CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CHẤT LƯỢNG TÍN DỤNG CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI

4

CHƯƠNG 1:
CƠ S

LÝ LU N V CH T LƯ NG TÍN D NG C A NGÂN HÀNG
THƯƠNG M I

1.1. T NG QUAN V NGÂN HÀNG THƯƠNG M I
1.1.1. Khái ni m ngân hàng thương m i
NHTM là NH giao d ch tr c ti p v i các công ty, xí nghi p, t ch c kinh t và
cá nhân… b ng cách nh n ti n g i, ti n ti t ki m, r i s d ng s v n đó đ cho vay,
chi t kh u, cung c p các phương ti n thanh tóan và cung c p các d ch v ngân hàng
cho các ñ i tư ng nói trên. NHTM là lo i ngân hàng có s lư ng l n và r t ph bi n
trong n n kinh t . S có m t c a NHTM trong h u h t các m t ho t ñ ng c a n n
kinh t , xã h i ñã ch ng minh r ng:

đâu có m t h th ng NHTM phát tri n thì

đó s có s phát tri n v i t c ñ cao c a n n kinh t , xã h i và ngư c l i.
ð o lu t Ngân hàng c a C ng Hịa Pháp 1941 đã đ nh nghĩa: NHTM là nh ng
cơ s mà ngh nghi p thư ng xuyên là nh n ti n b c c a công chúng dư i hình th c
ký thác, ho c dư i các hình th c khác, và s d ng ngu n l c đó cho chính h trong
các nghi p v v chi t kh u, tín d ng và tài chính.
Theo Lu t Các TCTD Vi t Nam có hi u l c vào tháng 10/1998: “Ngân hàng
là lo i hình TCTD đư c th c hi n tồn b ho t ñ ng ngân hàng và các ho t đ ng
kinh doanh khác có liên quan”. (ði u 10- Lu t các TCTD)
Trong đó, ho t đ ng ngân hàng là ho t ñ ng kinh doanh ti n t và d ch v
ngân hàng v i n i dung thư ng xuyên là nh n ti n g i, s d ng s ti n này ñ c p
tín d ng và cung ng các d ch v thanh tốn.
Như v y có th nói r ng NHTM là m t lo i ñ nh ch tài chính trung gian c c

kỳ quan tr ng trong n n kinh t th trư ng. Nh h th ng ñ nh ch tài chính trung
gian này mà các ngu n ti n nhàn r i n m r i rác trong xã h i s ñư c huy ñ ng, t p
trung l i s lư ng ñ l n đ c p tín d ng cho các t ch c kinh t , cá nhân nh m m c
đích ph c v phát tri n kinh t – xã h i.


5

1.1.2. Ch c năng c a Ngân hàng Thương M i
1.1.2.1. Trung gian tín d ng
NHTM là c u n i gi a nh ng ngư i có v n dư th a và nh ng ngư i có nhu c u
v v n. Thơng qua vi c huy đ ng khai thác các kho n v n ti n t t m th i nhàn r i
trong n n kinh t , ngân hàng hình thành nên qu cho vay c p tín d ng cho n n kinh
t . V i ch c năng này, ngân hàng v a đóng vai trị là ch th đi vay, v a đóng vai trị
là ch th cho vay. Xu t phát t đ c đi m tu n hịan v n ti n t trong quá trình tái s n
xu t xã h i, NHTM v i vai trò là m t t ch c chuyên kinh doanh ti n t , tín d ng,
n m b t tình hình cung c u v v n tín d ng s th c hi n ti p nh n và chuy n giao v n
m t cách có hi u qu . Thông qua vi c thu hút g i v i kh i lư ng l n, ngân hàng có
th gi i quy t m i quan h gi a cung và c u v n tín d ng v kh i lư ng và c th i
gian tín d ng.
V i ch c năng trung gian tín d ng, NHTM th c hi n nh ng nhi m v c th
sau:
- Huy ñ ng các ngu n v n t các ch th ti t ki m, có v n nhàn r i trong n n
kinh t .
+ Nh n ti n g i khơng kỳ h n, có kỳ h n c a các t ch c kinh t , các t ch c
xã h i, cá nhân dư i hình thái ti n t (n i t và ngo i t ).
+ Nh n ti n g i ti t ki m c a các t ch c và cá nhân.
+ Phát hành kỳ phi u ngân hàng ñ huy ñ ng v n trong xã h i.
+ Các lo i hình huy đ ng khác.
- C p tín d ng đ u tư đáp ng nhu c u v v n cho các ch th trong n n kinh t xã

h i.
+ Cho vay ng n h n, trung và dài h n ñ i v i các t ch c kinh t , cá nhân.
+ Chi t kh u thương phi u và gi y t có giá.
+ B o lãnh, bao thanh tốn, cho vay th u chi.
+ Cho vay tiêu dùng, cho vay s n xu t kinh doanh, cho vay tài tr xu t nh p
kh u, cho vay mua s a ch a nhà , cho vay tài tr du h c, cho vay c m c gi y t có
giá.
+ Và các hình th c c p tín d ng khác.


6

Thơng qua ch c năng trung gian tín d ng NHTM góp ph n t o l i ích cho t t
c các ch th kinh t tham gia và l i ích chung c a n n kinh t .
- ð i v i ngư i g i ti n: thơng qua cơ ch huy đ ng v n c a ngân hàng ñã t p
h p các kho n v n t m th i nhàn r i và t o ra thu nh p cho nh ng ngư i g i ti n
dư i hình th c lãi ti n g i. ð ng th i, ngân hàng cũng đ m b o an tồn cho các
kho n ti n g i và cung c p cho khách hàng nh ng d ch v thanh toán ti n l i.
- ð i v i ngư i vay: h s th a mãn ñư c nhu c u v v n đ kinh doanh, chi
tiêu, thanh tốn mà khơng ph i tiêu t n nhi u chi phí v s c l c, th i gian cho vi c
tìm ki m nơi cung ng v n ti n l i ch c ch n và h p pháp.
- ð i v i b n thân ngân hàng: ngân hàng s tìm ki m đư c kho n l i nhu n t
chênh l ch gi a lãi su t cho vay và lãi su t ti n g i ho c hoa h ng môi gi i. ðây là
y u t quy t ñ nh s t n t i và phát tri n c a NHTM.
- ð i v i n n kinh t : vi c cung c p tài chính cho các doanh nghi p ñã khuy n
khích s n xu t, t o thêm vi c làm, tăng s n lư ng và gi m nh p kh u hàng hóa. M t
khác, vi c ñi u ti t v n trong khu v c dân cư góp ph n tăng thu nh p và khuy n
khích tăng nhu c u tiêu dùng hàng hóa và đi u này s giúp cho vi c tăng cư ng s n
xu t. Như v y, v i ch c năng này ngân hàng ñã bi n v n nhàn r i khơng ho t đ ng
thành v n ho t đ ng, kích thích q trình luân chuy n v n, thúc ñ y s n xu t kinh

