Phân tích các yếu tố xã hội tác động đến hoạt động thực hiện pháp luật (hình thức tuân thủ, chấp hành và sử dụng pháp luật)

------

BÀI TẬP LỚN HỌC KỲ
BỘ MÔN XÃ HỘI HỌC PHÁP LUẬT

HÀ NỘI – 2020
hjhkjkjkklkkl


MỤC LỤC

hjhkjkjkklkkl


MỞ ĐẦU
Thực hiện pháp luật là vấn đề phức tạp với sự tham gia của nhiều cá nhân, tổ chức khác
nhau nhằm đưa pháp luật vào đời sống thực tiễn, là quá trình hiện thực hóa các quy định pháp
luật. Thực hiện pháp luật không chỉ là những hành đơn lẻ, tức thời mà còn là một quá trình bao
gồm nhiều hoạt động khác nhau và do nhiều yếu tố khác nhau tác động. Để làm rõ nhận định
trên, em xin chọn Đề số 2 về:
“Phân tích các yếu tố xã hội tác động đến hoạt động thực hiện pháp luật (hình thức tuân
thủ, chấp hành và sử dụng pháp luật)” với ví dụ gắn với Luật an ninh mạng 2018.
NỘI DUNG
I.

KHÁI QUÁT VỀ THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VÀ CÁC HÌNH THỨC THỰC

HIỆN PHÁP LUẬT
1. Khái niệm thực hiện pháp luật
Trong đời sống xã hội, pháp luật có vai trò đặc biệt quan trọng, là phương tiện không thể
thiếu, bảo đảm cho sự tồn tại, vận hành bình thường của xã hội nói chung và của nền đạo đức nói

riêng. Pháp luật không chỉ là một công cụ quản lý nhà nước hữu hiệu, mà còn tạo môi trường
thuận lợi cho sự phát triển của ý thức đạo đức, làm lành mạnh hoá đời sống xã hội và góp phần
bồi đắp nên những giá trị mới. Tuy nhiên, pháp luật chỉ có cuộc sống thực của nó khi được đưa
vào đời sống xã hội trở thành hành vi, thói quen của các cơ quan nhà nước, các nhóm xã hội và
các cá nhân.
Thực hiện pháp luật là hoạt động có mục đích nhằm hiện thực hóa các quy định pháp
luật. Thực hiện pháp luật được tiến hành thông qua các hình thức khác nhau, bao gồm bốn hinh
thức cơ bản đó là tuân thủ pháp luật, chấp hành pháp luật, sử dụng pháp luật và áp dụng pháp
luật.
Thông qua hoạt động thực hiện pháp luật, bằng các quy định về quyền và nghĩa vụ pháp lý
cho các chủ thể tham gia vào một quan hệ xã hội nhất định, nhà nước có thể tác động đến các
quan hệ xã hội, điều chỉnh chúng theo chiều hướng mà nhà nước mong muốn.
3


2. Các hình thức thực hiện pháp luật

Thực hiện pháp luật được biểu hiện trên hai phương diện chủ yếu: không thực hiện hành
vi trái pháp luật và thực hiện hành vi hợp pháp. Theo đó, khi nói đến vấn đề pháp chế, tăng
cường pháp chế là phải nói đến cả hai phương diện cơ bản đó: tuân thủ pháp luật, không vi phạm
pháp luật và sử dụng pháp luật một cách có văn hóa pháp luật, văn hóa đạo đức. Phương diện thứ
hai này của pháp chế nói riêng, thực hiện pháp luật nói chung ở nước ta hiện vẫn đang là vấn đề
còn nhiều hạn chế, thiếu những điều kiện bảo đảm thực hiện vì còn nhiều yếu tố tác động đến.
2.1.

Tuân thủ pháp luật
Tuân thủ pháp luật là hình thức thực hiện pháp luật một cách thụ động, trong đó các chủ

thể pháp luật kiềm chế, không tiến hành những hoạt động mà pháp luật cấm. Có rất nhiều các quy
định mang tính ngăn cấm phổ biến trong nhiều lĩnh vực pháp luật được đặt ra cùng chế tài xử lí

tương ứng. Đơn cử như cấm hành vi tảo hôn và tổ chức tảo hôn (Luật hôn nhân gia đình 2014);
cấm buôn bán, tàng trữ ma túy (Bộ luật Hình sự 2015); cấm tổ chức hoạt động mại dâm (Pháp
lệnh số 10/2003/PL-UBTVQH11);.v.v… Những hành vi vi phạm sẽ bị xử lý nghiêm minh theo
quy định của pháp luật.
2.2.

Chấp hành pháp luật
Chấp hành pháp luật là hình thức thực hiện pháp luật một cách chủ động, trong đó các chủ

thể pháp luật thực hiện nghĩa vụ pháp lý của mình bằng hành động tích cực. Các quy định của
pháp luật mang tính bắt buộc các chủ thể phải tiến hành những hành vi tích cực nhất định. Ví dụ
như nghĩa vụ nuôi dạy và chăm sóc con cái (Luật hôn nhân gia đình 2014); quy định về thực hiện
nghĩa vụ quân sự (Luật nghĩa vụ quân sự 2015); nghĩa vụ nộp thuế (Luật quản lý thuế
2019);.v.v… Công dân phải thực hiện các nghĩa vụ pháp luật quy định, các hành vi trốn tránh,
gian dối đều bị xử lý theo quy định của pháp luật.
2.3.

