CƠ sở lí LUẬN và THỰC TIỄN của VIỆC dạy học TRUYỆN, kí lớp 6 THEO CHỦ đề “vẻ đẹp đất nước, CON NGƯỜI VIỆT NAM”

CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA
VIỆC DẠY HỌC TRUYỆN, KÍ LỚP 6
THEO CHỦ ĐỀ “VẺ ĐẸP ĐẤT NƯỚC,
CON NGƯỜI VIỆT NAM”


Dạy học theo chủ đề
Quan niệm về dạy học theo chủ đề
Quan điểm của một số tác giả nước ngoài về dạy học
theo chủ đề
Khái niệm dạy học theo chủ đề bắt đầu được đề cập
đến trong lĩnh vực giảng dạy ngôn ngữ từ năm 1960 với tên
gọi Theme based instructrion (được hiểu là Dạy học theo chủ
đề hoặc Hướng dẫn theo chủ đề). Sau đó, cũng có nhiều tài
liệu nhắc đến khái niệm Dạy học theo chủ đề với cách gọi
khác là Theme based teaching.
Cách định nghĩa về Dạy học theo chủ đề của mỗi tác giả
cũng có sự khác nhau, trong đó khái niệm của Timothy
Shanahan và Mumford, D. đưa ra được nhắc đến phổ biến hơn
cả. Tác giả Timothy Shanahan đã mô tả Dạy học theo chủ đề
(Theme based instructrion) là một phương pháp tổ chức dạy
học xung quanh các chủ đề hoặc kết hợp các vấn đề lại để
giảng dạy qua các lĩnh vực cốt lõi như đọc, viết, toán, lịch sử,
khoa học và nghệ thuật. Các đơn vị chủ đề được thiết kế để
khuyến khích học sinh tìm hiểu sâu về nó nhằm phát triển cả


nhận thức lẫn hiểu biết về các mối liên hệ hiện có thông qua
các ý tưởng. (Theo Tạp chí The Reading Teacher, Số tháng 5
năm 1995, Tập 48, số 8).
Còn theo Mumford, D. trong Planning a theme based

unit (2000) Dạy học theo chủ đề (Theme based teaching) có
thể hiểu là một phương pháp để giảng dạy một loạt các kĩ
năng và nội dung bằng cách tích hợp các khu vực chương
trình giảng dạy xung quanh một đề tài. Phương pháp giảng
dạy này liên kết các chuỗi chương trình giảng dạy và tận dụng
lợi ích mà học sinh đã đạt được thông qua dạy học theo chủ
đề để tạo ra ý thức về mục đích và cộng đồng ngay trong lớp
học. Như vậy, Mumford không chỉ đưa ra khái niệm cụ thể
hơn Timothy Shanahan mà còn thúc đẩy dạy học chủ đề tiến
lên xa hơn khi nhấn mạnh: với việc (chủ đề được) xây dựng
dựa trên lợi ích (mà HS có thể đạt được khi theo học chủ đề)
và kinh nghiệm cuộc sống của HS, thái độ của các em cũng
như kĩ năng và kiến thức sẽ được phát triển có ý nghĩa. Từ đó
tác giả khẳng định, đối với HS trong quá trình dạy học theo
chủ đề, sự hỏi đáp và sự kết nối sẽ được kích hoạt bởi lòng
mong muốn được biết nhiều hơn, kết quả là các em sẽ nhiệt
tình tham gia vào quá trình học tập.


Theo Chương trình dạy học của Intel khóa học khởi
đầu (phiên bản 1.0) của đơn vị Intel Education (2007), dạy
học theo chủ đề là một phương pháp dạy học trong đó có sự
tích hợp liên môn làm cho nội dung học có ý nghĩa lớn hơn,
thực tế hơn và HS có thể tự hoạt động nhiều hơn để tìm ra
kiến thức mới và vận dụng vào thực tiễn.[32]
Quan điểm của các tác giả Việt Nam về dạy học theo
chủ đề
Theo Công văn số 5555/BGDĐT-GDTrH của Bộ
GD&ĐT ngày 08 tháng 10 năm 2014, Hướng dẫn về việc xây
dựng chủ đề dạy học thì dạy học thay cho việc dạy học đang

được thực hiện theo từng bài/tiết trong sách giáo khoa như
hiện nay, các tổ/nhóm chuyên môn căn cứ vào chương trình
và sách giáo khoa hiện hành, lựa chọn nội dung để xây dựng
các chuyên đề dạy học phù hợp với việc sử dụng phương pháp
dạy học tích cực trong điều kiện thực tế của nhà trường. Trên
cơ sở rà soát chuẩn kiến thức, kĩ năng, thái độ theo chương
trình hiện hành và các hoạt động học dự kiến sẽ tổ chức cho
học sinh theo phương pháp dạy học tích cực, xác định các
năng lực và phẩm chất có thể hình thành cho học sinh trong
mỗi chuyên đề đã xây dựng.


