Quản lý dạy học môn vật lí theo hướng tăng cường kỹ năng thực hành cho học sinh ở trường trung học phổ thông huyện ba bể, tỉnh bắc kạn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

VŨ ĐÌNH CHUNG

QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN VẬT LÍ
THEO HƯỚNG TĂNG CƯỜNG KỸ NĂNG THỰC HÀNH
CHO HỌC SINH ỞTRƯỜNG TRUNG HỌC
PHỔ THÔNG HUYỆN BA BỂ, TỈNH BẮC KẠN

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2019
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN




ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

VŨ ĐÌNH CHUNG

QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN VẬT LÍ
THEO HƯỚNG TĂNG CƯỜNG KỸ NĂNG THỰC HÀNH
CHO HỌC SINH Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC
PHỔ THÔNG HUYỆN BA BỂ, TỈNH BẮC KẠN
Ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 8140114

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. NGUYỄN VĂN LÊ

THÁI NGUYÊN - 2019
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN




LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan rằng luận văn là kết quả nghiên cứu của bản thân tôi.Các
kết quả nghiên cứu trong Luận văn là trung thực, không trùng lặp với bất kỳ công
trình nghiên cứu nào của tác giả khác.
Thái Nguyên, ngày 25 tháng 11 năm 2019
Tác giả luận văn
Vũ Đình Chung

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN
i




LỜI CẢM ƠN
Luận văn khoa học này được hoàn thành với sự giúp đỡ nhiệt tình của các thầy
giáo, cô giáo và sự nỗ lực học tập, nghiên cứu của tác giả trong suốt thời gian học tập
tại Trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên.
Trước hết, tác giả xin gửi lời cảm ơn chân thành tới Ban Giám hiệuTrường Đại
học Sư phạm- Đại học Thái Nguyên; Các thầy giáo, cô giáo Khoa Tâm lí - Giáo dục
Trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyênđã tạo điều kiện tốt nhất giúp tác giả

hoàn thành chương trình học tập, có được những kiến thức, kỹ năng cần thiết để nghiên
cứu và hoàn thành luận văn.
Đặc biệt, tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc nhất gửi đến
PGS.TS. Nguyễn Văn Lê - người đã tận tâm, nhiệt tình hướng dẫn khoa học, định
hướng nghiên cứu và giúp đỡ tác giả trong thời gian thực hiện nhiệm vụ của đề tài.
Tác giả xin chân thành cảm ơn tới các cán bộ quản lý, giáo viên và các em học
sinh các trường THPThuyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn đã tạo điều kiện giúp đỡ tác giả trong
quá trình điều tra, khảo sát, thu thập các dữ liệu liên quan đến đề tài. Xin chân thành
cảm ơn gia đình, bạn bè, các bạn đồng nghiệp đã giúp đỡ, động viên tác giả trong suốt
quá trình học tập cũng như thời gian làm luận văn.
Mặc dù có nhiều cố gắng để hoàn thiện luận văn, song không tránh khỏi những
thiếu sót. Kính mong nhận được sự quan tâm, góp ý của Quý thầy/cô cũng như bạn bè,
đồng nghiệp để tác giả hoàn thiện luận văn.
Xin trân trọng cảm ơn!
Thái Nguyên, ngày 25 tháng 11 năm 2019
Tác giả
Vũ Đình Chung

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN
ii




MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................... ii
MỤC LỤC ................................................................................................................... iii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ............................................................................. iv
DANH MỤC BẢNG SỐ .............................................................................................. v

DANH MỤC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ ................................................................................. vi
MỞ ĐẦU ...................................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài ...................................................................................................... 1
2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................................ 2
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu .......................................................................... 3
4. Giả thuyết khoa học .................................................................................................. 3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................................ 3
6. Phạm vi nghiên cứu .................................................................................................. 3
7. Các phương pháp nghiên cứu ................................................................................... 3
8. Cấu trúc luận văn ...................................................................................................... 5
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN VẬT LÍ THEO
HƯỚNG TĂNG CƯỜNG KỸ NĂNG THỰC HÀNH CHO HỌC
SINH CÁC TRƯỜNG THPT ....................................................................... 6
1.1.
Tổng quan về lịch sử nghiên cứu vấn đề ......................................................... 6
1.1.1. Trên thế giới..................................................................................................... 6
1.1.2. Trong nước ...................................................................................................... 7
1.2.
Một số khái niệm cơ bản ................................................................................. 9
1.2.1. Quản lý............................................................................................................. 9
1.2.2. Quản lý giáo dục ............................................................................................ 11
1.2.3. Hoạt động dạy học ......................................................................................... 12
1.2.4. Quản lý hoạt động dạy học ............................................................................ 14
1.2.5. Quản lý hoạt động dạy học môn Vật lí .......................................................... 14
1.2.6. Kỹ năng thực hành ......................................................................................... 15
1.2.7. Dạy học Vật lý theo hướng tăng cường kỹ năng thực hành .......................... 16
1.3.
Dạy học môn Vật lý ở trường trung học phổ thông ...................................... 17
1.3.1. Đặc điểm của môn Vật lí ............................................................................... 17
1.3.2. Vị trí, vai trò môn Vật lí ở trường trung học phổ thông ................................ 17

1.3.3. Mục tiêu, nội dung chương trình, phương pháp dạy học môn Vật lí ở
trường trung học phổ thông ........................................................................... 18
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN
iii




Đổi mới phương pháp dạy học, kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học
sinh môn Vật lí............................................................................................... 22
1.4.
Hoạt động dạy học môn Vật lí theo hướng tăng cường kĩ năng thực hành
cho học sinh ở trường trung học phổ thông ................................................... 25
1.4.1. Hoạt động dạy môn Vật lí của giáo viên theo hướng tăng cường kĩ năng
thực hành cho học sinh trung học phổ thông ................................................. 25
1.4.2. Hoạt động học môn Vật lí của học sinh theo hướng tăng cường kĩ năng
thực hành ....................................................................................................... 26
1.4.3. Các điều kiện dạy học môn Vật lí theo hướng tăng cường kĩ năng thực hành .... 30
1.5.
Quản lý hoạt động dạy học môn Vật lí ở trường trung học phổ thông theo
hướng tăng cường kỹ năng thực hành cho học sinh ...................................... 30
1.5.1. Quản lý hoạt động dạy môn Vật lí của giáo viên .......................................... 30
1.5.2. Quản lý hoạt động học môn Vật lí của học sinh............................................ 35
1.5.3. Quản lý các điều kiện dạy học môn Vật lí ..................................................... 36
1.6.
Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý dạy học môn Vật lí ở trường trung học
phổ thông theo hướng tăng cường kĩ năng thực hành ................................... 38
1.6.1. Yêu cầu đổi mới giáo dục .............................................................................. 38
1.6.2. Sự tiến bộ của khoa học và công nghệ .......................................................... 38
1.6.3. Điều kiện kinh tế - xã hội địa phương ........................................................... 39

