SKKN rèn kỹ năng đọc diễn cảm cho hs lớp 5

MỘT SỐ Ý KIẾN VỀ RÈN KỸ NĂNG ĐỌC DIỄN CẢM
CHO HỌC SINH LỚP 5
A Đặt vấn đề
Dạy đọc có ý nghĩa rất to lớn ở Tiểu học. Đọc là một yêu cầu cơ bản đầu
tiên đối với mỗi người đi học. Đầu tiên là trẻ phải học đọc sau đó phải đọc để
học. Đọc giúp trẻ chiếm lĩnh được ngôn ngữ để dùng trong học tập và giao tiếp,
là công cụ để học tập các môn học khác.
Đọc một cách có ý thức tác động tới trình độ ngôn ngữ, tư duy của người
đọc. Việc dạy đọc sẽ giúp học sinh hiểu biết hơn, bồi dưỡng ở các em lòng yêu
cái thiện, cái đẹp, dạy cho các em biết suy nghĩ một cách lôgic cũng như tư duy
có hình ảnh. Dạy đọc bao gồm cả nhiệm vụ giáo dưỡng giáo dục và phát triển.
Đọc diễn cảm là hình thức đọc có tính đặc thù. Đây là hình thức đọc nghệ
thuật. Người đọc chuyển các văn bản viết <văn bản nghệ thuật, chính luận…>
thành văn bản âm thanh nhằm truyền đến người nghe không chỉ nội dung thông
tin mà cảm xúc chủ quan của người đọc về giá trị của văn bản. Đọc diễn cảm
trong trường Tiểu học nói chung và ở lớp 5 nói riêng là một hình thức đọc thơ
văn của thầy trò nhằm mục đích rèn kỹ năng đọc và cảm nhận văn học cho học
sinh. Đọc diễn cảm tốt là truyền được phần nội dung và cảm xúc của bài văn tới
người nghe mà chưa cần giảng giải. Thông qua đọc diễn cảm, học sinh tiếp xúc
với ngôn ngữ nghệ thuật, cảm thụ được cái hay, cái đẹp của văn chương; được
thức tỉnh về mặt nhận thức và được bồi dưỡng về mặt tâm hồn.
Quá trình tìm hiểu chương trình và thực hiện chương trình SGK mới lớp
5 tôi nhận thấy có những thuận lợi và khó khăn như sau:
- Thuận lợi:
+ Tất cả các cán bộ, giáo viên trực tiếp giảng dạy khối 5 đều được tập
huấn, bồi dưỡng chuyên môn trong hè. Quá trình tập huấn giúp chúng tôi có cái
nhìn tổng quan về nội dung, phương pháp cách thức thực hiện của chương trình
SGK lớp 5 mới.
1
+ Phân môn Tập đọc lớp 5 mới có ngữ liệu phong phú, nhiều thể loại,
được sắp xếp hợp lý tạo hứng thú cho học sinh. Ngữ liệu được in trên giấy trắng,