Theo t ác giả Trịnh Văn Lịch (2015), dạy học chuyên
đề là mô hình dạy học tích cực định hướng cho HS nhận thức
những kiến thức trong các bài dạy (đã được cấu trúc thành
một chuyên đề) bằng những câu hỏi định hướng với hệ thống
kiến thức chặt chẽ, sát thực và thiết thực, trong quá trình học
tập HS luôn được thoải mái, tạo điều kiện, cơ hội cho việc đạt
mục đích học tập và phát triển bản thân.
Từ dạy học chuyên đề, người ta xây dựng mô hình dạy
học theo chủ đề. Dạy học theo chủ đề được cho là có mức độ
tích hợp nội dung chặt chẽ và quy mô hơn, hướng tới mục tiêu
cao hơn với những yêu cầu đòi hỏi khắt khe hơn so với dạy
học theo chuyên đề.
Trong luận văn Vận dụng phương pháp dạy học theo
chủ đề của Australia vào phần Lịch sử Việt Nam từ thế kỉ X
đến giữa thế kỉ XIX, lớp 10 THPT (Chương trình chuẩn) của
mình (2014), tác giả Bùi Thị Liên đã định nghĩa khái niệm
Dạy học theo chủ đề (Theme based Learning) là sự kết hợp
giữa mô hình dạy học truyền thống và hiện đại, ở đó giáo viên

không chỉ dạy bằng cách truyền thụ (xây dựng) kiến thức mà
chủ yếu hướng dẫn học sinh tự lực tìm kiếm thông tin, sử
dụng kiến thức vào giải quyết các nhiệm vụ có ý nghĩa thực


tiễn. Từ đó, tác giả cho rằng dạy học theo chủ đề là mô hình
xây dựng một nội dung dạy học thành một kết cấu chặt chẽ,
logic theo một hệ thống chứ không phải là những bài học rời
rạc đòi hỏi học sinh phải tự tìm tòi kiến thức thực tế liên quan
đến nội dung học và vận dụng kiến thức vào giải quyết các
nhiệm vụ học tập.
Còn theo tác giả Nguyễn Uy Đức (2009) lại cho rằng,
dạy học theo chủ đề là “sự kết hợp giữa mô hình dạy học
truyền thống và hiện đại, ở đó GV không chỉ dạy học bằng
cách truyền thụ kiến thức chủ yếu là hướng dẫn HS tìm kiếm
thông tin, sử dụng kiến thức được chọn vào giải quyết các
nhiệm vụ có ý nghĩa thực tiễn [22,18]. Tác giả Lê Văn Vân
(2016), dạy học theo chủ đề là một mô hình hoạt động lớp học
chú trọng những nội dung học tập có tính tổng quát liên quan
đến nhiều lĩnh vực, tích hợp với những vấn đề gắn liền với
thực tiễn và các hoạt động lớp học do học sinh giữ vai trò
trung tâm. Tác giả Nguyễn Văn Ý (2014) đã bổ sung một nội
dung quan trọng trong khái niệm dạy học theo chủ đề, đó là
“mô hình dạy học mà nội dung học được xây dựng thành các
chủ đề có ý nghĩa thực tiễn, thể hiện mối liên hệ liên môn,
liên lĩnh vực để HS phát triển các ý tưởng một cách toàn diện.


Dạy học theo chủ đề không chỉ đặt mục tiêu lĩnh hội những
kiến thức trong khuôn khổ chương trình học như quan niệm

truyền thống mà là mục tiêu phát triển hiểu biết khoa học.
Điều này tạo nên sự khác biệt cơ bản của chiến lược dạy học
theo quan niệm truyền thống [23,181].

