skkn GIẢI PHÁP tổ CHỨC HOẠT ĐỘNG dạy học TRẢI NGHIỆM với môn SINH học thpt

CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập - Tự do - Hạnh phúc

ĐƠN YÊU CẦU CÔNG NHẬN SÁNG KIẾN

Kính gửi: Hội đồng thẩm định sáng kiến Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Ninh
Bình.

Chúng tôi ghi tên dưới đây:

Tỷ lệ
Trình

Ngày,
TT

Họ và tên

tháng,

Nơi công tác

năm sinh

Chức

độ

vụ

chuyên

môn

(%)
đóng góp
vào việc
tạo ra

Ghi
chú

sáng
kiến

1. Bùi Thị Liên

THPT
21/06/1985
Nho Quan C

2. Ngô Đức Thắng

THPT
27/10/1978
Nho Quan C

3. Đặng Văn Phương

10/10/1980

THPT

chuyên Cử nhân

11/09/1983

THPT
1

30%

Tác giả

môn
Phó
Hiệu Cử nhân

Đồng
20%

trưởng
Phó

tác giả

Đồng

Thạc sĩ

20%

Giáo Cử nhân

20%

Hiệu
Nho Quan C

4. Trần Thị Hoa

Tổ phó

trưởng

tác giả
Đồng


5.

Vũ
Nhàn

Thị

Thanh

Nho Quan C

viên

THPT

Giáo

11/10/1992
Nho Quan C

2

viên

tác giả
Cử nhân

Đồng
10%

tác giả


I. TÊN SÁNG KIẾN, LĨNH VỰC ÁP DỤNG
Là nhóm tác giả đề nghị xét công nhận sáng kiến:
GIẢI PHÁP TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC TRẢI NGHIỆM
VỚI MÔN SINH HỌC.
Lĩnh vực áp dụng: Đổi mới dạy học Sinh học THPT
II. NỘI DUNG
1. Giải pháp cũ thường làm:
Hoạt động trải nghiệm sáng tạo không phải là vấn đề mới trong giáo dục.
Thực tế trong chương trình, sách giáo khoa hiện tại nội dung này được thể hiện ở các
bài thực hành, lồng ghép liên hệ thực tế trong bài học. Việc tổ chức hoạt động trải

nghiệm ngoài nhà trường là tổ chức cho các em đi tham quan, dã ngoại, lao động
công ích, lao động cùng gia đình…Tuy nhiên, cách thức tổ chức chưa đạt hiệu quả
giáo dục cao.
Việc tổ chức trải nghiệm trên lớp học: Số bài thực hành trong sách giáo khoa
hiện tại tương đối ít, một số bài thực hành trong chương trình do điều kiện tiến hành
phức tạp, không phù hợp với điều kiện địa phương, nhà trường. Ví dụ sách giáo khoa
Sinh học 12 có 3 bài thực hành trên tổng số 48 bài học, trong 3 bài thực hành có tới 2
bài khó thực hiện thành công được như Bài 7: Thực hành quan sát các dạng đột biến
số lượng nhiễm sắc thể trên tiêu bản cố định và tiêu bản tạm thời; Bài 14: Lai giống.
Trong chương trình Sinh học 11 có 7 bài thực hành trên tổng số 48 bài học; Sinh học
10 có 5 bài trên tổng số 33 bài. Trong năm học vừa qua, khi nhà trường được chủ
động về phân phối chương trình, giáo viên thường chủ động xây dựng chương trình
chuyển số bài thực thực hành thành bài tập, ôn lí thuyết để phục vụ cho việc học “ứng
thi”. Việc học trên lớp, giáo viên thường chú trọng đến việc tìm kiến thức ôn tập phục
vụ thi hơn là tìm hiểu vấn đề có thể tổ chức cho học sinh trải nghiệm.
Việc tổ chức trải nghiệm ngoài lớp học: Cách thức tổ chức học tập trải nghiệm
thường làm là:
Bước 1: Lựa chọn địa điểm:
3


Địa điểm lựa chọn để trải nghiệm thường là các khu du lịch, khu vui chơi, giải
trí,.. theo sở thích của học sinh.
Bước 2: Lên kế hoạch cho chuyến đi:
Giáo viên, phụ huynh, nhà trường lên kế hoạch cho chuyến đi nhưng công việc
này chủ yếu chú trọng đến việc thời gian, phương tiện, sinh hoạt, chi phí cho chuyến
đi.
Bước 3: Làm công tác xã hội hóa:
Công việc chủ yếu là huy động sự đóng góp vật chất cho chuyến đi. Chính vì
mục đích học tập không rõ ràng, phụ huynh không thấy được vai trò của chuyến đi

học tập trải nghiệm nên sẽ khó khăn trong công tác huy động sức dân, chưa kể sẽ gây
hiểu lầm chủ chương của Bộ về tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo cho học sinh.
Bước 4: Tổ chức chuyến đi:
Trong quá trình tổ các chuyến đi, giáo viên cùng với các lực lượng giáo dục
ngoài nhà trường chủ yếu chú trọng vào nội quy của chuyến đi và việc quản lí học
sinh làm sao để được thuận tiện, dễ dàng nhất.
Bước 5: Tổng kết rút kinh nghiệm chuyến đi:
Công việc chủ yếu của công tác này là tổng kết các chi phí của chuyến đi; đánh
giá chuyến đi có được đảm bảo bảo an toàn hay không, đồng thời rút kinh nghiệm về
cách thức quản lí học sinh dễ dàng hơn.
Bước 6: Học sinh viết bài thu hoạch:
Do không có định hướng về nội dung học tập trải nghiệm nên khi viết bài thu
hoạch, học sinh chủ yếu viết bài thiên về cảm xúc, suy nghĩ trước cảnh đẹp, không
gian mới lạ… Bài thu hoạch của học sinh, giáo viên đánh giá theo cách cảm tính hoặc
không đánh giá.
Nguyên nhân của việc tổ chức hoạt động trải nghiệm chưa đạt hiệu quả cao là:
- Do nhận thức chưa đầy đủ về mục tiêu giáo dục trong thời đại mới. Nhận
thức chưa sâu sắc hệ thống lí luận về hoạt động trải nghiệm sáng tạo.