doanh.
1.1.2.2. Trung gian thanh toán
Ngân hàng làm ch c năng trung gian thanh tốn khi nó th c hi n yêu c u c a
khách hàng như trích m t kho n ti n trên tài kho n ti n g i đ thanh tốn ti n hàng
hóa, d ch v ho c nh p vào m t kho n ti n g i c a khách hàng t bán hàng hóa
ho c các kho n thu khác.
Ngân hàng th c hi n ch c năng trung gian thanh tốn làm cho nó tr thành th
qu cho khách hàng. Vi c nh n ti n g i và theo dõi các kho n thu, chi trên tài
kh an ti n g i c a khách làm cho ngân hàng th c hi n đư c vai trị trung gian thanh
toán. Trên th c t , khi vi c thanh toán tr c ti p gi a các ch th kinh t b ng ti n
m t g p nhi u h n ch và r i ro cao, do ph i t p h p, ki m tra, v n chuy n làm cho


7

chi phí thanh tốn cao mà l i thi u chính xác và an tồn, đ c bi t là khi hai ñơn v
này cách xa nhau, ñi u này t o nên nhu c u và gia tăng kh i lư ng thanh toán qua
ngân hàng.
Trong ch c năng trung gian thanh toán, ngân hàng th c hi n các nhi m v c th
sau:
- M tài kho n ti n g i giao d ch cho khách hàng.
- Qu n lý và cung c p các phương ti n thanh toán cho khách hàng.
- T ch c và ki m sốt quy trình thanh tốn gi a các khách hàng.
Qua hàng trăm năm t n t i và phát tri n, h th ng NHTM đã có nh ng c
g ng l n và nh ng đóng góp l n cho xã h i trong lĩnh v c thanh toán. Ch c năng
trung gian thanh toán c a ngân hàng có ý nghĩa r t l n đ i v i các ho t ñ ng c a
n n kinh t xã h i. Ho t ñ ng thanh tốn khơng dùng ti n m t qua h th ng ngân
hàng góp ph n ti t gi m chi phí và lư ng ti n m t trong lưu thơng và đ m b o an
tồn trong thanh toán. Vi c l a ch n phương th c thanh tốn khơng dùng ti n m t
thích h p cho phép khách hàng th c hi n thanh toán nhanh chóng và hi u qu , đi u

này góp ph n tăng t c đ lưu thơng hàng hóa, t c ñ luân chuy n v n và hi u qu
c a quá trình tái s n xu t xã h i. M t khác, vi c cung ng các d ch v thanh tốn
khơng dùng ti n m t giúp cho ngân hàng thu hút nhi u khách hàng m tài kho n t i
ngân hàng và do ñó t o ñi u ki n ñ thu hút ngu n v n ti n g i.
Vi c k t h p ch c năng trung gian tín d ng và ch c năng trung gian thanh
toán t o cho NHTM kh năng t o ra ti n ghi s th hi n trên tài kho n ti n g i
thanh toán c a khách hàng t i NHTM. T m t lư ng ti n g i ban ñ u, qua nghi p
v cho vay dư i hình th c chuy n kho n, ñã làm cho s dư trên tài kho n ti n g i
trong h th ng NHTM tăng lên.
NHTM có kh năng m r ng ti n g i không kỳ h n t m t kho n ti n g i ban
ñ u, ho c t m t kho n ti n nh n đư c t NHNN thơng qua vi c c p tín d ng cho
khách hàng. Khi NHTM huy đ ng ti n g i không kỳ h n và cung c p các d ch v
trung gian thanh toán cho khách hàng, đ u có kh năng t o ra m t lư ng ti n g i
m r ng. ði u này ñư c th hi n khi m i l n thanh toán chuy n ti n t tài kho n


8

này sang tài kho n khác ñ th c hi n m t kho n thanh toán ti n hàng hóa d ch v ,
lư ng ti n g i ban đ u khơng ra kh i h th ng ngân hàng nhưng s dư trên tài
kho n ti n g i gia tăng m t lư ng. T c ñ gia tăng ti n t ph thu c vào t l d tr
b t bu c, t l s d ng ti n m t c a khách hàng trên s sư ti n g i thanh toán, t l
d tr ti n m t th a trên ti n g i không kỳ h n t i ngân hàng. Cơ ch t o ti n c a
NHTM cho th y m i quan h gi a tín d ng và lưu thông ti n t , vi c m r ng kh i
lư ng tín d ng có nh hư ng ñ n kh i ti n t lưu thông.
Như v y, các ch c năng c a NHTM có m i quan h m t thi t v i nhau, b sung,
h tr cho nhau, trong đó có ch c năng trung gian tín d ng là ch c năng cơ b n, t o cơ
s cho vi c th c hi n các ch c năng sau. ð ng th i, vi c ngân hàng th c hi n t t ch c
năng trung gian thanh tốn l i góp ph n làm tăng ngu n v n tín d ng m r ng quy mơ
ho t ñ ng c a ngân hàng.