Sử dụng pháp luật
Sử dụng pháp luật là hình thức thực hiện pháp luật, trong do các chủ thể pháp luật thực

hiện các quyền, tự do pháp lý của mình; là khả năng của các chủ thể pháp luật có thể sử dụng
4


khai thác hay không sử dụng, khai thác, hưởng quyền mà luật đã dành cho mình. Các quyền và tự
do pháp lí là những hành vi mà pháp luật cho phép nên các chủ thể có thể thực hiện hoặc không
thực hiện các quyền đó theo ý chí của mình, không bắt buộc thực hiện. Hình thức sử dụng pháp
luật được thể hiện ở các quyền tự do cơ bản của công dân xuất phát từ các quyền tự nhiên thiêng
liêng và bất khả xâm phạm của con người như quyển sống, quyền bình đẳng, quyền tự do mưu
cầu hạnh phúc được công nhận bởi nhà nước, quy định tại Hiến pháp 2013 và các văn bản luật

liên quan.
Như vậy, thực hiện pháp luật là vấn đề rộng lớn, phức tạp với sự tham gia của nhiều chủ
thể nhằm đưa pháp luật vào đời sống thực tiễn, là quá trình hiện thực hóa các quy định pháp luật,
nguyên tắc pháp luật vào các trường hợp cụ thể.
II.

CÁC YẾU TÔ XÃ HỘI TÁC ĐỘNG ĐẾN HOẠT ĐỘNG THỰC HIỆN PHÁP

LUẬT
1. Khái quát về các yếu tố xã hội tác động đến hoạt động thực hiện pháp luật
•
Yếu tố chính trị
Yếu tố chính trị là toàn bộ yếu tố tạo nên đời sống chính trị của xã hội ở từng giai đoạn
lịch sử nhất định, bao gồm môi trường chính trị, hệ thống các chuẩn mực chính trị, chủ trương
đường lối của Đảng, ý thức chính trị, cùng với đó là nền dân chủ xã hội và bầu không khí chính
trị - xã hội. Yếu tố chính trị có ảnh hưởng mạnh mẽ tới hiệu quả của hoạt động thực hiện pháp
luật.
Môi trường chính trị - xã hội ổn định, phát triển bền vững là điều kiện thuận lợi đối với
hoạt động thực hiện pháp luật, vì nó củng cố lòng tin của nhân dân vào sự quản lý, điều hành của
nhà nước, gia tăng lập trường chính trị, tư tưởng của các cá nhân có thẩm quyền áp dụng pháp
luật. Cương lĩnh chính trị, đường lối lãnh đạo của đảng cũng có ảnh hưởng rất quan trọng tới hoạt
động thực hiện pháp luật.
Ý thức chính trị cũng có ảnh hưởng không nhỏ tới hoạt động thực hiện pháp luật. Nó phản
ánh các quan hệ chính trị, kinh tế, xã hội giữa các giai cấp, các dân tộc và các quốc gia cũng như
thái độ của các giai cấp đối với quyền lực nhà nước, thể hiện trực tiếp và tập trung nhất lợi ích
5


giai cấp. Ý thức chính trị thể hiện trước hết ở việc các chủ thể áp dụng pháp luật quán triệt, thấm
nhuần nhiệm vụ chính trị của mình, giữ nghiêm kỷ cương, phép nước. Điều đó sẽ giúp cho hoạt

động thực hiện pháp luật thực sự đạt được chất lượng, hiệu quả cao.
Tính chất, mức độ của nền dân chủ xã hội cũng có ảnh hưởng quan trọng tới hoạt động
thực hiện pháp luật. Trong điều kiện xã hội có nền dân chủ rộng rãi, thông tin đa dạng, phong
phú, nhiều chiều, các tầng lớp xã hội có thể thẳng thắn, công khai, cởi mở bày tỏ chính kiến,
quan điểm, nguyện vọng của mình đối với các vấn đề pháp luật và các cơ quan thực hiện pháp
luật hoặc yêu cầu các cơ quan pháp luật trợ giúp, bảo vệ lợi ích hợp pháp, chính đáng của mình.
Khi người dân làm chủ, pháp luật thực sự phản ánh ý chí của nhân dân, đi vào ý thức của quần
chúng, thì pháp luật sẽ đảm bảo được thực hiện.
•

Yếu tố pháp luật
Yếu tố pháp luật là tổng thể các yếu tố tạo nên đời sống pháp luật của xã hội ở từng giai

đoạn nhất định bao gồm hệ thống pháp luật, các quan hệ pháp luật… Bản thân pháp luật được
sinh ra là để điều chỉnh các quan hệ xã hội là cơ sở để các chủ thể thực hiện pháp luật. Song
chính các mặt, khía cạnh khác nhau của các chuẩn mực pháp luật cũng có ảnh hưởng nhất định
đến hoạt động thực hiện pháp luật.
Văn hóa pháp luật được hình thành từ tổng thể các hoạt động xã hội – pháp luật trên cả
phương diện lý luận và thực tiễn, văn hóa pháp luật là hệ thống các giá trị, chuẩn mực pháp luật
được kết tinh từ trí thức pháp luật, tình cảm, niềm tin đối với pháp luật và hành vi pháp luật; có
ảnh hưởng sâu rộng tới các hình thức pháp luật từ tuân thủ chấp hành sử dụng cho tới áp dụng
pháp luật. Văn hóa pháp luật là cơ sở, nền tảng, khuôn mẫu tư duy và chuẩn mực hành vi của
hoạt động thực hiện pháp luật, có định hướng đúng đắn.
Các yếu tố truyền thống cũng có ảnh hưởng không nhỏ đối với hoạt động thực hiện pháp
luật trong giai đoạn hiện tại. Sự quản lý Nhà nước bằng pháp luật là nhằm khắc phục tính thiển
cận, cục bộ trong quá trình phát triển, sản xuất, xây dựng làng xã trên các lĩnh vực kinh tế - xã

