SÁNG KIẾN KH ÂM NHAC TIẺU HỌC

 Sáng kiến kinh nghiệm - Âm nhạc
NÂNG CAO CHẤT LƯNG
DẠY VÀ HỌC TẬP ĐỌC NHẠC - TIỂU HỌC
*************
PHẦN I : MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài :
Thực hiện việc “Dạy thực học thực” đồng thời với “Dạy tốt học tốt” hiện
nay, là một vấn đề mà tất cả giáo viên đều quan tâm. Để đáp ứng thực trạng dạy
và học phân môn Tập đọc nhạc - Tiểu học hiện nay, nhất là việc đổi mới phương
pháp dạy học, việc cung cấp kiến thức đòi hỏi phải thật linh hoạt, học sinh dễ tiếp
thu kiến thức bài, khắc sâu kiến thức, đòi hỏi giáo viên phải đầu tư vào chất lượng
dạy, đặc biệt là phải biết đổi mới phương pháp dạy học, vì đổi mới phương pháp
dạy học là tạo sự hứng thú học tập cho học sinh.
Thực trạng hiện nay, yêu cầu cần thiết là trong dạy học phải giúp học sinh
có được thái độ đúng và nắm được những kiến thức, kó năng, kó xảo, phát huy nhất
năng lực của mình. Cần tạo điều kiện cho học sinh chủ động tiếp thu các kiến
thức, kó năng …, biết biến những cái đó thành kiến thức, kó năng của mình. Nói
cách khác là biến điều cần học thành cái “vốn”, cái “tài sản”của bản thân. Học
tập như vậy khiến sự hiểu biết của các em được vững chắc hơn, hứng thú học của
các em được tăng cường. Học sinh được hấp dẫn lôi cuốn vào các hoạt động làm
cho giờ học nhạc được vui tươi, sinh động. Qua đó học sinh lónh hội được những
kiến thức thuộc về văn hóa âm nhạc một cách nhẹ nhàng mà sâu sắc. Chính vì
vậy tôi chọn đề tài : “Nâng cao chất lượng dạy và học Tập đọc nhạc - Tiểu học”.
Với sáng kiến kinh nghiệm này có thể coi là một kim chỉ nam giúp tôi xác đònh
đúng hướng, đúng mục tiêu kiến thức cần truyền đạt cho học sinh trong mỗi bài
dạy. Trên cơ sở đó học sinh có thể tiếp thu và thực hiện được nội dung, chương
trình, làm nền tảng vững chắc để giúp các em học tốt phân môn Tập đọc nhạc ở
những lớp cải cách sau này.
2. Nhiệm vụ đề tài :
- Phát huy tính độc lập sáng tạo, hình thành cho học sinh thói quen tự học, tự bổ
sung kiến thức.

- Học sinh được hợp tác và chia sẻ kinh nghiệm với bạn học. Mỗi cá nhân đều
được góp phần tích cực tham gia vào các hình thức học tập, hỗ trợ nhau về phương
pháp học tập, giúp nhau mở rộng và đào sâu kiến thức.
Giáo viên :

BÌNH ĐINH

1
 Sáng kiến kinh nghiệm - Âm nhạc
- Giúp học sinh nắm vững và thực hiện đúng mục tiêu của các bài Tập đọc nhạc
(đọc đúng cao độ, trường độ, ghép lời ca và kết hợp gõ phách).
3. Phương pháp tiến hành :
- Trên cơ sở phương pháp dạy phân môn Tập đọc nhạc theo chương trình mới.
- Nghiên cứu, rút kinh nghiệm ở những năm học trước.
4. Cơ sở và thời gian tiến hành :
- Thực hiện ngay từ đầu năm học và xuyên xuốt cả năm học.
- Tiến hành trên lớp trong các tiết học chính khóa.
- Thực hiện cho khối lớp 4 và lớp 5.
PHẦN II : KẾT QUẢ
1. Tình trạng sự việc hiện tại :
- Là học sinh tiểu học, việc cảm nhận về cao độ và trường độ trong âm nhạc có rất
nhiều hạn chế, vì hầu hết các em chỉ được học âm nhạc ở những tiết học chính
khóa trong nhà trường (1 tiết/ tuần).
- Việc học Tập đọc nhạc của học sinh đã trở thành thói quen như học hát là (nghe
đọc mẫu và đọc theo như kiểu học hát “truyền khẩu” từng câu).
- Ở lớp 3, HS chỉ được nghe giới thiệu một số kí hiệu ghi chép nhạc ban đầu hết
sức đơn giản thông qua các trò chơi để HS nhận biết tên nốt nhạc, vò trí các nốt
nhạc trên khuông. HS tập nhận biết hình nốt nhạc trắng, đen, móc đơn, móc kép
và các dấu lặng đen, lặng đơn. GV chưa đi sâu vào giảng dạy lí thuyết về các kí
hiệu ghi nhạc. Chỉ thông qua những trò chơi để HS nhớ tên các nốt nhạc trên