Trong khóa luận

(2017), tác giả Hoàng Thị Mai Linh quan niệm dạy học theo
chủ đề “là mô hình dạy học dựa trên việc cấu trúc nội dung
dạy học thành các đơn vị chủ đề (các đơn vị nội dung có tính
chất bao quát, xâu chuỗi liên quan đến nhiều bài học khác
nhau). Các đơn vị chủ đề được xây dựng trên hai yếu tố: thứ
nhất là việc liên kết một cách logic, khoa học, thống nhất các
nội dung dạy học có mối quan hệ gắn bó với nhau trên một
hoặc một số phương diện nhất định, thứ hai là nhu cầu về lợi
ích của học sinh mong muốn đạt được khi học theo chủ đề
đó”.[36,22]
Từ những giới thuyết trên có thể xác định một quan niệm
về dạy học chủ đề như sau: Dạy học theo chủ đề là định hướng
thay đổi nội dung và phương pháp dạy học, có nhiều ưu điểm
góp phần phát triển năng lực người học. Dạy học chủ đề có liên
quan mật thiết với dạy học tích hợp, dạy học phát triển năng lực
và là một mô hình mới cho hoạt động lớp học, thay thế cho lớp


học truyền thống. Các chủ đề được xây dựng trên cơ sở cấu trúc
lại các đơn vị nội dung có tính chất xâu chuỗi, liên quan đến
nhiều bài học khác nhau, gắn với nhu cầu về lợi ích của người
học. Ở đó học sinh tích cực, chủ động và sáng tạo trong việc
thực hiện các nhiệm vụ học tập dưới sự hướng dẫn của giáo
viên. Mục đích của dạy học theo chủ đề là hình thành và phát

triển tốt nhất các năng lực cho người học.
So sánh đặc điểm của dạy học thông thường và dạy học
theo chủ đề
Tác giả Nguyễn Uy Đức trong công trình nghiên cứu của
mình đã có sự so sánh rất cụ thể giữa dạy học truyền thống và
dạy học theo chủ đề như sau [22,14].
Điểm tương đồng:
Dạy học theo chủ đề và dạy học truyền thống vẫn coi
trọng việc lĩnh hội một nội dung kiến thức nền tảng, vì thế dạy
học theo chủ đề là mô hình dạy học có thể vận dụng vào thực
tiễn hiện nay dễ dàng hơn các mô hình khác.
Để vận dụng dạy học theo chủ đề cần phải tổ chức lại
một số bài học thành một chủ đề có ý nghĩa thực tiễn.


Điểm khác biệt:
- So sánh điểm khác biệt giữa dạy học truyền thống
và dạy học theo chủ đề.
Dạy học truyền thống

Dạy học theo chủ đề

GV quyết định tiến trình học tập HS được giao nhiệm vụ học
của HS

tập và tự tìm cách thức thực
hiện (có sự hỗ trợ của GV)

Phù hợp với một số HS có cách

Phù hợp với nhiều đối tượng

tư duy logic, tuần tự, chặt chẽ.

HS vì mỗi HS có một phương

Sẽ xảy ra sự mâu thuẫn với

pháp học tập riêng phù hợp

những HS có ý tưởng sáng tạo,
cá tính tự do khi không đồng
quan điểm với phân tích, quan
điểm của người dạy về tác phẩm
Chủ yếu đặt ra mục tiêu kiến

Hướng đến các mục tiêu; phát

thức mới thông qua hoạt động triển hiểu biết vượt khỏi
bồi dưỡng các phương pháp tư

khuôn khổ nội dung, hiểu biết

duy khoa học và phương pháp tiến trình khoa học và rèn


Dạy học truyền thống

Dạy học theo chủ đề

nhận thức khoa học; suy luận

luyện các kỹ năng như: quan

khoa học, mô hình hóa, thực

sát, thu thập xử lý dữ liệu suy

nghiệm

luận và áp dụng thực tiễn

Dạy học theo từng bài riêng rẽ Day học theo chủ đề thống
trong một thời lượng cố định dành nhất được tổ chức lại từ một
cho từng bài

phần chương trình học

Kiến thức thu được rời rạc hoặc

Kiến thức thu được là những

liên hệ một chiều

khái niệm liên hệ mạng lưới
với nhau

Trình độ nhận thức có thể đạt:

Trình độ nhận thức có thể đạt:

biết, hiểu, vận dụng (giải bài tập)

phân tích, tổng hợp, đánh giá

Kết thúc một chương: không có Kết thúc chủ đề: HS có một
một tổng thể kiến thức mới mà có tổng thể kiến thức mới, tinh
kiến thức từng phần riêng biệt

giản, chặt chẽ và khác với nội

hoặc hệ thống kiến thức liên hệ dung SGK
một chiều theo trật tự bài học
Kiến thức khá xa rời thực tiễn do