1.6.4. Trình độ năng lực, phẩm chất của cán bộ quản lý trường học ...................... 39
1.6.5. Trình độ năng lực, phẩm chất của đội ngũ giáo viên dạy Vật lí.................... 40
Tiểu kết chương 1 ....................................................................................................... 41
Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN VẬT LÍ THEO HƯỚNG
TĂNG CƯỜNG KÝ NĂNG THỰC HÀNH Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG
HỌC PHỔ THÔNG HUYỆN BA BỂ, TỈNH BẮC KẠN............................... 42
2.1.
Giáo dục trung học phổ thông huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn .......................... 42
2.1.1. Tình hình kinh tế văn hóa xã hội huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn ...................... 42
2.1.2. Khái quát về giáo dục phổ thông huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn ...................... 43
2.2.
Tổ chức nghiên cứu thực trạng ...................................................................... 46
2.2.1. Mục tiêu khảo sát ........................................................................................... 46
2.2.2. Nội dung khảo sát .......................................................................................... 46
2.2.3. Mẫu và địa bàn khảo sát ................................................................................ 46
2.2.4. Phương pháp khảo sát .................................................................................... 47
2.2.5. Xử lý kết quả ................................................................................................. 47
2.3.
Thực trạng hoạt động dạy học môn Vật lí ở các trường trung học phổ thông
huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn theo hướng tăng cường kỹ năng thực hành........... 48
1.3.4.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN
iv




2.3.1.

Thực trạng hoạt động dạy môn Vật lí của giáo viên ..................................... 48

2.3.2.

Thực trạng hoạt động học môn Vật lí của học sinh ....................................... 55

2.3.3.

Thực trạng các điều kiện dạy học môn Vật lí theo hướng tăng cường kĩ
năng thực hành ............................................................................................... 58

2.4.

Thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Vật lí ở các trường trung học
phổ thông huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn theo hướng tăng cường kỹ năng
thực hành ....................................................................................................... 60

2.4.1.

Thực trạng quản lý hoạt động dạy môn Vật lí của giáo viên theo hướng
tăng cường kỹ năng thực hành ....................................................................... 60

2.4.2.

Thực trạng quản lý hoạt động học môn Vật lí của học sinh .......................... 66

2.4.3.

Thực trạng quản lý các điều kiện dạy học môn Vật lí theo hướng tăng
cường kĩ năng thực hành ............................................................................... 68

2.5.

Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động dạy học môn Vật
lí ở trường trung học phổ thông huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn theo hướng
tăng cường kỹ năng thực hành ....................................................................... 69

2.6.

Đánh giá chung thực trạngquản lý hoạt động dạy học môn Vật lí theo
hướng tăng cường kỹ năng thực hành cho học sinh ở các trường THPT
huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn ........................................................................... 71

2.6.1.
2.6.2.

Kết quả đạt được ............................................................................................ 71
Một số hạn chế ............................................................................................... 71

2.6.3.

Những vấn đề đặt ra cần giải quyết ............................................................... 72

Tiểu kết chương 2 ....................................................................................................... 73
Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN VẬT LÍ
THEO HƯỚNG TĂNG CƯỜNG KỸ NĂNG THỰC HÀNH CHO
HỌC SINH Ở TRƯỜNG THPT HUYỆN BA BỂ, TỈNH BẮC KẠN .... 74
3.1.

Các nguyên tắc đề xuất biện pháp quản lý dạy học môn Vật lí ở các trường

trung học phổ thông ........................................................................................ 74

3.1.1.

Đảm bảo tính pháp lý ..................................................................................... 74

3.1.2.

Đảm bảo tính hệ thống................................................................................... 74

3.1.3.

Đảm bảo tính thực tiễn .................................................................................. 75

3.1.4.

Đảm bảo tính toàn diện và đồng bộ ............................................................... 76

3.1.5.

Đảm bảo tính hiệu quả, hiệu lực .................................................................... 76

3.2.

Biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Vật lí theo hướng tăng cường
kỹ năng thực hành cho học sinh ở trường trung học phổ thông huyện Ba Bể,
tỉnh Bắc Kạn ................................................................................................... 76

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN
v

Tổ chức bồi dưỡng nâng cao nhận thức về vai trò của kỹ năng thực hành
trong việc nâng cao chất lượng dạy học môn Vật lí ở trường trung học phổ
thông cho cán bộ quản lý, giáo viên học sinh................................................ 76
3.2.2. Xây dựng kế hoạch dạy học môn Vật lí theo hướng tăng cường kỹ năng
thực hành cho học sinh một cách khoa học, hợp lý ....................................... 79
3.2.3. Chỉ đạo việc bồi dưỡng kỹ năng khai thác, sử dụng thiết bị dạy học môn
Vật lí cho giáo viên Vật lí .............................................................................. 82
3.2.4. Tổ chức bồi dưỡng năng lực tự học, tự nghiên cứu của học sinh đối với
môn Vật lí thông qua thí nghiệm thực hành .................................................. 84
3.2.5. Chỉ đạo việc đổi mới phương pháp dạy học môn Vật lí theo hướng tích
cực sử dụng thiết bị thí nghiệm trong các tiết học......................................... 86
3.2.6. Tổ chức mua sắm, sửa chữa, bảo quản cơ sở vật chất, thiết bị dạy học môn
Vật lí theo đúng tiêu chuẩn của Bộ Giáo dục và Đào tạo.............................. 88
3.3.
Mối quan hệ giữa các biện pháp .................................................................... 90
3.4.
Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp ...................... 93
3.4.1. Khảo nghiệm tính cần thiết của các biện pháp .............................................. 93
3.4.2. Khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp ................................................. 95
3.4.3. Đánh giá chung về tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp.............. 97
Tiểu kết chương 3 ....................................................................................................... 98
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ........................................................................... 99
1. Kết luận ................................................................................................................... 99
2. Khuyến nghị .......................................................................................................... 100
TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................... 103
PHỤ LỤC

3.2.1.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN
vi




DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
CBQL

Cán bộ quản lý

CNTT

Công nghệ thông tin

CSVC

Cơ sở vật chất

CTGD

Chương trình giáo dục

GD&ĐT

Giáo dục và Đào tạo

GV

Giáo viên

HĐDH

Hoạt động dạy học

HS

Học sinh

KH - CN

Khoa học công nghệ

KT - ĐG

Kiểm tra - đánh giá

Nxb

Nhà xuất bản

PPDH

Phương pháp dạy học

QL

Quản lý

QLGD

Quản lý giáo dục

TBDH

Thiết bị dạy học

THPT

Trung học phổ thông

iv


DANH MỤC BẢNG SỐ
Bảng 2.1.

Quy mô trường lớp trong các năm học ................................................. 43

Bảng 2.2.

Kết quả Xếp loại hạnh kiểm của học sinh năm học 2018 -2019 .......... 45

Bảng 2.3.

Kết quả Xếp loại học lực của học sinh năm học 2018 -2019 ............... 45

Bảng 2.4.