1.1.2.3. Cung ng d ch v ngân hàng
Ngoài hai ch c năng trên, các NHTM cịn đáp ng t t c các nhu c u c a
khách hàng có liên quan đ n ho t đ ng ngân hàng. ðó chính là vi c cung ng cho
khách hàng các d ch v ngân hàng – là nh ng d ch v mà ch các ngân hàng v i ưu
th c a nó m i th c hi n tr n v n, ñ y ñ và các d ch v này g n li n v i ho t ñ ng
ngân hàng. Các d ch v ngân hàng không nh ng cho phép NHTM th c hi n t t yêu
c u c a khách hàng, mà cịn h tr tích c c đ NHTM th c hi n t t hai ch c năng
trên.
D ch v ngân hàng khơng ch đơn thu n là giúp cho NHTM hư ng hoa h ng
và d ch v phí, y u t làm tăng doanh thu và l i nhu n cho ngân hàng mà d ch v
ngân hàng cịn có tác d ng h tr các m t ho t đ ng chính c a NHTM mà trư c h t
là ho t ñ ng tín d ng. Vì v y các NHTM ch nh n cung ng các d ch v có liên
quan đ n ho tt ñ ng ngân hàng.
Các nhi m v c th c a ch c năng này bao g m: d ch v ngân qu và chuy n ti n
nhanh qu c n i; d ch v ki u h i và chuy n ti n nhanh qu c t ; d ch v

y thác (b o

qu n, thu h , chi h , mua bán h , …); d ch v tư v n ñ u tư, cung ng thông tin …


9

1.2. TÍN D NG NGÂN HÀNG VÀ CÁC S N PH M TÍN D NG CH

Y U

C A NHTM
1.2.1. Khái ni m v tín d ng ngân hàng
Theo cách ti p c n đơn gi n nh t, tín d ng ngân hàng chính là ho t đ ng c a tín

d ng ngân hàng, là quan h vay mư n gi a m t bên là ngân hàng và m t bên là các cá
nhân, các t ch c kinh t và các ch th khác, ñư c th hi n dư i hình th c ngân hàng
s s d ng ngu n v n t có và ngu n v n huy ñ ng b ng ti n ñ c p tín d ng ñ i v i
các ñ i tư ng trên.
Theo cách ti p c n c a NHNN hi n nay, thì ho t đ ng tín d ng là ho t đ ng d ch
v nh m ñáp ng nhu c u v n cho khách hàng thơng qua hình th c c p tín d ng.
Trong đó “c p tín d ng là vi c t ch c tín d ng th a thu n ñ khách hàng s
d ng m t kho n ti n v i ngun t c có hồn tr b ng các nghi p v cho vay, chi t
kh u, cho thuê tài chính, b o lãnh ngân hàng và các nghi p v khác” (kho n 10, ñi u
20 lu t các t ch c tín d ng).
1.2.2. Vai trị c a tín d ng ngân hàng
- Tín d ng ngân hàng có vai trị thúc đ y s phát tri n c a n n kinh t trong
xã h i, m r ng cho m i ñ i tư ng trong xã h i, nó có th xâm nh p vào các ngành
v i nhi u lo i hình và quy mơ ho t đ ng l n, v a và nh , v i các lo i hình s n xu t
kinh doanh c a doanh nghi p, cá nhân. Tín d ng ngân hàng g n li n v i ho t ñ ng
s n xu t kinh doanh c a doanh nghi p cũng như cá th , góp ph n nâng cao ch t
lư ng ñ i s ng c a ngư i lao đ ng.
- Tín d ng ngân hàng có tác d ng ñ y nhanh t c ñ phát tri n c a n n kinh
t , cung ng v n v i s lư ng l n, v i nhi u th i h n khác nhau, nh đó giúp các
doanh nghi p cũng như cá th khơng nh ng có v n đ kinh doanh, mà cịn có v n
đ m r ng đ u tư, đ i m i thi t b , nh m nâng cao năng l c s n xu t và năng l c
c nh tranh.
- Ho t đ ng tín d ng ngân hàng cịn có tác đ ng và nh hư ng l n đ i v i
tình hình lưu thơng ti n t c a đ t nư c, nh ho t đ ng tín d ng ngân hàng mà v n
ti n t c a xã h i ñư c huy ñ ng và s d ng t i ña cho nhu c u phát tri n kinh t ;


10

nó v a có tác d ng đ y nhanh t c ñ chu chuy n v n, v a làm cho các chu chuy n

v n ti n t ñư c t p trung ph n l n thông qua h th ng ngân hàng. ðây là nh ng
ñi u ki n quan tr ng ñ

n ñ nh lưu thông ti n t và giá c th trư ng.

1.2.3. Phân lo i tín d ng và các hình th c tín d ng ngân hàng
Cùng v i s phát tri n c a n n kinh t , các NHTM hi n nay ln nghiên c u và
đưa ra các hình th c tín d ng khác nhau, đ có th đáp ng m t cách t t nh t nhu c u
v n cho quá trình s n xu t và tái s n xu t, t đó ña d ng hóa các danh m c ñ u tư, m
r ng tín d ng, thu hút khách hàng, tăng l i nhu n và phân tán r i ro. Tùy theo cách ti p
c n mà ngư i ta chia tín d ng ngân hàng thành nhi u lo i khác nhau:
• Căn c vào th i h n cho vay: tín d ng ngân hàng đư c chia làm 03 lo i:
- Tín d ng ng n h n: là l ai tín d ng có th i h n khơng q 12 tháng (1 năm).
Tín d ng ng n h n thư ng ñư c s d ng ñ cho vay b sung v n lưu ñ ng và các nhu
c u thi u h t t m th i v v n c a các ch th vay v n.
- Tín d ng trung h n: là lo i tín d ng có th i h n t trên 1 năm ñ n 5 năm, tín
d ng trung h n thư ng đư c s d ng ñ cho vay s a ch a, c i t o tài s n c ñ nh, các
nhu c u mua s m tài s n c ñ nh … có th i gian thu h i v n nhanh ho c các nhu c u
thi u h t v n nhưng có th i h n hồn v n trên m t năm.
- Tín d ng dài h n: là lo i tín d ng có th i h n t trên 5 năm, tín d ng dài h n
thư ng ñư c s d ng ñ cho vay các nhu c u mua s m tài s n c ñ nh, xây d ng cơ
b n … có th i gian thu h i v n lâu (thơi gian hồn v n vay trên 5 năm).
• Căn c vào m c đích s d ng v n vay, bao g m 2 lo i:
- Tín d ng cho s n xu t, lưu thơng hàng hóa: là lo i tín d ng đư c cung c p cho
các nhà s n xu t và kinh doanh hàng hóa. Nh m đáp ng nhu c u v v n trong quá
trình s n xu t kinh doanh ñ d tr nguyên v t li u, chi phí s n xu t ho c ñáp ng nhu
c u thi u v n trong quan h thanh toán gi a các ch th kinh t .
- Tín d ng tiêu dùng: là lo i tín d ng đư c s d ng ñ cho vay các nhu c u tiêu
dùng. Lo i tín d ng này thư ng đư c s d ng ñ cho vay cá nhân, ñáp ng cho nhu
c u ph c v ñ i s ng và thư ng ñư c thu h i d n t ngu n thu nh p c a cá nhân vay

