortir.
—Chezmoi,monsieur,réponditcelui-cidesavoixdouceettriste.
—C'estdonclàqu'onvoustrouvera,vicomte,sil'onaquelquechoseàvous
dire?
—Oui,monsieur.Est-cequevousprévoyezavoirquelquechoseàmedire?
—Quesais-je!ditAthos.
—Oui,denouvellesconsolations,ditd'Artagnanenpoussanttoutdoucement
Raoulverslaporte.
Raoul,voyantcettesérénitédanschaquegestedesdeuxamis,sortitdechezle
comte,n'emportantavecluiquel'uniquesentimentdesadouleurparticulière.
—Dieusoitloué,dit-il,jepuisdoncnepluspenserqu'àmoi.
Et,s'enveloppantdesonmanteau,demanièreàcacherauxpassantssonvisage
attristé,ilsortitpourserendreàsonproprelogement,commeill'avaitpromisà
Porthos.
Lesdeuxamisavaientvulejeunehommes'éloigneravecunsentimentpareilde
commisération.
Seulement,chacund'euxl'avaitexpriméd'unefaçondifférente.
—PauvreRaoul!avaitditAthosenlaissantéchapperunsoupir.
—PauvreRaoul!avaitditd'Artagnanenhaussantlesépaules.
ChapitreCXCIX—Heu!miser!
«PauvreRaoul!»avaitditAthos.«PauvreRaoul!»avaitditd'Artagnan.Eneffet,
plaintparcesdeuxhommessiforts,Raouldevaitêtreunhommebien
malheureux.
Aussi,lorsqu'ilsetrouvaseulenfacedelui-même,laissantderrièreluil'ami
intrépideetlepèreindulgent,lorsqu'ilserappelal'aveufaitparleroidecette
tendressequiluivolaitsabien-aiméeLouisedeLaVallière,ilsentitsoncoeurse
briser,commechacundenousl'asentisebriserunefoisàlapremièreillusion
détruite,aupremieramourtrahi.
—Oh!murmura-t-il,c'enestdoncfait!Plusriendanslavie!Rienàattendre,
rienàespérer!Guichemel'adit,monpèremel'adit,M.d'Artagnanmel'adit.
Toutestdoncunrêveencemonde!C'étaitunrêvequecetavenirpoursuivi
depuisdixans!Cetteuniondenoscoeurs,c'étaitunrêve!Cettevietoute
d'amouretdebonheur,c'étaitunrêve!
Pauvrefouderêverainsitouthautetpubliquement,enfacedemesamisetde
mesennemis,afinquemesamiss'attristentdemespeinesetquemesennemis
rientdemesdouleurs!…
Ainsi,monmalheurvadevenirunedisgrâceéclatante,unscandalepublic.Ainsi,
demain,jeseraimontréhonteusementaudoigt!
Et,malgrélecalmepromisàsonpèreetàd'Artagnan,Raoulfitentendre
quelquesparolesdesourdemenace.
—Etcependant,continua-t-il,sijem'appelaisdeWardes,etquej'eusseàlafois
lasouplesseetlavigueurdeM.d'Artagnan,jeriraisavecleslèvres,je
convaincraislesfemmesquecetteperfide,honoréedemonamour,nemelaisse
qu'unregret,celuid'avoirétéabuséparsessemblantsd'honnêteté;quelques
railleursflagorneraientleroiàmesdépens;jememettraisàl'affûtsurlechemin
desrailleurs,j'enchâtieraisquelques-uns.Leshommesmeredouteraientet,au
troisièmequej'auraiscouchéàmespieds,jeseraisadoréparlesfemmes.
Oui,voilàunpartiàprendre,etlecomtedeLaFèrelui-mêmen'yrépugnerait
pas.N'a-t-ilpasétééprouvé,luiaussi,aumilieudesajeunesse,commejeviens
del'être?N'a-t-ilpasremplacél'amourparl'ivresse?Ilmel'aditsouvent.
Pourquoi,moi,neremplacerais-jepasl'amourparleplaisir?
Ilavaitsouffertautantquejesouffre,pluspeut-être!L'histoired'unhommeest
doncl'histoiredetousleshommes?uneépreuveplusoumoinslongueplusou
moinsdouloureuse?Lavoixdel'humanitétoutentièren'estqu'unlongcri.