6

hội. Hệ thống tự quản chủ yếu dựa vào dư luận xã hội, uy tín của các vị chức sắc và đặc biệt vai
trò của lệ làng. Cần kết hợp cả hai hình thức quản lý này trong hoạt động thực hiện pháp luật.
Sự hoạt động của các cơ quan chức năng trong việc thực hiện pháp luật có tác động quan
trọng đến việc hoạt động thực hiện pháp luật. Sự can thiệp của các cơ quan chức năng nhằm đảm
bảo cho pháp luật được tôn trọng và thực hiện mỗi khi xảy ra vi phạm pháp luật, tranh chấp là
cần thiết, đúng đắn.
Yếu tố kinh tế

•

Yếu tố kinh tế hiểu theo nghĩa rộng bao gồm tổng thể các điều kiện, hoàn cảnh về kinh tế
xã hội, hệ thống chính sách kinh tế, chính sách xã hội và việc triển khai thực hiện, áp dụng chúng
trong lĩnh vực xã hội. Nền kinh tế xã hội phát triển năng động, bền vững sẽ là điều kiện thuận lợi
cho hoạt động thực hiện pháp luật, tác đồng tích cực tới việc nâng cao hiểu biết pháp luật, ý thức
pháp luật của tầng lớp xã hội.
Điều kiện kinh tế – xã hội có ảnh hưởng rất quan trọng đến lợi ích và do đó, tác động đến
tư tưởng, quan điểm, thái độ, niềm tin của các tầng lớp nhân dân đối với pháp luật. Khi kinh tế
phát triển, đời sống vật chất, tinh thần được cải thiện, các chương trình phổ biến, giáo dục pháp
luật sẽ dễ dàng đến được với đông đảo cán bộ và nhân dân; nhu cầu tìm hiểu, trang bị thông tin,
kiến thức pháp luật trở thành nhu cầu thị giác, thường trực trong suy nghĩ và hành động của họ.
Điều đó giúp cho hoạt động thực hiên pháp luật của các chủ thể mang tính tích cực, tự giác.
Cơ chế kinh tế cũng có ảnh hưởng tới hoạt động thực hiện pháp luật. Cơ chế tập trung,
quan liêu, bao cấp trước đây đã tạo ra tâm lý thụ động, ỷ lại. Cơ chế kinh tế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa hiện nay với những mặt tích cực của nó sẽ tạo ra tư duy năng động, sang
tạo, coi trọng uy tín, chất lượng, hiệu quả của hoạt động kinh tế; từ đó sẽ tác động tích cực hơn
tới ý thức pháp luật và hành vi thực hiện pháp luật của các chủ thể. Nhưng mặt trái của kinh tế thị
trường cũng sẽ tạo ra tâm lý sùng bái đồng tiền, coi tiền là tất cả, bất chấp các giá trị đạo đức,
pháp luật.

7

Việc thực hiện các chính sách xã hội, đảm bảo các nguyên tắc của công bằng xã hội có ý
nghĩa hết sức quan trọng đối với việc thực hiện pháp luật; là điều kiện cần thiết cho sự ổn định
chính trị, tăng cường pháp chế và đoàn kết mọi tầng lớp nhân dân trong xã hội; củng cố ý thức
của con người về cái chung trong các lợi ích, lý tưởng của họ, khơi dậy thái độ tích cực của quần
chúng đối với việc tham gia quản lý nhà nước, quản lý xã hội bằng pháp luật; nhờ đó, ý thức tôn
trọng, chấp hành pháp luật cũng được nâng lên một bước và việc thực hiện pháp luật của các chủ
thể trở nên tự giác và chủ động hơn.
•

Yếu tố thuộc về lối sống
Lối sống là một phạm trù xã hội, khái quát toàn bộ hoạt động của các dân tộc, các giai cấp,

các nhóm xã hội, các cá nhân trong những điều kiện của một hình thái kinh tế – xã hội nhất định,
và biểu hiện trên các mặt của đời sống: trong lao động và hưởng thụ, trong quan hệ giữa người
với người, trong sinh hoạt tinh thần và văn hóa.
Đặc trưng nổi bật của lối sống đô thị là tính tích cực chính trị xã hội ở đô thị tương đối
cao. Cư dân đô thị có nhiều điều kiện tiếp xúc với các thông tin chính trị xã hội và tích cực tham
gia vào các hoạt động xã hội lớn mà phần nhiều được tổ chức tại các đô thị. Đây là điều kiện
thuận lợi cho sự hình thành và phát triển ý thức pháp luật và các hình thức thực hiện pháp luật.
Mặt khác, đô thị là nơi tập trung phần lớn bộ phận không thể thiếu trong dân cư đô thị thường
được gọi dưới cái tên “những phần tử ngoài lề xã hội”.
Lối sống nông thôn là lối sống mang tính cộng đồng rất cao và rất chặt chẽ, liên kết cả
thành viên trong làng xã lại với nhau, mỗi người đều hướng tới những người khác. Điều đó thể
hiện ở mối quan hệ gắn bó, sự quan tâm giúp đỡ lẫn nhau giữa các thành viên trong gia đình,
dòng họ, lối xóm ở nông thôn. Đây là một biểu hiện rất riêng, rất đặc thù của lối sống nông thôn
Việt.
Các phương tiện thông tin đại chúng thường xuyên đăng tải các thông tin về các sự kiện
pháp luật hiện tượng xảy ra trong xã hội,… Những thông tin đó ở chừng mực khác nhau tác động