khổ rộng với cỡ chữ to hơn trước, có kèm theo những tranh minh hoạ đẹp, nhiều
màu sắc, phù hợp với nội dung của từng bài đọc.
+ Nhiều văn bản có tính nghệ thuật cao được đưa vào giảng dạy; hệ
thống câu hỏi của một số bài trong SGK chú trọng khai thác các tín hiệu nghệ
thuật làm nổi bật vẻ đẹp ngôn ngữ, hình ảnh của tác phẩm.
+ Quá trình học phân môn tập đọc từ lớp 1 đến lớp 4 học sinh đã tích luỹ
được rất nhiều vốn sống, vốn hiểu biết về ngôn ngữ. Ở lớp 4, các em đã được
chú trọng rèn đọc diễn cảm. Đây chính là cơ sở, nền móng vững chắc để nâng
cao kỹ năng đọc diễn cảm ở lớp 5. Khi thực hiện dạy học Tập đọc, giáo viên
khối 4,5 chúng tôi đã chú trọng rèn đọc diễn cảm cho học sinh qua đó bồi dưỡng
khả năng cảm thụ cho học sinh.
+ Việc tìm hiểu bài, nắm được nội dung bài đọc làm học sinh say sưa,
hăng hái tham gia rèn đọc đúng, đọc hay, tạo cho giáo viên nguồn cảm hứng khi
hướng dẫn đọc diễn cảm.
- Khó khăn:
Chúng tôi gặp phải một số khó khăn sau:
Thực tế đứng lớp giảng dạy phân môn Tiếng Việt ở Tiểu học nhất là phần
rèn đọc diễn cảm cho học sinh lớp 5 còn hạn chế do:
+ Nhìn chung các em chỉ chú trọng đọc to, rõ ít chú ý đến nhịp điệu,
hình ảnh, từ ngữ cần nhấn giọng hoặc thể hiện tình cảm.
+ Một số em đọc nhưng do không hiểu nội dung nên ngắt nghỉ tuỳ tiện,
làm sai nghĩa của đoạn thơ, đoạn văn.
+ Một số em phát âm không chuẩn (ngọng), nhầm lẫn các phụ âm, ví dụ:
l/n …
2
+ Năng lực đọc, cảm thụ và thể hiện tình cảm của từng em khác nhau
với từng bài đọc trong một lớp ở nhiều mức độ khác nhau nên việc hướng dẫn
đọc diễn cảm gặp nhiều khó khăn.
+ Ở lớp 5, ngoài ngoài việc rèn đọc còn chú trọng đi sâu khai thác về nội
dung, nghệ thuật. Thời gian dành cho mỗi bài tập đọc là 1 tiết là 40 phút nên rèn

đọc được ít, đọc diễn cảm lại càng ít hơn.
+ Đây là năm đầu tiên thay sách lớp 5, đội ngũ giáo viên vừa nghiên
cứu, vừa giảng dạy và học hỏi nên kinh nghiệm chưa có nhiều.
* Từ những lý do trên đây, tôi xin đi sâu bàn riêng về một số biện pháp
rèn đọc kỹ năng đọc diễn cảm cho học sinh lớp 5.
B Giải quyết vấn đề.
Đọc diễn cảm có thể có được trên cơ sở hiểu thấu đáo nội dung bài đọc.
Đọc diễn cảm yêu cầu đọc đúng giọng vui, buồn, giận dữ, trang nghiêm…phù
hợp với nội dung từng ý, từng nội dung của bài đọc; phù hợp với kiểu câu, thể
loại, đọc có cảm xúc cao, biết nhấn giọng ở những từ ngữ biểu cảm, phân biệt
lời nhân vật, tác giả.
Để đọc diễn cảm, người đọc phải làm chủ được chỗ ngắt giọng biểu cảm
(kỹ thuật ngắt giọng biểu cảm) làm chủ được tốc độ (nhanh, chậm, ngân nga…),
làm chủ được cường độ giọng đọc (to, nhỏ, nhấn…), làm chủ được ngữ điệu (độ
cao giọng đọc, lên giọng, xuống giọng…). Nhận thức rõ điều đó, tôi đã áp dụng
một số biện pháp rèn kỹ năng đọc diễn cảm cho học sinh lớp 5 như sau:
1. Luyện tập lấy hơi và tập thở.
Rèn cho học sinh biết thở sâu ở những chỗ ngừng nghỉ để lấy hơi khi đọc,
đặc biệt là ở những chỗ ngắt giọng biểu cảm, những chỗ lắng cần tạo ra sự im
lặng, có tác dụng truyền cảm “gây bão tố” góp phần tạo nên hiệu quả biểu hiện
cao.
Ví dụ: Trong bài “Ê-mi-ly, con…” khi hướng dẫn học sinh đọc diễn cảm
khổ 3:
3
Ê-mi-ly con ôi !
Trời sắp tối rồi…
Cha không bế con về được nữa !
Khi đã sáng bùng lên ngọn lửa
Đêm nay mẹ đến tìm con
Con sẽ ôm lấy mẹ mà hôn