Kiến thức gần với thực tiễn do


Dạy học truyền thống

Dạy học theo chủ đề

sự cập nhật thông tin chậm và

sự cập nhật thông tin đầy đủ và

chưa đầy đủ

liên tục

Kiến thức thu được sau khi học

Sau khi kết thúc chủ đề, hiểu

chỉ giới hạn trong nội dung học

biết của HS vượt ra ngoài
khuôn khổ nội dung cần học

Không thể hướng tới bồi dưỡng Có thể hướng tới bồi dưỡng
các kỹ năng: giao tiếp, hợp tác,

các kỹ năng: giao tiếp, hợp

quản lí, điều hành, ra quyết định

tác, quản lí, điều hành, ra
quyết định

Từ sự đối sánh trên, dạy học theo chủ đề đã cho thấy rõ
đây là mô hình dạy học có nhiều ưu điểm so sánh với phương
pháp dạy học truyền thống và hoàn toàn phù hợp với đổi mới
phương pháp theo hướng tích hiện nay. Cụ thể:
Dạy học theo chủ đề giống như các mô hình dạy học
tích cực khác ở chỗ không thể coi HS là đối tượng chưa biết
gì mà ngược lại, cần tận dụng những kinh nghiệm sống thực
tiễn của HS để giải quyết vấn đề


Dạy học theo chủ đề cần đặt sự quan tâm chủ yếu tới

việc sử dụng kiến thức có tính tích hợp cao, tinh giản và tính
công cụ cao, đồng thời hướng tới nhiều mục tiêu giáo dục tích
cực khác.
Trong dạy học theo chủ đề, kiến thức mới được HS
lĩnh hội cùng lúc với việc giải quyết nhiệm vụ học tập, đó là
kiến thức tổ chức theo một tổng thể mới khác kiến thức được
trình bày trong các nguồn tài liệu tham khảo.
-Vai trò của GV và HS thay đổi cơ bản từ việc lấy GV
làm trung tâm sang lấy HS làm trung tâm. Các nhiệm vụ học
tập được giao, HS quyết định chiến lược học tập cùng sự hỗ
trợ, hợp tác của GV. Với mô hình này, HS có nhiều cơ hội làm
việc theo nhóm để giải quyết những vấn đề xác thực, có hệ
thống và liên quan đến nhiều kiến thức khác nhau. Các em thu
nhập thông tin từ nhiều nguồn kiến thức. Việc học của HS
thực sự có giá trị vì nó kết nối với thực tế và rèn luyện được
nhiều kỹ năng hoạt động và kỹ năng sống. HS cũng được tạo
điều kiện minh họa kiến thức mình vừa nhận được và đánh
giá mình học được bao nhiêu và giao tiếp tốt như thế nào. Với
cách tiếp cận này vai trò của GV chỉ là người hướng dẫn, chỉ
bảo thay vì quản lí trực tiếp HS làm việc.


Hướng tới mục tiêu: chiếm lĩnh nội dung có kiến thức
khoa học, hiểu biết tiến trình khoa học và rèn luyện các kỹ
năng tiến trình khoa học như: quan sát, thu thập thông tin, dữ
liệu, xử lí (so sánh, sắp xếp, phân loại, liên hệ thông tin); suy
luận, áp dụng thực tiễn.
Dạy theo một một chủ đề thống nhất được tổ chức lại
theo hướng tích hợp từ một phần trong chương trình học nên
kiến thức HS thu được là các khái niệm trong một mối liên hệ

mạng lưới với nhau. Đó là những kiến thức gần gũi với thực
tiễn mà HS đang sống hơn do yêu cầu cập nhật thông tin khi
thực hiện chủ đề.
- Các đặc trưng cơ bản của dạy học theo chủ đề
- Mục tiêu của dạy học theo chủ đề
Dạy học theo chủ đề có điểm tương đồng với các mô
hình dạy học tích cực khác ở chỗ đều nhằm đáp ứng những
yêu cầu về đổi mới phương pháp dạy học và qua đó thực hiện
đầy đủ các mục tiêu giáo dục của bộ môn trong giai đoạn hiện
nay .
Bên cạnh đó, dạy học theo chủ đề đặt mối quan tâm