4


- Do ý thức trách nhiệm với công việc chưa cao. Việc tổ chức hoạt động dạy
học trải nghiệm đòi hỏi giáo viên luôn phải nỗ lực hơn rất nhiều so với việc dạy
“chay”.
- Do hạn chế về kĩ năng, năng lực tổ chức hoạt động dạy học trải nghiệm sáng
tạo.
2. Giải pháp mới cải tiến:
Mục tiêu đổi mới giáo dục và đào tạo được nêu trong dự thảo chương trình
giáo dục phổ thông chương trình tổng thể. Bộ đề cao phẩm chất, năng lực của người

học. Phẩm chất của người học bao gồm: Yêu đất nước, yêu con người, chăm học,
chăm làm, trung thực, trách nhiệm. Năng lực của người học bao gồm: Năng lực
chung và năng lực chuyên môn. Năng lực chung có các năng lực như năng lực tự chủ
và tự học, năng lực giao tiếp và hợp tác, năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo. Các
năng lực chuyên môn có các năng lực như năng lực ngôn ngữ, năng lực tính toán,
năng lực tìm hiểu tự nhiên và xã hội, năng lực công nghệ, năng lực tìm hiểu xã hội,
năng lực tin học, năng lực thể chất.
Để đạt được phẩm chất, năng lực trên chương trình đổi mới giáo dục trong đó
hoạt động trải nghiệm chính thức bắt buộc trong chương trình sách giáo khoa mới.
Đứng trước yêu cầu của đổi mới giáo dục, yêu cầu của xã hội về “chuẩn đầu ra” của
người học. Không đợi đến khi ban hành sách giao khoa mới, ngay từ đầu năm học
2016-2017 Sở giáo dục và đào tạo Ninh Bình yêu cầu các trường làm kế hoạch giảng
dạy các môn phải có kế hoạch tổ chức dạy học trải nghiệm sáng tạo.
Trong năm học 2016-2017, nhóm Sinh cũng như các nhóm chuyên môn khác
của trường THPT Nho Quan C đã rất tích cực tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo
cho học sinh. Các hoạt động trải nghiệm của tất cả các nhóm có thể nói bước đầu đã
mang lại những thành công. Sự thành công ấy có được trước hết phải nhờ vào tư
tưởng tiến bộ, bắt kịp xu thế của thời đại, dám nghĩ dám làm của các thầy trong Ban
Giám hiệu (BGH) trường THPT Nho Quan C. Mặc dù đóng trên địa bàn khó khăn
của tỉnh, BGH trường THPT Nho Quan C đã luôn nỗ lực học hỏi, chủ động sáng tạo
trong việc quản lí, tổ chức để giáo viên có điều kiện thuận lợi thực hiện nhiệm vụ
giáo dục trong thời đại mới. Trong 4 năm trở lại đây, năm nào trường THPT Nho
5


Quan C cũng có hoạt động thường niên giúp học sinh và giáo viên có nhiều động lực
hứng thú với công việc được giao. Trong năm học này, đáp ứng yêu cầu học tập trải
nghiệm sáng tạo nhà trường tổ chức cuộc thi “HÀNH TRÌNH VỀ MIỀN DI SẢN”.
Cuộc thi đã tạo ra sân chơi rất hấp dẫn các em học sinh cũng như các thầy cô trong
các nhóm chuyên môn. Sáng thứ 2 chào cờ là một buổi sinh hoạt rất được mong chờ

của học sinh cũng như giáo viên. Bản thân chúng tôi cũng như nhiều giáo viên khác
nhận thấy sự thay đổi rất tích cực của các em qua hình thức học tập trải nghiệm sáng
tạo. Đối với nhóm Sinh đây là điều kiện thuận lợi để chúng tôi hoàn thành đề tài
nghiên cứu này từ năm học 2015-2016. Dạy học trải nghiệm sáng tạo chính là cách
hòa nhập các hoạt động của nhà trường vào thực tế cuộc sống. Do gắn với bối cảnh
thực tế và gắn với nhu cầu của người học cho phép dạy học kéo theo những ích lợi,
sự tích cực và sự chịu trách nhiệm của người học. Khi việc học được đặt trong bối
cảnh gần gũi với thực tiễn với cuộc sống sẽ cho phép tạo ra niềm tin ở người học,
giúp họ tích cực huy động và tận dụng tối đa vốn kinh nghiệm của mình để đáp ứng
yêu cầu của hoạt động học. Hiểu rõ mục đích của các hoạt động học khi đó hoạt
động học sẽ trở thành nhu cầu tự thân và có ý nghĩa.
Qua quá trình nghiên cứu trên nền tảng chương trình, sách giáo khoa hiện hành
đối với môn Sinh học 10, 11, 12. Việc tổ chức hoạt động dạy học trải nghiệm sáng
tạo với môn Sinh học có thể tiến hành theo 2 cách sau:
GIẢI PHÁP 1: TỔ CHỨC DẠY HỌC TRẢI NGHIỆM THEO CHỦ ĐỀ
TÍCH HỢP - LIÊN BÀI, LIÊN MÔN.
Để học sinh phát huy được năng lực của mình, giáo viên phải tạo cơ hội cho học
sinh được giải quyết vấn đề trong tình huống mang tính thực tiễn. Khi đó học sinh
vừa phải vận dụng những kiến thức, kĩ năng chuyên biệt của môn học vừa phải vận
dụng khả năng, năng lực riêng của bản thân để giải quyết vấn đề. Như vậy, thông qua
việc hoàn thành một nhiệm vụ trong bối cảnh thực, giáo viên vừa tạo điều kiện cho
học sinh phát triển được năng lực chuyên biệt môn học vừa phát triển năng lực chung
của mỗi học sinh. Các năng lực này được hình thành và phát triển dựa trên bản năng
di truyền của con người, quá trình giáo dục trải nghiệm trong cuộc sống. Khi đó
6


