CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HOẠT ĐỘNG THƯƠNG MẠI

CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HOẠT ĐỘNG
THƯƠNG MẠI
1) Khái niệm hoạt động thương mại.
Theo bộ luật thương mại:
“Hoạt động thương mại là việc thực hiện các hành vi thương mại.”
+ Hành vi thương mại là hành động của thương nhân nhằm mục đích thu lợi
nhuận, làm phát sinh quyền và nghĩa vụ giữa thương nhân với các bên có liên quan
trong thương mại (Thương mại là sự trao đổi, mua, bán hàng hoá; cung ứng dịch
vụ thương mại nhằm mục đích thu lợi nhuận).
+ Hành vi thương mại gồm các hành vi sau:
Một là: Mua hàng hoá để bán lại cho người tiêu dùng hoặc cho thương nhân
khác.
Hai là: Mua máy móc, thiết bị, nguyên, vật liệu ... để sản xuất hàng hoá và bán
các hàng hoá đó .
Ba là: Mua, bán, cho thuê và thuê cơ sở thương mại.
Bốn là: Sử dụng hối phiếu.
Năm là: Đại diện thương mại.
Sáu là: Môi giới thương mại.
Bảy là: Uỷ thác mua bán hàng hoá.
Tám là: Đại lý mua, bán hàng hoá.
Chín là: Thuê mua tài chính.
Mười là: Gia công trong thương mại.
Mười một là: Đấu thầu hàng hoá.
Mười hai là: Đấu giá hàng hoá.
Mười ba là: Giao nhận kho vận.
Mười bốn là: Giám định hàng hoá.
Mười năm là: Quảng cáo thương mại.
Mười sáu là: Trưng bày và giới thiệu hàng hoá.
Mười bảy là: Hội chợ triển lãm thương mại.
Việc mua, bán hàng hoá hoặc cung ứng dịch vụ giữa thương nhân với bên
không phải thương nhân cũng được coi là hành vi thương mại đối với thương nhân

khi hành vi đó của thương nhân được thực hiện nhằm mục ddích thu lợi nhuận.
Như vậy tương ứng với các hành vi thương mại có các hoạt động thương mại. Tuy
nhiên còn nhiều cách phân loại khác.
2) Phân loại
* Căn cứ vào nội dung, hoạt động thương mại phân thành 14 hoạt động như trên.
* Căn cứ vào chủ thể hoạt động thương mại phân ra:
+ Thương mại Nhà nước.
+ Thương mại ngoài Nhà nước.
* Căn cứ vào tính chất của hàng hoá, dịch vụ hoạt động thương mại phân thành
+ Thương mại hàng hoá hữu hình.
+ Thương mại hàng hoá vô hình.
3) Đặc điểm của hoạt động thương mại.
Hoạt động thương mại là quá trình thực hiện hành vi thương mại. Do đó nó có
các đặc điểm sau:
+ Mục đích của hoạt động thương mại là lợi nhuận.
Đặc điểm này cho phép phân biệt hoạt động thương mại với một số hoạt động
khác. Hoạt động thương mại là hoạt động trao đổi mua bán hàng hoá dịch vụ ...
trên thị trường, nhưng không phải cứ hoạt động trao đổi mua bán hàng hoá, dịch vụ
nào trên thị trường đều là hoạt động thương mại. Chỉ khi nào các hoạt động đó vì
mục đích lợi nhuận mới là hoạt động thương mại.
+ Hoạt động thương mại chịu ảnh hưởng của một số nhân tố như cơ chế,
chính sách, pháp luật của Đảng và Nhà nước, bối cảnh chính trị, nhận thức của
thương nhân, quan niệm của con người về giá trị ...vv.
+ Hoạt động thương mại chỉ diễn ra khi sản xuất hàng hoá phát triển đến một
trình độ nhất định.
Rõ ràng rằng khi sản xuất chưa phát triển, của cải làm ra chưa nhiều chưa dư
thừa thì không có sự trao đổi, mua bán hàng hoá, dịch vụ dẫn đến không có hoạt
động thương mại.
+ Ai cũng có thể tiến hành hoạt động thương mại.
Điều này quá rõ ràng vì muốn tồn tại con người phải trao đổi hàng hoá & dịch