đến suy nghĩ, nhận thức và hành vi của mỗi con người, khiến cho họ thực hiện pháp luật tốt hơn.
8


Dư luận xã hội có tác động mạnh mẽ đến hoạt động thực hiện pháp luật. Trong điều kiện
xã hội có nền dân chủ rộng rãi, dư luận xã hội được coi là phương tiện kiểm tra xã hội đối với ý
thức pháp luật và hành vi pháp luật của mỗi người. Dưới áp lực của dư luận xã hội, mỗi người
luôn phải xem xét, suy nghĩ, kiểm định trước khi thực hiện một hành vi pháp luật nào đó. Nhờ
đó, ý thức tôn trọng, tuân thủ pháp luật trong mỗi chủ thể cũng được nâng lên một bước.
2.

Sự ảnh hưởng của các yếu tố xã hội dưới góc nhìn thực tế tại Việt Nam
II.1.
Sự ảnh hưởng của yếu tố chính trị
Có thể nói rằng, hoạt động thực hiện pháp luật ở nước ta hiện nay có biểu hiện tương đối

tốt. Thực hiện Đường lối của Đảng cộng sản Việt Nam, chính sách của nhà nước, sự quan tâm chỉ
đạo của các ban cấp lãnh đạo, công tác tuyên truyền pháp luật của các cơ quan chức năng; tất cả
những nhân tố đó đã tạo cho người dân một cái nhìn tổng quan và chính xác nhất về pháp luật, từ
đó, người dân chấp hành, tuân thủ và thực hiện pháp luật một cách tự giác, chủ động và nghiêm
chỉnh.
Thực tiễn lịch sử chứng minh rằng, trong thập kỷ cuối cùng của thế kỷ XX, một bộ phận
không nhỏ các bộ, đảng viên, nhân dân có sự hoang mang, dao động về tư tưởng, tâm lý nhưng
nhờ môi trường chính trị ổn định dưới sự lãnh đạo của Đảng cộng sản Việt Nam nên chúng ta đã
vượt qua thử thách một cách thành công. Trong cuộc khủng hoảng kinh tế châu Á năm 19971998 khiến nhiều nước Đông Nam Á chao đảo, kinh tế Việt Nam vẫn tiếp tục tăng trưởng. Câu
hỏi đặt ra về nguyên nhân khiến Việt Nam chưa rơi vào tình trạng khủng hoảng từ năm 1999 đến
nay, đó chính là sự ổn định chính trị. 1Tạp chí Global Finance mới đây đã công bố bảng xếp
hạng các quốc gia an toàn nhất năm 2019, Việt Nam giữ vị trí 83/128 quốc gia, điều này khá dễ
hiểu khi Việt Nam có nền chính trị ổn định, hiếm khi xảy ra bạo động, tranh chấp lãnh thổ và chỉ
số an ninh con người đang ngày càng được cải thiện (trong khi quốc gia phát triển như Mỹ năm

vừa qua luôn xuất hiện các vụ bạo động, xả súng trường học,…).
Đặc biệt, hiện nay cả thế giới đối mặt với nạn dịch COVID-19, tình hình xã hội các nước
trở nên hỗn loạn vì nhân dân mất niềm tin vào Chính phủ. Tuy nhiên, Việt Nam đã phản ứng
1 Phương Anh, “Quốc gia nào an toàn nhất và nguy hiểm nhất thế giới?” – VTC News

9


nhanh, kịp thời và chính xác, kiểm soát tốt tình hình dịch. 2Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng
nhấn mạnh: nếu không có hệ thống chính trị như của Việt Nam thì chưa chắc đã làm được.
Ý thức chính trị của công dân hiện nay được thể hiện ở những tiêu chí về nhận thức chính
trị và tình cảm, niềm tin ý chí chính trị. Về nhận thức chính trị: Công tác tư tưởng là một trong
những phương thức lãnh đạo quan trọng hàng đầu của Đảng, phần đông nhân dân Việt Nam đều
có nhận thức đúng đắn về hệ thống tư tưởng chính trị và pháp luật. Về tình cảm, niềm tin, ý chí
chính trị: bất chấp sự tồn tại các thành phần chống phá, lôi kéo làm giảm niềm tin của nhân dân
vào chế độ, Đảng vẫn từng bước giáo dục song song thuyết phục xây dựng mối quan hệ gắn bó
giữa Đảng và nhân dân.
Nguyên tắc tập trung dân chủ đang được thực hiện tốt: Tôn trọng và lắng nghe các ý kiến
đề xuất, tâm tư nguyện vọng của quần chúng. Phân tích, tổng hợp đánh giá tình hình tư tưởng của
từng đối tượng để xác định nội dung, hình thức, biện pháp giáo dục cho phù hợp. Luôn tôn trọng
quyền và lợi ích hợp pháp của nhân dân. Biết quý trọng tài sản của tập thể, của nhân dân, không
tham ô, hối lộ tạo được sự uy tín của ngành đối với cơ quan hữu quan và quần chúng nhân dân.
Khoản 2 Điều 2 Hiến pháp 2013 khẳng định:
“Nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam do Nhân dân làm chủ; tất cả quyền lực nhà
nước thuộc về Nhân dân mà nền tảng là liên minh giữa giai cấp công nhân với giai cấp nông
dân và đội ngũ trí thức.”
Như vậy, do nhận thức đúng trách nhiệm và quyền lợi của mình, an tâm với sự ổn định về chính
trị, người dân ngày càng quan tâm đến pháp luật, tự giác học hỏi và nghiên cứu nhằm hoàn hiện
nhận thức đúng đắn nhất đưa ra những quan điêm sáng suốt và có giá trị; chấp hành, tuân thủ và
sử dụng pháp luật một cách đúng đắn.