v n.
• Căn c vào m c đ tín nhi m ñ i v i khách hàng: g m


11

- Tín d ng có b o đ m b ng tài s n: là lo i tín d ng mà theo đó nghĩa v tr n
c a ch th vay v n ñư c b o ñ m b ng tài s n c a ch th vay v n, tài s n hình thành
t v n vay ho c b o ñ m b ng tài s n c a bên th ba.
- Tín d ng khơng có b o ñ m b ng tài s n: là lo i tín d ng khơng có tài s n th
ch p, c m c ho c b o lãnh; mà vi c cho vay này do chính các t ch c tín d ng l a
ch n d a trên cơ s các phương án vay v n hi u qu , kh thi và d a vào ñ tín nhi m,
uy tín trong quan h tín d ng c a khách hàng.
• Căn c vào đ c đi m luân chuy n v n: g m
- Tín d ng v n lưu ñ ng: ñư c cung c p ñ b sung v n lưu ñ ng cho các thành
ph n kinh t , có quan h tín d ng v i ngân hàng.
- Tín d ng v n c đ nh: cho vay đ hình thành nên tài s n c ñ nh cho các thành
ph n kinh t có quan h tín d ng v i ngân hàng.
1.2.4. Các s n ph m tín d ng ngân hàng ch y u hi n nay
NHTM c p tín d ng cho các t ch c, cá nhân dư i các hình th c như: cho
vay, chi t kh u thương phi u và gi y t có giá khác, b o lãnh, cho thuê tài chính và
các hình th c khác theo quy đ nh c a NHNN.
Xét trên góc đ k thu t c p tín d ng, thì s n ph m d ch v tín d ng bao g m
các lo i sau đây:
• Cho vay chi t kh u thương phi u và gi y t có giá
Là vi c NHTM đ ng ra tr ti n trư c cho khách hàng. S ti n ngân hàng ng
trư c ph thu c vào giá tr ch ng t , lãi su t chi t kh u, th i h n chi t kh u và l
phí chi t kh u. Th c ch t là Ngân hàng ñã b ti n ra mua l i các thương phi u và
ch ng t có giá ng n h n chưa ñ n h n thanh toán theo m t giá mà bao gi cũng
nh hơn giá tr c a thương phi u hay gi y t có giá g i là chi t kh u (Discount).

ðây là hình th c cho vay gián ti p.
•

Cho vay th u chi
Là hình th c đ c bi t c a tín d ng ng trư c, th c hi n trên cơ s h p ñ ng

tín d ng. Khách hàng có th s d ng m t s ti n trong m t th i h n nh t ñ nh vư t
quá s dư ngay trên tài kho n ti n g i thanh tốn t i ngân hàng, hình th c này cịn
đư c g i là cho vay vư t chi.


12

Phương th c này g n gi ng như cho vay luân chuy n nhưng khác

ch , th u chi

ch s d ng m t tài kho n ghép – tài kho n vãng lai – c a tài kh an cho vay và tài kho n
ti n g i. Tài kho n vãng lai v a có dư có, v a có dư n , bên n tài kho n ph n ánh các
kho n chi c a khách hàng, bên có tài kho n ph n ánh các kho n thu vào c a khách hàng.
• Cho vay tài tr s n xu t kinh doanh
Ngân hàng cung c p d ch v này nh m ñáp ng v n cho nhu c u s n xu t kinh
doanh, d ch v đ i s ng thơng qua phương th c cho vay theo h p ñ ng tín d ng t ng
l n, cho vay theo h p ñ ng h n m c, cho vay theo h n m c tín d ng d phịng.
• Cho vay tr góp
Khi vay v n, t ch c tín d ng và khách hàng ph i xác ñ nh và th a thu n s lãi
ph i tr c ng v i s n g c ñư c chia ra ñ tr n theo phânn kỳ trong th i gian cho vay.
• Cho vay đ u tư phát tri n
Th c ch t là cho vay trung, dài h n ñ tài tr cho các doanh nghi p trong các d
án đ u tư như các cơng trình xây d ng cơ b n m i, c i t o và m r ng quy mô s n

xu t kinh doanh, khôi ph c và thay th tài s n c ñ nh, c i ti n và h p lý hóa s n xu t
kinh doanh, đây là hình th c tài tr đ u tư ph bi n

các nư c đang phát tri n.

• Cho vay h p v n
Cho vay h p v n hay còn g i là cho vay ñ ng tài tr là phương th c cho vay
mà theo đó m t nhóm NHTM cùng cung c p tín d ng đ i v i m t d án vay ho c
phương án vay v n c a khách hàng kèm theo các ñi u ki n, ñi u kho n nh t ñ nh.
Vi c cho vay h p v n th c hi n theo quy ch ñ ng tài tr c a các TCTD s
286/2002/Qð-NHNN ngày 03/04/2002 c a Th ng đ c NHNN Vi t Nam.
• B o lãnh ngân hàng
B o lãnh ngân hàng là tín d ng b ng ch ký, nh ch ng thư b o lãnh c a ngân
hàng mà ngư i ñư c b o lãnh có th ký k t và th c hi n các h p ñ ng kinh t ,
thương m i, h p đ ng tài chính m t cách thu n l i. Tuy b o lãnh là nghi p v tín
d ng khơng xu t v n, nhưng l i có r i ro, vì ngân hàng b o lãnh bu c ph i th c
hi n cam k t b o lãnh khi ngư i b o lãnh vì lý do nào đó đã khơng th c hi n ho c


13

th c hi n khơng đúng nghĩa v c a mình, nghĩa là ngân hàng b o lãnh ph i ñ ng ra
tr ti n thay cho ngư i ñư c b o lãnh.
•

Bao thanh tốn (factoring)
Trong nghi p v này NHTM s ñ ng ra mua các kho n ph i thu trên cơ s hóa