Kết quả tốt nghiệp THPT năm 2019 ..................................................... 46

Bảng 2.5.

Kết quả khảo sát thực trạng công tác soạn bài, chuẩn bị lên lớp của GV ... 48

Bảng 2.6.

Kết quả khảo sát thực trạng hoạt động dạy học trên lớp của GV ......... 49

Bảng 2.7.

Kết quả khảo sát thực trạng đổi mới phương pháp dạy học môn Vật lí ... 53

Bảng 2.8.

Kết quả khảo sát thực trạng đổi mới kiểm tra, đánh giá môn Vật lí ..... 54

Bảng 2.9.

Kết quả khảo sát thực trạng hoạt động học môn Vật lí trên lớp của HS ......56

Bảng 2.10.

Kết quả khảo sát thực trạng tự học, tự nghiên cứu môn Vật lí của HS ........57

Bảng 2.11.

Kết quả khảo sát thực trạng cơ sở vật chất, thiết bị dạy học môn Vật lí... 58

Bảng 2.12.

Kết quả khảo sát thực trạng xây dựng và thực hiện các kế hoạch ........ 61

Bảng 2.13.

Kết quả khảo sát thực trạng phân công giảng dạy môn Vật lí .............. 62

Bảng 2.14.

Kết quả khảo sát thực trạng quản lý hoạt động dạy trên lớp môn Vật lí
của GV ................................................................................................... 63

Bảng 2.15.

Kết quả khảo sát thực trạng đổi mới phương pháp dạy học ................. 64

Bảng 2.16.

Kết quả khảo sát thực trạng đổi mới đổi mới kiểm tra, đánh giá kết
quả học tập của HS ............................................................................... 65

Bảng 2.17.

Kết quả khảo sát thực trạng quản lý hoạt động học môn Vật lí của HS ... 67

Bảng 2.18.

Kết quả khảo sát thực trạng quản lý cơ sở vật chất, thiết bị dạy học

môn Vật lí của GV ................................................................................ 68

Bảng 2.19.

Kết quả khảo sát các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động dạy
học môn Vật lí ....................................................................................... 70

Bảng 3.1.

Kết quả khảo nghiệm tính cần thiết của các biện pháp ......................... 93

Bảng 3.2.

Kết quả khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp ........................... 95

v


DANH MỤC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ
Biểu đồ:

Biểu đồ 3.1.

Kết quả khảo nghiệm sự cần thiết của các biện pháp ............... 95

Biểu đồ 3.2.

Kết quả khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp ............... 97

Sơ đồ:

Sơ đồ 3.1.

Mối quan hệ giữa các biện pháp ............................................... 92

vi


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trong giai đoạn hiện nay, sự phát triển kinh tế - xã hội trong bối cảnh toàn cầu
hoá đặt ra những yêu cầu mới đối với nguồn nhân lực, do đó cũng đặt ra những yêu cầu
mới cho sự nghiệp giáo dục thế hệ trẻ với mục tiêu nâng cao dân trí, đào tạo nguồn nhân
lực, bồi dưỡng nhân tài. Một trong những định hướng cơ bản của việc đổi mới giáo dục
hướng đến việc hình thành năng lực hành động, phát huy tính chủ động, sáng tạo của
người học. Việc đổi mới căn bản và toàn diện Giáo dục và Đào tạo, đáp ứng yêu cầu
công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa và hội nhập quốc tế theo Nghị quyết 29/NQ-TW ngày 04/11/2013 đã và đang
được triển khai thực hiện. Định hướng quan trọng trong đổi mới phương pháp dạy học
là phát huy tính tích cực, tự lực và sáng tạo, phát triển năng lực hành động, năng lực
cộng tác làm việc của người học. Đó cũng là những xu hướng quốc tế trong cải cách
phương pháp dạy học ở nhà trường phổ thông.
Dạy học là nhiệm vụ trọng tâm của nhà trường, quản lý nhà trường thực chất
là quản lý HĐDH và GD. Hiện nay, Cách mạng Công nghiệp 4.0 tác động tới tất cả
các lĩnh vực, trong đó ảnh hưởng lớn tới giáo dục, tới các nhà trường. Sự phát triển
mạnh mẽ của công nghệ thông tin đòi hỏi mỗi nhà trường, mỗi người cán bộ quản lý,
mỗi giáo viên, học sinh phải làm chủ được công nghệ thông tin, ứng dụng công nghệ
trong quản lý, trong dạy và học. Hơn nữa,để sáng tạo ra những sản phẩm có tính ứng
dụng cao thì việcdạy học môn Vật lí ở các bậc học phổ thông, đặc biệt là THPT là
điều kiện không thể thiếu.

Môn Vật lí là môn học quan trọng của CTGDPT, là một trong những môn học
có tính tương tác cao, được áp dụng trong nhiều lĩnh vực của đời sống xã hội như sản
xuất, kinh doanh, môi trường, y học,...Môn Vật lí là một môn thi, là thành phần để xét
tuyển vào các trường đại học, cao đẳng, do đó, nâng cao chất lượng dạy học môn Vật
lí là một nhiệm vụ cần thiết của mỗi nhà trường phổ thông. Quản lý tốt hoạt động dạy
học môn Vật lí sẽ có những đóng góp thiết thực cho việc nâng cao chất lượng dạy học
môn Vật lí và qua đó nâng cao chất lượng GD của trường phổ thông, giúp nhà trường
đạt được mục tiêu GD đã xác định.

1


Huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn là một huyện nghèo ở vùng núi phía bắc, điều kiện
kinh tế, xã hội còn gặp rất nhiều khó khăn. Trong những năm vừa qua, cùng với ngành
giáo dục Bắc Kạn, các trường THPT trên địa bàn huyện Ba Bể đã cố gắng đổi mới công
tác quản lý giáo dục, tăng cường cơ sở vật chất cho giáo dục, qua đó đã đạt được những
thành quả đáng khích lệ. Đặc biệt đối với môn Vật lí, là một môn học khó đối với học
sinh miền núi.
Tuy nhiên, trong quá trình dạy học môn Vật lí cấp trung học phổ thông, những
năm qua, mặc dù đã cố gắng chuyển dần từ tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực
nhưng số học sinh đáp ứng được yêu cầu của môn học còn thấp, đặc biệt là kỹ năng
thực hành môn Vật lí của học sinh còn nhiều điểm yếu, khả năng vận dụng kiến thức
Vật lí trong thực tế còn hạn chế, kết quả đạt được chưa cao. Số lượng học sinh tham
gia thi học sinh giỏi cấp tỉnh còn ít, không có học sinh tham gia đội tuyển thi học sinh
giỏi cấp Quốc gia.
Là một cán bộ quản lý ở trường trung học phổ thông, tôi nhận thức được vai trò,
tầm quan trọng của công tác quản lý hoạt động dạy học, đặc biệt đối với môn Vật lí, cần
quản lý hoạt động dạy học môn Vật lí theo hướng tăng cường kỹ năng thực hành cho học
sinh, nhằm góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn Vật lí của nhà trường.
Hiện nay chưa có nhiều công trình khoa học nghiên cứu về quản lý dạy học môn