II.2.

Sự ảnh hưởng của yếu tố pháp luật

2 “Covid-19: Nếu không có hệ thống chính trị như Việt Nam thì chưa chắc đã làm được” - Sputnik

10


Ý thức pháp luật là một bộ phận của ý thức xã hội, ra đời trong quá trình phản ánh, khái
quát hiện thực khách quan từ góc nhìn pháp luật. Trong thời gian qua, ý thức pháp luật Việt Nam
đã từng bước phản ánh, khái quát hoá những yêu cầu khách quan của các quan hệ xã hội mà ở đó,
cần có sự điều chỉnh của luật pháp, thể hiện những tư tưởng, tình cảm, thái độ tôn trọng và tích
cực đối với các vấn đề có liên quan đến đời sống pháp luật nước ta, đến những đòi hỏi do thực
tiễn đặt ra. Những năm gần đây, công tác phổ biến giáo dục pháp luật ở nước ta đã được Đảng và
Nhà nước quan tâm chú trọng nhiều hơn. Những hoạt động của các cấp các ngành trong việc
tuyên truyền, phổ biến pháp luật đã góp phần nâng cao ý thức pháp luật của người dân, hầu hết
người dân đã nắm rõ được tầm quan trong của pháp luật trong đời sống từ đó mà nhìn nhận đúng
và tự giác hơn trong việc chấp hành pháp luật mà nhà nước đề ra.
Hiện nay trong các hoạt động của pháp luật, ý thức của người dân Việt Nam đã nâng lên.
Sự hiểu biết về pháp luật của nhân dân đã biểu hiện rõ nét, nhân dân ý thức được trách nhiệm,
quyền hạn của mình đối với nhà nước thông qua pháp luật do đó họ tích cực tham gia vào các
hoạt động quản lí nhà nước, giám sát các hoạt động của cơ quan nhà nước để thực hiện quyền lợi
hợp pháp của mình.
Pháp luật không còn chỉ tồn tại dưới dạng “giấy” mà đã từng bước đi vào đời sống nhân
dân. Ngày 09/12/2003, Ban Bí thư Trung ương Đảng đã ban hành Chỉ thị số 32-CT/TW về
“Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng trong công tác phổ biến, giáo dục pháp luật, nâng cao ý
thức chấp hành pháp luật cho cán bộ và nhân dân”. Hình thức phổ biến pháp luật đã được thực
hiện đa dạng, phong phú, sáng tạo. Ví dụ như: Ở Bộ Quốc phòng có mô hình mỗi ngày một điều
luật được áp dụng trong toàn quân. Ở một số tỉnh đã phát huy sức mạnh ở các mạng viễn thông

để gửi tin nhắn thông tin pháp luật; Trên các phương tiện thông tin đại chúng, thông tấn báo chí
xây dựng rất nhiều chuyên trang chuyên mục tuyên truyền pháp luật: các mục hỏi đáp pháp luật
trực tuyến của Đài Tiếng nói Việt Nam, Báo Pháp luật Việt Nam;…
Văn hóa làng xã, "phép vua thua lệ làng” trong lối tư duy cũ đã được thay bằng tinh thần
thượng tôn pháp luật như một tất yếu của tiến trình lịch sử nhân loại. Tuy nhiên, những chuẩn

11


mực đạo đức tốt đẹp vẫn được lưu giữ, trở thành thước đo vô hình đánh giá con người và được
pháp luật công nhận.
Nhờ có phổ cập kiến thức về pháp luật, ý thức pháp luật mới có thể từng bước được hình
thành, người dân có thể phân biệt được cái đúng, cái sai. Chỉ khi có nhận thức đúng đắn thì họ
mới có thể chấp hành và tuân thủ pháp luật. Việc bác bỏ những tập tục, giáo lý cổ hủ và ghi nhận
những giá trị đạo đức tốt đẹp cũng đã góp phần không nhỏ trong việc định hướng người dân tới
cuộc sống lành mạnh, văn minh.
II.3.

Sự ảnh hưởng của yếu tố kinh tế
Trong mối quan hệ với kinh tế, pháp luật phụ thuộc vào kinh tế. Pháp luật xác lập chế độ

kinh tế, tạo điều kiện cho hoạt động kinh tế phát triển. Tại Việt Nam, tính đến thời điểm này các
có các Bộ luật như Luật Doanh nghiệp 2014, Luật Đầu tư 2014,… cùng vô số các văn bản dưới
luật khác điều chỉnh về lĩnh vực kinh tế. Điểm đích chung của hệ thống pháp luật nói trên là thúc
đẩy sự phát triển kinh tế, và khi nền kinh tế được củng cố, bảo đảm về đời sống vật chất cho nhân
dân, từ đó người dân sẽ hình thành ý thức thực hiện pháp luật tốt hơn.
Hiện nay, nước ta đang xây dựng nền kinh tế thị trường, thành phần kinh tế đa dạng, điều
kiện sống được cải thiện, do đó hệ thống pháp luật của Việt Nam cũng có nhiều sự thay đổi tích
cực nhằm phục vụ đắc lực cho sự phát triển kinh tế-xã hội của đất nước. 3Theo các số liệu mà
Tổng Cục trưởng Tổng cục Thống kê công bố trong buổi họp báo công bố về tình hình kinh tế xã hội năm 2019 cho thấy kinh tế Việt Nam đã đạt được những con số ấn tượng trong năm vừa