nhiều hơn đến sự phát triển của HS với các phong cách học
tập khác nhau và quan tâm đến việc trang bị cho HS những kỹ
năng để giải quyết vấn đề mà thực tiễn không ngừng đặt ra.
Bởi vậy, dạy học theo chủ đề hướng đến các mục tiêu tích cực
khác với dạy học truyền thống:
Phát triển hiểu biết về tiến trình khoa học và rèn luyện
các kỹ năng của một tiến trình khoa học.
Phát triển tư duy bậc cao, nhằm phát triển khả năng suy
luận, tổ chức kiến thức và tiếp nhận thông tin một cách chọn
lọc, có phê phán.
Rèn luyện các kỹ năng sống và làm việc của con người
trong thời đại ngày nay: giao tiếp, hợp tác, quản lí, tự quyết định,
tự đánh giá, tự điều chỉnh,…
Chú trọng mục tiêu phát triển nhân cách đa dạng của cá
nhân hơn là việc đạt tới các mục tiêu chung, cứng nhắc, bắt
buộc, khuôn mẫu, áp đặt.
- Vai trò của GV

Vai trò của GV là dạy cho mọi người biết cách tự học,
tự nghiên cứu, tự đào tạo. Trong dạy học theo chủ đề, GV là


người tổ chức và hướng dẫn quá trình dạy - tự học. GV không
còn là nơi độc quyền cung cấp kiến thức cho người học mà
luôn phải tạo ra cơ hội cho phép người học được tự do theo
đuổi những tư tưởng, khái niệm, kỹ năng dưới sự tư vấn của
GV và chính GV cần phải có thái độ tin cậy và tôn trọng HS,
dạy HS cách tìm ra chân lí.
Vai trò dạy của GV không có nghĩa là truyền đạt toàn
bộ nội dung trên lớp mà phải là cố gắng khai thác tối đa kiến
thức. kinh nghiệm, kỹ năng sẵn có của HS, giúp HS tự mình
lĩnh hội kiến thức. Ngoài ra, GV trong chiến lược dạy học
này không phải là người quyết định toàn bộ chiến lược học
tập của HS, vì nhiều nhiệm vụ học tập được giao cho HS mà
HS phải tự quyết định cách thức thực hiện nhiệm vụ đó.
Trong dạy học theo chủ đề, HS giữ vị trí trung tâm,
nhưng không vì thế mà vai trò của GV bị giảm sút, nó chỉ
thay đổi ý nghĩa: GV trở thành người cộng tác, tổ chức,
hướng dẫn HS, là người trọng tài sáng suốt giúp HS xác định
được chân lý, phát triển nhân cách và biết mình phải làm gì và
tự giải quyết những vấn đề trong cuộc sống.
- Vai trò của HS


Vai trò cả HS là tự học, tự nghiên cứu, tự đào tạo. Bởi
người học là một chủ thể tích cực, chủ động tự mình tìm ra
kiến thức bằng hành động của chính mình, tự thể hiện mình
và hợp tác với các bạn, học bạn, học thầy, học mọi người.

Trong dạy học theo chủ đề như các chiến lược dạy học tích
cực khác, quan niệm “lấy người học làm trung tâm” không chỉ
đơn giản là HS được quan tâm, giúp đỡ, được tạo mội điều
kiện thuận lợi cho việc học tập, phát triển mà còn thể hiện ở
chỗ HS được quyết định một phần (hay toàn bộ) chiến lược
học tập, đồng thời cũng phải chịu trách nhiệm một phần với kết
quả học tập của mình (trách nhiệm với sự phát triển hiểu biết,
phát triển của chính mình).
- Phương pháp dạy học, hình thức tổ chức dạy học,
phương tiện dạy học
Phương pháp dạy học
Dạy học theo chủ đề và nhiều mô hình dạy học tích cực
khác đều đặt trọng tâm phát triển tư duy cho HS. Chính vì thế
dạy học phải chú trọng đến các phương pháp tạo cơ hội, tạo
điều kiện cho người học tích cực, chủ động, đặc biệt là quan
điểm kiến tạo trong dạy học, còn quá trình học là quá trình


giải quyết các vấn đề thực tiễn trên cơ sở kiến thức được học
(Học thuyết kiến tạo cho rằng: mọi người, không phân biệt
lứa tuổi, học tốt nhất bằng cách: thu thập thông tin mới, suy
nghĩ về nó, và làm việc theo nhiều các khác nhau. Những
hướng dẫn trực tiếp được giảm tối thiểu, thay vào đó là tạo cơ
hội cho người học thăm dò, thí nghiệm, chia sẻ ý kiến. Tạo cơ
hội và cung cấp các tài liệu khác nhau để HS xây dựng hiểu
biết của mình).
Trong mô hình dạy học này và nhiều mô hình dạy học
tích cực khác, người ta không dành nhiều thời gian cho việc
cung cấp kiến thức mà thời gian học chủ yếu dành cho việc
giải quyết vấn đề, thực hiện các nhiệm vụ học tập của các