Vật lí theo hướng tăng cường kỹ năng thực hành học sinh ở các trường THPT. Đặc biệt
tại các trường THPT tỉnh Bắc Kạn chưa có công trình nghiên cứu về dạy học môn Vật
lí theo hướng tăng cường kỹ năng thực hành cho học sinh.
Xuất phát từ những lý do trên, tôi chọn đề tài “Quản lý dạy học môn Vật lí theo
hướng tăng cường kỹ năng thực hành cho học sinh ở trường THPT huyện Ba Bể,
tỉnh Bắc Kạn” làm đề tài nghiên cứu.
2. Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn quản lý dạy học môn Vật lý tại các trường
THPT huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn để đề xuất các biện pháp quản lý dạy học môn Vật
lí theo hướng tăng cường kỹ năng thực hành cho học sinh ở trường THPT huyện Ba
Bể, tỉnh Bắc Kạn đáp ứng yêu cầu của chương trình giáo dục phổ thông nhằm nâng cao
chất lượng dạy học mônVật lí.

2


3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Hoạt động dạy học môn Vật lí ở các trường trung học phổ thông theo hướng
tăng cường kỹ năng thực hành.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Biện Pháp quản lý hoạt động dạy học môn Vật lí theo hướng tăng cường kỹ năng
thực hành cho học sinh ở các trường trung học phổ thông huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn.
4. Giả thuyết khoa học
Quản lý dạy học môn Vật lí ở các trường trung học phổ thông tỉnh Bắc Kạn đã
đạt được những kết quả nhất định song vẫn còn nhiều hạn chế, đặc biệt là kỹ năng thực
hành của học sinh chưa thể đáp ứng được hết các yêu cầu của chương trình giáo dục
phổ thông. Nếu áp dụng các biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Vật lí theo
hướng tăng cường kỹ năng thực hànhdo tác giả đề xuất thì đáp ứng được yêu cầu của
chương trình giáo dục phổ thông, góp phần nâng cao chất lượng môn học này.

5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về hoạt động dạy học và quản lý hoạt động dạy
học môn Vật lí ở trường trung học phổ thôngtheo hướng tăng cường kỹ năng thực hành
cho học sinh đáp ứng yêu cầu chương trình giáo dục phổ thông.
5.2. Khảo sát đánh giá thực trạng hoạt động dạy học và quản lý hoạt động dạy
học môn Vật lí theo hướng tăng cường kỹ năng thực hành ở các trường trung học phổ
thông huyên Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn.
5.3. Đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Vật lí theo hướng
tăng cường kỹ năng thực hành cho học sinh ở các trường trung học phổ thông huyện Ba
Bể, tỉnh Bắc Kạn nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn Vật lí, đáp ứng yêu cầu chương
trình giáo dục phổ thông và tiến hành khảo nghiệm các biện pháp đề xuất.
6. Phạm vi nghiên cứu
Nghiên cứu quản lý hoạt động dạy học môn Vật lí theo hướng tăng cường kỹ
năng thực hành cho học sinh ở các trường trung học phổ thông huyện Ba Bể, tỉnh Bắc
Kạn trong năm học 2017- 2018, và năm học 2018-2019.
7. Các phương pháp nghiên cứu
7.1. Nhóm các phương pháp nghiên cứu lý luận
Sử dụng phương pháp tổng hợp - phân tích, hệ thống hóa, khái quát hóa các văn
kiện, tài liệu, nghị quyết, thông tư, quyết định, báo cáo chính trị của Đảng và Nhà nước;

3


các quy định, quy chế, thông tư do Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành… và các tài
liệu có liên quan tới các vấn đề lý luận về dạy học môn Vật lí ở các trường trung học
phổ thông theo hướng tăng cường kỹ năng thực hành cho học sinh.
7.2. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn
7.2.1. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi
Sử dụng phương pháp điều tra bằng bảng hỏi lấy ý kiến cán bộ quản lý, giáo
viên và học sinh về dạy học môn Vật lí theo hướng tăng cường kỹ năng thực hành cho

học sinh ở các trường trung học phổ thông huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn đáp ứng yêu cầu
của chương trình giáo dục phổ thông.
Cụ thể: Sử dụng các mẫu phiếu khảo sát với các lực lượng có liên quan trực tiếp đến
đề tài là: Hiệu trưởng, Phó Hiệu trưởng, giáo viên, học sinh các trường THPT huyện Ba Bể,
tỉnh Bắc Kạn với số lượng 4 CBQL, 29 giáo viên; 100 học sinh THPT.
Nội dung điều tra:
- Hoạt động dạy học môn Vật lí theo hướng tăng cường kỹ năng thực hành cho học
sinh ở các trường THPT huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn (Phiếu điều tra phụ lục số 1, số 2).
- Quản lý hoạt động dạy học môn Vật lí theo hướng tăng cường kỹ năng thực
hành cho học sinh ở các trường THPThuyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn (Phiếu điều tra phụ
lục số 1, số 2).
7.2.2. Phương pháp phỏng vấn
Trực tiếp phỏng vấn, điều tra sâu một số đối tượng như: cán bộ quản lý sở,
huyện, chuyên gia, giáo viên, học sinh,… nhằm thu thập thông tin để kiểm tra, bổ sung,
củng cố những kết luận khoa học.
7.2.3. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm quản lý giáo dục
Phương pháp tổng kết kinh nghiệm quản lý giáo dục thông qua các buổi trao
đổi, tọa đàm về dạy học môn Vật lí theo hướng tăng cường kỹ năng thực hành cho học
sinh ở các trường trung học phổ thông huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn đáp ứng yêu cầu
chương trình giáo dục phổ thông.
7.2.4. Phương pháp nghiên cứu các sản phẩm hoạt động
Nghiên cứu sản phẩm, chất lượng sản phẩm, kết quả học tập của học sinh nhằm
làm sáng tỏ vấn đề dạy học môn Vật lí ở các trường trung học phổ thông tỉnh Bắc Kạn
đáp ứng yêu cầu chương trình giáo dục phổ thông.

4


7.3. Các phương pháp xử lý thông tin
Sử dụng các phương pháp thống kê toán học để xử lý và phân tích về mặt định

hướng các số liệu, kết quả nghiên cứu, đồng thời xác định mức độ tin cậy của việc điều
tra và kết quả nghiên cứu.
8. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị, tài liệu tham khảo và phụ lục. Luận
văn bao gồm 3 chương sau:
Chương 1.Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động dạy học môn Vật lí theo hướng
tăng cường kỹ năng thực hành cho học sinh các trường trung học phổ thông.
Chương 2. Thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Vật lí theo hướng tăng
cường kỹ năng thực hànhcho học sinh ở trường trung học phổ thông huyện Ba Bể, tỉnh
Bắc Kạn.
Chương 3. Biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Vật lí theo hướng tăng
cường kỹ năng thực hành cho học sinh ở trường trung học phổ thông huyện Ba Bể, tỉnh
Bắc Kạn.

