DẠY CẢM THỤ VĂN CHO HỌC SINH 4 - 5

Dạy cảm thụ văn học lớp 4, 5 qua môn tập đọc
Khi đọc một văn bản văn học thì điều hết sức cần thiết
là phải có sự cảm thụ văn học. Bởi vì, cảm thụ văn học
là sự cảm nhận những giá trị nổi bật, sâu sắc, tế nhị,
đẹp đẽ của văn học thể hiện trong văn bản.
Thế nhưng, việc dạy cảm thụ văn học trong phân môn tập đọc ở lớp 4, 5 chưa được chú trọng vì nhiều lí
do: thời lượng một tiết tập đọc ngắn, giáo viên chỉ tập trung rèn các em đọc trôi chảy và tìm hiểu nội
dung bài đọc. Mặt khác, giáo viên lớp 4, 5 dạy quá nhiều môn nên thiếu đầu tư cho việc cảm thụ bài tập
đọ
c
mà bản thân sắp dạy. Học sinh hiện nay thích xem truyện tranh hơn đọc các sách văn học thiếu nhi
nên các em thiếu cái nền cơ bản khi cảm nhận cái hay, cái đẹp của bài tập đọc... Chính vì thế, tiết tập
đọc trở nên khô khan, nhàm chán và học sinh không phát huy được khả năng cảm thụ văn học của bản
thân cũng như sẽ gặp khó khăn khi học tìm hiểu văn bản ở bậc THCS. Do đó, việc dạy cảm thụ văn học
trong phân môn tập đọc ở tiểu học là điều cần phải thực hiện.
1. Việc dạy cảm thụ văn học trong tập đọc nhằm giúp học sinh cảm nhận được cái hay, cái đẹp, sự sâu
sắc… ở ngôn từ, nghệ thuật viết, ở ý nghĩa… của bài thơ, bài văn, khổ thơ, đoạn văn trong bài tập đọc
mà các em được học ở bài tập đọc. Giúp các em phát huy trí tưởng tượng, phân tích văn học… từ đó yêu
thích môn tập đọc, yêu tiếng Việt hơn. Qua cảm thụ, học sinh tăng cường vốn từ ngữ; biết sử dụng các
phương pháp so sánh, nhân hóa, liên tưởng, hoán dụ, ẩn dụ… trong bài tập làm văn của mình. Ngoài ra
phát huy năng khiếu văn học cho các học sinh có sự cảm thụ tốt và làm nền tảng cho học sinh học tốt
môn ngữ văn ở bậc THCS và THPT. Qua sự cảm thụ sẽ bồi dưỡng học sinh tình yêu quê hương, yêu
thiên nhiên, yêu con người, yêu hòa bình, yêu cái đẹp… Từ đó góp phần giáo dục nhân cách học sinh.
2. Để có thể dạy cho học sinh lớp 4, 5 cảm thụ văn học tốt qua môn tập đọc, chúng ta có thể sử dụng
các biện pháp sau:
- Hệ thống câu hỏi phải gợi được cảm xúc, gợi liên tưởng, phát huy trí tưởng tượng của học sinh. Giáo
viên cần
thoát khỏi
các câu hỏi tìm hiểu bài trong sách giáo khoa, phải chủ động sáng tạo, tìm tòi để đặt
những câu hỏi khơi gợi học sinh tìm hiểu về vần điệu, từ ngữ, hình ảnh, nhân vật, hành động… trong bài
tập đọc.

- Gợi ý cho học sinh so sánh, chọn lựa, đánh giá, phân tích, có cách hiểu khác, góc nhìn khác về bài tập
đọc đang học nhằm phát huy năng khiếu văn học của các em.
- Giáo viên đưa ra lời bình đủ và đúng thời điểm. Sau khi hướng dẫn học sinh cảm thụ bài tập đọc, giáo
viên có thể cho học sinh nêu lên cảm nhận của mình rồi sau đó đưa ra lời bình của mình về bài tập đọc
để học sinh thấy lời bình của thầy cô khác ý mình, hay hơn mình, đồng thời có sự giao lưu tình cảm giữa
giáo viên và học sinh. (Cảm nhận của mọi người được bộc lộ ra một cách gần gũi thân thiện). Tuy nhiên
giáo viên không nên lạm dụng lời bình của mình đưa ra, khéo léo tránh tình trạng học sinh cảm thấy cảm
nhận của mình dở, không hay như giáo viên từ đó các em ngại bộc lộ suy nghĩ của mình.
- Đối chiếu bài tập đọc với các loại hình nghệ thuật khác như ca nhạc, kịch, điện ảnh, hội họa… Học sinh
hết sức thích thú khi nghe bài hát được phổ từ bài thơ mình vừa học như bài
Hạt gạo làng ta
… hay bài
tập đọc của mình là một tác phẩm văn học được dựng thành phim (bài
Đất rừng Cà Mau
…).
- Diễn đạt thành văn xuôi từ bài thơ: Các bài tập đọc là văn vần, có thể cho học sinh diễn đạt lại bằng
văn xuôi vì có cảm nhận hết cái hay của bài thơ các em mới có thể diễn đạt lại bằng văn xuôi một cách
mạch lạc, trôi chảy như bài
Sắc màu em yêu, Hạt gạo làng ta, Cổng trời
…
- Đọc diễn cảm: Là thể hiện sáng tạo bài tập đọc bằng giọng đọc, nhằm tác động đến người nghe. Vì qua
thưởng thức giọng đọc, người nghe sẽ sản sinh ra những ấn tượng, xúc động tự nhiên về bài tập đọc.
Chính vì thế, bằng giọng đọc diễn cảm của giáo viên sẽ tạo cho học sinh những bất ngờ hứng thú dù các
em đã đọc nhiều lần nhưng vẫn thấy mới lạ khi nghe. Và khi cho học sinh đọc diễn cảm, đó chính là dịp
các em bộc lộ cảm xúc của bản thân qua cảm thụ của chính mình. Cần lưu ý đọc diễn cảm không phải là
Học sinh lớp 4, 5 rất cần được dạy cảm
thụ văn học trong phân môn tập đọc để
giúp các em tăng vốn hiểu biết về các
biện pháp nghệ thuật được dùng trong
văn chương (ảnh minh họa).

Ảnh: T.L
khoe chất giọng mà là thể hiện xúc động từ trái tim, từ cảm nhận chính mình. Bởi thế, không nên
gò ép
học sinh đọc diễn cảm
y hệt
giáo viên.
3. Qua thời gian dạy học sinh cảm thụ văn học ở môn tập đọc, tôi cảm thấy học sinh tỏ ra rất yêu thích
giờ tập đọc, tự tin phát biểu cảm nhận của mình, tăng vốn hiểu biết về các biện pháp nghệ thuật được
dùng trong văn chương. Theo đó, học sinh làm tập làm văn tốt hơn và quan trọng nhất là các em nhận
ra được cái nổi bật, sâu sắc, đẹp đẽ của bài tập đọc mình đã học cũng như thể hiện rõ tính cách của bản
thân khi bộc lộ yêu ghét, đánh giá hình ảnh, hành động, nhân vật,… có trong bài tập đọc.
Lê Phương Trí (GV Trường TH Đống Đa, quận 4)