nhóm HS. Kiến thức mới có thể được cung cấp một cách đúng
lúc trong quá trình HS giải quyết vấn đề thực tiễn được giao,
hoặc được giới thiệu trong một khoảng thời gian ngắn thích
hợp theo cách dạy truyền thống trước khi HS giải quyết vấn
đề, hoặc thông qua tài liệu hỗ trợ do GV cung cấp, chỉ dẫn.
Nói cách khác, các mô hình dạy học tích cực phổ biến hiện
nay thường ưu tiên việc sử dụng kiến thức vào giải quyết vấn
đề thực tiễn đặt ra, HS học được tiến trình khoa học và kỹ
năng tiến trình khoa học từ việc giải quyết vấn đề chứ không


phải từ việc tham gia xây dựng kiến thức như quan niệm dạy
học truyền thống quen thuộc.
*Hình thức tổ chức dạy học
Dạy học theo chủ đề vẫn là sự kết hợp cách tổ chức
học theo lớp truyền thống với học theo nhóm hợp tác, nhưng
chủ yếu là dạy học dự án. Dạy học dự án là một hình thức dạy
học, trong đó HS dưới sự điều khiển và giúp đỡ của GV tự lực
giải quyết một nhiệm vụ học tập mang tính phức hợp không
chỉ về mặt lý thuyết mà đặc biệt về mặt thực hành, thông qua
đó tạo ra các sản phẩm thực hành có thể giới thiệu, công bố
được. Nội dung dạy học theo dự án được xây dựng dựa trên
những câu hỏi định hướng quan trọng, lồng ghép các chuẩn
nội dung và tư duy bậc cao trong những bối cảnh thực tế. Bài
học thiết kế theo dự án chứa đựng nhiều kỹ thuật dạy học
khác nhau, có thể lôi cuốn được mọi đối tượng học sinh
không phụ thuộc vào cách học của các em. Các phương tiện
kỹ thuật cũng được sử dụng để hỗ trợ việc học. Trong quá
trình thực hiện dự án có thể vận dụng nhiều cách đánh giá
khác nhau để giúp học sinh tạo ra những sản phẩm có chất

lượng. Với đặc trưng là HS hợp tác, cùng nhau “khám phá”
lại tri thức của nhân loại, HS có cơ hội chia sẻ những suy nghĩ


của mình với bạn học; với phương thức học thầy, học bạn sẽ
phát huy tính năng động, tư duy sáng tạo của HS, đồng thời
khắc phục được hoạt động độc diễn của thầy trong lớp đông
HS.
Thời gian học một chủ đề không nhất thiết trong một,
hai tiết học mà có thể kéo dài trong một, vài tuần tùy ý nghĩa,
mức độ quan trọng và khó khăn của chủ đề.
*Phương tiên dạy học
Sử dụng kết hợp các phương tiện dạy học như: phấn,
bảng, thiết bị, dụng cụ thí nghiệm, máy vi tính, máy chiếu,
băng hình, các phần mềm hỗ trợ dạy học,…hay những vật
dụng trong cuộc sống hằng ngày đáp ứng được yêu cầu về
mặt dạy học.
Tích cực sử dụng công nghệ vào dạy và học, các nguồn
thông tin và phương tiện hỗ trợ khai thác, xử lý, lưu giữ,
chuyển tải thông tin được coi là phương tiện dạy và học đặc
biệt là quan trọng của các mô hình dạy học hiện đại (đây cũng
là những kĩ năng cơ bản, cần thiết cho sự thành công của tất
cả mọi người sống và làm việc trong thế kỷ XXI mà HS cần
được rèn luyện ngay trong nhà trường phổ thông).