5


Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN
VẬT LÍ THEO HƯỚNG TĂNG CƯỜNG KỸ NĂNG THỰC HÀNH
CHO HỌC SINH CÁC TRƯỜNG THPT
1.1. Tổng quan về lịch sử nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Trên thế giới
Dạy học và quản lý dạy học là vấn đề được nhiều nhà khoa học trên thế giới
nghiên cứu và tổng kết:
Nhà triết học Platon (427-348 TCN) đã khẳng định được vai trò tất yếu của giáo
dục trong xã hội, tính quyết định của chính trị đối vớ giáo dục. Tư tưởng đó đã phần
nào nói lên tmf quan trong của thể chế xã hội, của quản lý xã hội đối với giáo dục nói
chung và dạy học nói riêng.
Ở phương Đông, Khổng Tử (551-479 TCN) đã nêu lên quan điểm về phương

pháp dạy học là dùng cách gợi mở, từ gần đến xa, từ đơn giản đến phức tạp, đò hỏi
người học phải tích cực suy nghĩ, phải luyện tập, hình thành nền nếp, thói quen
tronghọc tập. Trong dạy học, ông coi trọng việc tự học, tự rèn luyện phát huy mặt tích
cực, sáng tạo, dạy học sát đối tượng. Kết hợp học với hành, lý thuyết gắn với thực tiễn,
phát huy động cơ học tập đúng đắn, tạohứng thú và quyết tâm của người học.
Với nhiều công trình nghiên cứu, Jêm Amot Comenxki (1592-1670) cho rằng,
quá trình dạy học để truyền thụ và tiếp nhận tri thức là phải dựa vào sự vật, hiện tượng
do học sinh tự quan sát, tự suy nghĩ mà hiểu biết. Ông là ngườ đầu tiên trong lịch sử đã
nêm lên một hệ thống các nguyên tắc trong dạy học như: nguyên tắc phát huy tính tích
cực, tự giác của học sinh; nguyên tắc hệ thống và liên tục, nguyên tắc dạy học thao khả
năng tiếp thu của học sinh, dạy học theo nguyên tắc cá biệt….
P.V.Zimin, M.I.Korđakôp, N.I.Saxerđôtôp đi sâu nghiên cứu việc lãnh đạo công
tác giảng dạy, giáo dục trong nhà trường và xem đây là khâu then chốt trong hoạt động
quản lý của Hiệu trưởng [37].
Cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX, Chủ nghĩa Mác - Lênin với các tácphẩm kinh
điển đã định hướng cho các hoạt động giáo dục. Trên cơ sở lý luận của Chủ nghĩa MácLênin, nhiều nhà khoa học của Liên Xô đã có những thành tựu đáng trân trọng về quản
lý giáo dục và quản lý dạy học [38].

6


Trên thực tế và lý luận, nhiều tác giả của các nước trên thế giới đã rất quan tâm
nghiên cứu hoạt động dạy học và quản lý hoạt động dạy học để tìm ra những biện pháp
quản lý hữu hiện nhằm nâng cao hiệu quả của quá trình dạy học.
1.1.2. Trong nước
Trong những năm gần đây, có nhiều công trình nghiên cứu, bài viết về vấn đề
dạy học phát triển năng lực học sinh được biên soạn, công bố. Vấn đề quản lý dạy học
môn Vật lí theo hướng tăng cường kỹ năng thực hành cho học sinh ở trường THPT đã
được giới nghiên cứu, khai thác ở một số khía cạnh và mức độ nhất định trong hai
nhóm tài liệu sau đây:

Nhóm công trình nghiên cứu về dạy học theo định hướng phát triển năng lực
học sinh
Nhóm tài liệu này chiếm số lượng khá lớn. Bao gồm chủ yếu là các sách chuyên
khảo được xuất bản trong một vài năm trở lại đây.
Cuốn Dạy học tích hợp phát triển năng lực học sinh của các tác giả Đỗ Hương
Trà (chủ biên), Nguyễn Văn Biên, Trần Khánh Ngọc... (Nxb Đại học Sư phạm, 2015)
cung cấp một số cơ sở lý luận cần thiết về dạy học tích hợp theo định hướng phát triển
năng lực. Đồng thời, cuốn sách còn giới thiệu các chủ đề tích hợp với các mức độ tích
hợp khác nhau, từ tích hợp ở mức độ lồng ghép/liên hệ đến tích hợp ở mức độ hội tụ vận dụng kiến thức liên môn, mức độ hoà trộn và tích hợp dựa trên các nguyên lý vận
động, phát triển chung của giới tự nhiên.
Luận án tiến sĩ khoa học giáo dục Quản lý hoạt động dạy học ở trường trung
học phổ thông theo định hướng phát triển năng lực học sinh của Trần Trung Dũng bảo
vệ tại Đại học Vinh năm 2016 là một nghiên cứu hệ thống và chuyên sâu về dạy học
phát triển năng lực. Luận án xoay quanh việc trình bày cơ sở lí luận của vấn đề quản lí
hoạt động dạy học ở trường trung học phổ thông theo định hướng phát triển năng lực
học sinh; phân tích, đánh giá thực trạng và đề xuất một số giải pháp quản lí hoạt động
dạy học ở trường trung học phổ thông theo định hướng phát triển năng lực học sinh.
Cùng năm 2016, nhóm tác giả Trần Thị Bích Liễu (chủ biên), Lê Kim Long, Hồ
Thị Nhật... cho ấn hành cuốn Dạy học phát triển năng lực sáng tạo cho học sinh phổ
thông: Lý thuyết và thực hành (Nxb Đại học Quốc gia, Hà Nội). Nội dung cuốn sách
trình bày những vấn đề chung về phát triển năng lực sáng tạo cho học sinh. Điểm đáng
chú ý là cuốn sách cung cấp các tiêu chí đánh giá, mẫu bài soạn, mẫu quan sát giờ dạy

7


phát triển năng lực sáng tạo cho học sinh; hướng dẫn phát triển năng lực sáng tạo cho
học sinh trong một số môn học và qua câu lạc bộ sáng tạo.
Gần đây, cuốn Phương pháp dạy học phát triển năng lực học sinh phổ thông
của nhóm tác giả Huỳnh Văn Sơn, Nguyễn Kim Hồng, Nguyễn Thị Diễm My (Nxb