đơn, ch ng t c a ngư i bán hàng (giá mua bao gi cũng nh hơn giá tr th c c a
kho n n ), nh đó ngư i bán (ch n ) có đư c ti n ngay đ đáp ng nhu c u. Khi ñ n

h n ngư i mua (khách n ) ph i thanh tốn tồn b s ti n cho ngân hàng (ngư i mua
n và là ch n m i). Th c ra Factoring g n gi ng v i nghi p v chi t kh u – nhưng
s ti n kh u tr trong nghi p v Factoring g n gi ng v i nghi p v chi t kh u, b i vì
Factoring có r i ro cao hơn.
•

Cho th tài chính
Là vi c ngân hàng b ti n mua s m các tài s n thi t b theo danh m c, s

lư ng mà ngư i ñi thuê yêu c u. Sau m t th i gian nh t ñ nh (thư ng th i h n cho
thuê chi m kho ng 2/3 th i gian kh u hao c a tài s n thi t b đó) khách hàng ph i
thanh tốn ti n thuê ñ y ñ ñúng h n theo các ñi u kho n c a h p ñ ng cho thuê tài
chính. Khi h t h n ngư i ñi thuê ñư c quy n l a ch n phương án mua, kéo dài th i
h n thuê ho c tr l i tài s n thi t b th. ðây là lo i tín d ng có nhi u ưu ñi m, phù
h p v i các doanh nghi p v a và nh và ñư c x p vào tín d ng trung, dài h n.
1.3. CH T LƯ NG HO T ð NG TÍN D NG C A NHTM
1.3.1. Ch t lư ng tín d ng c a NHTM
1.3.1.1. Khái ni m v ch t lư ng tín d ng
Ch t lư ng tín d ng là m t ph m trù r ng, bao hàm nhi u n i dung trong đó có
n i dung quan tr ng và có tính lư ng hóa nh t là t l n quá h n trên t ng dư n .
Theo quan đi m thơng thư ng c a các NHTM Vi t Nam và theo m t s đ nh nghĩa
h p thì khi nói ñ n ch t lư ng tín d ng ngư i ta thư ng nói đ n t l n quá h n so
v i t ng dư n , t l này càng cao có nghĩa là ch t lư ng tín d ng kém và ngư c l i.
Theo thông l qu c t n u t l n q h n dư i 5% thì đư c coi là tín d ng có ch t
lư ng t t và ngư c l i trên t l n quá h n trên m c 5% ñư c coi là có v n đ .


14

ð ng th i,

Vi t Nam, theo quy t ñ nh 06/2008/Qð-NHNN ngày 12/03/2008,

các NHTM ñ t ñi m t i đa v ch t lư ng tín d ng khi có t l n x u so v i t ng dư n
nh hơn ho c b ng 2%.
S n ph m tín d ng là m t trong nh ng s n ph m mang l i nhi u l i nhu n và
cũng khơng ít r i ro đ n cho các NHTM. Vì ngun li u kinh doanh c a s n ph m
này là ti n, ti n là hàng hóa nhưng l i là hàng hóa mang tính xã h i cao, ch m t bi n
đ ng c a nó v m t giá tr trên th trư ng là có th

nh hư ng ñ n nhi u ho t ñ ng

c a n n kinh t xã h i và ho t đ ng kinh doanh c a các NHTM. Chính vì v y, vi c
nghiên c u và tìm ra các gi i pháp h u hi u ñ nâng cao ch t lư ng tín d ng là m c
tiêu, ñ ng th i là nhân t quan tr ng nh t ñ t n t i và phát tri n c a m i NHTM.
1.3.1.2. H th ng ch tiêu đánh giá ch t lư ng tín d ng
ð i v i ngân hàng
V m t ñ nh lư ng, ch t lư ng tín d ng đư c phân tích đánh giá b i các ch
tiêu v n quá h n, n x u, ch tiêu hi u su t s d ng v n, ch tiêu vòng quay v n
tín d ng, ch tiêu l i nhu n, … đư c xác đ nh như sau:
•

T l n quá h n:
- T l n quá h n là t l ph n trăm gi a t ng các kho n n quá h n so v i

t ng dư n

m t th i ñi m nh t ñ nh, thư ng là cu i tháng, cu i q, cu i năm.

Ch tiêu này đư c tính theo cơng th c (1.1) dư i đây:

N q h n
x 100% ≤ 5%
(1.1)
T l n quá h n =
T ng dư n tín d ng
Trong đó “n q h n” là kho n n mà m t ph n ho c tồn b n g c và/ho c lãi đã
q h n.
•

T l n x u:
- T l n x u là t l ph n trăm gi a t ng các kho n n x u so v i t ng dư n

m t th i ñi m nh t ñ nh, thư ng là cu i tháng, cu i quý, cu i năm. ðây là ch tiêu
quan tr ng đ đánh giá ch t lư ng tín d ng t i các t ch c tín d ng. Ch tiêu này
đư c tính theo cơng th c (1.2) dư i ñây:
T l n x u =

N x u
T ng dư n tín d ng

x 100% ≤ 2%

(1.2)


15

N u ch d a vào ch tiêu t l n q h n thì chưa đánh giá chính xác v ch t
lư ng tín d ng c a các ngân hàng. Theo quy t ñ nh 493/2005/Qð-NHNN ngày
22/04/2005 c a Th ng ñ c Ngân hàng Nhà Nư c Vi t Nam “V/v Ban hành quy ñ nh