vụ để thoả mãn các nhu cầu. Nếu ai đó bị cấm tiến hành mọi hoạt động thương mại
chắc chắn khó tồn tại và phát triển. Tuy nhiên trong một số hoạt động thương mại
chỉ một số người, tổ chức mới được phép tiến hành theo luật định.
4) Vai trò của hoạt động thương mại đối với sự phát triển kinh tế-xã hội của
một tỉnh
4.1) Hoạt động thương mại thúc đẩy sản xuất hàng hoá phát triển, chấn hưng các
quan hệ hàng hoá tiền tệ, tạo động lực kích thích đối với người sản xuất, thúc đẩy
phân công lao động xã hội, tổ chức lại sản xuất, hình thành nên các vùng chuyên
canh, chuyên môn hoá sản xuất hàng hoá lớn ở tỉnh.
4.2) Hoạt động thương mại kích thích sự phát triển của lực lượng sản xuất trong
tỉnh.
Hoạt động thương mại có mục đích là lợi nhuận. Người sản xuất sẽ tìm mọi
cách để cải tiến công tác, áp dụng khoa học kỹ thuật công nghệ mới, hạ chi phí để
thu nhiều lợi nhuận. Đồng thời cạnh trạnh trong hoạt động thương mại bắt buộc
người sản xuất trong tỉnh phải năng động, không ngừng nâng cao tay nghề, chuyên
môn và tính toán thực chất hoạt động sản xuất kinh doanh, tiết kiệm các nguồn lực,
nâng cao năng suất lao động. Đây là những nhân tố tác động làm cho lực lượng sản
xuất phát triển .
4.3) Hoạt động thương mại kích thích nhu cầu và tạo ra nhu cầu mới.
Người tiêu dùng mua bán không xuất phát từ tình cảm mà bằng lý trí. Lợi
ích của sản phẩm hay mức độ thoả mãn nhu cầu của sản phẩm sẽ tái tạo nhu cầu.
Hoạt động thương mại một mặt làm cho cầu trên thị trường trung thực với nhu cầu,
mặt khác nó làm bộc lộ tính phong phú đa dạng của nhu cầu. Hoạt động thương
mại đáp ứng tốt hơn là chế độ trao đổi hiện vật. Thương mại buộc các nhà sản xuất
phải đa dạng hoá kiểu dáng, mẫu mã, chất lượng sản phẩm. Điều này tác động
ngược trở lại người tiêu dùng làm bật dậy các nhu cầu tiềm tàng. Do vậy hoạt động
thương mại làm tăng trưởng nhu cầu và là gốc rễ cho sự phát triển của sản xuất
kinh doanh.
4.4) Hoạt động thương mại góp phần đẩy nhanh quá trình đô thị hoá, tham gia bảo
tồn và phát triển văn hoá dân tộc, xây dựng xã hội văn minh đặc biệt là khu vực

miền núi, nông thôn, hải đảo.
Vai trò này của hoạt động thương mại có thể thấy qua vai trò của chợ. Chợ
phát triển đặc biệt là chợ chuyên doanh, chợ bán buôn phát luồnglà bước khởi đầu
của phát triển đô thị, ở khu vực nông thôn dần dần hình thành thị trấn. Thông qua
nhu cầu của lưu thông hàng hoá một loạt lĩnh vực khác như đường giao thông, hệ
thống thông tin liên lạc, hệ thống dịch vụ khác phát triển làm thay đổi từng bước
bộ mặt của một vùng dân cư. Ơ miền núi chợ là nơi sinh hoạt văn hoá, tinh thần
của người dân. Ở đây diễn ra các hoạt động giao lưu kinh tế, văn hoá giữa các dân
tộc, các sản phẩm văn hoá được bày bán, từ đó góp phần làm cho văn hoá phát
triển và được giữ gìn.
4.5) Hoạt động thương mại góp phần giải quyết việc làm, tạo thu nhập cho người
lao động, tăng nguồn thu cho ngân sách Nhà nước, tạo điều kiện cho xây dựng cơ
bản phát triển, thu hút vốn nhàn rỗi của nhân dân vào sản xuất.
Hoạt động thương mại diễn ra đòi hỏi một lượng nhân công nhất định. Càng
có nhiều hoạt động thương mại càng cần nhiều người làm càng giải quyết tốt việc
làm cho nguồn nhân lực trong tỉnh và tạo thu nhập cho họ.
Hoạt động thương mại còn đóng góp cho ngân sách một khoản không nhỏ.
UBND tỉnh thu thuế từ hoạt động thương mại như thuế môn bài, thuế chợ, thuế
chuyến, thuế XNK, thuế thu nhập doanh nghiệp...
Muốn hoạt động thương mại tốt cần phải có cơ sở vật chất kỹ thuật tốt do đó
hoạt động thương mại đặt ra yêu cầu tất yếu phải xây dựng và đầu tư từ đó khiến
cho tốc độ XDCB trên địa bàn tỉnh tăng nhanh. Đồng thời hoạt động thương mại
còn cung ứng đầy đủ các yếu tố sản xuất cho hoạt động sản xuất và hoạt động
XDCB.
Khi tiến hành hoạt động thương mại mà dễ dàng thuận lợi thì sẽ có nhiều
người tiến hành do vậy vốn được bỏ vào kinh doanh không còn nhàn rỗi nữa.
4.6) Hoạt động thương mại mở ra các mối quan hệ kinh tế của tỉnh với các tỉnh
khác trong vùng và cả nước, mở rộng quan hệ quốc tế.
Thông qua hoạt động xuất nhập khẩu, hội chợ triển lãm,... người sản xuất
trong tỉnh có thể giới thiệu sản phẩm, tiếp cận với khách hàng từ tỉnh bạn và nước