Đại học Sư phạm thành phố Hồ Chí Minh, 2017) tiếp tục nghiên cứu lí luận về năng
lực, phát triển năng lực học sinh phổ thông, phương pháp dạy học và đổi mới phương
pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực. Trên cơ sở đó, trình bày nội dung
phương pháp dạy học phát triển năng lực học sinh phổ thông.
Ngoài ra, vấn đề dạy học phát triển năng lực học sinh ở trường phổ thông còn được
đề cập đến trong nhiều nghiên cứu khác như bài báo Tổng quan nghiên cứu vấn đề giáo
dục theo định hướng phát triển năng lực học sinh của Trần Trung Dũng đăng trên Tạp chí
Giáo dục Số 362 (2015); bài báo Vận dụng dạy học dự án trong môn sinh học ở trường
phổ thông theo định hướng phát triển năng lực học sinh của các tác giả Văn Thị Thanh
Nhung, Phạm Thị Hồng Hạnh đăng trên Tạp chí Giáo dục số 368 (2015);…
Nhóm công trình nghiên cứu về dạy học môn Vật lí
Nhóm tài liệu này có số lượng khiêm tốn hơn, chủ yếu tập trung vào những vấn
đề như tổ chức hoạt động nhận thức, ứng dụng công nghệ thông tin, sử dụng thí
nghiệm… Có thể kể đến một vài nghiên cứu tiêu biểu:
Tác giả Nguyễn Thị Hồng Việt với cuốn Tổ chức hoạt động nhận thức cho học
sinh trong dạy học vật lí ở trường trung học phổ thông (Nxb Giáo dục, 2003). Cuốn
sách giới thiệu chung về phương pháp dạy học, sự vận dụng các phương pháp nhận
thức khoa học Vật lí trong quá trình dạy học Vật lí nhằm bồi dưỡng các phương pháp
này cho học sinh.
Tác giả Phạm Hữu Tòng trong cuốn Dạy học Vật lí ở trường phổ thông theo
định hướng phát triển hoạt động học tích cực, tự chủ, sáng tạo và tư duy khoa học (Nxb
Đại học Sư phạm, 2004) đã nêu lên những vấn đề cơ bản của hoạt động dạy học ở các
mức độ của học sinh; tổ chức, định hướng hoạt động tìm tòi sáng tạo giải quyết vấn đề
và tư duy khoa học của học sinh; định hướng nghiên cứu chiến lược dạy học, khoa học
về hoạt động dạy học môn vật lí ở trường phổ thông.
Cuốn Ứng dụng tin học trong dạy học Vật lí của tác giả Trần Huy Hoàng (Nxb
Giáo dục, 2012). Cuốn sách gồm hai phần nội dung: một là tổng quan về ứng dụng tin
học trong dạy học; các chức năng hỗ trợ, ứng dụng cụ thể của máy tính trong dạy học
Vật lí; quan điểm cơ bản để thiết kế phần mềm cùng một số tiêu chuẩn để xây dựng và

8


đánh giá phần mềm dạy học. Hai là cuốn sách giới thiệu một số phần mềm hỗ trợ dạy
học Vật lí; thiết kế bài giảng điện tử; việc sử dụng internet hỗ trợ dạy học Vật lí.
Trên tạp chí Giáo dục học, nhiều nghiên cứu về dạy học Vật lí trong nhà trường
được công bố. Đáng chú ý như Khai thác và sử dụng Internet trong việc thiết kế bài
dạy học Vật lí (Lê Công Triêm, Nguyễn Hoàng Nam, Tạp chí Giáo dục, 2005, số 113,
tr.33-34); Tổ chức hoạt động dạy học chương "từ trường" (Vật lí 11) theo hướng phát
triển năng lực học sinh (tác giả Nguyễn Lâm Đức, Tạp chí Giáo dục, 2015, số 353, tr.
48-50); …
Bên cạnh các sách xuất bản và bài tạp chí, dạy học Vật lí cũng là đề tài của nhiều
luận án tiến sĩ, luận văn thạc sĩ giáo dục học. Có thể kể đến tác giả Huỳnh Trọng Dương
trong Luận án Tiến sĩ Giáo dục học Nghiên cứu xây dựng và sử dụng thí nghiệm theo
hướng tích cực hoá hoạt động nhận thức của học sinh trong dạy học Vật lí ở trường
trung học cơ sở bảo vệ tại Đại học Huế năm 2007; tác giả Nguyễn Ngọc Lê Nam với
Luận án Tiến sĩ Giáo dục học Tích cực hoá hoạt động nhận thức của học sinh trong
dạy học Vật lí nhờ sử dụng thí nghiệm với sự hỗ trợ của máy vi tính (thể hiện qua
chương "Dòng điện trong các môi trường" lớp 11 THPT chương trình nâng cao) bảo
vệ tại Đại học Vinh năm 2012; …
Như vậy, mặc dù nguồn tài liệu xuất bản liên quan đến đề tài khá phong phú, đa
dạng, giải quyết nhiều khía cạnh khác nhau của vấn đề, tuy nhiên số công trình đề cập
trực tiếp đến quản lý dạy học môn Vật lí theo hướng tăng cường kỹ năng thực hành
cho học sinh ở trường THPT còn hạn chế. Trên cơ sở kế thừa các công trình nghiên
cứu đi trước, luận văn “Quản lý dạy học môn Vật lí theo hướng tăng cường kỹ năng
thực hành cho học sinh ở trường trung học phổ thông huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn”là
nghiên cứu đầu tiên về đề tài này.
1.2. Một số khái niệm cơ bản
1.2.1. Quản lý
“Quản lý” là một thuật ngữ phổ biến trong xã hội. Mọi hoạt động của tổ chức,

xã hội đều cần tới quản lý. Quản lý diễn ra trong mọi lĩnh vực, mọi cấp độ và liên quan
đến mọi người. Quản lý trở thành một khoa học, một nghệ thuật và là một nghề trong
xã hội hiện đại. Có nhiều quan điểm khác nhau về quản lý tùy thuộc vào cách tiếp cận,
góc độ nghiên cứu vàhoàn cảnh xã hội, kinh tế, chính trị. Có thể điểm qua một số quan
điểm đó như sau:

9


Karl Marx cho rằng: “Tất cả mọi lao động xã hôi trực tiếp hay lao động chung
nào tiến hành trên quy mô tương đối lớn, thì ít nhiều cũng cần đến một sự chỉ đạo để
điều hòa những hoạt động cá nhân và thực hiện những chức năng chung phát sinh từ
sự vận động của toàn bộ cơ thể sản xuất khác với sự vận động của những khí quan độc
lập của nó. Một người độc tấu tự điều khiển lấy mình, còn một dàn nhạc cần phải có
một nhạc trưởng” (dẫn theo [7]).
Như vậy Karl Marx đã lột tả được bản chất quản lý là một hoạt động lao động
để điều khiển lao động, một hoạt động tất yếu vô cùng quan trọng trong quá trình phát
triển của xã hội loài người, Quản lý đã trở thành một hoạt động phổ biến, mọi lúc, mọi
nơi, mọi lĩnh vực, mọi cấp độ và có liên quan đến mọi người. Đó là loại hoạt động xã
hội bắt nguồn từ tính chất cộng đồng dựa trên sự phân công và hợp tác để làm một công
việc nhằm đạt một mục tiêu chung.
Các tác giả Việt Nam có nhiều công trình nghiên cứu về khoa học quản lý:
Theo tác giả Nguyễn Ngọc Quang: “Quản lý là hoạt động có mục đích, có kế
hoạch của chủ thể quản lý đến tập thể những người lao động (khách thể quản lý) nhằm
thực hiện được những mục tiêu dự kiến” [28].
Theo tác giả Nguyễn Quốc Chí và Nguyễn Thị Mỹ Lộc: “Hoạt động quản lý là
tác động có định hướng, có chủ đích của chủ thể quản lý (nhà quản lý) đến khách thể
quản lý (đối tượng bị quản lý) trong một tổ chức nhằm cho tổ chức vận hành và đạt
được mục đích của tổ chức” [8].
Tác giả Phan Văn Kha khẳng định: “Quản lý là quá trình lập kế hoạch, tổ chức,