v phân lo i n , trích l p và s d ng d phịng đ x lý r i ro tín d ng trong ho t
ñ ng ngân hàng c a TCTD” đã đánh giá chính xác hơn ch t lư ng tín d ng c a các
TCTD. Theo quy t ñ nh này, n x u là n thu c nhóm 3, nhóm 4 và 5 theo cách phân
lo i dư i ñây.
Cách phân lo i n :
Theo Quy t ñ nh s 127/2005/Qð-NHNN ngày 03/02/2005 (có hi u l c ngày
17/03/2005) c a Th ng ñ c NHNN Vi t Nam v vi c s a ñ i, b sung m t s ñi u
c a quy ch cho vay c a TCTD ñ i v i khách hàng ban hành kèm theo Quy t ñ nh
s 1627/2001/Qð-NHNN ngày 31/12/2001 quy ñ nh l i cách phân lo i n quá h n
như sau: Toàn b s dư n g c c a khách hàng có kho n n ñi u ch nh kỳ h n tr
n ho c gia h n n vay ñư c coi là n q h n. Trong đó, đi u ch nh kỳ h n n là
vi c ngân hàng ch p thu n thay ñ i kỳ h n tr n g c và/ho c lãi vay vư t th i h n
cho vay ñã th a thu n trong HðTD và ch t lư ng tín d ng đư c th hi n là t l n
quá h n trên t ng dư n .
Vi c phân lo i n quá h n theo Quy t ñ nh s 127/2005/Qð-NHNN ñã có
nhi u thay đ i nhưng vi c phân lo i n quá h n v n còn d a vào tiêu chí th i gian
quá h n c a kho n vay ch chưa tính đ n tiêu chí r i ro c a kho n vay nên chưa
ph n ánh chính xác ch t lư ng c a ho t đ ng tín d ng.
Hi n nay theo quy t ñ nh 493/2005/Qð-NHNN ngày 22/04/2005 c a Th ng
ñ c Ngân hàng Nhà Nư c Vi t Nam “V/v Ban hành quy ñ nh v phân lo i n , trích
l p và s d ng d phịng ñ x lý r i ro tín d ng trong ho t ñ ng ngân hàng c a
TCTD” và quy t ñ nh s 18/2007/Qð-NHNN ngày 25/04/2007 c a Th ng ñ c
Ngân hàng Nhà Nư c Vi t Nam “V/v s a ñ i, b sung m t s ñi u c a Quy ñ nh v
phân lo i n , trích l p và s d ng d phịng đ x lý r i ro tín d ng trong ho t
ñ ng ngân hàng c a t ch c tín d ng ban hành theo quy t đ nh s 493/2005/QðNHNN ngày 22/04/2005”, thì dư n cho vay c a các TCTD đư c chia làm 5 nhóm:


16

n nhóm 1 (là n đ tiêu chu n); nhóm 2 (N c n chú ý); nhóm 3 (N dư i tiêu

chu n); nhóm 4 (N nghi ng ); nhóm 5 (N có kh năng m t v n). (N i dung chi
ti t c a các nhóm n này ñư c nêu

ph n ph l c 1).

Các kho n n n u có đ cơ s đ đánh giá là kh năng tr n c a khách hàng
b suy gi m thì ph i tính m t cách chính xác, minh b ch ñ phân lo i n vào các
nhóm n phù h p v i m c đ r i ro, c th :
-

Nhóm 2: các kho n n t n th t t i ña 5% giá tr n g c.

-

Nhóm 3: các kho n n t n th t t trên 5% - 20% giá tr n g c.

-

Nhóm 4: Các kho n n t n th t t trên 20% - 50% giá tr n g c.

-

Nhóm 5: Các kho n n t n th t trên 50% giá tr n g c

Vi c phân lo i n theo Quy t ñ nh 493/2005/Qð-NHNN ngày 22/04/2005 và
quy t ñ nh 18/2007/Qð-NHNN ngày 25/04/2007 c a Th ng ð c NHNN v a d a
vào tiêu chí th i gian quá h n c a kho n vay, v a d a vào tiêu chí r i ro c a kho n
vay ñã làm cho các ngân hàng ph i ñánh giá l i th c s các kho n n ñã cho khách
hàng vay và có th đánh giá chính xác hơn v ch t lư ng tín d ng c a mình.
• Cơ c u tín d ng: cơ c u tín d ng h p lý, phù h p v i ñ c ñi m và tình hình ngu n

v n và s d ng v n c a m i NHTM có ý nghĩa quan tr ng ñ i v i vi c nâng cao ch t
lư ng tín d ng. Theo quy ñ nh 457/2005/Qð-NHNN ngày 19/04/2005 “Quy ñ nh v các
t l b o đ m an tồn trong ho t đ ng c a t ch c tín d ng” có quy đ nh: T l t i đa c a
ngu n v n ng n h n ñư c s d ng ñ cho vay trung h n và dài h n là: 40% ñ i v i
NHTM và 30% ñ i v i các t ch c tín d ng khác.
• ð m b o tín d ng: bao g m m c ñ cho vay t i ña so v i giá tr tài s n ñ m b o.
• T l gi a t ng dư n cho vay so v i t ng v n huy đ ng: ch tiêu bày
đư c tính theo công th c sau:
T l t ng dư n cho vay trên

T ng dư n

cho vay

(1.3)

=

t ng ngu n v n huy ñ ng

T ng v n huy ñ ng
ñ ngđ ng
Ch tiêu này giúp các nhà phân tích so sánh kh năng cho vay c a ngân hàng v i kh

năng huy ñ ng v n, ñ ng th i xác ñ nh hi u qu c a m t ñ ng v n huy ñ ng. N u


17

ch nhìn vào k t qu c a t l này thì chưa th kh ng đ nh đư c là t t hay x u, b i

n u ti n g i ít hơn ti n cho vay thì ngân hàng ph i ki m ngu n v n có chi phí cao
hơn, cịn n u ti n g i nhi u hơn ti n cho vay thì ngân hàng s rơi vào tình tr ng th a
v n. Do đó, ch tiêu này ch mang tính tương đ i giúp chúng ta so sánh kh năng cho
vay và huy đ ng v n c a ngân hàng.
• Ch tiêu vịng quay v n tín d ng: đư c xác ñ nh b ng doanh s thu n tên dư
n bình quân c a m t NHTM trong th i gian nh t ñ nh, thư ng là m t năm. Ch tiêu
này đư c tính theo cơng th c (1.4) :
Doanh s thu n
Vịng quay v n tín d ng =

n

(1.4)

Dư n bình quân

ðây là ch tiêu ph n ánh s vòng chu chuy n c a v n vay ( thư ng là m t năm). Ch
tiêu này càng tăng thì vi c t ch c và qu n lý tín d ng càng t t, ch t lư ng cho vay
càng cao. Tuy nhiên, ch tiêu này ph n ánh m t cách tương ñ i, vì n u m t NHTM
cho vay các doanh nghi p s n xu t chi m t tr ng l n dư n , thì tiêu chí này th p hơn
NHTM khác cho vay các doanh nghi p thương m i. Như v y, khơng vì th mà ch t
lư ng cho vay c a NHTM này kém hi u qu hơn. T th c t trên, ñ ñánh giá ch t
lư ng tín d ng d a trên tiêu chí trên tương đ i chính xác thì các tiêu th c tính tốn
ph i th ng nh t, vịng quay tín d ng ph i tính tốn cho t ng lo i vay, th i h n vay và
t ng đ i tư ng vay c th .
• Ch tiêu l i nhu n trên t ng dư n tín d ng: ch tiêu này đư c tính d a vào
công th c (1.5):