qua: GDP năm 2019 tăng trên 7%; tổng kim ngạch xuất nhập khẩu hàng hóa vượt mốc 500 tỉ
USD; lạm phát năm 2019 thấp nhất trong 3 năm gần đây. 4Và cũng cùng năm 2019, nhiều loại tội
phạm được kéo giảm, như giết người giảm 9,39%, trộm cắp tài sản giảm 4,3%, cướp tài sản giảm
12,98%, chống người thi hành công vụ giảm 0,51%, gây rối trật tự công cộng giảm 45,32%, đánh
bạc, tổ chức đánh bạc giảm 44,98%...
3 Bích Hà, “Những con số ấn tượng về kinh tế Việt Nam năm 2019” – Báo Lao Động
4 Hải Triều, “Nhiều loại tội phạm được kéo giảm” – Báo Công an TP.HCM

12


Trong khi đó, tội phạm có tổ chức vẫn tiềm ẩn phức tạp. Nhóm tội phạm liên quan đến
chiếm đoạt tài sản (cướp, cướp giật, trộm cắp, lừa đảo...) chiếm tỷ lệ cao trong cơ cấu tội phạm,
tình trạng tham nhũng vẫn tồn tại. Có thể nói đây chính là mặt trái của cơ chế kinh tế thị trường
khi đồng tiền đang chiếm thế thượng phong.
II.4.

Sự ảnh hưởng của yếu tố thuộc về lối sống
Trong quá trình đô thị hóa hiện nay, công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật

được thực hiện rất triệt để trên quy mô lớn. Lối sống nông thôn luôn bị gán cho định kiến: “phép
vua thua lệ làng”. Tuy nhiên, các chuẩn mực đạo đức, giáo lý, hương ước không cổ súy cho việc
lấy mạng người, trộm cắp, cướp giật hay lừa đảo. Tình hình tội phạm hình sự đang diễn ra phức
tạp tại nông thôn bất chấp sự phổ cập luật pháp. 5Từ năm 2016 - 2019, trên địa bàn nông thôn
trong tỉnh đã xảy ra 1.344 vụ xâm phạm trật tự xã hội. Trong đó nổi lên là tội giết người; các đối
tượng thanh, thiếu niên tụ tập gây rối, nhất là tình trạng thanh, thiếu niên sử dụng rượu, bia, chất
kích thích, dùng hung khí nguy hiểm để giải quyết mâu thuẫn. Có thể thấy, vấn đề nằm ở sự
“dân chủ quá trớn”. Thậm chí đã xuất hiện một biến cố chưa từng có tại Việt Nam: 6Rạng sáng
này 09/01/2020, trong lúc cơ quan chức năng đang làm nhiệm vụ tại xã Đồng Tâm, đã xảy ra vụ
chống người thi hành công vụ đặc biệt nghiêm trọng làm 3 cán bộ chiến sĩ công an hy sinh, 1 đối

tượng chống đối chết và 1 đối tượng bị thương do tranh chấp 59 héc ta đất. Như vậy, hoạt động
thực hiện pháp luật tại nông thôn còn nhiều phức tạp vẫn chưa thể kiểm soát hoàn toàn.
Về hoạt động thực hiện pháp luật ở đô thị, lối sống đô thị đặc biệt có ưu điểm về sự nhận
thức pháp luật, tuân thủ và chấp hành pháp luật cao. Song, các loại hình tội phạm quy mô lớn lại
tập trung nhiều ở vùng dân cư này. Trong năm 2019 rộ lên tình trạng người nước ngoài phạm tội
tại các thành phố, đặc biệt là người Trung Quốc: 7nhóm người Trung Quốc thuê trẻ em đóng
"phim người lớn" tại Đà Nẵng, nhóm người Trung Quốc cho vay nặng lãi tại TP.HCM, nhóm
người Trung Quốc đánh cắp thông tin thẻ ATM,… Có thể thấy, ngoài kiểm soát hoạt động thực
5 T. Hải, “Phòng, chống tội phạm ở địa bàn nông thôn” – Báo Quảng Ngãi
6 Minh Thái, “Diễn biến vụ Đồng Tâm: Bắt các đối tượng gây rối” – Báo Đất Việt
7 Ngọc Hiển, “Lo ngại về hoạt động phạm pháp của người Trung Quốc tại Việt Nam” – Tuổi Trẻ Online

13


hiện pháp luật trong nước, Nhà nước cần có cái nhìn bao quát hơn đối với các trường hợp vi
phạm pháp luật
Sự bất bình của dư luận xã hội đối với những hành vi vi phạm pháp luật có tác động mạnh
mẽ đến việc uốn nắn, điều chỉnh ý thức pháp luật của các cá nhân. Do đó, cần xây dựng và
khuyến khích những hành vi đấu tranh tích cực đối với những biểu hiện coi thường, bất chấp
pháp luật. Dư luận xã hội chính là một loại chế tài mạnh mẽ trong việc đảm bảo trật tự, kỷ cương
và văn hoá pháp luật. Đã có nhiều hoạt động xã hội mang tính dư luận có sức tác động lớn đến
nhận thức pháp luật của công dân như: Tổ chức Thúc đẩy Bình đẳng giới Việt Nam VOGE, Diễn
đàn bảo vệ trẻ em – CPF,…
3.