người học sẽ đáp ứng yêu cầu của nhiều loại hình hoạt động khác nhau trong thời đại
mới.
Khi tổ chức hoạt động dạy học trải nghiệm theo chủ đề tích hợp - liên bài, liên

môn vấn đề cần giải quyết thường tích hợp trong nội môn, liên môn ở các mức độ
khác nhau. Việc tổ chức hoạt động dạy học trải nghiệm theo chủ đề - liên bài, liên
môn cần thực hiện qua các bước sau:
Bước 1: Lựa chọn chủ đề
Việc lựa chọn chủ đề đối với môn Sinh học cần lựa chọn những chủ để gần gũi
với đời sống. Nội dung phải phù hợp với việc học tập trải nghiệm của học sinh, kiến
thức không ngoài tầm với của học sinh, không ôm đồm nhiều kiến thức, đi từ thấp
đến cao, cân đối giữa chiều sâu kiến thức và bề rộng vận dụng. Các nội dung kiến
thức học tập phải gắn liền với các tình huống từ thực tiễn địa phương, những vấn đề
cần giải quyết ở địa phương.
Đối với môn Sinh học có nhiều chủ đề lớn để giáo viên có thể lựa chọn cho học
sinh trải nghiệm gắn với thực tế địa phương như:
✓ Nhân giống, trồng, chăm sóc cây trồng.
✓ Nhân giống và chăm sóc vật nuôi.
✓ Nuôi trồng nấm ăn và nấm dược liệu.
✓ Bảo quản nông sản.
✓ Bảo vệ và chăm sóc sức khỏe con người.
✓ Bảo vệ môi trường và đa dạng sinh học.
Bước 2: Lập kế hoạch.
Kế hoạch chung:
Việc tổ chức học tập trải nghiệm có thành công hay không phụ thuộc rất nhiều
vào việc lập kế hoạch. Công việc này là tìm các nguồn lực và thời gian không gian
cần cho việc hoàn thành các mục tiêu. Chi phí về tất cả các mặt phải được xác định.
Hơn nữa phải tìm ra phương án chi phí ít nhất cho việc thực hiện các mỗi mục tiêu
đó. Kế hoạch chung thể hiện những hoạt động chính trong chủ đề dạy học ai là người
phụ trách phối hợp làm việc.
Kế hoạch chi tiết:
7

Được thể hiện trong giáo án trong đó giáo viên dự kiến thiết kế chi tiết các hoạt
động. Dự kiến các phương án, kịch bản của buổi học tập hoạt động trải nghiệm sáng
tạo. Trong bước này cần xác định rõ có bao nhiêu việc cần phải thực hiện? Tiến trình
và thời gian thực hiện như thế nào? Ai là người làm? Yêu cầu công việc cần đạt được
là gì?
Bước 3: Tìm hiểu thực trạng.
Trong bước này giáo viên đề ra các tiêu chí cho học sinh điều tra thực trạng
của chủ đề đã lựa chọn.
Bước 4: Tìm kiếm thông tin liên quan.
Đối với giáo viên: Tìm kiếm thông tin về chủ đề lựa chọn tại nơi có thể tổ chức
cho học sinh học tập trải nghiệm. Liên hệ nhờ tư vấn giúp đỡ chia sẻ của chuyên gia,
nhà khoa học…..
Đối với học sinh: Giáo viên phân công nhiệm vụ cho các nhóm tìm kiếm thông
tin có thể bằng các phương pháp như tìm kiếm tài liệu, sách báo, thư viện điện tử,
phỏng vấn…
Bước 5: Tổ chức hoạt động trải nghiệm.
Dựa trên kế hoạch đã lập tuy nhiên trong quá trình thực hiện giáo viên cần linh
hoạt dựa vào điều kiện thực tế để đạt hiệu quả học tập cao nhất
Bước 6: Tổng kết, đánh giá, rút kinh nghiệm.
- Về phía giáo viên: Xây dựng các loại phiếu đánh giá để đánh giá hoạt động
dạy học trải nghiệm từ đó đánh giá khách quan hiệu quả của tổ chức hoạt động học,
điều chỉnh cho phù hợp với mục tiêu giáo dục.
+ Phiếu đánh giá năng lực khoa học Sinh học: Phiếu này giáo viên thiết kế theo
nội dung kiến thức khoa học trong chủ đề để kiểm tra học sinh.
+ Phiếu đánh giá năng lực hợp tác nhóm: Phiếu này giáo viên xây dựng dựa
trên các tiêu chí hoạt động nhóm.
+ Phiếu đánh giá sự phát triển bản thân: Phiếu này giúp học sinh tự đánh giá
được những sự thay đổi của bản thân sau hoạt động học.
Tổng kết các loại phiếu đánh giá, từ đó đánh giá khách quan hiệu quả của hoạt
động học, điều chỉnh phù hợp với mục tiêu giáo dục.

8


- Về phía học sinh: Hoàn thành các loại phiếu đánh giá.
GIẢI PHÁP 2: TỔ CHỨC DẠY HỌC TRẢI NGHIỆM THEO BÀI HỌC.
Việc tổ chức dạy học trải nghiệm theo chủ đề tích hợp như ở GIẢI PHÁP 1
không phải lúc nào cũng thực hiện được. Những khó khăn của tổ chức dạy học trải
nghiệm trong cách trên như vấn đề kinh phí, tổ chức phức tạp, tốn thời gian, cần phối
hợp tốt nhân lực giáo dục trong và ngoài trường. Tổ chức dạy học trải nghiệm theo
bài học (tiết học 45 phút) có nhiều thuận lợi hơn.
Trong phạm vi kiến thức một tiết học, thời gian hạn chế (45 phút) tùy vào nội
dung bài học mà giáo viên có thể tổ chức trải nghiệm cho học sinh toàn bộ kiến thức
bài học (thường là bài thực hành) hay giáo viên có thể lựa chọn một phần nội dung
kiến thức trong bài học. Nội dung lựa chọn tổ chức hoạt động trải nghiệm phải phù
hợp với học sinh của nhà trường, địa phương, dễ thực hiện, mang tính khả thi cao.
Hoạt động trải nghiệm trong giờ học là một dạng hoạt động học được tổ chức thay
thế cho hoạt động học truyền thống như: đọc, chép; phân tích lí thuyết; ghi nhớ máy
móc... Song song với việc tổ chức hoạt động học trải nghiệm trong giờ học. Giáo
viên cần sử dụng các phương pháp dạy học tích cực để phát triển năng lực của học
sinh.
Trong chương trình sách giáo khoa hiện tại có thể tổ chức dạy học trải nghiệm
cho học sinh ở những nội dung và bài học như sau:
SINH HỌC LỚP 10 - CHƯƠNG TRÌNH CHUẨN
Bài

Nội dung có thể tổ chức hoạt động

Tên bài

trải nghiệm.