khuông.
- Đối với HS lớp 4 khi học các bài TĐN. Đó là bước đầu tiên HS tiếp cận và thực
hiện phân môn này.
2. Nội dung giải pháp mới :
- Trước kia, vai trò chủ yếu của người giáo viên là truyền thụ kiến thức cho học
sinh. Nguồn thông tin chủ yếu đến với học sinh là từ người giáo viên (có khi đó là
nguồn duy nhất). Trong dạy học phát huy tính tích cực, người giáo viên không chỉ
là người truyền thụ kiến thức, nguồn thông tin, mà còn là người tổ chức, người
hướng dẫn quá trình học tập của học sinh.
- Trong dạy học phát huy tính tích cực, học sinh không như trước kia chỉ là người
tiếp nhận thông tin một cách thụ động mà là người tiếp nhận thông tin một cách
chủ động, tự tổ chức, tự điều khiển quá trình học tập của mình.
Giáo viên :

BÌNH ĐINH

2
 Sáng kiến kinh nghiệm - Âm nhạc
2.1. Phương pháp thực hiện :
Dạy TĐN theo hướng đổi mới, với mục tiêu làm giảm khó khăn đối với
những em học sinh năng lực âm nhạc bình thường hoặc yếu kém. Đọc xong bài
nhạc các em được hát lời ca, làm như vậy các em thấy ngay kết quả của việc học
TĐN chính là giúp cho học hát chính xác và ngược lại, học hát chính là một hình
thức gián tiếp giúp cho TĐN. Phương châm học vui - vui học được thể hiện trong
phân môn và mục tiêu giáo dục văn hóa âm nhạc cũng được khai thác.
Giai đoạn đầu tiên tiếp cận với phân môn này, HS sẽ thực hành các bài tập về
cao độ và tiết tấu riêng. Về cao độ, GV cho các em nghe để tập nhận ra âm thanh
cao thấp tương ứng với vò trí các nốt nhạc trên khuông từ 2 - 3 âm đến 4 - 5 âm
trong phạm vi quãng 8 (Đô 1 - Đô 2). Tiếp theo, HS tập đọc theo thang 5 âm Đô -
Rê - Mi - Son - La và tiến tới tập đọc thang 7 âm Đô - Rê - Mi - Pha - Son - La -

Si.
Về trường độ, các em sẽ làm quen với các hình nốt và luyện tập thể hiện các
hình nốt trong mối quan hệ 2 hình nốt rồi 3 hình nốt kết hợp.
Giai đoạn thứ hai của phân môn TĐN là HS tập đọc một bài nhạc. Các bài
TĐN trong sách giáo khoa đều hết sức đơn giản, ngắn gọn và viết trên nhòp 2. Vì
chưa cho HS học lí thuyết nhòp 2 nên khi dạy GV không cần giải thích mà chỉ cần
cho các em thực hành trực tiếp trên bản nhạc. Khi đọc lưu ý các em nhấn vào
trọng âm của nhòp 2 ở nốt nhạc đứng ngay sau vạch nhip.
- Khi thực hiện mỗi bài TĐN, giáo viên cần cho học sinh nhận biết về bài TĐN
(nhòp, cao độ, trường độ, … )
- Cho học sinh đọc thang âm (tùy theo bài TĐN Đô trưởng hay Đô 5 âm).
- Học sinh đọc theo cao độ (hoặc nói tên nốt nhạc) của bài TĐN.
- Làm quen với âm hình tiết tấu của bài.
- Giáo viên đàn toàn bộ giai điệu bài TĐN cho học sinh nghe, sau đó đàn từng
câu ngắn chừng vài ba ô nhòp (theo các tiết nhạc) để học sinh đọc theo.
- Khi TĐN, giáo viên cần khuyến khích cho học sinh đọc kết hợp với nhiều hình
thức : cả lớp đọc, đọc theo nhóm, đọc theo tổ, đọc cá nhân, chia một nhóm tập
đọc nhạc đồng thời một nhóm ghép lời ca.
- Giáo viên đàn cho học sinh nghe giai điệu của bài TĐN để sau đó các em đọc
nhưng giáo viên không được đọc mẫu và cho học sinh đọc theo như kiểu dạy hát
“truyền khẩu” từng câu.
- Trong các cách gõ đệm khi học TĐN, gõ phách là cách gõ cơ bản nhất, bởi vì :
+ Phách là đơn vò đo trường độ cơ bản trong âm nhạc.
Giáo viên :