Maisqu'importeladouleurdesautresàceluiquisouffre?Laplaieouvertedans
uneautrepoitrineadoucit-ellelaplaiebéantesurlanôtre?Lesangquicouleà
côtédenoustarit-ilnotresang?Cetteangoisseuniversellediminue-t-elle
l'angoisseparticulière?Non,chacunsouffrepoursoi,chacunlutteavecsa
douleur,chacunpleuresespropreslarmes.
Et,d'ailleurs,qu'aétélaviepourmoijusqu'àprésent?Unearènefroideetstérile
oùj'aicombattupourlesautrestoujours,pourmoijamais.
Tantôtpourunroi,tantôtpourunefemme.
Leroim'atrahi,lafemmem'adédaigné.
Oh!malheureux!…Lesfemmes!Nepourrais-jedoncfaireexpieràtoutesle
crimedel'uned'elles?
Quefaut-ilpourcela?…N'avoirplusdecoeur,ououblierqu'onenaun;être
fort,mêmecontrelafaiblesse;appuyertoujours,mêmelorsquel'onsentrompre.
Quefaut-ilpourenarriverlà?Êtrejeune,beau,fort,vaillant,riche.Jesuisouje
seraitoutcela.
Maisl'honneur?Qu'est-cequel'honneur?Unethéoriequechacuncomprendàsa
façon.Monpèremedisait:«L'honneur,c'estlerespectdecequel'ondoitaux
autres,etsurtoutdecequ'onsedoitàsoi-même.»MaisdeGuiche,mais
Manicamp,maisdeSaint-Aignansurtoutmediraient:«L'honneurconsisteà
servirlespassionsetlesplaisirsdesonroi.»Cethonneur-làestfacileet
productif.Aveccethonneur-là,jepuisgardermonposteàlaCour,devenir
gentilhommedelaChambre,avoirunbeauetbonrégimentàmoi.Aveccet
honneur-là,jepuisêtreducetpair.
Latachequevientdem'imprimercettefemme,cettedouleuraveclaquelleelle
vientdebrisermoncoeur,àmoi,Raoul,sonamid'enfance,netoucheenrienM.
deBragelonne,bonofficier,bravecapitainequisecouvriradegloireàla
premièrerencontre,etquideviendracentfoisplusquen'estaujourd'huiMllede
LaVallière,lamaîtresseduroi;carleroin'épouserapasMlledeLaVallière,et
plusilladéclarerapubliquementsamaîtresse,plusilépaissiralebandeaude
hontequ'illuijetteaufrontenguisedecouronne,et,àmesurequ'onlaméprisera
commejelaméprise,moi,jemeglorifierai.
Hélas!nousavionsmarchéensemble,elleetmoi,pendantlepremier,pendantle
plusbeautiersdenotrevie,noustenantparlamainlelongdusentiercharmant
etpleindefleursdelajeunesse,etvoilàquenousarrivonsàuncarrefouroùelle
seséparedemoi,oùnousallonssuivreuneroutedifférentequiiranousécartant
toujoursdavantagel'undel'autre;et,pouratteindreleboutdecechemin,
Seigneur,jesuisseul,jesuisdésespéré,jesuisanéanti!
Ômalheureux!…
Raoulenétaitlàdesesréflexionssinistres,quandsonpiedseposa
machinalementsurleseuildesamaison.Ilétaitarrivélàsansvoirlesruespar
lesquellesilpassait,sanssavoircommentilétaitvenu;ilpoussalaporte,
continuad'avanceretgravitl'escalier.
Commedanslaplupartdesmaisonsdecetteépoque,l'escalierétaitsombreetles
paliersétaientobscurs.Raoullogeaitaupremierétage;ils'arrêtapoursonner.
Olivainparut,luipritdesmainsl'épéeetlemanteau.Raoulouvritlui-mêmela
portequi,del'antichambre,donnaitdansunpetitsalonassezrichementmeublé
pourunsalondejeunehomme,ettoutgarnidefleursparOlivain,qui,
connaissantlesgoûtsdesonmaître,s'étaitempresséd'ysatisfaire,sans
s'inquiéters'ils'apercevraitounes'apercevraitpasdecetteattention.