Bài 1

Các cấp tổ chức của thế giới sống

Bài 2

Các giới sinh vật.

Vai trò các nguyên tố hóa học (vi
Bài 3

Các nguyên tố hóa học và

lượng). Tìm hiểu về nguyên nhân

ước

gây bệnh bướu cổ tại trạm y địa
phương hoặc cơ sở y tế gần nhất.

Bài 4

Cacbohidrat và Lipit

- Cacbonhidrat: Tìm hiểu quy trình làm
9


bột sắn dây, tinh bột nghệ tại địa

phương.
- Nhận biết tinh bột, saccarit bằng iot,
thuốc thủ Fehlibg.
- Nhận biết Lipit - Thí nghiệm về sự
nhũ tương hóa, phản ứng xà phòng hóa,
sự tạ thành axit béo tự do.
- Sự biến tính của prôtêin: Tìm hiểu sự
biến tính prôtêin của Cua khi nấu canh,
Bài 5

Prôtêin

prôtêin trong sữa khi làm sữa chua.
- Nhận biết protein bằng muối trung
tính hoặc axit hữu cơ

Bài 6

Axitnucleic.
Thí nghiệm chứng minh tế bào nhỏ tỉ lệ

Bài 7

Tế bào nhân sơ.

S/V lớn: gọt vỏ 1 kg khoai tây củ to và
1 kg khoai tây củ nhỏ (hoặc cam...)

Bài 8

Tế bào nhân thực

Bài 9

Tế bào nhân thực (tiếp theo)

Quan sát tế bào thực vật, động vật dưới
kính hiển vi.

Bài 10 Tế bào nhân thực (tiếp theo)
Phân biệt một số chất phẩm màu có
Bài 11 Vận chuyển các chất qua màng sinh chất

nguồn gốc hóa học và chất có nguồn
gốc sinh học trong thực phẩm bằng tế
bào sống.

Bài 12

Bài 13

Bài 14

Thực hành: Thí nghiệm co và phản co
nguyên sinh

Cả bài

Khái quát về năng lượng và chuyển hóa
vật chất

Enzim và vai trò enzim trong quá trình
chuyển hóa vật chất

- Tính đặc hiệu của enzim-Thí nghiệm
tính đặc hiệu của enzim uzease,
amylase

10


- Các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt tính
của enzim-Thí nghiệm ảnh hưởng của
nhiệt độ, độ pH, chất kích thích và kìm
hãm.
Bài 15 Thực hành một số thí nghiệm về Enzim

Cả bài
Thí nghiệm chứng minh hô hấp tỏa

Bài 16 Hô hấp tế bào

nhiệt, hô hấp thải ra khí CO2.

Bài 17 Quang hợp
Bài 18 Chu kỳ tế bào và quá trình nguyên phân
Bài 19 Giảm phân
Bài 20

Thực hành: Quan sát các kỳ nguyên
phân trên tiêu bản rễ hành.

Cả bài

Bài 21 Ôn tập phần sinh học vi sinh vật
Bài 22

Dinh dưỡng, chuyển hóa vật chất và
năng lượng ở vi sinh vật
Phân giải Pr và ứng dụng: Tìm hiểu quy

Bài 23

Quá trình tổng hợp và phân giải các chất trình sản xuất nước mắm, tương tại các
ở vi sinh vật

cơ sở sản xuất tại địa phương. Làm sữa
chua, muối chua rau quả.

Bài 24 Thực hành lên men Etilic và Lactic

Cả bài

Bài 25 Sinh trưởng của vi sinh vật
Bài 26 Sinh sản của vi sinh vật;

Bài 27

Các yếu tố ảnh hưởng đến sinh trưởng
VSV

Tìm hiểu các biện pháp diệt khuẩn
thường dùng trong bệnh viện tại cơ sở y
tế địa phương.

Bài 28 Thực hành: Quan sát một số vi sinh vật Cả bài
Bài 29 Cấu trúc các loại vi rút
Bài 30

Bài 31

Sự nhân lên các loại vi rút trong tế bào
chủ
Vi rút gây bệnh, ứng dụng của vi rút
trong thực tiễn
11


Bệnh truyền nhiễm - Tìm hiểu cách lây
truyền, phòng tránh và cách chữa trị 1

Bài 32 Bệnh truyền nhiễm và miễn dịch

số loại bệnh truyền nhiễm thường gặp
do virut tại trung tâm y tế địa phương.

Bài 33 Ôn tập phần sinh học vi sinh vật

SINH HỌC LỚP 11 - CHƯƠNG TRÌNH CHUẨN

Bài

Nội dung có thể tổ chức hoạt

Tên bài

động trải nghiệm.
Quá trình vận chuyển các chất ion

Bài 1 Sự hấp thụ nước và muối khoáng ở rễ

khoáng theo dốc gadien nồng độ:
Tìm hiểu nguyên nhân bón quá
nhiều phân hóa học làm cây héo.
Quá trình vận chuyển nước và ion
khoáng theo mạch gỗ của cây: Tìm
hiểu quá trình vận chuyển nước

Bài 2 Vận chuyển các chất trong cây

trong cành hoa cắm vào dung dịch
nước có pha màu.
Quan sát sự đóng mở lỗ khí dưới

Bài 3 Thoát hơi nước

kính hiển vi.