L i nhu n t ho t đ ng tín d ng

(1.5)

T l l i nhu n trên t ng dư n tín d ng =
T ng dư n tín d ng

L i nhu n t ho t đ ng tín d ng c a NHTM chi m t 70% - 85% t ng l i nhu n c a
NHTM. N u l i nhu n c a m t ngân hàng nào đó tăng lên hàng năm, đi u đó ch ng
t ch t lư ng tín d ng đư c nâng lên. Ch tiêu này ph n ánh kh năng sinh l i c a tín
d ng. L i nhu n

đây ph n ánh chênh l ch gi a chi phí đ u vào (lãi su t huy ñ ng)

và thu lãi ñ u ra. Ch tiêu này ph n ánh kh năng sinh l i c a v n tín d ng, m t
kho n tín d ng ng n h n hay dài h n khơng th xem là có ch t lư ng cao n u nó


18

khơng đem l i l i nhu n cho ngân hàng. Ch tiêu này cao ch ng t các kho n cho vay
c a ngân hàng sinh l i và ngư c l i ch tiêu này th p ch ng t các kho n vay khơng
sinh l i, đ ng nghĩa v i ch t lư ng tín d ng chưa t t. ðánh giá ch t lư ng kho n tín
d ng trên cơ s căn c vào l i nhu n thu ñư c c a các NHTM, đây cũng là ch tiêu
tương đ i vì nó ph thu c vào nhi u y u t như: chính sách lãi su t, chính sách khách
hàng, s n ph m d ch v tín d ng, chính sách tín d ng, … Thơng thư ng trong ho t
đ ng ngân hàng, n u ch t lư ng tín d ng NHTM t t, t l n x u th p thì l i nhu n
t ho t đ ng tín d ng s cao hơn khi cùng m t m c dư n và cùng m c lãi su t cho
vay v i các ngân hàng khác.
Ngoài các ch tiêu trên, thì các quy đ nh v an toàn v n t i thi u cũng gi vai trị quan
tr ng trong vi c đánh giá ch t lư ng tín d ng t i TCTD, ch ng h n như theo quy t
ñ nh 457/2005/Qð-NHNN ngày 19/04/2005 có quy đ nh:

- T ng dư n cho vay c a t ch c tín d ng đ i v i m t khách hàng khơng đư c
vư t quá 15% v n t có c a t ch c tín d ng.
T ng m c cho vay và b o lãnh c a t ch c tín d ng đ i v i m t khách hàng
khơng đư c vư t quá 25% v n t có c a t ch c tín d ng.
- T ng dư n cho vay c a t ch c tín d ng đ i v i m t nhóm khách hàng có
liên quan khơng đư c vư t q 50% v n t có c a t ch c tín d ng, trong đó m c
cho vay đ i v i m t khách hàng khơng đư c vư t q t l quy ñ nh trên.
T ng m c cho vay và b o lãnh c a t ch c tín d ng đ i v i m t nhóm khách
hàng có liên quan khơng đư c vư t q 60% v n t có c a t ch c tín d ng.
- T ng dư n cho vay c a chi nhánh ngân hàng nư c ngồi đ i v i m t khách
hàng t i đa khơng đư c vư t quá 15% v n t có c a ngân hàng nư c ngoài.
T ng m c cho vay và b o lãnh c a chi nhánh ngân hàng nư c ngồi đ i v i
m t khách hàng khơng đư c vư t q 25% v n t có c a ngân hàng nư c ngồi.
- T ng dư n cho vay c a chi nhánh ngân hàng nư c ngồi đ i v i nhóm khách
hàng có liên quan khơng đư c vư t q 50% v n t có c a ngân hàng nư c ngoài,


19

trong đó m c cho vay đ i v i m t khách hàng khơng đư c vư t q 15% v n t có
c a ngân hàng nư c ngoài.
T ng m c cho vay và b o lãnh c a chi nhánh ngân hàng nư c ngồi đ i v i m t
nhóm khách hàng có liên quan khơng đư c vư t q 60% v n t có c a ngân hàng
nư c ngồi.
ð i v i khách hàng
Ch t lư ng tín d ng g n li n v i quá trình và hi u qu s d ng v n tín d ng c a
khách hàng. Ch t lư ng tín d ng cịn th hi n

s th a mãn v s n ph m tín d ng

mà Ngân hàng mang đ n. M t s n ph m tín d ng đư c khách hàng đánh giá là có
ch t lư ng t t thơng qua các ch tiêu sau:
• Chính sách lãi su t và qu n lý r i ro lãi su t:
Lãi su t là y u t quan tr ng hàng ñ u tác ñ ng ñ n ch t lư ng tín d ng, là h t
nhân quan tr ng c a chính sách tín d ng c a NHTM, lãi su t ñ u vào và ñ u ra quy t
đ nh đ n chi phí và thu nh p c a NHTM. M i s thay ñ i v lãi su t, cũng như s
ñi u ch nh chênh l ch lãi su t cho vay và lãi su t huy ñ ng v n ñ u đ t NHTM vào
tình tr ng khó khăn trư c s c ép c n ph i thay ñ i tồn b
• V th t c và quy trình tín d ng c a ngân hàng: nhanh g n, ñơn gi n, d
ti p c n v n, ti t ki m th i gian và chi phí cho khách hàng. ðó là nh ng v n đ mà
khách hàng cũng thư ng quan tâm, đi u đó nh hư ng r t l n ñ n cơ h i kinh doanh
c a khách hàng. Quy trình tín d ng nói lên s chun mơn hóa, tính ch t ch , và an
tồn trong ho t đ ng tín d ng c a ngân hàng, vì v y đây cũng là tiêu chí h t s c quan
tr ng trong v n đ nâng cao ch t lư ng tín d ng.
• Cung cách ph c v khách hàng: có th nói, trong th i đ i mà s khác bi t
gi a ch t lư ng s n ph m tín d ng mà các ngân hàng cung c p h u như ngày càng b
thu h p, ñi u quan tr ng là kh năng c a các ngân hàng trong vi c t o ra s khác bi t
trong v n ñ th a mãn khách hàng. Lãi su t có th khơng khác bi t m y, nhưng ngư i
ta khơng th mua đư c hai d ch v gi ng nhau. ði u này ñã tr thành y u t then
ch t ñ tăng s c c nh tranh, b i vì cung cách ph c v khi n khách hàng th a mãn s
nh hư ng r t l n đ n hình nh c a công ty. Khi khách hàng th a mãn v cung cách