- Kiểm tra đánh giá
Để đánh giá hiệu quả dạy học theo chủ đề, GV tiến
hành:
Kết hợp giữa hình thức đánh giá tổng kết định kì (trong

dạy học truyền thống) với hình thức đánh giá quá trình (đánh
giá chất lượng và hiệu quả công việc của HS trong quá trình
làm việc theo nhóm qua các phiếu học tập thông qua đó đánh
giá quá trình phát triển của HS).
Kết hợp đánh giá của GV và tự đánh giá của HS.
Vận dụng ý tưởng thiết kế hệ thống câu hỏi/bài tập cho
dạy học chủ đề theo định hướng phát triển năng lực
Thiết kế hệ thống câu hỏi/bài tập định hướng cho việc
dạy và học một chủ đề là ý tưởng vận dụng sáng tạo chiến
lược dạy học dựa trên dự án vào kiểu dạy học này. Đối với
GV và HS, mục tiêu của việc dạy và học sẽ trở nên cụ thể, dễ
hiểu, dễ thực hiện hơn nếu ta biết được rằng việc dạy học cần
giúp HS trả lời những câu hỏi khó đến mức độ nào, trong một
chủ đề cụ thể phải làm được những công việc gì cụ thể. Do
đó, một bộ câu hỏi định hướng cho một chủ đề cụ thể giúp ta


có cơ sở đối chiếu với mục tiêu để biết rằng việc dạy có bám
sát mục tiêu đặt ra hay không, việc học có đạt đến mục tiêu
hay không. Chiến lược dạy học dự án đưa ra khái niệm bộ câu
hỏi định hướng là một ý tưởng hết sức sáng tạo mà các chiến
lược dạy học khác có thể vận dụng. Vì thế, thiết kế bộ câu hỏi
định hướng là một nhiệm vụ quan trọng của dạy học theo chủ
đề, các câu hỏi này sẽ là kim chỉ dẫn dắt nội dung và phương
pháp làm việc cho toàn bộ chủ đề học tập.
Điểm mấu chốt của dạy học theo chủ đề là xây dựng
bài dạy trên những câu hỏi để nâng cao kiến thức về nội dung
chứ không phải đơn giản chỉ dạy những câu trả lời có sẵn
trong SGK. Thiếu những câu hỏi như thế này trong bài dạy sẽ
làm GV dễ rơi vào tình trạng dạy học một cách hời hợt, nông

cạn và không có mục đích. Xây dựng bộ câu hỏi định hướng
cho chủ đề học thực chất là sự cụ thể hóa những mục tiêu cần
đạt được. Khi đó, việc học tập của HS được định hình bởi
những yêu cầu cụ thể và việc giải quyết tốt các yêu cầu đó
cũng có nghĩa là thực hiện được mục tiêu của quá trình dạy
học.
Yêu cầu của kiểu dạy học theo chủ đề là HS trong quá
trình học phải tự mình thực hiện các nhiệm vụ học tập, giải


quyết các vấn đề. GV sẽ hướng dẫn HS giải quyết các vấn đề
bằng cách thiết kế bộ câu hỏi theo nhiều mức độ từ dễ đế khó
dựa vào mức độ tư duy của HS từ thấp đến cao theo cách
phân loại của Bloom. Những câu hỏi đó là những câu hỏi có
thể chỉ đạo bài dạy và thu hút HS khai thác các ý trọng tâm
của chủ đề.
Hệ thống câu hỏi/bài tập cho từng nội dung trong chủ
đề bao gồm: các câu hỏi nhận biết, câu hỏi thông hiểu, câu hỏi
vận dụng và câu hỏi vận dụng ở mức độ cao.
Câu hỏi nhận biết: Đó là loại câu hỏi có tính chất nhớ
và nhắc lại được các thông tin cơ bản (là các kiến thức đã học,
có thể tái hiện, nêu ra hoặc nhận diện khi được yêu cầu). Để
trả lời câu hỏi nhận biết, người học nhận dạng, đối chiếu, chỉ
ra, tái hiện… Câu hỏi nhận biết thường đưa ra yêu cầu: nêu
lên, trình bày, chỉ ra, liêt kê, xác định, …[30,132]
Câu hỏi thông hiểu: đánh giá khả năng hiểu được
thông tin, khái niệm cơ bản, có thể thuyết minh, giải thích các
kiến thức đã lĩnh hội bằng ngôn ngữ của chính mình. Hoạt
động tương ứng của người học là phân tích, so sánh, tổng kết,
kể lại, viết lại. Câu hỏi thông hiểu thường đưa ra yêu cầu: tóm