Bài 4 Vai trò của các nguyên tố khoáng.
Bài 5 Dinh dưỡng nitơ ở thực vật
Bài 6 Dinh dưỡng nitơ ở thực vật (tiếp theo)

Bài 7

Thực hành: Thí nghiệm thoát hơi nước
và thí nghiệm về vai trò của phân bón

Cả bài
Quang hợp thải khí O2: Bố trí thí

Bài 8 Quang hợp ở thực vật

nghiệm quang hợp thải khí O2 với
mẫu vật là cây dong đuôi chó.

Bài 9 Quang hợp ở các nhóm thực vật C3, C4
12

Thực vật CAM lấy CO2 vào ban


đêm để ban ngày quang hợp: Nếm

và CAM

vị cây lá bỏng vào buổi sáng và
buổi chiều.
Bài 10

Ảnh hưởng các nhân tố ngoại cảnh đến
quang hợp

Bài 11 Quang hợp và năng suất cây trồng
Bài 12 Hô hấp ở thực vật
Bài 13

Thực hành: Phát hiện diệp lục và

Cả bài

carôtenôit

Bài 14 Thực hành: Phát hiện hô hấp ở thực vật Cả bài
Bài 15 Tiêu hóa ở động vật
Bài 16 Tiêu hóa ở động vật (tiếp theo)
- Tìm hiểu quá trình hô hấp ở giun
đất qua da, lưỡng cư chủ yếu qua da

Bài 17 Hô hấp ở động vật

- Hoặc cho học sinh tìm hiểu kĩ
thuật nuôi giun quế (hay trùng quế).

Bài 18 Tuần hoàn máu
- Tính tự động của tim: Mổ quan sát
tim ếch đập tự động khi lấy ra khỏi
cơ thể.
Bài 19 Tuần hoàn máu (tiếp theo)

- Huyết áp: Phỏng vấn về cách
phòng chống bệnh thấp hoặc cao
huyết áp, cách đo huyết áp tại trạm

y tế địa phương.

Bài 20 Cân bằng nội môi.
Bài 21

Thực hành: Đo một số chỉ tiêu sinh lý ở
người

Bài 22 Bài tập chương I
Bài 23 Hướng động
13

Cả bài


Bài 24 Ứng động
Bài 25 Thực hành: Hướng động

Cả bài

Bài 26 Cảm ứng ở động vật.
Bài 27 Cảm ứng ở động vật (Tiếp theo)
Bài 28 Điện thế nghỉ.
Bài 29

Điện thế hoạt động và sự lan truyền
xung thần kinh.

Bài 30 Truyền tin qua xináp
Bài 31 Tập tính của động vật

Bài 32 Tập tính của động vật (tiếp theo)
Bài 33

Thực hành: Xem phim về tập tính ở
động vật

Cả bài

Bài 34 Sinh trưởng ở thực vật
Hoocmon kích thích: Tìm hiểu các
loại thuốc kích thích ra rễ, nảy
mầm.. trong quá trình trồng, vận
Bài 35 Hoocmon thực vật

chuyển cây cảnh.
Hoomon ức chế: Tìm hiểu kĩ thuật
đảo quất, biện pháp vặt lá đào...tại
các cơ sở sản xuất tại địa phương.
Quang chu kì: Tìm hiểu kĩ thuật
trồng hoa cúc nở vào dịp tết, thanh

Bài 36 Phát triển ở thực vật có hoa

long ra hoa vào mùa đông...tại các
cơ sở sản xuất tại địa phương.

Bài 37 Sinh trưởng và phát triển ở động vật
Bài 38

Bài 39

Các nhân tố ảnh hưởng đến sinh trưởng
và phát triển ở động vật
Các nhân tố ảnh hưởng đến sinh trưởng
và phát triển ở động vật (Tiếp theo)
14


Bài 40

Thực hành: Xem phim về sinh trưởng và
phát triển ở động vật

Cả bài

Bài 41 Sinh sản vô tính ở thực vật
Bài 42 Sinh sản hữu tính ở thực vật
Bài 43

Thực hành: Nhân giống vô tính ở thực
vật bằng giâm, chiết, ghép

Cả bài

Bài 44 Sinh sản vô tính ở động vật
Bài 45 Sinh sản hữu tính ở động vật
Bài 46 Cơ chế điều hòa sinh sản
Các biện pháp tránh thai: Tìm hiểu
Bài 47

Điều khiển sinh sản ở động vật và sinh

các biện pháp tránh thai phổ biến tại

đẻ có kế hoạch ở người

trạm y tế địa phương hoặc cơ sở y
tế gần nhất.

Bài 48 Ôn tập chương III, IV
SINH HỌC LỚP 12 - CHƯƠNG TRÌNH CHUẨN
Bài

Bài 1

Nội dung có thể tổ chức hoạt động

Tên bài

trải nghiệm.

Gen, mã di truyền và quá trình nhân
đôi ADN

Bài 2 Phiên mã và dịch mã
Bài 3 Điều ḥòa hoạt động của gen

Tìm hiểu về bệnh ung thư.
Tìm hiểu về bệnh đột biến gen ở

Bài 4 Đột biến gen

Bài 5

người.

Nhiễm sắc thể và đột biến cấu trúc Tìm hiểu về bệnh đột biến cấu trúc
NST ở người.

NST

Tìm hiểu bệnh đột biến số lượng NST

Bài 6 Đột biến số lượng nhiễm sắc thể

ở người.

Bài 7 Thực hành: Quan sát các dạng đột Cả bài
15


biến số lượng nhiễm sắc thể trên tiêu
bản cố định hay trên tiêu bản tạm thời
Bài 8 Quy luật Menden: Quy luật phân ly
Bài 9

Bài 10

Quy luật Menden: Quy luật phân ly
độc lập

Tương tác gen và tác động đa hiệu của
gen

Bài 11 Liên kết gen và hoán vị gen
Bài 12

Bài 13

Di truyền liên kết với giới tính và di Tìm hiểu phương pháp lựa chọn giới
tính giai đoạn sớm ở vật nuôi.

truyền ngoài nhân
Ảnh hưởng của môi trường lên sự
biểu hiện của gen

Bài 14 Thực hành: Lai giống

Cả bài

Bài 15 Bài tập chương I và II.
Tìm hiểu một số bệnh di truyền ở một

Bài 16 Cấu trúc di truyền của quần thể

Bài 17

Bài 18

số dân tộc thiểu số do kết hôn nội tộc.