20

ph c v c a ngân hàng thì ngân hàng có th v a gi chân đư c khách hàng cũ đ ng
th i cũng có th thu hút đư c thêm khách hàng m i thông qua l i gi i thi u, ti p th
c a khách hàng hi n h u.
• Chính sách khách hàng : các ngân hàng thư ng xây d ng và áp d ng hai
chính sách khách hàng: chính sách khách hàng cá nhân và chính sách khách hàng

doanh nghi p. Nh m m c đích:
- T o s cơng b ng trong ưu đãi theo m c đóng góp l i nhu n c a khách hàng
nh m duy trì và thu hút s lư ng khách hàng có ch t lư ng. Qua đó, góp ph n nâng
cao kh năng t i đa hóa l i nhu n c a khách hàng cho ngân hàng.
- B o ñ m vi c ph c v , chăm sóc khách hàng hi u qu và th ng nh t trong
toàn h th ng c a m i ngân hàng.
- T o s khác bi t c a khách hàng trong s d ng s n ph m d ch v c a ngân hàng đó.
1.3.2. M i quan h gi a tăng trư ng tín d ng, ch t lư ng tín d ng và hi u
qu ho t đ ng tín d ng
Trong th i gian qua, lĩnh v c tín d ng c a các NHTM ñã tăng trư ng m nh m .
Tuy nhiên, s tăng trư ng nhanh chóng này ñã ñ t ñ n m c ñ quá nóng nên ti m n
nhi u r i ro, th m chí có th gây nên s p đ c m t ngân hàng n u khơng có s kìm
hãm ñúng lúc. Như v y, ñi u c t lõi c a quá trình phát tri n trong lĩnh v c ngân
hàng, ñ c bi t là lĩnh v c tín d ng khơng ch là tăng trư ng tín d ng, mà ch t lư ng
tín d ng m i là v n đ có ý nghĩa quy t đ nh.
Tăng trư ng tín d ng có ch t lư ng là ñ c trưng bi u hi n thành phát tri n b n
v ng ngành ngân hàng. T ng b n v ng

đây khơng ph i là duy trì t c đ tăng trư ng

cao và lâu dài v th i gian, mà s phát tri n b n v ng ngành ngân hàng ph i b o toàn và
phát tri n ba ngu n l c: v n, nhân l c và công ngh , trong đó nhân l c và cơng ngh đ c
bi t đư c quan tâm vì nó quy t đ nh ñ n s t n t i và phát tri n c a m t ngân hàng.
Tăng trư ng tín d ng có ch t lư ng cao s d n t i hi u qu ho t ñ ng tín d ng
cao, đi u đó cho th y tăng trư ng tín d ng có ch t lư ng và hi u qu ho t đ ng tín
d ng có m i quan h ch t ch và tác ñ ng qua l i v i nhau và tuân th theo quy lu t
hình cong (hình cong kuznet). Nói m t cách khác, t c ñ tăng trư ng tín d ng c a m t


21

ngân hàng ph i ñ t ñ n m t gi i h n d a theo y u t ngu n l c và ñi u ki n kinh t c
th c a ngân hàng đó. N u tăng trư ng tín d ng vư t quá t m ki m sốt c a ngân hàng
s d n đ n tình tr ng ngân hàng có th m t kh năng thanh tốn, ch t lư ng tín d ng
gi m sút, t đó d n đ n hi u qu ho t đ ng tín d ng kém, th m chí thua l .
ð đ m b o tăng trư ng có ch t lư ng thì các nhà qu n tr ngân hàng ph i có
bi n pháp qu n tr r i ro phù h p trên cơ s nh n ñ nh và lư ng hóa nh ng lo i r i ro
có th g p trong ho t đ ng tín d ng c a mình.
Ngồi ra, ngu n v n dùng đ cho vay ch y u là ngu n v n huy ñ ng t các
thành ph n kinh t , do đó vi c c p tín d ng ph i ñ m b o an toàn thu h i ñư c c v n
l n lãi ñúng th i h n, mu n v y vi c s d ng v n ph i ñ m b o ñúng m c đích và
đúng quy đ nh v c p tín d ng c a NHNN thì ngu n v n cho vay m i đ m b o an
tồn. Nghĩa là, vi c tăng trư ng tín d ng, ph i hi u qu và an tồn m i đ m b o là tín
d ng có ch t lư ng.
Như v y, m i quan h gi a tăng trư ng tín d ng v i ch t lư ng tín d ng và hi u
qu tín d ng (l i nhu n mang l i t tín d ng) và an tồn trong ho t đ ng tín d ng
luôn là m i quan h bi n ch ng, tác ñ ng qua l i l n nhau. Các ngân hàng ln đ t
cho mình m t m c tiêu ph i tăng trư ng tín d ng, ñ ng th i ph i luôn ñ m b o ch t
lư ng tín d ng đ có hi u qu cao, mà mu n có hi u qu thì tín d ng ph i đ m b o an
toàn v n cho vay. ð th c hi n m c tiêu trên thì các nhà qu n tr ngân hàng c n ph i
có nh ng bi n pháp qu n tr r i ro hi u qu , có như v y thì tăng trư ng tín d ng m i
hi u qu và b n v ng.
K T LU N CHƯƠNG 1
Chương 1, lu n văn ñã khái quát nh ng lý lu n cơ b n v tín d ng ngân hàng
cũng như các s n ph m tín d ng c a NHTM, đ c bi t là cơ s lý lu n v ch t lư ng
tín d ng c a các ngân hàng thương m i. Thêm vào đó lu n văn ñưa ra các ch tiêu
cơ b n ñánh giá ch t lư ng tín d ng t i các NHTM.
Cơ s lý lu n trình bày chương 1 là n n t ng cho vi c ñánh giá th c tr ng ch t
lư ng tín d ng cũng như cơ s ñ ñ ra các gi i pháp nâng cao ch t lư ng tín d ng c a
các NHTM trong n n kinh t nh m ñ m b o h th ng ngân hàng phát tri n an toàn.