Các yếu tố xã hội ảnh hưởng đến hoạt động thực hiện Luật An ninh mạng 2018
Về yếu tố chính trị: Luật An ninh mạng 2018 được ban hành ngoài mục đích kiểm soát

không gian mạng, ngăn chặn các ấn phẩm đồi trụy, bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ… thì đặc biệt,

Luật An ninh mạng tạo ra một hành lang pháp lý kiểm soát quyền tự do ngôn luận của công dân,
ngăn chặn tình trạng xuyên tạc, gian dối, chống phá Chính quyền. Các điều luật được đặt ra yêu
cầu về việc tuân thủ pháp luật của người dân, đơn cử như tại Điều 8 quy định về các hành vi bị
nghiêm cấm có bao gồm: “Xuyên tạc lịch sử, phủ nhận thành tựu cách mạng, phá hoại khối đại
đoàn kết toàn dân tộc, xúc phạm tôn giáo, phân biệt đối xử về giới, phân biệt chủng tộc”. Để
đảm bảo việc thực hiện pháp luật, Nhà nước phải minh bạch, trong sạch trong đường lối tư tưởng
và chính trị, đảm bảo môi trường chính trị bình ổn khiến nhân dân tin tưởng.
Về yếu tố pháp luật: Sự phổ cập giáo dục pháp luật (nói chung) và Luật an ninh mạng (nói
riêng) đã và đang được tiến hành trên quy mô lớn. Thực tế cho thấy, vào thời điểm năm 2018 khi
Luật An ninh mạng bắt đầu được đưa vào thực hiện, có rất nhiều quan điểm bất đồng cho rằng
luật đang xâm phạm đến quyền tự do ngôn luận. Nhưng sau gần 2 năm trở lại đây, sau quá trình
phổ biến và giáo dục pháp luật, người dân nhận thức được mục đích chính của luật là bảo vệ
quyền lợi và định hướng dư luận tới sự thật, sự đúng đắn; ý thức pháp luật được nâng cao, số
lượng người phản đối đã giảm đi đáng kể, ngược lại, người dân ủng hộ và thực hiện luật rất tích
cực.
14


Về yếu tố kinh tế: Nền kinh tế Việt Nam trong một năm trở lại đây có nhiều tiến triển tốt
đẹp, mở rộng nhiều ngành nghề tạo cơ hội cho những cá nhân thất nghiệp, điều kiện cuộc sống
ổn định, nhân dân có thêm niềm tin vào Nhà nước. Dù diễn biến dịch COVID-19 phức tạp, nhiều
doanh nghiệp thất thu. Song, đây là tình hình toàn thế giới đang phải đối mặt, Chính phủ ban
hành Nghị quyết 42/NQ-CP nhằm hỗ trợ và động viên người dân gặp khó khăn do đại dịch
COVID-19 về mặt tinh thần và tài chính. Đây là yếu tố tác động không nhỏ tới hoạt động thực
hiện Luật An ninh mạng, người dân ý thức được việc cần làm; nghiêm chỉnh chấp hành pháp
luật, theo dõi, sử dụng pháp luật để tố cáo những cá nhân vi phạm, bảo vệ sự trong sáng của môi
trường mạng. Đây là một chuyển hướng tích cực của lòng tin từ nhân dân đối với Nhà nước.
Về yếu tố lối sống: Hoạt động thực hiện Luật An ninh mạng 2018 vẫn đang trên đà tiến
triển. Người dân có thể dễ dàng tiếp cận luật pháp hơn qua mạng Internet. Song, mọi sự việc luôn
có mặt trái của nó, nhược điểm của môi trường mạng đó là mọi thứ đều có thể dễ dàng tiếp cận.

Mạng Internet là của chung, ai cũng có thể khai thác thông tin từ phương tiện này, sẽ không có sự
phân hóa rõ ràng giữa lối sống nông thôn và đô thị đối với thị hiếu công chúng, sự tò mò và hiếu
kì. Một ví dụ điển hình cho cho “vết nhơ” của thời đại 4.0: Lối sống đồi trụy của một bộ phận ký
sinh trên mạng Internet vẫn ngầm tồn tại - 8Hoakhuya - “phòng chat thứ N” ở Việt Nam: Hang ổ
của những kẻ biến thái, che đậy bí mật kinh khủng (đây là trang web lưu trữ các video, hình ảnh
về quan hệ tình dục với trẻ em). Môi trường mạng là nơi khó kiểm soát; hơn nữa, Luật An ninh
mạng chỉ mới đưa vào thực hiện năm 2018. Dư luận xã hội đã có những tác động nhất định:
nhiều bài báo, dự án, hoạt động xã hội lên tiếng về tình trạng trên; nhưng vẫn chưa có giải pháp
tối ưu từ phía chính quyền. Nói cách khác, ngoài sự tác động của dư luận xã hội, Nhà nước vẫn
chưa có giải pháp để kiểm soát tốt yếu tố về lối sống đối với hoạt động thực hiện pháp luật trên
môi trường mạng.
III.