BÌNH ĐINH

3
 Sáng kiến kinh nghiệm - Âm nhạc
+ Khi bắt nhòp và những chỗ ngân dài, GV đều tính theo phách.

+ Với HS, gõ phách dễ thực hiện hơn gõ nhòp.
+ Gõ phách yêu cầu kó năng cao hơn vì học sinh cần thể hiện được độ mạnh,
nhẹ của từng phách.
- Luyện tập cao độ và tiết tấu là hai hoạt động rất cần thiết trong quy trình dạy
TDN. Khi học TĐN, tâm lí chung của HS lớp 4, 5 là muốn khám phá ra tên (vò trí
nốt) trên khuông nhạc. GV nên hướng dẫn HS đọc cao độ vì hoạt động này vừa
như thay cho phần khởi động giọng, vừa giúp học sinh nắm vững vò trí nốt trên
khuông nhạc.
2.2. Quy trình dạy Tập đọc nhạc :
Mục tiêu dạy TĐN là giúp học sinh thêm hiểu biết về âm nhạc thông qua
việc ghi nhớ nốt nhạc, thể hiện cao độ và trường độ để diễn đạt giai điệu của bài.
TĐN giúp học sinh nhận thấy mối liên hệ giữa nốt nhạc và âm thanh, ngoài ra còn
phát triển tai nghe, cảm thụ âm nhạc và hỗ trợ cho việc học hát của các em.
Tuy thời lượng TĐN không dài bằng học hát (dạy TĐN thường trong khoảng
20 - 25 phút) nhưng đây là phân môn cơ bản và tương đối khó, vì vậy giáo viên
nên dạy theo quy trình thông thường gồm các bước sau :
- Giới thiệu bài
- HS nhận xét bài TĐN (nhòp, cao độ, trường độ v.v…)
- Đọc thang âm (tuỳ theo bài TĐN Đô trưởng hay Đô 5 âm).
- HS đọc theo cao độ (hoặc nói tên nốt nhạc) của bài TĐN.
- Làm quen với âm hình tiết tấu chủ yếu của bài.
- GV đàn toàn bộ giai điệu bài TĐN cho HS nghe, sau đó đàn từng mẫu ngắn
chừng vài ba ô nhòp để HS đọc theo. Cứ như vậy lần lượt đến hết bài. Trong khi
đọc, HS gõ phách theo. Cuối cùng ghép lời ca với giai điệu khi các em đã đọc
nhạc tốt.
2.3. Cấu tạo các bài TĐN :
Để thực hiện tốt mục tiêu giảng dạy phân môn Tập đọc nhạc, mỗi giáo viên
cần lập thiết kế sơ bộ về cấu tạo của các bài TĐN như sau :
- Học sinh lớp 4 được học 8 bài TĐN , những bài này đều viết ở giọng Đô trưởng,
nhòp 2/4 gồm 5 âm : Đô - Rê - Mi - Son - La hoặc 7 âm : Đô - Rê - Mi - Pha - Son

- La - Si (chưa dùng nốt si). Về trường độ, TĐN lớp 4 sử dụng các hình nốt trắng,
nốt đen, nốt móc đơn, dấu lặng đen.
- Học sinh lớp 5 cũng được học 8 bài TĐN, những bài này đều viết ở giọng Đô
trưởng, nhòp 2/4 và 3/4 gồm 5 âm Đô - Rê - Mi - Son - La hoặc 7 âm : Đô - Rê -
Mi - Pha - Son - La - Si (rất ít bài dùng nốt Si). Về trường độ, TĐN lớp 5 sử dụng
Giáo viên :

BÌNH ĐINH

4
 Sáng kiến kinh nghiệm - Âm nhạc
các hình nốt trắng chấm dôi, nốt trắng, nốt đen, đen chấm dôi, móc đơn, dấu lặng
đen, lặng đơn.
* Các bài TĐN lớp 4 :
Bài TĐN Nhòp Trường độ Cao độ Hình tiết tấu
TĐN số 1
2
4
Nốt đen
Nốt trắng
Đồ - rê -
mi - son - la
TĐN số 2
2
4
Nốt đen
Nốt trắng
Đồ - rê -
mi - son
TĐN số 3

2
4
Nốt đen
Nốt trắng
Đồ - rê - mi -
pha - son
TĐN số 4
2
4
Nốt đen
Nốt trắng
Đồ - rê - mi -
pha - son
TĐN số 5
2
4
Móc đơn
Nốt đen
Nốt trắng
Đồ - rê - mi -
son - la
TĐN số 6
2
4
Móc đơn
Nốt đen
Nốt trắng
Đồ - rê -
mi - son
TĐN số 7

2
4
Móc đơn
Nốt đen
Nốt trắng
Đồ - rê - mi -
son - la
TĐN số 8
2
4
Móc đơn
Nốt đen
Nốt trắng
Đồ - rê - mi -
son - la
Giáo viên :

BÌNH ĐINH

5