lãnh đạo và kiểm tra công việc của các thành viên thuộc một hệ thống đơn vị và việc
sử dụng các nguồn lực để đạt được các mục đích đã định” [18].
Hiểu một cách chung nhất, quản lý là một quá trình tác động có định hướng, có
tổ chức, có kế hoạch và hệ thống của chủ thể quản lý đến khách thể quản lý dựa trên
những thông tin về tình trạng của đối tượng hình thành một môi trường phát huy một
cách hiệu quả các tiềm năng, các cơ hội của cá nhân và tổ chức để đạt được mục tiêu
đã đề ra.
Những chức năng cơ bản của quản lý gồm:
- Lập kế hoạch
Đây là việc hoạch định, gồm xác định mục tiêu, mục đích đối với thành tựu
tương lai của tổ chức và xác định con đường, biện pháp, cách thức và các điều kiện
đảm bảo thực hiện được các mục tiêu đó.

10


- Tổ chức
Đây là quá trình sắp xếp và phân bổ công việc, quyền hành và nguồn lực cho
các bộ phận, các thành viên của tổ chức để họ có thể hoạt động và đạt được các mục
tiêu của tổ chức một cách có hiệu quả.
- Lãnh đạo, điều hành
Đây là quá trình tác động, huy động và giúp đỡ những cán bộ dưới quyền thực
hiện những nhiệm vụ được phân công. Lãnh đạo là quá trình tác động đến con người
làm cho họ tự nguyện và nhiệt tình tự giác, nỗ lực phấn đấu đạt các mục tiêu.
- Kiểm tra, đánh giá
Kiểm tra nhằm đánh giá, phát hiện và điều chỉnh kịp thời, giúp cho tổ chức vận
hành tối ưu, đạt được mục tiêu đề ra. Đó là những hoạt động của chủ thể quản lý nhằm
xác định kết quả thực hiện kế hoạch trên thực tế, tìm ra những mặt ưu điểm, mặt hạn
chế, phát hiện những sai lệch, đề ra biện pháp điều chỉnh.
Các chức năng quản lý có liên hệ biện chứng chặt chẽ. Tùy theo thời điểm, nội

dung mà một số chức năng có thể tiến hành đồng thời, đan xen và ảnh hưởng lẫn nhau.
1.2.2. Quản lý giáo dục
Nhà nước quản lý mọi hoạt động của xã hội trong đó có hoạt động giáo dục,
quản lý giáo dục là quản lý một lĩnh vực xã hội. Quản lý giáo dục là điển hình nhất về
quản lý con người, quản lý sự hình thành và phát triển nhân cách. Nhà nước quản lý
giáo dục thông qua tập hợp các tác động hợp quy luật được thể chế hóa bằng pháp luật
của chủ thể quản lý, nhằm tác động đến các phân hệ quản lý để thực hiện mục tiêu giáo
dục mà kết quả cuối cùng là chất lượng đào tạo thế hệ trẻ.
Đã có nhiều nghiên cứu về quản lý nói chung cho nên cũng có nhiều quan niệm
khác nhau về quản lý giáo dục.
Theo M.I.Kônđacốp:“QLGD là tác động có hệ thống, có kế hoạch, có ý thức và
hướng đích của chủ thể quản lý ở các cấp khác nhau, đến tất cả các mắt xích của hệ thống
(từ Bộ đến trường) nhằm mục đích đảm bảo việc hình thành nhân cách cho thế hệ trẻ trên
cơ sở nhận thức và vận dụng những quy luật chung của xã hội cũng như các quy luật của
quá trình giáo dục, của sự phát triển thể lực và tâm lý trẻ em”(dẫn theo [10]).
Theo Phạm Minh Hạc: “Quản lý nhà trường là thực hiện đường lối của Đảng
trong phạm vi trách nhiệm của mình, tức là nhà trường vận hành theo nguyên lý giáo
dục để tiến tới mục tiêu giáo dục, mục tiêu đào tạo đối với ngành giáo dục, với thế hệ
trẻ và với từng học sinh,…” [11].

11


Theo tác giả Trần Kiểm: “QLGD là tác động có hệ thống, có kế hoạch, có ý
thức và hướng đích của chủ thể quản lý ở các cấp khác nhau nhằm mục đích đảm bảo
sự hình thành nhân cách của thế hệ trẻ trên cơ sở nhận thức và vận dụng các quy luật
chung của xã hội cũng như các quy luật của quản lý giáo dục, sự phát triển tâm lý, thể
lực của trẻ em” [21].
Có thể đưa ra khái niệm QLGD ở 2 cấp độ:
Ở cấp độ hệ thống: QLGD là những tác động có hệ thống, có ý thức, hợp quy

luật của chủ thể QL ở các cấp khác nhau đến tất cả các mắt xích của hệ thống giáo dục
nhằm đảm bảo cho hệ thống giáo dục vận hành bình thường và liên tục phát triển, mở
rộng cả về số lượng cũng như chất lượng.
Ở cấp độ trường học: QLGD là hệ thống tác động có mục đích, có kế hoạch,
hợp quy luật của chủ QL nhà trường làm cho nhà trường vận hành theo đường lối, quan
điểm giáo dục của Đảng, thực hiện được các tính chất của nhà trường mà tiêu điểm là
quá trình dạy học - giáo dục, đưa nhà trường tới mục tiêu dự kiến, tiến lên trạng thái
mới về chất, góp phần thực hiện mục tiêu chung của giáo dục: nâng cao dân trí, đào tạo
nhân lực, bồi dưỡng nhân tài phục vụ sự nghiệp CNH - HĐH đất nước.
Từ những quan niệm trên chúng ta có thể khái quát rằng: Quản lý giáo dục là
hoạt động điều hành, phối hợp các lực lượng giáo dục nhằm đẩy mạnh công tác Giáo
dục và Đào tạo thế hệ trẻ theo yêu cầu phát triển xã hội. Trong hệ thống giáo dục, con
người giữ vai trò trung tâm của mọi hoạt động. Con người vừa là chủ thể quản lý, vừa
là khách thể quản lý. Mọi hoạt động giáo dục và QLGD đều hướng vào việc đào tạo
và phát triển nhân cách thế hệ trẻ, bởi vậy con người là nhân tố quan trọng nhất trong
QLGD.
1.2.3. Hoạt động dạy học
Theo tác giả Phạm Viết Vượng: "Dạy học là một bộ phận của quá trình sư phạm
tổng thể, là một trong những con đường để thực hiện mục đích giáo dục. Quá trình dạy
học được tổ chức trong nhà trường bằng phương pháp sư phạm đặc biệt, nhằm trang
bị cho học sinh hệ thống kiến thức khoa học và hình thành hệ thống kỹ năng vận dụng
kiến thức vào thực tiễn” [35].
Theo thuyết hoạt động, dạy học gồm hai hoạt động: hoạt động dạy của thầy và
hoạt động học của trò, hai hoạt động này luôn luôn gắn bó mật thiết với nhau, tồn tại
trong quá trình giáo dục tổng thể của nhà trường.