HOẠT ĐỘNG THỰC HIỆN PHÁP LUẬT TẠI VIỆT NAM: NHỮNG BẤT CẬP
VÀ GIẢI PHÁP KHẮC PHỤC

8 Thảo Thảo, “Xôn xao về “phòng chat thứ N” ở Việt Nam: Hang ổ của những kẻ biến thái, che đậy bí

mật kinh khủng” – Tạp chí điện tử của hội Luật gia Việt Nam

15


Từ những lập luận trên, nhìn chung, hoạt động thực hiện pháp luật tại Việt Nam đang diễn
biến khá tốt. Tỷ lệ tội phạm có xu hướng giảm theo năm: Năm 2018, toàn quốc xảy ra 40.088 vụ
(giảm 4.03% so với cùng kỳ năm 2017) nhưng mức độ nghiêm trọng vẫn gia tăng và xuất hiện
hoạt động “tín dụng đen”; năm 2019, tội phạm liên quan đến hoạt động “tín dụng đen” đã được
trấn áp mạnh và được xử lý kịp thời, số vụ phạm pháp hình sự giảm 1,95% so với cùng kỳ năm
2018.
Tuy nhiên, dù công tác giáo dục, phổ biến pháp luật vẫn đang diễn ra tích cực, vẫn tồn tại

các thành phần cố tình vi phạm. Đặc biệt, trong năm 2019, số vụ xâm hại tình dục gia tăng đột
ngột, nhiều nhất đó là các vụ xâm hại tình dục trẻ em. Độ tuổi vi phạm pháp luật ngày càng trẻ
hóa, song, vẫn chưa có biện pháp khắc phục.
Trước tình hình trên, việc đưa ra các giải pháp khắc phục là cần thiết:
•

Nâng cao ý thức pháp luật, hình thành thói quen “sống và làm việc theo pháp luật ” trong

các chủ thể pháp luật.
• Đề cao phòng ngừa tội phạm, tệ nạn xã hội, giúp tình hình an ninh trật tự được đảm bảo.
9

•

Hiện nay tại Thành phố Quảng Ngãi, mô hình camera giám sát an ninh nông thôn đã được

đưa vào sử dụng.
Tăng cường tuyên truyền, giáo dục pháp luật; lồng ghép các chuẩn mực đạo đức, pháp luật
vào bài học của học sinh các cấp trung học, tiểu học. Giáo dục pháp luật không bao giờ là

•

quá sớm.
Phát huy vai trò của các phương tiện thông tin đại chúng đối với công tác phổ biến pháp

luật; khen thưởng, tuyên dương các hoạt động xã hội tuyên truyền pháp luật.
• Tăng cường vai trò, trách nhiệm của các cơ quan chức năng trong hoạt động thực hiện
pháp luật.
Về phía người dân, mỗi cá nhân đều cần trang bị những kiến thức pháp lý cơ bản; tăng
cường truyền bá, phổ cập pháp luật cho trẻ em, người nước ngoài,…; cập nhật những thay đổi về

luật pháp thường xuyên. Chỉ khi có sự ủng hộ, chấp hành từ phía người dân và phương thức quản
9 Hà Vy – Linh Nguyễn, “Hiệu quả mô hình camera giám sát an ninh nông thôn” – Công an nhân dân

Online

16


lý đúng đắn từ Nhà nước, hoạt động thực hiện pháp luật mới có thể đi vào thực tiễn theo hướng
tích cực.

KẾT LUẬN
Thực hiện pháp luật là khâu quan trọng để các đạo luật, các văn bản quy phạm pháp
luật đi vào thực tế cuộc sống. Để đảm bảo cho hoạt động thực hiện pháp luật không chỉ
dừng lại ở lý thuyết, sách vở, Nhà nước cần có các biện pháp giáo dục, phổ cập kiến thức
luật pháp cho người dân. Khi nhân dân hiểu được tầm quan trọng của pháp luật, ý thức
pháp luật sẽ được hình thành; từ đó, người dân thấy việc chấp hành, tuân thủ pháp luật là
cần thiết. Để đến điểm đích đó, Chính quyền cần quan tâm đến các yếu tố ảnh hưởng tới
hoạt động thực hiện pháp luật trên toàn quốc. Chỉ khi kiểm soát và đáp ứng được những
yếu tố chính trị, văn hóa – xã hội, kinh tế , pháp luật mới có thể được thực hiện nghiêm
chỉnh.

17


DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
Văn bản pháp luật:
1. Luật An ninh mạng 2018
2. Nghị quyết 42/NQ-CP về các biện pháp hỗ trợ người dân gặp khó khăn do đại dịch COVID-19
3. Chỉ thị số 32-CT/TW về việc tăng cường sự lãnh đạo của đảng trong công tác phổ biến, giáo dục

pháp luật, nâng cao ý thức chấp hành pháp luật của cán bộ, nhân dân
Tài liệu điện tử:
1. Phương Anh, “Quốc gia nào an toàn nhất và nguy hiểm nhất thế giới?”, 31/01/2019

< >
2. Sputnik, “Covid-19: Nếu không có hệ thống chính trị như Việt Nam thì chưa chắc đã làm được”,

3.
4.
5.
6.
7.

20/03/2020
< >
Bích Hà, “Những con số ấn tượng về kinh tế Việt Nam năm 2019”, 28/12/2019
< >
Hải Triều, “Nhiều loại tội phạm được kéo giảm”, 04/11/2019
< >
Minh Thái, “Diễn biến vụ Đồng Tâm: Bắt các đối tượng gây rối”,
< >
Ngọc Hiển, “Lo ngại về hoạt động phạm pháp của người Trung Quốc tại Việt Nam”, 04/11/2019
< >
Thảo Thảo, “Xôn xao về “phòng chat thứ N” ở Việt Nam: Hang ổ của những kẻ biến thái, che đậy

bí mật kinh khủng”, 03/04/2020
< >
8. Hà Vy – Linh Nguyễn, “Hiệu quả mô hình camera giám sát an ninh nông thôn”, 07/09/2019
< >

18