ngoài để ký kết hợp đồng hợp tác làm ăn. Đồng thời khách hàng cũng có thể biết
đến tỉnh có thế mạnh gì, tiềm năng ra sao, chính sách phát triển thế nào thông qua
hoạt động thương mại từ đó mà tìm đến mua hàng, bán hàng, đặt quan hệ kinh
tế,văn hoá... với các doanh nghiệp, người làm ăn kinh tế trong tỉnh.
5) Một số nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động thương mại của một tỉnh.
5.1) Vị trí địa lý.
Vị trí địa lý có ảnh hưởng rất lớn đến hoạt động thương mại của một tỉnh.
Nếu tỉnh nằm ở vùng có nhiều thuận lợi về giao thông, thông tin liên lạc; gần các
trung tâm thương mại, kinh tế, văn hoá lớn; tiếp giáp với các thị trường có nhu cầu
tiêu thụ hàng hoá của tỉnh, gần các cửa khẩu... thì chắc chắn hoạt động thương mại
sẽ dễ dàng và thuận lợi vì chi phí vận chuyển có thể thấp, dễ có quan hệ buôn bán
hợp tác với các đối tác khác, xuất nhập khẩu dễ hơn...Ngược lại tỉnh ở vị trí không
gần các thị trường tiêu thụ lớn các hàng hoá, không có hệ thống đường giao thông
quan trọng của cả nước đi qua, hệ thống thông tin liên lạc không được phát triển ở
đây... hoạt động thương mại sẽ rất khó khăn. Vì hàng hoá sản xuất ra không có thị
trường lớn để tiêu thụ, chí phí sẽ cao vì giao thông khó khăn, khó có các hàng hoá
dịch vụ phục vụ sản xuất hơn...
5.2) Trình độ phát triển kinh tế của tỉnh.
Kinh tế của tỉnh phát triển ở trình độ thấp, hàng hoá có không nhiều hoặc có
nhưng chất lượng không cao, hệ thống cơ sở hạ tầng không phát triển, sức mua của
dân cư thấp, thu nhập của người làm kinh tế không cao,... chắc chắn sẽ ảnh hưởng
tiêu cực đến hoạt động thương mại.Vì kinh tế phát triển ở trình độ cao thì thu nhập
của dân cư trong tỉnh cao cầu sẽ cao, hàng hoá có nhiều với chất lượng khá, đa
dạng về chủng loại nguồn hàng dồi dào sẽ làm cho hoạt động thương mại diễn ra
đa dạng ... Thực tế cũng chứng minh ở đâu kinh tế phát triển thì hoạt động thương
mại sẽ phát triển. Kinh tế phát triển là điều kiện cần cho hoạt động thương mại
phát triển nhưng ngược lại hoạt động thương mại phát triển cũng làm cho kinh tế
phát triển.
5.3) Tình hình kinh tế-chính trị-xã hội các tỉnh lân cận, trong nước, khu vực, quốc
tế.

Các tỉnh lân cận thường có quan hệ hợp tác rất tốt với tỉnh, đây cũng là các
thị trường có quan hệ mật thiết đối với thị trường của tỉnh. Tình hình kinh tế-chính
trị-xã hội của các tỉnh lân cận rối ren, ảm đạm sẽ ảnh hưởng tới cầu cho hàng hoá
của tỉnh ảnh hưởng đến hoạt động thương mại.
Đất nước không ổn định về chính trị, kinh tế không phát triển, xã hội biến
loạn thì ảnh hưởng đến tình hình phát triển kinh tế, tình hình chính trị-xã hội của
tỉnh vì tỉnh là một bộ phận của quốc gia. Do đó ảnh hưởng đến hoạt động thương
mại của tỉnh. Không thể phát triển kinh tế nói chung cũng như phát triển hoạt động
thương mại nói riêng được khi đất nước nội chiến, bị xâm lược, chiến tranh, hoả
hoạn thiên tai... Đất nước ổn định về chính trị, phát triển kinh tế, phát triển xã hội
là một tiền đề cần thiết cho phát triển hoạt động thương mại của cả nước nói chung
và của một tỉnh nói riêng.
Các nước trong khu vực, quốc tế không ổn định về chính trị, kinh tế khủng
hoảng cũng sẽ ảnh hưởng đến nước ta, và ảnh hưởng đến một tỉnh nói riêng. Tỉnh
có quan hệ buôn bán với các nước trong khu vực, quốc tế càng rộng bao nhiêu thì
mức độ ảnh hưởng càng lớn bấy nhiêu. Hoạt động ngoại thương của tỉnh phụ thuộc
vào các thị trường nước ngoài. Nếu các thị trường này biến động sẽ làm cho hoạt
động ngoại thương của tỉnh biến động theo. Có thể theo chiều hướng tích cực nếu
thị trường các nước biến động theo chiều hướng tích cực và ngược lại.
5.4) Thị trường các tỉnh lân cận, trong nước, quốc tế.