tắt, giải thích, mô tả, đối chiếu, trình bày, hình dung, …
[30,133]
Câu hỏi vận dụng: Là các câu hỏi mà học sinh tạo ra sự
liên kết logic giữa các thông tin, khái niệm cơ bản để tổ chức
lại các thông tin đã được trình bày theo cách thức thể hiện
giống như bài giảng của GV hoặc bài học SGK. Hoạt động
tương ứng của người học là sắm vai, xây dựng mô hình ...
Câu hỏi vận dụng thường đưa ra yêu cầu: liên hệ thực tế, đóng
vai, kết nối, chứng minh …[30,133]
Câu hỏi vận dụng ở mức độ cao: Là các câu hỏi yêu
cầu học sinh sử dụng thông tin, khái niệm, kiến thức,… đã
tiếp nhận để phát hiện và giải quyết các vấn đề mới, không
hoàn toàn với những điều đã học hoặc được trình bày trong
SGK nhưng phù hợp với kiến thức, kĩ năng đã đạt được từ
mức độ nhận thức trước. Vận dụng ở mức độ cao là tổng hòa
của ba cấp độ nhận thức: phân tích, tổng hợp, đánh giá trong
thang Bloom. Hoạt động tương ứng của người học là tạo ra
sản phẩm mới, rút ra kết luận, khám phá, sang tác... Câu hỏi
vận dụng cao thường đưa ra yêu cầu: viết, trình bày quan
điểm, phân tích (áp dụng vào đối tượng mới), … [30,134]


Vai trò, ý nghĩa của dạy học theo chủ đề trong dạy học
Ngữ văn
Vai trò của dạy học theo chủ đề
Dạy học theo chủ đề là mô hình dạy học tích cực, khắc
phục được những hạn chế của mô hình dạy học truyền thống
hướng đến giải quyết những vấn đề cấp thiết sau của nền giáo

dục nước ta. Thứ nhất là đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản,
toàn diện về giáo dục, đặc biệt là chú trọng đổi mới phương
pháp, cách tiếp cận dạy học theo định hướng phát huy tính
tích cực, chủ động của học sinh. Thứ hai là khắc phục tính
giới hạn về định lượng nội dung trong sách giáo khoa và phù
hợp với nhu cầu mở rộng phạm vi tìm hiểu và đào sâu nghiên
cứu vấn đề của người học, đặc biệt đáp ứng nhu cầu cập nhật
kiến thức vô hạn trong bối cảnh bùng nổ thông tin, tri thức
hiện nay. Thứ ba là hiện thực hóa được các mục tiêu dạy học
tích cực mà cách tiếp cận giảng dạy truyền thống hiện có
không đủ khả năng thực hiện như: tăng cường tích hợp các
vấn đề cuộc sống, thời sự vào bài giảng; tăng cường sự vận
dụng kiến thức của học sinh sau quá trình học vào giải quyết
các vấn đề thực tiễn; rèn luyện các kĩ năng cơ bản cho người
học. Thứ tư là ngoài việc quá trình dạy học hướng tới định


hướng nội dung học thì công cuộc đổi mới dạy học hiện nay
còn có tham vọng tiến xa hơn, đó là định hướng hình thành
năng lực cho học sinh. Theo đó, chúng ta kỳ vọng vào quá
trình dạy học, kiểm tra đánh giá, chú trọng tăng cường tính
vận dụng kiến thức vào giải quyết những vấn đề thực tiễn của
người học và nhờ vào quá trình đó các năng lực được hình
thành. Như vậy, dạy học theo chủ đề sẽ có rất nhiều lợi thế so
với dạy học theo cách tiếp cận truyền thống, đặc biệt là nó có
thể giải quyết được bốn yêu cầu đã nêu trên, chính là bước
chuẩn bị tương đối phù hợp cho đổi mới chương trình và sách
giáo khoa trong thời gian tới.
Thực tế cho thấy, khi giải quyết một vấn đề trong thực
tiễn (bao gồm cả vấn đề tự nhiên và xã hội), học sinh cần phải

vận dụng kiến thức tổng hợp hoặc liên quan đến nhiều môn
học. Vì vậy, dạy học cần phải tăng cường theo hướng tích hợp
đa chiều, liên môn, nghĩa là buộc người dạy phải xây dựng
các chủ đề để tiến hành dạy học. Tất nhiên, việc xây dựng các
chủ đề trong dạy học cũng không tham vọng sẽ giải quyết
việc đưa toàn bộ thực tiễn vào chương trình, thậm chí mô
hình này cũng chưa thể tạo ra một phương pháp giáo dục hoàn
toàn mới, nhưng quan trọng hơn hết chính là nó mở đường