12


Như vậy, hoạt động dạy học là một trong những hoạt động giao tiếp sư phạm

mang ý nghĩa xã hội. Chủ thể của hoạt động dạy học bao gồm người dạy và người học,
họ tiến hành các hoạt động khác nhau, song song tồn tại và phát triển trong cùng một
quá trình nhưng không hề đối lập nhau mà được thống nhất và hỗ trợ cho nhau. Kết
quả học tập của học sinh được đánh giá không chỉ là kết quả của hoạt động học mà còn
là kết quả của hoạt động dạy, kết quả dạy của thầy không thể đánh giá tách rời kết quả
học tập của trò.
Lí thuyết tương tác ra đời vào những năm 70 của thế kỉ XX với kết quả nghiên
cứu của Guy Brouseau, Claude Comiti,… thuộc Viện Đại học đào tạo Giáo viên ở
Gremnoble (Dẫn theo tác giả Trịnh Lê Hồng Phương) [27]. Các tác giả đã đưa thêm
yếu tố môi trường vào trong dạy học và từ đó cấu trúc dạy học gồm bốn nhân tố ra đời:
người dạy, người học, nội dung kiến thức, môi trường dạy học.Những kết quả nghiên
cứu đã phân tích sâu sắc yếu tố người dạy, người học trong môi trường để hướng tới
mục tiêu môn học đồng thời còn chỉ ra cơ chế của sự tác động qua lại giữa các yếu tố
thuộc cấu trúc dạy học.
Trong tác phẩm “Tiến tới một phương pháp sư phạm tương tác”, hai tác giả người
Canada là Jean Marc Denommes và Madeleine Roy cũng đã mô tả logic của dạy học và
mở ra một quan điểm sư phạm tương tác với cấu trúc dạy học là một “Bộ ba” gồm: người
học, người dạy và môi trường, còn nội dung kiến thức được coi như là một yếu tố khách
quan mà người dạy muốn hướng người học chiếm lĩnh.” Theo lý thuyết dạy học tương
tác thì các yếu tố trong quá trình dạy học có mối quan hệ tác động mật thiết hỗ trợ nhau
hướng tới đạt mục tiêu dạy học, khi đó người học giữ vai trò trung tâm, chủ động trong
dạy học; người thầy luôn giữ vài trò định hướng, tư vấn, hỗ trợ và giữ mối liên hệ mật
thiết, hiểu và hỗ trợ người học giúp người học lĩnh hội tri thức, kinh nghiêm một cách
hiệu quả nhất. Lý thuyết này được luận văn coi trọng vì liên quan đến dạy học lấy người
học làm trung tâm, phát huy năng lực người học.
Như vậy, hoạt động dạy học là hoạt động đặc trưng của nhà trường, được tổ
chức có mục đích, có kế hoạch, có sự chỉ dẫn điều hành của nhà giáo dục và có hoạt
động tích cực, tự giác của người học trong tất cả các loại hình hoạt động học tập. Trong
nhà trường, hoạt động dạy học là sự thống nhất biện chứng của hai thành tố cơ bản là
hoạt động dạy của giáo viên và hoạt động học của học sinh. Trong đó [25]:

13


- Hoạt động dạy: Là hoạt động của người thầy để dẫn dắt, định hướng quá trình
học tập của HS, giúp HS tìm tòi khám phá tri thức, qua đó thực hiện có hiệu quả chức
năng học của bản thân.
- Hoạt động học: Là hoạt động tự giác, tích cực, chủ động của người học, tự tổ
chức, tự điều khiển hoạt động nhận thức - học tập của mình nhằm thu nhận, xử lý và
biến đổi thông tin bên ngoài thành tri thức của bản thân, qua đó người học thể hiện
mình, tự làm phong phú giá trị của bản thân.
Hoạt động dạy học bao gồm hai hoạt động dạy và hoạt động học thâm nhập vào
nhau. Hai hoạt động này luôn gắn bó mật thiết với nhau, tồn tại cùng nhau để tạo nên
hiệu quả cho quá trình dạy học.
1.2.4. Quản lý hoạt động dạy học
Nội dung của quản lý hoạt động dạy học được xác định tùy theo các tiếp cận
khác nhau. Trong đó, theo tiếp cận nội dung hoạt động thì quản lý hoạt động dạy học
bao gồm: Quản lý hoạt động dạy của giáo viên; Quản lý hoạt động học của học sinh;
Quản lý cơ sở vật chất và các điều kiện phục vụ dạy học; Quản lý đổi mới phương pháp
dạy học, kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh.
Quản lý hoạt động dạy học chính là sự tác động lên đội ngũ giáo viên, học sinh
qua việc thực hiện các chức năng quản lý: lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra, điều
chỉnh hoạt động dạy học nhằm đạt mục tiêu đã đề ra. Trong toàn bộ quá trình quản lý
nhà trường thì quản lý hoạt động dạy học của người HT là hoạt động cơ bản nhất, nó
chiếm thời gian, công sức rất lớn của HT.
Quản lý hoạt động dạy học là những tác động có chủ đích, có kế hoạch của Hiệu
trưởng đến tập thể giáo viên, học sinh, những lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà
trường nhằm huy động họ tham gia, cộng tác, phối hợp trong các hoạt động của nhà
trường giúp quá trình dạy học vận động tối ưu tới mục tiêu dự kiến.
Thực chất quản lý hoạt động dạy học là quản lý việc thực hiện nhiệm vụ dạy

học của từng GV và đội ngũ giáo viên. Nhiệm vụ chính của GV là giảng dạy, tổ chức
hoạt động học tập, rèn luyện cho HS kỹ năng, kỹ xảo, đắp bồi cho HS những giá trị tư
tưởng, đạo đức và nhân văn.
1.2.5. Quản lý hoạt động dạy học môn Vật lí
Từ khái niệm ở mục 1.2.4, có thể định nghĩa “quản lý hoạt động dạy học môn
Vật lí” là những tác động có chủ đích, có kế hoạch của Hiệu trưởng đến đội ngũ giáo
viên dạy học môn Vật lí, học sinh, những lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường

14