IlyavaitdanslesalonunportraitdeLaVallièrequeLaVallièreelle-mêmeavait
dessinéetavaitdonnéàRaoul.Ceportrait,accrochéau-dessusd'unegrande
chaiselonguerecouvertededamasdecouleursombre,futlepremierpointvers
lequelRaoulsedirigea,lepremierobjetsurlequelilfixalesyeux.Aureste,
Raoulcédaitàsonhabitude;c'était,chaquefoisqu'ilrentraitchezlui,ceportrait
qui,avanttoutechose,attiraitsesyeux.Cettefois,commetoujours,ilalladonc
droitauportrait,posasesgenouxsurlachaiselongue,ets'arrêtaàleregarder
tristement.
Ilavaitlesbrascroiséssurlapoitrine,latêtedoucementlevée,l'oeilcalmeet
voilé,laboucheplisséeparunsourireamer.
Ilregardal'imageadorée;puistoutcequ'ilavaitditrepassadanssonesprit,tout
cequ'ilavaitsouffertassaillitsoncoeur,et,aprèsunlongsilence:
—Ômalheureuxdit-ilpourlatroisièmefois.
Àpeineavait-ilprononcécesdeuxmots,qu'unsoupiretuneplaintesefirent
entendrederrièrelui.
Ilseretournavivement,et,dansl'angledusalon,ilaperçut,debout,courbée,
voilée,unefemmequ'enentrantilavaitcachéederrièreledéplacementdela
porte,etquedepuisiln'avaitpasvue,nes'étantpasretourné.
Ils'avançaverscettefemme,dontpersonneneluiavaitannoncélaprésence,
saluantets'informantàlafois,quandtoutàcouplatêtebaisséesereleva,le
voileécartélaissavoirlevisage,etunefigureblancheettristeluiapparut.
Raoulserecula,commeileûtfaitdevantunfantôme.
—Louise!s'écria-t-ilavecunaccentsidésespéré,qu'onn'eûtpascruquelavoix
humainepûtjeterunpareilcrisansquesebrisassenttouteslesfibresducoeur.
—Voulez-vousmefairelagrâcedevousasseoiretdem'écouter?ditLouise,
l'interrompantavecsaplusdoucevoix.
Bragelonnelaregardauninstant;puis,secouanttristementlatête,ils'assitou
plutôttombasurunechaise.
—Parlez,dit-il.
Ellejetaunregardàladérobéeautourd'elle.Ceregardétaituneprièreet
demandaitbienmieuxlesecretqu'uninstantauparavantnel'avaientfaitses
paroles.
Raoulsereleva,et,allantàlaportequ'ilouvrit:
—Olivain,dit-il,jen'ysuispourpersonne.
Puis,seretournantversLaVallière:
—C'estcelaquevousdésirez?dit-il.
Riennepeutrendrel'effetquefitsurLouisecetteparolequisignifiait:«Vous
voyezquejevouscomprendsencore,moi.»
Ellepassasonmouchoirsursesyeuxpourépongerunelarmerebelle;puis,
s'étantrecueillieuninstant:
—Raoul,dit-elle,nedétournezpointdemoivotreregardsibonetsifranc;vous
n'êtespasundeceshommesquiméprisentunefemmeparcequ'elleadonnéson
coeur,dûtcetamourfaireleurmalheuroulesblesserdansleurorgueil.
Raoulneréponditpoint.
—Hélas!continuaLaVallière,cen'estquetropvrai;macauseestmauvaise,et
jenesaisparquellephrasecommencer.Tenez,jeferaimieux,jecrois,devous
racontertoutsimplementcequim'arrive.Commejedirailavérité,jetrouverai
toujoursmondroitchemin,dansl'obscurité,dansl'hésitation,danslesobstacles
quej'aiàbraver,poursoulagermoncoeurquidébordeetveutserépandreàvos
pieds.
Raoulcontinuadegarderlesilence.
LaVallièreleregardaitd'unairquivoulaitdire:«Encouragez-moi!parpitié,un
mot!»
MaisRaoulsetutetlajeunefilledutcontinuer.
ChapitreCC—Blessuressurblessures
MlledeLaVallière,carc'étaitbienelle,fitunpasenavant.
—Oui,Louise,murmura-t-elle.
Maisdanscetintervalle,sicourtqu'ilfût,Raoulavaiteuletempsdeseremettre.
—Vous,mademoiselle?dit-il.
Puis,avecunaccentindéfinissable:
—Vousici?ajouta-t-il.