Cấu trúc di truyền của quần thể (tiếp
theo)
Chọn giống vật nuôi và cây trồng dựa
trên nguồn biến dị tổ hợp

Tìm hiểu phương pháp để giống một
số giống vật nuôi, cây trồng tại gia
đình, địa phương.
Tìm hiểu một số loại giống cây trồng

Bài 19

Tạo giống bằng phương pháp gây đột đang sử dụng tại địa phương được tạo
ra bằng phương pháp gây đột biến

biến và công nghệ tế bào

hoặc công nghệ tế bào.
Tìm hiểu một số loại giống cây trồng
đang sử dụng tại địa phương được tạo

Bài 20 Tạo giống bằng công nghệ gen

ra bằng công nghệ gen.
Tìm hiểu về bệnh đột biến gen, bệnh

Bài 21 Di truyền y học
16

đột biến nhiễm sắc thể, bệnh ung thư ở
người.
- Tìm hiểu về tư vấn di truyền và sàng
Bảo vệ vốn gen di truyền của loài lọc trước sinh.
Bài 22 người và một số vấn đề xã hội của di - Tìm hiểu về vấn đề sinh trắc vân tay,
truyền học

hệ số thông minh, thẻ ADN, di truyền
với bệnh AIDS.

Bài 23 Ôn tập phần di truyền học
Bài 24 Các bằng chứng tiến hóa
Bài 25

Học thuyết Lamac và học thuyết
Dacuyn

Bài 26 Học thuyết tiến hóa tổng hợp hiện đại
Bài 27

Quá trình hình thành quần thể thích
nghi

Bài 28 Loài
Bài 29 Quá trình hình thành loài
Bài 30 Quá trình hình thành loài (tiếp theo)
Bài 31 Tiến hóa lớn
Bài 32 Nguồn gốc sự sống
Bài 33

Sự phát triển của sinh giới qua các đại
địa chất

Bài 34 Sự phát sinh loài người
Bài 35

Bài 36

Bài 37

Môi trường sống và các nhân tố sinh
thái
Quần thể sinh vật và mối quan hệ giữa
các cá thể trong quần thể
Các đặc trưng cơ bản của quần thể Tỉ lệ giới tính - HS tìm hiểu tỉ lệ giới
tính của các bầy đàn gia súc, gia cầm

sinh vật

17


tại gia đình, địa phương...

Bài 38

Bài 39

Bài 40

Các đặc trưng cơ bản của quần thể
sinh vật(tiếp theo)

Đặc trưng kích thước của quần thể:
Tính kích thước của quần thể hực vật
và các sinh vật ít di chuyển

Biến động số lượng cá thể của quần
thể sinh vật
Quần xã sinh vật và một số đặc trưng
cơ bản của quần xã

Đặc trưng của quần xã: Tính độ phong
phú của loài trong quần xã theo chỉ số
Shannon - Wiener

Bài 41 Diễn thế sinh thái
Bài 42 Hệ sinh thái
Bài 43 Trao đổi vật chất trong hệ sinh thái
Bài 44 Chu trình sinh địa hóa và sinh quyển
Bài 45

Bài 46

Dòng năng lượng trong hệ sinh thái và
hiệu suất sinh thái
Thực hành: Quản lý và sử dụng bền
vững tài nguyên thiên nhiên

Cả bài

Bài 47 Ôn tập phần Tiến hóa và Sinh thái.
Bài 48

Ôn tập chương trình Sinh học cấp
Trung học phổ thông

CÁC BƯỚC TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM THEO BÀI HỌC
Bước 1: Lên kế hoạch bài dạy:
Nội dung của công việc này được thể hiện trong giáo án trong đó giáo viên dự
kiến thiết kế chi tiết các hoạt động. Dự kiến các phương án, kịch bản của các hoạt
động học tập hoạt động trải nghiệm sáng tạo.
Bước 2: Giao nhiệm vụ: Giáo viên phân công nhiệm vụ học tập cho các nhóm
và hướng dẫn cách thức thực hiện nhiệm vụ.
18


Bước 3: Kiểm tra thực hiện nhiệm vụ: Việc tổ chức hoạt động trả nghiệm
trong giờ học trên lớp có thành công hay không phụ thuộc rất nhiều vào bước này.
Giáo viên hỗ trợ, tư vấn, định hướng hoạt động trải nghiệm của các em.
Bước 4: Hoạt động học trên lớp: Tùy vào nội dung trải nghiệm mà học sinh
có thể tiến hành trực tiếp hoạt động này trên lớp hoặc báo cáo hình thức trải nghiệm
của mình bằng hình ảnh, video….
Bước 5: Tổng kết, đánh giá, rút kinh nghiệm.
Cuối giờ học (thời gian củng cố bài) giáo viên tổ chức đánh giá học sinh về
năng lực khoa học và năng lực hợp tác nhóm hoạt động này giáo viên cần tổ chức
sáng tạo tạo hứng thú của các em và cũng tạo động lực để các em luôn sẵn sàng,
mong muốn thể hiện khả năng của mình trong các giờ học sau.
III. HIỆU QUẢ KINH TẾ, XÃ HỘI DỰ KIẾN ĐẠT ĐƯỢC
1. Hiệu quả kinh tế:

- Tận dụng các nguồn lực xã hội phục vụ cho giáo dục (nhà khoa học, chuyên
gia, doanh nghiệp, chi hội phụ huynh...).
- Các hoạt động giáo viên và học sinh cùng làm để tiết kiệm chi phí: viết kịch
bản, đạo diễn, dàn dựng, đàn hát....
Ví dụ: Chỉ tính cho một chủ đề dạy học trải nghiệm “CÔNG NGHỆ NUÔI
TRỒNG NẤM ĂN VÀ NẤM DƯỢC LIỆU” cho 8 lớp 11 như sau:
DỰ TÍNH SỐ TIỀN CHI CHO TRẢI NGHIỆM CỦA 8 LỚP HỌC SINH 11.
❖ DỰ TÍNH SỐ TIỀN CHI CHO TRẢI NGHIỆM CỦA 1 LỚP 35 HỌC SINH.
(Dạy học trải nghiệm trồng nấm ăn, nấm dược liệu gồm: Trải nghiệm cùng
chuyên gia; trải nghiệm tại cơ sở sản xuất ở địa phương; báo cáo trải nghiệm trước
toàn trường)
STT