Cho cha nhé
Và con sẽ nói giùm với mẹ:
Cha đi vui, xin mẹ đừng buồn.
Tôi đã hướng dẫn học sinh ngừng nghỉ sau mỗi câu thơ và nghỉ sau “Con sẽ
ôm lấy mẹ” để tạo ra một khoảng lặng, một khoảng nghẹn ngào trong cảm xúc
trước khi đọc tiếp “mà hôn cho cha nhé”. Nghỉ hơi lâu sau câu thơ “Và con sẽ
nói giùm với mẹ” để thể hiện sự xúc động của người cha là Mo-ri-xơn khi nói
lời từ biệt với gia đình yêu thương.
Tương tự, với 4 câu cuối bài “Tiếng vọng” SGK tập 1/trang 108
Đêm đêm tôi vừa chợp mắt
Cánh cửa lại rung lên tiếng đập cánh
Những quả trứng lại lăn vào giấc ngủ
Tiếng lăn như đá lở trên ngàn.
Để dồn âm lượng cho cụm từ “như đá lở trên ngàn” tôi hướng dẫn học sinh
nghỉ lấy hơi sau từ “tiếng lăn” vừa là để tạo ra một chút im lặng, vừa gây chú ý
sau đó mới đọc “như đá lở trên ngàn” để thể hiện nỗi ám ảnh, day dứt về hình
ảnh những quả trứng không có mẹ ấp ủ đêm đêm lăn vào giấc ngủ của tác giả.
2. Rèn tốc độ đọc, luyện đọc to.
Việc rèn cường độ giọng đọc, đọc to học sinh đã được làm quen từ lớp 1.
Trải qua 4 lớp, đến lớp 5 học sinh đã có nền tảng khá vững. Khi dạy đọc diễn
cảm ở lớp 5 tôi chú trọng cường độ giọng đọc, tốc độ đọc, đọc to ngay từ khâu
đọc vỡ bài. Bằng nhiều hình thức khuyến khích (khen, biểu dương, cổ vũ…) tổ
chức thi đua cá nhân, tạo cho học sinh tâm thế, sự hưng phấn, tự tin khi đọc bài.
4
Học sinh lớp tôi đã đọc to, rõ ràng, đủ lớn cho cả lớp nghe. Đầu năm có những
học sinh nhút nhát đọc quá nhỏ, lí nhí, tôi đã gọi các em đứng trên bảng, hướng
dẫn cho các em tư thế đứng (đàng hoàng, thoải mái), tư thế cầm sách (mở rộng
và cầm bằng hai tay) yêu cầu các em đọc to chừng nào em ở xa nhất trong lớp
nghe được mới thôi. Cứ như thế, dần dần các em đọc được to, rõ, đúng yêu cầu.
Đối với những học sinh quá hứng thú, phấn kích đọc quá to hoặc gào lên không

cần thiết, tôi nhắc nhở, yêu cầu các em đọc to vừa phải. Những học sinh sửa lại
được đúng yêu cầu được khen ngợi, cổ vũ.
3. Luyện đọc đúng
Muốn đọc diễn cảm hay, gây xúc động cho người nghe thì phải đọc đúng,
tái hiện mặt âm thanh của bài đọc một cách chính xác không có lỗi. Để giúp học
sinh đọc đúng khi dạy tập đọc tôi chú ý rèn học sinh các mặt sau:
a) Đọc đúng các phụ âm đầu.
Khi nhận thấy các học sinh trong lớp thường hay mắc lỗi phát âm phụ âm
đầu là l/n, tôi đã ghi những từ có các phụ âm này lên bảng, giúp các em phân
biệt hai phụ âm này.
L: Lưỡi cong lên chạm lợi, hơi đi ra phía hai bên rìa lưỡi, xát nhẹ
N: Đầu lưỡi chạm lợi, hơi thoát ra cả miệng lẫn mũi.
Đồng thời làm mẫu để các em có hình mẫu âm thanh, thường xuyên nhắc
nhở học sinh khi đọc bài, tạo cho các em ý thức phân biệt, từ đó mà không còn
đọc sai.
b) Đọc đúng các âm chính.
Theo thói quen giao tiếp hàng ngày, do ảnh hưởng của phương ngữ địa
phương, một số em mắc lỗi khi đọc các âm chính như: ưu (iu), ươu (iêu)
Ví dụ: Các em đọc: Bầy cá heo đã cứu A-ri-ôn
→ Bầy cá heo đã cíu A-ri-ôn
(Những người bạn tốt SGK TV5 tập 1/64)
5