—Oui,Raoul,répétalajeunefille;oui,moi,quivousattendais.
—Pardon;lorsquejesuisrentré,j'ignorais…
—Oui,etj'avaisrecommandéàOlivaindevouslaisserignorer…
Ellehésita;et,commeRaoulnesepressaitpasdeluirépondre,ilsefitun
silenced'uninstant,silencependantlequeloneûtpuentendrelebruitdeces
deuxcoeursquibattaient,nonplusàl'unissonl'undel'autre,maisaussi
violemmentl'unquel'autre.
C'étaitàLouisedeparler.Ellefituneffort.
—J'avaisàvousparler,dit-elle;ilfallaitabsolumentquejevousvisse…moimême…seule…Jen'aipointreculédevantunedémarchequidoitrestersecrète;
carpersonne,exceptévous,nelacomprendrait,monsieurdeBragelonne.
—Eneffet,mademoiselle,balbutiaRaoul,touteffaré,touthaletant,etmoi
même,malgrélabonneopinionquevousavezdemoi,j'avoue…
—Toutàl'heure,dit-elle,M.deSaint-Aignanestvenuchezmoidelapartdu
roi.
Ellebaissalesyeux.
Desoncôté,Raouldétournalessienspournerienvoir.
—M.deSaint-Aignanestvenuchezmoidelapartduroi,répéta-t-elle,etilm'a
ditquevoussavieztout.
Etelleessayaderegarderenfaceceluiquirecevaitcetteblessureaprèstant
d'autresblessures;maisilluifutimpossiblederencontrerlesyeuxdeRaoul.
—Ilm'aditquevousaviezconçucontremoiunelégitimecolère.
Cettefois,Raoulregardalajeunefille,etunsouriredédaigneuxretroussases
lèvres.
—Oh!continua-t-elle,jevousensupplie,neditespasquevousavezressenti
contremoiautrechosequedelacolère.Raoul,attendezquejevousaietoutdit,
attendezquejevousaieparléjusqu'àlafin.
LefrontdeRaoulserassérénaparlaforcedesavolonté;leplidesabouche
s'effaça.
—Etd'abord,ditLaVallière,d'abord,lesmainsjointes,lefrontcourbé,jevous
demandepardoncommeauplusgénéreux,commeauplusnobledeshommes.Si
jevousailaisséignorercequisepassaitenmoi,jamaisdumoinsjen'eusse
consentiàvoustromper.Oh!jevousensupplie,Raoul,jevousledemandeà
genoux,répondez-moi,fût-ceuneinjure.J'aimemieuxuneinjuredevoslèvres
qu'unsoupçondevotrecoeur.
—J'admirevotresublimité,mademoiselle,ditRaoulenfaisantuneffortsurluimêmepourrestercalme.Laisserignorerquel'ontrompe,c'estloyal;mais
tromper,ilparaîtqueceseraitmal,etvousneleferiezpoint.
—Monsieur,longtemps,j'aicruquejevousaimaisavanttoutechose,et,tant
quej'aicruàmonamourpourvous,jevousaiditquejevousaimais.ÀBlois,je
vousaimais.LeroipassaàBlois;jecrusquejevousaimaisencore.Jel'eusse
jurésurunautel;maisunjourestvenuquim'adétrompée.
—Ehbien!cejour-là,mademoiselle,voyantquejevousaimaistoujours,moi,la
loyautédevaitvousordonnerdemedirequevousnem'aimiezplus.
—Cejour-là,Raoul,lejouroùj'ailujusqu'aufonddemoncoeurlejouroùje
mesuisavouéàmoi-mêmequevousneremplissiezpastoutemapensée,lejour
oùj'aivuunautreavenirqueceluid'êtrevotreamie,votreamante,votreépouse,
cejour-là,Raoul,hélas!vousn'étiezplusprèsdemoi.
—Voussaviezoùj'étais,mademoiselle;ilfallaitécrire.
—Raoul,jen'aipointosé.Raoul,j'aiétélâche.Quevoulez-vous,Raoul!je
vousconnaissaissibien,jesavaissibienquevousm'aimiez,quej'aitrembléàla
seuleidéedeladouleurquej'allaisvousfaire;etcelaestsivrai,Raoul,qu'ence
momentoùjevousparle,courbéedevantvous,lecoeurserré,dessoupirsplein