Nội dung

1

Xe ô tô

2

Thuê chuyên gia

Số lượng

Đơn giá (đ) Thành tiền (đ)

1 xe 40 chỗ

3.200.000

3.200.000

1 ngày

2.000.000

2.000.000

19


Nguyên liệu làm nấm thử

3

3 m3

nghiệm

4

Thuê viết kịch bản

5

Thuê đạo diễn

1 người x 3 buổi

Thuê người dẫn chương

2 người x 3 buổi

trình bán chuyên nghiệp

tập

6

1 kịch bản

500.000

1.500.000

1.000.000

1.000.000

500.000

1.500.000

200.000

1.200.000

50.000

1.600.000

60.000đ/m2

7.680.000

7

Thuê trang phục

16 bộ x 2 buổi

8

Thiết kế sân khấu

1phông x 128 m2

9

Âm thanh hỗ trợ

1 buổi

500.000

500.000

10

Mẫu nấm linh chi

4 bịch

30.000

120.000

11

Mẫu nấm sò

4 bịch

20.000

80.000

12

Mẫu nấm mộc nhĩ

4 bịch

20.000

80.000

Tổng

20.460.000

Hai mươi triệu bốn trăm sáu mươi nghìn đồng chẵn
❖ DỰ TÍNH SỐ TIỀN CHI CHO TRẢI NGHIỆM CỦA 7 LỚP CÒN LẠI.
(Dạy học trải nghiệm trồng nấm ăn, nấm dược liệu tại cơ sở sản xuất ở địa phương.)
STT
1

2

Nội dung
Thuê chuyên gia - là
chủ doanh nghiệp
Nguyên liệu làm nấm
thử nghiệm

Số lượng
1 ngày
3 m3

Tổng chi

Đơn giá (đ)

Thành tiền (đ)

1.000.000

1.000.000

500.000

1.500.000

2.500.000

cho 1 lớp
20


Tổng chi
cho 7 lớp

2.500.000 x 7

Bằng số:
Bằng chữ:

= 17.500. 000
Mười bảy triệu năm trăm nghìn đồng chẵn.

Tổng số tiền dự kiến chi cho 8 lớp học tập trải nghiệm là:
20.460.000 + 17.500.000 = 37.960.000 đ.
Bằng chữ: Ba bẩy triệu chín trăm sáu mươi nghìn đồng chẵn.

BẢNG CÁCH THỨC THỰC HIỆN VÀ SỐ TIỀN CHI THỰC
❖ SỐ TIỀN CHI CHO TRẢI NGHIỆM CỦA 1 LỚP 35 HỌC SINH.
(Dạy học trải nghiệm trồng nấm ăn, nấm dược liệu gồm: Trải nghiệm cùng
chuyên gia; trải nghiệm tại cơ sở sản xuất ở địa phương; báo cáo trải nghiệm trước
toàn trường)

STT

Nội dung

1

Xe ô tô

2

Thuê
chuyên gia

Số lượng Đơn giá (đ)

1 xe

1 ngày

3.200.000

2.000.000

Thành

Cách thực

Thành

tiền (đ)

hiện

tiền

3.200.000

2.000.000

làm nấm

3 m3

500.000

1.500.000

5

6

Giáo viên nhờ
chuyên gia.

0
500.000
(Tiền
quà)

sở trồng nấm ở

0

địa phương

thử nghiệm
4

trợ

Thực hiện tại cơ

Nguyên liệu
3

Phụ huynh hỗ

Thuê viết

1 kịch

kịch bản

bản

Thuê đạo

1 người

diễn

x 3 buổi

Thuê người

2 người

dẫn chương

x 3 buổi

trình bán

tập

1.000.000

1.000.000

GV cùng HS

0

5.000.000

1.500.000

GV

0

200.000

1.200.000

HS

0

21


chuyên
nghiệp
200.000
7

Thuê trang

16 bộ x

phục

2 buổi

50.000

1.600.000

HS tự làm

(Mua
nguyên
liệu

Thiết kế sân

8

khấu

1phông

hỗ trợ, nhạc
Mẫu nấm

10

linh chi
Mẫu nấm

11

sò
Mẫu nấm

12

0

500.000

GV, HS

0

30.000

120.000

Mượn

0

4 bịch

20.000

80.000

Mượn

0

4 bịch

20.000

80.000

Mượn

0

7.680.000

1 buổi

500.000

4 bịch

x 128 m

Âm thanh

9

Đoàn trường

60.000đ/m2

mộc nhĩ

2

Tổng số tiền (bằng số):

20.460.000

400.000

❖ SỐ TIỀN CHI CHO TRẢI NGHIỆM CỦA 7 LỚP CÒN LẠI.
(Dạy học trải nghiệm trồng nấm ăn, nấm dược liệu tại cơ sở sản xuất ở địa
phương, báo cáo bằng video trước lớp.)
STT

Nội dung

Số

Đơn giá

Thành

lượng

(đ)

tiền (đ)

Thuê chuyên
1

gia - là chủ

1 ngày 1.000.000

1.000.000

chủ doanh
nghiệp.

Nguyên liệu
làm nấm thử

hiện
Giáo viên nhờ

doanh nghiệp

2

Cách thức thực Thành

3 m3

500.000

nghiệm
22

1.500.000

tiền
0
đồng

Doanh nghiệp hỗ

0

trợ.

đồng


Tổng
chi cho

2.500.000

1 lớp
Tổng

2.500.000

chi cho

Bằng số:

x7=

7 lớp

17.500.000

0
đồng

0
đồng

- Số tiền dự định phải chi: 37.960.000 đồng (Ba bảy triệu chín trăm sáu mươi
nghìn đồng chẵn).
- Giáo viên và học sinh liên hệ nhờ, mượn, tự làm số tiền thực chi: 700.000
đồng (Bảy trăm nghìn đồng chẵn).
- Tiết kiệm làm lợi được: 37.260.000 đồng (Ba mươi bảy triệu hai trăm sáu
mươi nghìn đồng chẵn).
2. Hiệu quả xã hội
Về phía học sinh: Được tham gia vào các hoạt động trải nghiệm các em sẽ phát
triển phẩm chất, năng lực người học theo yêu cầu đổi mới giáo dục.
Về phía giáo viên: Phát huy được năng lực chuyên biệt và năng lực chung của
mỗi giáo viên. Đồng thời qua việc tổ chức các hoạt động dạy học trải nghiệm bản
thân mỗi giáo viên có cơ hội học tập từ đồng nghiệp, học sinh, chuyên gia, nhà khoa
học … để nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, kĩ năng mềm…một cách nhanh
chóng, tiết kiệm và hiệu quả nhất.
Về phía nhà trường: Giảm áp lực mua sắm trang thiết bị phục vụ giáo dục
trong thời đại mới.
Về phía gia đình: Học sinh tích cực tham gia các hoạt động lao động cùng bố
mẹ. Qua hoạt động học tập trải nghiệm học sinh biết vận dụng sáng tạo những kiến
thức, kĩ năng đã học vào thực tiễn cuộc sống hiện tại trong gia đình các em.
Về phía xã hội:
Học sinh yêu thích lao động, không ngại tham gia các hoạt động lao động tại
gia đình, địa phương hạn chế được tình trạng các em xa ngã vào các tai, tệ nạn xã hội.
Sau khi ra trường các em tiết kiệm được thời gian để tìm hiểu lựa chọn nghề
nghiệp phù hợp với bản thân. Qua hoạt động trải nghiệm học sinh sẽ bộc lộ năng lực
23

chuyên biệt, năng lực chung và niềm đam mê, sở trường của các em. Nhận thức rõ
nhu cầu ngành nghề công việc trong xã hội, đòi hỏi yêu cầu của công việc.
Giáo viên và học sinh là cầu nối các nhà khoa học, chuyên gia với bà con nông
dân trong mỗi lĩnh vực của sản xuất nông nghiệp. Một ngành sản xuất mà hiện nay
vẫn chiếm số lượng lớn lao động của cả nước. Đáp ứng yêu cầu sản xuất nông nghiệp
công nghệ cao.
Trong năm học vừa qua nhà trường rất vinh dự đón Vụ trưởng vụ Giáo dục
Trung học TS. Vũ Đình Chuẩn cùng đoàn công tác của Sở GD&ĐT Ninh Bình về
thăm và làm việc với Nhà trường về nội dung tổ chức hoạt động dạy học trải nghiệm
sáng tạo. Đoàn công tác đã đánh giá rất cao về cách thức tổ chức dạy học trải nghiệm
của trường THPT Nho Quan C nói chung trong đó có đóng góp của nhóm Sinh nói
riêng.

Hình ảnh Đoàn công tác cùng Ban lãnh đạo mở rộng trường THPT Nho Quan C
IV. ĐIỀU KIỆN VÀ KHẢ NĂNG ÁP DỤNG:
1. Điều kiện áp dụng
Để tiến hành tổ chức hoạt động dạy học trải nghiệm sáng tạo đối với môn Sinh
học thành công, chúng ta cần đáp ứng một số yêu cầu, điều kiện sau:

24


Một là, giáo viên phải có ý thức trách nhiệm với công việc cao, nhận thức đầy
đủ về hoạt động trải nghiệm sáng tạo.
Hai là, giáo viên phải có năng lực sư phạm và kiến thức vững vàng, có khả
năng tổ chức sự kiện; biết cách thúc đẩy con người tinh thần, giá trị con người cá
nhân học sinh bộc lộ và phát huy. Giáo viên và học sinh phải có một số năng lực
chung, năng lực chuyên biệt trong chủ đề lựa chọn, hoặc trong bài có tổ chức hoạt
động trải nghiệm.
Ba là, việc chuẩn bị các khâu của giáo viên và học sinh phải cụ thể, chu đáo

theo các bước, đúng kế hoạch, trên cơ sở hợp tác, cộng tác hiệu quả giữa các thành
viên, các nhóm. Học sinh tự tin, chuẩn bị đầy đủ các yêu cầu của giáo viên, chấp
hành nghiêm túc kỉ luật học tập.
Bốn là, Ban giám hiệu nhà trường ủng hộ, tạo điều kiện thuận lợi, có kế hoạch
quản lí hoạt động dạy học trải nghiệm.
Năm là, được sự đồng tình, đồng hành, ủng hộ của các lực lượng giáo dục
trong và ngoài nhà trường.
2. Khả năng áp dụng:
GIẢI PHÁP TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC TRẢI NGHIỆM VỚI MÔN SINH
HỌC có thể áp dụng cho các trường Trung học phổ thông, Dân tộc Nội trú, Trung tâm

Giáo dục thường xuyên.
Với tất cả các đối tượng học sinh: Yếu, Trung bình, Khá, Giỏi. Mỗi nhóm học
sinh khi đã được phân công nhiệm vụ, tất cả các em đều được tham gia vào nhiệm vụ
cụ thể dựa trên năng lực sở trường của mỗi em.
PHỤ LỤC (có đính kèm theo đơn)
PHỤ LỤC I: Minh họa các bước tổ chức hoạt động dạy học theo chủ đề tích
hợp - liên bài, liên môn với chủ đề “SINH SẢN Ở THỰC VẬT - ỨNG DỤNG TRONG
NHÂN GIỐNG CÂY TRỒNG”
PHỤ LỤC II: Minh họa các bước tổ chức hoạt động dạy học trải nghiệm theo
bài với bài 19 Sinh học 11 “TUẦN HOÀN MÁU”
PHỤ LỤC III: Bài báo cáo của học sinh về chủ đề tìm hiểu công nghệ nuôi
trồng nấm ăn và nấm dược liệu
25